WEBVTT

00:00:15.531 --> 00:00:19.163
Jak można sobie wyobrazić, 400 lat temu

00:00:19.163 --> 00:00:21.997
nawigacja oceaniczna była bardzo trudna.

00:00:21.997 --> 00:00:25.713
Wiatry i prądy morskie 
spychały statki z kursu,

00:00:25.713 --> 00:00:29.514
a żeglarze wybierali kierunek 
według opuszczanego portu

00:00:29.514 --> 00:00:35.080
próbując skrupulatnie notować 
pozycję statku i pokonaną odległość.

00:00:35.080 --> 00:00:38.380
Ten proces nazywany 
był nawigacją zliczeniową,

00:00:38.380 --> 00:00:43.290
bo pomyłka choćby o pół stopnia, 
mogła spowodować ominięcie wyspy,

00:00:43.290 --> 00:00:45.980
leżącej tuż za horyzontem.

00:00:45.980 --> 00:00:49.610
Łatwo było popełnić taki błąd.

00:00:49.610 --> 00:00:53.497
Na szczęście sytuację współczesnej 
nawigacji poprawiły trzy wynalazki:

00:00:53.497 --> 00:00:56.049
sekstanty, zegary oraz matematyka,

00:00:56.049 --> 00:01:02.071
niezbędna do szybkiego i dokładnego 
przeprowadzenia odpowiednich obliczeń.

00:01:02.071 --> 00:01:03.592
Wszystkie trzy są ważne.

00:01:03.592 --> 00:01:07.843
Bez odpowiednich narzędzi 
żeglarze niechętnie odpływaliby od lądu.

00:01:09.214 --> 00:01:11.365
John Bird, lutnik z Londynu,

00:01:11.365 --> 00:01:13.986
stworzył pierwsze urządzenie, 
które mierzyło kąt

00:01:13.986 --> 00:01:16.607
między słońcem a horyzontem 
w ciągu dnia,

00:01:16.607 --> 00:01:18.430
zwane sekstantem.

00:01:18.430 --> 00:01:22.289
Znajomość tego kąta była ważna, 
bo można go było porównać

00:01:22.289 --> 00:01:26.518
do kąta zmierzonego w Anglii 
o tej samej godzinie.

00:01:26.518 --> 00:01:30.203
Porównanie było niezbędne 
do określenia długości geograficznej,

00:01:30.203 --> 00:01:31.978
na której znajdował się statek.

00:01:31.978 --> 00:01:33.515
Następne pojawiły się zegary.

00:01:33.515 --> 00:01:38.497
W 1761 roku, John Harrison, 
angielski zegarmistrz i stolarz,

00:01:38.497 --> 00:01:41.980
zbudował zegar, który dokładnie 
odmierzał czas na morzu.

00:01:41.980 --> 00:01:45.585
Instrument, który pokazywał 
dokładne pomiary

00:01:45.585 --> 00:01:49.190
na chybotliwym pokładzie 
w trudnych warunkach

00:01:49.190 --> 00:01:52.796
był niezbędny do oznaczenia godziny, 
którą pokazywały zegary w Anglii.

00:01:52.796 --> 00:01:54.880
Był tylko jeden haczyk:

00:01:54.880 --> 00:01:58.714
instrument wykonano ręcznie, 
więc był bardzo drogi.

00:01:58.714 --> 00:02:02.758
Metodą, która pozwalała 
nieco zaoszczędzić,

00:02:02.758 --> 00:02:05.932
były pomiary księżycowe 
i skrupulatne obliczenia.

00:02:05.932 --> 00:02:10.848
Określenie w ten sposób położenia statku 
mogło trwać nawet wiele godzin.

00:02:10.848 --> 00:02:14.796
Ale sekstanty i zegary 
były użyteczne wtedy,

00:02:14.796 --> 00:02:19.724
gdy załoga potrafiła z nich korzystać 
przy ustalaniu położenia.

00:02:19.724 --> 00:02:22.091
Na szczęście w XVII wieku 
pewien matematyk-amator

00:02:22.091 --> 00:02:24.348
wpadł na brakujący element układanki.

00:02:24.348 --> 00:02:29.235
John Napier trudził się w swoim 
szkockim zamku przez ponad 20 lat

00:02:29.235 --> 00:02:33.142
nad opracowaniem logarytmów, 
które ułatwiały obliczenia.

00:02:33.142 --> 00:02:36.218
Jego logarytmy występowały w postaci

00:02:36.218 --> 00:02:41.334
1/e i stałej 10 do 7 potęgi.

00:02:41.334 --> 00:02:45.432
Algebra w początkach XVII wieku 
nie była jeszcze w pełni rozwinięta

00:02:45.432 --> 00:02:47.208
a logarytm liczby 1 Napiera

00:02:47.208 --> 00:02:49.334
nie równał się 0.

00:02:49.334 --> 00:02:52.135
To utrudniało obliczenia

00:02:52.135 --> 00:02:55.236
w porównaniu do logarytmów 
o podstawie 10.

00:02:55.236 --> 00:02:59.547
Henry Briggs, sławny matematyk 
z Gresham College w Londynie,

00:02:59.547 --> 00:03:03.386
przeczytał o pracy Napiera w 1614, 
a rok później ruszył

00:03:03.386 --> 00:03:07.225
w długą podróż do Edynburga, 
by się z nim spotkać.

00:03:07.225 --> 00:03:11.065
Briggs pojawił się niezapowiedziany 
u drzwi zamku Napiera

00:03:11.065 --> 00:03:15.760
i zaproponował, by John zamienił podstawę 
i formę swoich logarytmów

00:03:15.760 --> 00:03:18.425
na coś znacznie prostszego.

00:03:18.425 --> 00:03:23.231
Obaj zgodzili się, że podstawa 
równa 10 z logarytmem 1 równym 0

00:03:23.231 --> 00:03:26.431
znacznie uprościłaby codzienne obliczenia.

00:03:26.431 --> 00:03:30.797
Dziś znamy je pod nazwą 
logarytmów dziesiętnych Briggsa.

00:03:30.797 --> 00:03:35.098
Aż do wynalezienia w XX wieku 
elektrycznych maszyn liczących

00:03:35.098 --> 00:03:40.345
wszelkie mnożenie, dzielenie, silnie

00:03:40.345 --> 00:03:43.982
czy pierwiastkowanie małych i dużych liczb

00:03:43.982 --> 00:03:46.730
wykonywano przy użyciu logarytmów.

00:03:46.730 --> 00:03:50.181
Historia logarytmów to nie tylko 
lekcja matematyki.

00:03:50.181 --> 00:03:54.380
Za udaną nawigację odpowiadało wiele osób.

00:03:54.380 --> 00:03:57.913
Lutnicy, astronomowie, matematycy

00:03:57.913 --> 00:03:59.981
i oczywiście żeglarze.

00:03:59.981 --> 00:04:04.098
Kreatywność nie polega jedynie 
na zgłębieniu własnej specjalizacji.

00:04:04.098 --> 00:04:08.563
Trzeba czerpać inspirację 
także z innych dziedzin.