1
00:00:15,618 --> 00:00:16,935
Hvala.

2
00:00:17,654 --> 00:00:18,796
Pre nekoliko nedelja,

3
00:00:18,820 --> 00:00:21,476
imao sam priliku da odem
u Saudijsku Arabiju.

4
00:00:21,500 --> 00:00:24,476
I, kao musliman, prva stvar
koju sam hteo da uradim

5
00:00:24,500 --> 00:00:26,476
je da odem u Meku i posetim Kabu,

6
00:00:26,500 --> 00:00:28,376
najvažnije islamsko svetilište.

7
00:00:28,400 --> 00:00:31,200
To sam i uradio;
obukao sam svoju ritualnu odeću;

8
00:00:31,224 --> 00:00:33,046
otišao u svetu džamiju;

9
00:00:33,070 --> 00:00:34,376
i klanjao se,

10
00:00:34,400 --> 00:00:36,400
izveo sve rituale.

11
00:00:37,057 --> 00:00:38,376
U međuvremenu,

12
00:00:38,400 --> 00:00:40,268
osim sve duhovnosti,

13
00:00:40,292 --> 00:00:42,666
video sam i jedan
ovozemaljski detalj u Kabi

14
00:00:42,690 --> 00:00:44,576
koji mi je bio veoma interesantan.

15
00:00:44,600 --> 00:00:46,791
Nije bilo razdvojenosti po polovima.

16
00:00:47,500 --> 00:00:49,476
Drugim rečima, muškarci i žene

17
00:00:49,500 --> 00:00:51,500
su se molili zajedno.

18
00:00:52,103 --> 00:00:54,436
Bili su zajedno za vreme tavafa,

19
00:00:54,460 --> 00:00:56,876
kruženja oko Kabe.

20
00:00:56,900 --> 00:00:58,900
Bili su zajedno dok su se klanjali.

21
00:01:00,500 --> 00:01:03,441
I ako se pitate
zašto je uopšte to interesantno,

22
00:01:03,465 --> 00:01:05,976
trebalo bi da vidite
ostatak Saudijske Arabije,

23
00:01:06,000 --> 00:01:07,676
jer to je zemlja

24
00:01:07,700 --> 00:01:10,700
koja je strogo podeljena između polova

25
00:01:11,200 --> 00:01:12,416
Drugim rečima,

26
00:01:12,440 --> 00:01:15,076
kao muškarac, ne bi trebalo da budete

27
00:01:15,100 --> 00:01:17,100
u istom fizičkom prostoru sa ženama.

28
00:01:17,500 --> 00:01:19,476
Ovo sam primetio u smešnoj situaciji.

29
00:01:19,500 --> 00:01:21,476
Napustio sam Kabu

30
00:01:21,500 --> 00:01:23,476
kako bih nešto pojeo u centru Meke.

31
00:01:23,500 --> 00:01:26,048
Uputio sam se u najbliži
"Burger King" restoran.

32
00:01:26,072 --> 00:01:27,417
Otišao sam tamo -

33
00:01:27,441 --> 00:01:29,546
i primetio da postoji odeljak za muškarce,

34
00:01:29,570 --> 00:01:32,276
koji je bio pažljivo razdvojen
od ženskog sektora.

35
00:01:32,300 --> 00:01:35,300
I morao sam da platim,
naručim i jedem u muškom sektoru.

36
00:01:36,100 --> 00:01:37,676
"Smešno", pomislio sam,

37
00:01:37,700 --> 00:01:40,676
"možete se mešati
sa suprotnim polom u svetoj Kabi,

38
00:01:40,700 --> 00:01:42,557
ali ne i u Burger Kingu."

39
00:01:43,320 --> 00:01:44,476
Prilično ironično.

40
00:01:44,500 --> 00:01:47,476
Ironično, i takođe mislim,
govori nam dosta toga.

41
00:01:47,500 --> 00:01:51,276
Jer su Kaba i rituali oko nje,

42
00:01:51,300 --> 00:01:54,076
ostali iz najranijeg perioda islama,

43
00:01:54,100 --> 00:01:55,976
iz vremena proroka Muhameda.

44
00:01:56,000 --> 00:01:57,976
I da je u to vreme davano značaja

45
00:01:58,000 --> 00:01:59,876
razdvajanju muškaraca i žena,

46
00:01:59,900 --> 00:02:02,476
rituali oko Kabe bi bili osmišljeni
u skladu sa tim.

47
00:02:02,500 --> 00:02:04,866
Ali izgleda da u to vreme,
ovo nije bilo pitanje.

48
00:02:04,890 --> 00:02:06,500
Pa su i rituali u skladu sa tim.

49
00:02:08,000 --> 00:02:09,976
Ovo je, takođe, potvrđeno

50
00:02:10,000 --> 00:02:13,176
činjenicom da je izdvajanje žena

51
00:02:13,200 --> 00:02:14,976
u kreiranju podeljenog društva

52
00:02:15,000 --> 00:02:18,573
nešto što nećete naći u Kuranu -

53
00:02:18,597 --> 00:02:20,254
jezgru islama -

54
00:02:20,278 --> 00:02:21,676
božanskoj suštini islama

55
00:02:21,700 --> 00:02:24,170
u koji svi muslimani,
uključujući mene, veruju.

