WEBVTT

00:00:15.531 --> 00:00:19.163
Hình dung xem, 400 năm trước,

00:00:19.163 --> 00:00:21.997
việc định vị giữa đại dương
là vô cùng khó khăn

00:00:21.997 --> 00:00:25.713
Gió và hải lưu 
kéo đẩy tàu khỏi hải trình,

00:00:25.713 --> 00:00:29.514
dựa vào mốc cảng mới ghé,

00:00:29.514 --> 00:00:35.080
thuỷ thủ cố gắng ghi lại chính xác
hướng và khoảng cách đã đi.

00:00:35.080 --> 00:00:38.380
Công việc được gọi là 
"sai một ly đi một dặm"

00:00:38.380 --> 00:00:46.665
vì chỉ cần lệch nửa độ cũng khiến
tàu đi chệch đi hàng dặm.

00:00:46.665 --> 00:00:49.780
Quá dễ để phạm sai lầm.

00:00:49.780 --> 00:00:53.497
May thay, có ba phát minh
khiến việc định vị trở nên dễ dàng:

00:00:53.497 --> 00:01:00.863
kính lục phân, đồng hồ 
và các phép toán.

00:01:00.863 --> 00:01:08.414
Cả ba đều quan trọng. Thủy thủ sẽ chệch 
khỏi đất liền nếu thiếu công cụ cần thiết.

00:01:08.414 --> 00:01:11.365
John Bird, nhà sáng chế công cụ ở London,

00:01:11.365 --> 00:01:16.830
làm ra thiết bị đo góc mặt trời
và đường chân trời,

00:01:16.830 --> 00:01:19.230
gọi là kính lục phân.

00:01:19.230 --> 00:01:26.230
Cần biết góc này để so sánh 
với góc nước Anh tại cùng thời điểm.

00:01:26.230 --> 00:01:31.947
từ đó xác định kinh độ của tàu.

00:01:31.947 --> 00:01:33.515
Tiếp theo là đồng hồ.

00:01:33.515 --> 00:01:38.497
Năm 1761, tại Anh, John Harrison, 
thợ mộc và thợ đồng hồ,

00:01:38.497 --> 00:01:41.980
chế tạo một chiếc đồng hồ
để giữ giờ chính xác trên biển

00:01:41.980 --> 00:01:52.790
ngay cả khi bị sóng dồi ngoài khơi

00:01:52.796 --> 00:01:54.880
Nhưng có một khúc mắc:

00:01:54.880 --> 00:01:58.714
vì được làm thủ công,
chiếc đồng hồ này rất mắc.

00:01:58.714 --> 00:02:05.380
để giảm chi phí, người ta thay thế nó 
bằng việc đo lường mặt trăng, .

00:02:05.380 --> 00:02:10.848
Một phép toán nhằm xác định vị trí tàu
có thể mất hàng giờ.

00:02:10.848 --> 00:02:17.713
Kính lục phân và đồng hồ chả ích gì
nếu thuỷ thủ không có để dùng.

00:02:17.713 --> 00:02:24.163
Đầu thế kỉ 17, một nhà toán học nghiệp dư 
đã phát minh ra "mảnh ghép còn thiếu"

00:02:24.163 --> 00:02:32.947
Hơn 20 năm, trong lâu đài của mình ở Scotland 
John Napier miệt mài phát triển

00:02:32.947 --> 00:02:41.430
lô-ga-rít có mẫu 
một phần E và hằng số 10 mũ bảy

00:02:41.430 --> 00:02:45.432
Đầu thế kỳ 17, đại số vẫn 
chưa thật sự phát triển

00:02:45.432 --> 00:02:49.130
và lô-ga-rít một của Napier
không bằng 0.

00:02:49.130 --> 00:02:55.080
Việc tính toán vẫn chưa thuận tiện
như lô-ga-rít với cơ số 10.

00:02:55.080 --> 00:02:59.547
Henry Briggs, nhà toán học nổi tiếng 
ở Trường Đại học Gresham tại London,


00:02:59.547 --> 00:03:07.614
đọc công trình của Napier năm 1614,
Một năm sau đó, ông sang Edinburgh

00:03:07.614 --> 00:03:11.065
để gặp Napier mà không báo trước,

00:03:11.065 --> 00:03:18.413
ông đề nghị John đổi base 
và đơn giản hoá công thức.

00:03:18.413 --> 00:03:23.231
Cả hai nhất trí rằng 
log 1, với cơ số 10, bằng 0

00:03:23.231 --> 00:03:26.431
sẽ đơn giản hóa 
việc tính toán.

00:03:26.431 --> 00:03:30.797
Ngày nay, chúng ta gọi chúng là
Các Lô-ga phổ biến của Briggs.

00:03:30.797 --> 00:03:35.098
Mãi đến thế kỷ 20
khi máy tính điện phát triển,

00:03:35.098 --> 00:03:44.017
những phép nhân, chia, lũy thừa
và khai căn các số lớn nhỏ

00:03:44.017 --> 00:03:46.730
đều được thực hiện bằng lô-ga.

00:03:46.730 --> 00:03:50.181
Lịch sử của lô-ga
không chỉ là một bài toán.

00:03:50.181 --> 00:03:54.380
Thành công của việc định vị
có công sức của rất nhiều người

00:03:54.380 --> 00:03:57.913
Những nhà sáng chế,
nhà thiên văn, nhà toán học

00:03:57.913 --> 00:03:59.981
và đương nhiên, các thủy thủ.

00:03:59.981 --> 00:04:04.098
Sáng tạo không chỉ xoay quanh
việc đào sâu chuyên ngành

00:04:04.098 --> 00:04:08.563
mà còn đến từ 
những kết nối liên ngành.