56
00:02:25,900 --> 00:02:27,876
I mislim da to što ove ideje

57
00:02:27,900 --> 00:02:29,876
nema u samim korenima islama

58
00:02:29,900 --> 00:02:31,425
nije slučajno.

59
00:02:31,449 --> 00:02:33,450
Jer mnogi naučnici

60
00:02:33,474 --> 00:02:35,476
koji proučavaju islam -

61
00:02:35,500 --> 00:02:37,176
naučnici muslimani ili zapadnjaci -

62
00:02:37,200 --> 00:02:39,176
misle da je praksa

63
00:02:39,200 --> 00:02:41,176
fizičkog razdvajanja muškaraca i žena

64
00:02:41,200 --> 00:02:44,676
došla u kasnijem razvoju islama,

65
00:02:44,700 --> 00:02:46,676
kada su muslimani usvojili

66
00:02:46,700 --> 00:02:49,276
neke već postojeće kulture
i tradicije Bliskog istoka.

67
00:02:49,300 --> 00:02:51,300
Isključivanje žena bilo je zapravo

68
00:02:51,800 --> 00:02:53,800
vizantijska i persijska praksa

69
00:02:54,177 --> 00:02:55,851
koju su muslimani usvojili

70
00:02:55,875 --> 00:02:57,975
i koja je tako postala
deo njihove religije.

71
00:02:59,162 --> 00:03:01,876
I zapravo ovo je samo jedan primer

72
00:03:01,900 --> 00:03:03,776
tog mnogo većeg fenomena.

73
00:03:03,800 --> 00:03:07,496
Ono što danas zovemo zakonom islama,
i posebno islamskom kulturom -

74
00:03:07,520 --> 00:03:09,306
a postoje mnoge muslimanske države;

75
00:03:09,330 --> 00:03:11,606
Saudijska Arabija je mnogo drugačija

76
00:03:11,630 --> 00:03:13,876
od Istanbula ili Turske,
odakle ja dolazim.

77
00:03:13,900 --> 00:03:15,081
Ali ipak,

78
00:03:15,105 --> 00:03:17,076
ako pričate o muslimanskoj kulturi,

79
00:03:17,100 --> 00:03:20,146
ona ima temeljnu, uzvišenu poruku,

80
00:03:20,170 --> 00:03:21,576
koja je započela religiju,

81
00:03:21,600 --> 00:03:24,526
ali potom su mnogi običaji, opažanja

82
00:03:24,550 --> 00:03:26,576
i praksa bili pridodati tome.

83
00:03:26,600 --> 00:03:29,720
A ovo su bile tradicije bliskog istoka -
srednjevekovne tradicije.

84
00:03:30,700 --> 00:03:34,506
Postoje dve važne poruke, ili dve lekcije,

85
00:03:34,530 --> 00:03:36,700
koje se mogu naučiti iz toga.

86
00:03:37,000 --> 00:03:40,026
Prvo, muslimani,
pobožni, konzervativni muslimani

87
00:03:40,050 --> 00:03:42,676
koji veruju i koji žele
da budu odani svojoj religiji -

88
00:03:42,700 --> 00:03:45,246
ne bi trebalo da se drže slepo
svega u svojoj kulturi

89
00:03:45,270 --> 00:03:47,035
misleći da to bog zapoveda.

90
00:03:47,059 --> 00:03:48,776
Možda su neke stvari loše tradicije

91
00:03:48,800 --> 00:03:50,304
koje bi trebalo promeniti.

92
00:03:50,328 --> 00:03:52,328
S druge strane, zapadnjaci

93
00:03:52,900 --> 00:03:54,876
koji posmatraju islamsku kulturu

94
00:03:54,900 --> 00:03:56,610
i vide neke probleme

95
00:03:56,634 --> 00:03:59,806
ne bi trebalo da odmah zaključuju
da je to nešto šta nalaže islam.

96
00:03:59,830 --> 00:04:02,216
Možda je to kultura Bliskog istoka

97
00:04:02,240 --> 00:04:03,700
kojom se zamenjuje islam.

98
00:04:05,465 --> 00:04:07,849
Daću vam nekoliko primera
potonjeg slučaja.

99
00:04:08,673 --> 00:04:11,000
Postoji običaj koji se zove
žensko obrezivanje.

100
00:04:11,756 --> 00:04:13,339
Ne znam da li ste čuli za to.

101
00:04:13,363 --> 00:04:16,184
Nešto užasno, grozno.

102
00:04:16,800 --> 00:04:18,776
To je operacija

103
00:04:18,800 --> 00:04:21,093
kojom se ženi oduzima
mogućnost da uživa u seksu.

104
00:04:21,117 --> 00:04:24,330
Ne želim da ulazim u detalje,
ali to je nešto veoma loše.

105
00:04:25,300 --> 00:04:27,576
I zapadnjaci, Evropljani ili Amerikanci,

106
00:04:27,600 --> 00:04:29,676
koji za ovo nisu znali ranije,

107
00:04:29,700 --> 00:04:31,676
susreli su se sa time

108
00:04:31,700 --> 00:04:34,176
u nekim muslimanskim društvima

109
00:04:34,200 --> 00:04:36,176
koja su migrirala iz severne Afrike.

110
00:04:36,200 --> 00:04:39,176
I pomislili su: "Kakva grozna religija

111
00:04:39,200 --> 00:04:41,996
kad može da nalaže ovako nešto."

112
00:04:42,020 --> 00:04:44,326
Ali međutim, kada pogledate,
žensko obrezivanje

113
00:04:44,350 --> 00:04:45,946
nema nikakve veze sa islamom,

114
00:04:45,970 --> 00:04:47,616
to je severo-afrički običaj,

115
00:04:47,640 --> 00:04:49,176
koji je nastao pre islama.

116
00:04:49,200 --> 00:04:51,016
Postojao je tamo hiljadama godina.

117
00:04:51,040 --> 00:04:54,516
Neki muslimani su ga usvojili
kao sopstvenu praksu.

118
00:04:54,540 --> 00:04:56,900
Muslimani u severnoj Africi,
ne na drugim mestima.

119
00:04:57,300 --> 00:05:00,946
Ali isto tako i ne-muslimanske zajednice
u severnoj Africi -

120
00:05:00,970 --> 00:05:03,026
animisti i čak i neki hrišćani

121
00:05:03,050 --> 00:05:05,366
pa čak i jevrejsko pleme u severnoj Africi

122
00:05:05,390 --> 00:05:07,188
praktikuje žensko obrezivanje.

123
00:05:07,706 --> 00:05:09,976
Tako da ono što može izgledati kao problem

124
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
u islamskoj veri

125
00:05:12,300 --> 00:05:14,476
može da se ispostavi da je tradicija

126
00:05:14,500 --> 00:05:16,676
koju su muslimani preuzeli.

127
00:05:16,700 --> 00:05:19,086
Isto može da se kaže za ubistva iz časti,

128
00:05:19,110 --> 00:05:21,676
koja su česta tema
u zapadnjačkim medijima -

129
00:05:21,700 --> 00:05:24,676
i što je, naravno, užasna tradicija.

130
00:05:24,700 --> 00:05:28,230
Vidimo, zaista, u nekim
muslimanskim društvima ovaj običaj.

131
00:05:28,887 --> 00:05:31,776
Ali u ne-muslimanskim društvima
na Bliskom istoku,

132
00:05:31,800 --> 00:05:33,776
kao što su neke hrišćanske zajednice,

133
00:05:33,800 --> 00:05:34,976
vidimo isti običaj.

134
00:05:35,000 --> 00:05:37,716
Imali smo tragičan slučaj ubistva iz časti

135
00:05:37,740 --> 00:05:40,216
unutar jermenske zajednice u Turskoj

136
00:05:40,240 --> 00:05:42,000
pre samo nekoliko meseci.

137
00:05:43,134 --> 00:05:45,006
Ovo se odnosi na kulturu generalno,

138
00:05:45,030 --> 00:05:47,880
ali ja sam takođe veoma zainteresovan
za političku kulturu

139
00:05:48,455 --> 00:05:51,976
i da li su sloboda
i demokratija poštovane,

140
00:05:52,000 --> 00:05:54,976
ili postoji autoritarna politika

141
00:05:55,000 --> 00:05:58,000
kojom država nameće pravila građanima.

142
00:05:58,504 --> 00:05:59,976
I nije tajna

143
00:06:00,000 --> 00:06:02,926
da mnogi islamistički pokreti
na Bliskom istoku

144
00:06:02,950 --> 00:06:04,806
imaju tendenciju da budu autoritarni

145
00:06:04,830 --> 00:06:06,976
i neki od takozvanih "islamskih režima"

146
00:06:07,000 --> 00:06:08,976
kao što su Saudijska Arabija, Iran

147
00:06:09,000 --> 00:06:11,976
i najgori slučaj, Talibani u Avganistanu

148
00:06:12,000 --> 00:06:14,200
oni su prilično autoritarni,
u to nema sumnje.

149
00:06:15,775 --> 00:06:17,576
Na primer, u Saudijskoj Arabiji

150
00:06:17,600 --> 00:06:20,276
postoji fenomen zvani verska policija -

151
00:06:20,300 --> 00:06:22,276
koja nameće

152
00:06:22,300 --> 00:06:24,276
pretpostavljeni islamski način života

153
00:06:24,300 --> 00:06:26,376
svakom građaninu, silom -

154
00:06:26,400 --> 00:06:29,306
na primer žene su prisiljene
da pokrivaju svoje glave -

155
00:06:29,330 --> 00:06:31,700
nose hidžab, koji pokriva glavu.

156
00:06:33,151 --> 00:06:34,616
To je prilično autoritarno,

157
00:06:34,640 --> 00:06:36,830
i ja sam prilično kritičan u odnosu na to.

158
00:06:37,830 --> 00:06:39,951
Ali kada sam shvatio

159
00:06:39,975 --> 00:06:41,976
da ne-muslimani

160
00:06:42,000 --> 00:06:44,976
sa istog područja

161
00:06:45,000 --> 00:06:46,976
ponekad rade to isto

162
00:06:47,000 --> 00:06:48,976
shvatio sam da je problem

163
00:06:49,000 --> 00:06:51,876
u političkoj kulturi čitave regije,
a ne u islamu.

164
00:06:51,900 --> 00:06:54,619
Daću vam primer:
u Turskoj, odakle ja dolazim,

165
00:06:55,272 --> 00:06:57,376
a koja je veoma sekularna republika,

166
00:06:57,800 --> 00:06:58,967
sve do skoro

167
00:06:58,991 --> 00:07:03,059
imali smo ono što ja zovem
sekularnom policijom

168
00:07:03,083 --> 00:07:05,165
koja je kontrolisala
da se na univerzitetima

169
00:07:05,189 --> 00:07:07,189
studentkinje ne pokrivaju.

170
00:07:07,811 --> 00:07:10,576
Drugim rečima, oni su terali studentkinje

171
00:07:10,600 --> 00:07:12,276
da otkriju svoje glave.

172
00:07:12,300 --> 00:07:14,426
I mislim da je terati ljude
da otkriju glavu

173
00:07:14,450 --> 00:07:17,861
jednako tiranski
kao terati ih da je pokriju.

174
00:07:17,885 --> 00:07:21,956
To bi trebalo biti odluka građanina,
svako ponaosob bi trebalo da odluči.

175
00:07:21,980 --> 00:07:23,866
Ali kad sam to video, rekao sam:

176
00:07:23,890 --> 00:07:25,600
"Možda je problem

177
00:07:25,900 --> 00:07:27,900
autoritarna kultura u regionu,

178
00:07:28,800 --> 00:07:30,776
koja je uticala na neke muslimane."

179
00:07:30,800 --> 00:07:34,085
Ali i svetovno orijentisani ljudi
mogu biti podložni ovim uticajima.

180
00:07:34,110 --> 00:07:35,986
Možda je ovo problem političke kulture,

181
00:07:36,010 --> 00:07:37,876
i moramo misliti o tome

182
00:07:37,900 --> 00:07:39,783
kako da promenimo tu političku kulturu.

183
00:07:40,370 --> 00:07:41,776
Neka od pitanja

184
00:07:41,800 --> 00:07:44,376
o kojima sam razmišljao
pre nekoliko godina

185
00:07:44,400 --> 00:07:46,376
kada sam počeo da pišem knjigu

186
00:07:46,400 --> 00:07:48,936
bila su: "Napraviću istraživanje

187
00:07:48,960 --> 00:07:53,400
o tome kako je islam postao
ono što je danas

188
00:07:54,199 --> 00:07:55,936
i kojim je putevima išao,

189
00:07:55,960 --> 00:07:57,400
a kojima je mogao da ide."

190
00:07:57,764 --> 00:08:01,734
Završio sam knjigu,
nije još objavljena, izlazi na leto.

191
00:08:02,688 --> 00:08:06,800
Ime knjige je: "Islam bez ekstrema:
borba muslimana za slobodu".

192
00:08:07,100 --> 00:08:09,076
I kako podnaslov kaže,

193
00:08:09,100 --> 00:08:12,100
posmatrao sam islamsku tradiciju
i istoriju islamske misli

194
00:08:12,400 --> 00:08:14,829
iz perspektive individualne slobode,

195
00:08:14,853 --> 00:08:16,976
i pokušao sam da pronađem prednosti

196
00:08:17,000 --> 00:08:18,676
u vezi sa individualnom slobodom.

197
00:08:18,700 --> 00:08:20,581
I postoje prednosti u tradiciji Islama.

198
00:08:20,605 --> 00:08:23,192
Islam je zapravo,
kao monoteistička religija,

199
00:08:23,216 --> 00:08:27,176
koja definiše čoveka
kao odgovornog samog po sebi,

200
00:08:27,200 --> 00:08:29,514
stvorio ideju pojedinca na Bliskom istoku

201
00:08:30,700 --> 00:08:33,676
i spasio je od komunitarizma, kolektivizma

202
00:08:33,700 --> 00:08:35,191
plemena.

203
00:08:36,222 --> 00:08:38,265
Iz ovoga možete izvesti mnogo ideja.

204
00:08:39,799 --> 00:08:44,329
Ali osim toga, video sam takođe
probleme u tradiciji islama.

205
00:08:44,900 --> 00:08:46,876
Ali jedna stvar je bila interesantna:

206
00:08:46,900 --> 00:08:49,758
za većinu problema
se ispostavilo da su stigli naknadno,

207
00:08:49,782 --> 00:08:52,876
ne iz svetog jezgra islama, Kurana,

208
00:08:52,900 --> 00:08:56,051
nego iz, ponovo, tradicija i mentaliteta

209
00:08:56,075 --> 00:08:57,956
ili interpretacije Kurana

210
00:08:57,980 --> 00:09:00,160
koje su muslimani
napravili u srednjem veku.

211
00:09:00,560 --> 00:09:01,976
Kuran, na primer

212
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
ne odobrava kamenovanja.

213
00:09:05,400 --> 00:09:07,400
Nema kazne za otpadništvo.

214
00:09:07,700 --> 00:09:10,700
Nema kazne za lične stvari,
kao pijenje alkohola.

215
00:09:11,509 --> 00:09:14,676
Ove stvari, koje čine islamski zakon,

216
00:09:14,700 --> 00:09:16,987
problematične stavke islamskog zakona,

217
00:09:17,700 --> 00:09:20,676
kasnije su bile razvijene,
u potonjim interpretacijama islama.

218
00:09:20,700 --> 00:09:22,676
Što znači da danas muslimani mogu

219
00:09:22,700 --> 00:09:24,700
da pogledaju ove stvari i da kažu:

220
00:09:25,400 --> 00:09:27,376
"Jezgro naše religije

221
00:09:27,400 --> 00:09:28,876
je tu i ostaje sa nama.

222
00:09:28,900 --> 00:09:30,876
To je naša vera i bićemo joj odani."

223
00:09:30,900 --> 00:09:33,096
Ali mi možemo da promenimo
ove interpretacije,

224
00:09:33,120 --> 00:09:36,036
jer su one nastale u odnosu na vreme
i milje u srednjem veku.

225
00:09:36,060 --> 00:09:37,876
Sada živimo u drugačijem svetu

226
00:09:37,900 --> 00:09:40,606
sa drugim vrednostima
i drugačijim političkim sistemima.

227
00:09:40,630 --> 00:09:43,119
Ova interpretacija
je prilično moguća i izvodljiva.

228
00:09:43,800 --> 00:09:47,476
Da sam ja jedina osoba
koja ovako razmišlja,

229
00:09:47,500 --> 00:09:49,173
bili bismo u nevolji.

230
00:09:49,700 --> 00:09:51,700
Ali to nije slučaj.

231
00:09:52,200 --> 00:09:56,034
Zapravo, od 19. veka na ovamo

232
00:09:56,058 --> 00:09:59,101
postoji čitav trend revizionističke,
reformističke -

233
00:09:59,125 --> 00:10:00,276
kako god hoćete -

234
00:10:00,300 --> 00:10:02,276
tradicije,

235
00:10:02,300 --> 00:10:04,300
trenda u islamskoj misli.

236
00:10:05,900 --> 00:10:08,269
To su bili intelektualci i državnici

237
00:10:08,800 --> 00:10:11,276
19. i kasije 20. veka,

238
00:10:11,300 --> 00:10:13,276
koji su posmatrali Evropu

239
00:10:13,300 --> 00:10:15,546
i primetili da ona ima
mnogo toga za poštovanje,

240
00:10:15,570 --> 00:10:17,032
kao nauku i tehnologiju.

241
00:10:17,056 --> 00:10:19,856
Ali ne samo to, takođe demokratiju,
parlament,

242
00:10:19,880 --> 00:10:21,476
ideju predstavništva,

243
00:10:21,500 --> 00:10:23,389
ideju jednakosti među građanima.

244
00:10:23,413 --> 00:10:28,196
Ovi islamski mislioci,
intelektualci i državnici 19. veka

245
00:10:28,220 --> 00:10:30,302
su posmatrali Evropu
i videli sve te stvari.

246
00:10:30,326 --> 00:10:32,146
Rekli su: "Zašto mi nemamo sve to?"

247
00:10:32,170 --> 00:10:33,907
Pogledali su muslimansku tradiciju,

248
00:10:33,931 --> 00:10:36,076
i videli ono što sam vam rekao -

249
00:10:36,100 --> 00:10:39,076
primetili su da su to
problematični aspekti,

250
00:10:39,100 --> 00:10:42,744
ali oni nisu jezgro religije
i možda se mogu drugačije razumeti,

251
00:10:42,768 --> 00:10:44,436
i Kuran se može ponovo čitati

252
00:10:44,460 --> 00:10:46,076
u modernom svetu.

253
00:10:46,100 --> 00:10:48,076
Taj trend

254
00:10:48,100 --> 00:10:50,876
je generalno nazvan islamski modernizam,

255
00:10:50,900 --> 00:10:53,876
i promovisali su ga intelektualci
i državnici,

256
00:10:53,900 --> 00:10:56,076
ne samo kao intelektualnu ideju,

257
00:10:56,100 --> 00:10:58,076
već kao i politički program.

258
00:10:58,100 --> 00:10:59,908
I zato, u stvari, u 19.veku

259
00:10:59,932 --> 00:11:03,226
Otomansko carstvo,
koje je tada zauzimalo ceo Bliski istok,

260
00:11:03,943 --> 00:11:05,873
uvodi veoma važne reforme -

261
00:11:07,100 --> 00:11:09,076
kao izjednačavanje građanskog statusa

262
00:11:09,100 --> 00:11:11,100
hrišćana i jevreja

263
00:11:12,859 --> 00:11:14,176
prihvatanje ustava,

264
00:11:14,200 --> 00:11:16,200
predstavništva u parlamentu,

265
00:11:17,300 --> 00:11:20,476
i ideje religijskih sloboda.

266
00:11:20,500 --> 00:11:23,476
I zato se Otomansko carstvo
poslednjih decenija

267
00:11:23,500 --> 00:11:26,985
pretvorilo u ustavnu monarhiju.

268
00:11:28,700 --> 00:11:31,876
I sloboda je bila veoma važna
politička vrednost tog vremena.

269
00:11:31,900 --> 00:11:33,876
Slično, u arapskom svetu,

270
00:11:33,900 --> 00:11:36,876
postojalo je nešto što veliki
arapski istoričar Albert Hourani

271
00:11:36,900 --> 00:11:38,876
definiše kao "slobodno doba"

272
00:11:38,900 --> 00:11:41,136
On ima knjigu:
"Arapska misao slobodnog doba",

273
00:11:41,160 --> 00:11:42,876
gde "slobodno doba" definiše

274
00:11:42,900 --> 00:11:45,332
kao 19. vek i rani 20. vek.

275
00:11:46,200 --> 00:11:49,376
Sasvim izvesno, to je bio dominantni trend

276
00:11:49,400 --> 00:11:51,376
početkom 20. veka

277
00:11:51,400 --> 00:11:54,933
među islamskim misliocima,
državnicima i teolozima.

278
00:11:56,300 --> 00:11:58,276
Ali imamo tu i jedan zanivljiv obrazac

279
00:11:58,300 --> 00:12:00,376
u nastavku 20. veka.

280
00:12:00,400 --> 00:12:03,176
jer vidimo oštar pad

281
00:12:03,200 --> 00:12:05,200
u ovom islamskom modernizmu

282
00:12:05,500 --> 00:12:07,500
I na mesto toga,

283
00:12:08,800 --> 00:12:10,989
islamizam raste

284
00:12:11,013 --> 00:12:13,576
kao ideologija koja je autoritarna,

285
00:12:13,600 --> 00:12:16,276
i prilično oštra,

286
00:12:16,300 --> 00:12:18,570
prilično anti-zapadnjačka,

287
00:12:18,594 --> 00:12:20,816
i koja želi da oblikuje društvo

288
00:12:20,840 --> 00:12:22,230
na osnovu utopijskih vizija.

289
00:12:22,530 --> 00:12:25,276
Dakle, islamizam je problematična ideja

290
00:12:25,300 --> 00:12:27,576
koja je zaista napravila dosta problema

291
00:12:27,600 --> 00:12:30,376
u islamskom svetu 20. veka.

292
00:12:30,400 --> 00:12:33,400
I kada su veoma ekstremni oblici islamizma

293
00:12:33,700 --> 00:12:36,126
doveli do terorizma u ime islama -

294
00:12:36,900 --> 00:12:40,260
što je zapravo praksa za koju
ja smatram da je protiv islama,

295
00:12:40,284 --> 00:12:42,900
ali očigledno,
neki ekstremisti nisu tako mislili.

296
00:12:44,064 --> 00:12:45,616
Ali tu je zanimljivo pitanje:

297
00:12:45,640 --> 00:12:48,276
ako je modernizam u islamu
bio toliko popularan

298
00:12:48,300 --> 00:12:50,300
u 19. i ranom 20. veku,

299
00:12:50,900 --> 00:12:53,506
zašto je islamizam postao tako popularan

300
00:12:53,530 --> 00:12:54,900
i u ostatku 20. veka?

301
00:12:55,581 --> 00:12:56,906
I ovo pitanje, ja mislim,

302
00:12:56,930 --> 00:12:58,676
zahteva pažljivu diskusiju.

303
00:12:58,700 --> 00:13:01,426
U mojoj knjizi sam se bavio
ovim pitanjem između ostalog.

304
00:13:01,450 --> 00:13:04,676
I zaista ne morate da budete
veliki naučnik da biste to razumeli.

305
00:13:04,700 --> 00:13:07,005
Samo pogledajte
političku istoriju 20. veka

306
00:13:07,029 --> 00:13:09,136
i videćete
da su se stvari dosta promenile.

307
00:13:09,160 --> 00:13:10,676
Kontekst se promenio.

308
00:13:10,700 --> 00:13:11,869
U 19. veku,

309
00:13:11,893 --> 00:13:14,986
kada su muslimani
posmatrali Evropu kao primer,

310
00:13:15,010 --> 00:13:17,776
bili su nezavisni i mnogo samopouzdaniji.

311
00:13:17,800 --> 00:13:20,776
U ranom 20. veku,
sa padom Otomanskog carstva,

312
00:13:20,800 --> 00:13:23,289
ceo Bliski istok je bio kolonizovan.

313
00:13:23,528 --> 00:13:25,575
A kada imate kolonijalizam, šta još imate?

314
00:13:25,600 --> 00:13:27,600
Imate anti-kolonijalizam.

315
00:13:27,900 --> 00:13:30,976
Tako Evropa nije primer za imitiranje;

316
00:13:31,000 --> 00:13:34,076
već je neprijatelj
protiv koga se istrajno bori.

317
00:13:34,100 --> 00:13:36,930
Tako da imamo oštro opadanje

318
00:13:36,954 --> 00:13:38,826
liberalnih ideja u muslimanskom svetu,

319
00:13:38,850 --> 00:13:41,076
i ono što vidimo je više od odbrambenog

320
00:13:41,100 --> 00:13:44,376
rigidnog, reakcionarnog naprezanja

321
00:13:44,400 --> 00:13:46,996
koje je dovelo
do arapskog socijalizma i nacionalizma

322
00:13:47,020 --> 00:13:48,959
i konačno, do islamističke ideologije.

323
00:13:49,708 --> 00:13:52,708
Kada se kolonijalni period završio

324
00:13:53,100 --> 00:13:55,100
umesto njega smo imali

325
00:13:56,100 --> 00:13:58,114
uglavnom sekularne diktatore

326
00:13:58,138 --> 00:13:59,576
koji "kažu" da su oni država,

327
00:13:59,600 --> 00:14:01,576
ali nisu doneli demokratiju državi,

328
00:14:01,600 --> 00:14:03,576
i uspostavili su diktaturu.

329
00:14:03,600 --> 00:14:08,366
I mislim da je zapad
ili barem neke snage na zapadu,

330
00:14:08,390 --> 00:14:09,676
posebno SAD,

331
00:14:09,700 --> 00:14:12,676
napravio grešku i podržao
te sekularne diktatore,

332
00:14:12,700 --> 00:14:15,700
misleći da će podržati njihove interese.

333
00:14:16,000 --> 00:14:17,976
Ali zapravo su ovi diktatori

334
00:14:18,000 --> 00:14:20,176
potisnuli demokratiju u svojim zemljama

335
00:14:20,200 --> 00:14:22,776
i potisnuli islamističke grupe

336
00:14:22,800 --> 00:14:25,562
i zapravo načinili muslimane
mnogo oštrijim.

337
00:14:25,610 --> 00:14:26,775
Tako smo u 20. veku

338
00:14:26,800 --> 00:14:28,976
imali taj začarani krug u arapskom svetu

339
00:14:29,000 --> 00:14:31,976
gde imate diktatore koji potiskuju
svoj sopstveni narod

340
00:14:32,000 --> 00:14:33,976
uključujući i muslimanske vernike,

341
00:14:34,000 --> 00:14:36,531
i onda oni reaguju u skladu s tim.

342
00:14:37,600 --> 00:14:39,600
Jedna država je doduše

343
00:14:40,200 --> 00:14:42,339
uspela da izbegne

344
00:14:43,200 --> 00:14:44,383
taj začarani krug.

345
00:14:44,407 --> 00:14:47,407
I to je država iz koje sam ja: Turska.

346
00:14:47,773 --> 00:14:49,756
Turska nikad nije bila kolonizovana

347
00:14:49,780 --> 00:14:53,179
i ostala je nezavisna nacija
nakon pada Otomanskog carstva.

348
00:14:53,203 --> 00:14:54,766
Zapamtimo to.

349
00:14:54,790 --> 00:14:57,766
Oni se nisu okrenuli
anti-kolinijalnijalizmu

350
00:14:57,790 --> 00:15:00,276
koji nalazimo
u ostalim državama u regionu.

351
00:15:00,300 --> 00:15:02,051
Drugo i najvažnije,

352
00:15:02,075 --> 00:15:04,076
Turska je postala demokratija

353
00:15:04,100 --> 00:15:06,076
pre bilo koje od država o kojima pričamo.

354
00:15:06,100 --> 00:15:09,090
1950. Turska je imala svoje
prve slobodne i ravnopravne izbore,

355
00:15:09,790 --> 00:15:12,796
kojima je završena vladavina
autokratičnijeg, sekularnog režima,

356
00:15:12,820 --> 00:15:14,106
što je bio početak Turske.

357
00:15:14,130 --> 00:15:16,536
I religiozni muslimani u Turskoj

358
00:15:16,560 --> 00:15:20,100
videli su da glasanjem
mogu da promene politički sistem.

359
00:15:20,600 --> 00:15:24,436
I shvatili su da je demokratija
kompatibilna sa islamom.

360
00:15:24,460 --> 00:15:25,756
sa njegovim vrednostima,

361
00:15:25,780 --> 00:15:27,237
i podržavali su demokratiju.

362
00:15:27,600 --> 00:15:29,576
To je iskustvo

363
00:15:29,600 --> 00:15:31,576
koje sve do skoro nisu imale

364
00:15:31,600 --> 00:15:33,600
sve muslimanske nacije na Bliskom istoku.

365
00:15:34,000 --> 00:15:36,376
Drugo, u poslednje dve decenije,

366
00:15:36,400 --> 00:15:39,376
zahvaljujući globalizaciji
i tržišnoj ekonomiji,

367
00:15:39,400 --> 00:15:41,376
zahvaljujući napretku srednje klase,

368
00:15:41,400 --> 00:15:43,376
u Turskoj vidimo

369
00:15:43,400 --> 00:15:46,776
ono što ja definišem kao ponovno rođenje
modernizma u islamu.

370
00:15:46,800 --> 00:15:50,566
Sad, imamo više modernih vernika
iz srednje klase,

371
00:15:50,590 --> 00:15:52,666
koji, ponovo, posmatraju tradiciju

372
00:15:52,690 --> 00:15:55,300
i vide da tamo ima izvesnih problema.

373
00:15:55,700 --> 00:15:58,956
Oni razumeju da to mora da bude
promenjeno, ispitano i reformisano.

374
00:15:59,005 --> 00:16:00,227
Vide Evropu

375
00:16:00,300 --> 00:16:03,276
i vide ponovo primer koji će slediti.

376
00:16:03,300 --> 00:16:05,300
Ili makar koji će ih inspirisati.

377
00:16:05,600 --> 00:16:07,576
Zato proces Evropske Unije

378
00:16:07,600 --> 00:16:10,621
i trud Turske da bude član EU,

379
00:16:11,090 --> 00:16:13,316
podržavaju unutar Turske

380
00:16:13,340 --> 00:16:14,776
muslimanski vernici,

381
00:16:14,800 --> 00:16:17,776
dok su neke sekularne nacije
bile protiv toga.

382
00:16:17,800 --> 00:16:19,776
Proces je doduše bio malo pomućen

383
00:16:19,800 --> 00:16:22,706
činjenicom da nisu svi evropljani
srdačni po tom pitanju -

384
00:16:22,730 --> 00:16:24,227
ali to je druga stvar.

385
00:16:24,900 --> 00:16:28,676
Ali pro-evropski sentiment u Turskoj
u poslednjih desetak godina

386
00:16:28,700 --> 00:16:31,360
postao je gotovo islamski pokret

387
00:16:31,860 --> 00:16:33,866
podržan od strane islamističkih liberala

388
00:16:33,890 --> 00:16:35,573
i sekularnih liberala, naravno.

389
00:16:36,600 --> 00:16:37,876
I zahvaljujući tome,

390
00:16:37,900 --> 00:16:41,076
Turska je uspela da stvori uspešnu priču

391
00:16:41,100 --> 00:16:45,951
u kojoj islam i njegova
najreligioznija shvatanja

392
00:16:45,975 --> 00:16:47,976
postaju deo demokratske igre

393
00:16:48,000 --> 00:16:50,497
i čak doprinose demokratskom i ekonomskom

394
00:16:52,275 --> 00:16:54,276
napretku zemlje.

395
00:16:54,300 --> 00:16:57,300
Ovo je bio inspirišući primer

396
00:16:57,800 --> 00:17:00,756
za neke islamističke pokrete

397
00:17:00,780 --> 00:17:03,478
ili neke od zemalja u arapskom svetu.

398
00:17:07,500 --> 00:17:10,576
Sigurno ste svi videli "Arapsko proleće",

399
00:17:10,599 --> 00:17:13,270
koje je počelo u Tunisu i Egiptu.

400
00:17:13,800 --> 00:17:15,776
I mase Arapa

401
00:17:15,800 --> 00:17:18,001
koji su protestovali
protiv svojih diktatora.

402
00:17:18,025 --> 00:17:21,328
Zahtevali su demokratiju,
zahtevali su slobodu.

403
00:17:21,352 --> 00:17:23,935
I nije se ispostavilo
da su islamističke baba-roge

404
00:17:23,960 --> 00:17:26,050
koje su diktatori uvek koristili

405
00:17:26,611 --> 00:17:29,046
da opravdaju svoj režim.

406
00:17:29,571 --> 00:17:31,976
Rekli su: "Hoćemo slobodu i demokratiju.

407
00:17:32,000 --> 00:17:33,976
Mi smo vernici, muslimani,

408
00:17:34,000 --> 00:17:37,936
ali hoćemo da živimo kao slobodni ljudi
u slobodnim društvima."

409
00:17:37,960 --> 00:17:39,486
Ovo je naravno, dug put.

410
00:17:39,510 --> 00:17:42,481
Demokratija se ne može uspostaviti
preko noći;

411
00:17:42,505 --> 00:17:43,596
to je proces.

412
00:17:43,620 --> 00:17:46,388
Ali ovo je obećavajuće doba

413
00:17:46,412 --> 00:17:47,606
u muslimanskom svetu.

414
00:17:47,630 --> 00:17:49,506
I ja verujem da je islamski modernizam

415
00:17:49,530 --> 00:17:51,076
koji je nastao u 19. veku,

416
00:17:51,100 --> 00:17:53,776
ali je doživeo pad u 20. veku

417
00:17:53,800 --> 00:17:55,966
zbog političkih nevolja
u muslimanskom svetu,

418
00:17:55,990 --> 00:17:57,646
na putu da se ponovo rodi.

419
00:17:57,670 --> 00:18:00,843
I mislim da je poruka iz toga

420
00:18:00,867 --> 00:18:02,276
da islam,

421
00:18:02,300 --> 00:18:05,300
uprkos nekim skepticima na zapadu

422
00:18:06,000 --> 00:18:07,976
ima potencijal u sebi

423
00:18:08,000 --> 00:18:11,290
da stvori sopstveni put ka demokratiji,
sopstveni put ka liberalizmu,

424
00:18:12,490 --> 00:18:14,176
sopstveni put ka slobodi.

425
00:18:14,200 --> 00:18:16,606
Treba im samo dozvoliti da rade na tome.

426
00:18:16,630 --> 00:18:18,176
Hvala mnogo.

427
00:18:18,200 --> 00:18:22,200
(Aplauz)