1
00:00:15,531 --> 00:00:19,163
ئەگەر وێنا بکەیت، ٤٠٠ ساڵ لەمەو پێش،

2
00:00:19,163 --> 00:00:21,997
گەڕان لە زەریای کراوە قورس بوو.

3
00:00:21,997 --> 00:00:25,713
بێگومان با و پەردەکان کەشتیەکانیان
دەهێنا و دەبرد،

4
00:00:25,713 --> 00:00:29,514
دەریاوانەکان ئاڕاستەکانیان پەیوەست 
کردبوو بەو بەندەرەی کە جێیان هێشتبوو،

5
00:00:29,514 --> 00:00:35,080
هەوڵیان دەدا بە وردی تۆماری ئاڕاستەی
کەشتیەکە و ئەو دووریەی بڕیویانە بپارێزن.

6
00:00:35,080 --> 00:00:38,380
ئەم کردارە ناسرابوو بە 
یەکلاکردنەوەی ناوچە،

7
00:00:38,380 --> 00:00:46,665
ئەگەر نیو پلە لابدەیت دەبێت گەشت بکەیت بە
ناو دوورگەکە کە چەند میلێک لە ئاسۆوە دوورە

8
00:00:46,665 --> 00:00:49,780
ئەمەش هەڵەیەکی بچووک بوو.

9
00:00:49,780 --> 00:00:53,497
بە سوپاسەوە، سێ داهێنان وای کرد
کە دەریاگەری مەحاڵ نەبێت:

10
00:00:53,497 --> 00:01:00,863
بەرزی خۆر پێو، کاتژمێرەکان و بیرکاری بۆ 
هەژمارکردنی داواکراو بە خێرایی و ئاسانی.

11
00:01:00,863 --> 00:01:08,414
هەموویان گرینگن. نەبونی ئامرازی پێویست،
کەشتیوانەکان نیگەران دەکات بۆ دوور بڕۆن.

12
00:01:08,414 --> 00:01:11,365
جۆن بێرد، دروستکەری ئامێرێک لە لەندەن،

13
00:01:11,365 --> 00:01:16,830
یەکەم ئامێری دروستکرد کە توانی گۆشەی
نێوان خۆر و ئاسۆ بپێوێت لە ڕۆژدا،

14
00:01:16,830 --> 00:01:19,230
پێی دەوترا بەرزی خۆر پێو.

15
00:01:19,230 --> 00:01:26,230
زانینی گۆشەکە گرینگ بوو، لەوانەیە بەراورد کرابێ 
بەو گۆشەیەی لە ئینگلتەرا دەگەڕێتەوە لە هەمان کات

16
00:01:26,230 --> 00:01:31,947
بەراوردکردنی ئەم دوو گۆشەیە پێویست بوو
بۆ دیاری کردنی هێڵی درێژی کەشتیەکە.

17
00:01:31,947 --> 00:01:33,515
کاتژمێرەکان دواتر دەرکەوتن.

18
00:01:33,515 --> 00:01:38,497
لە ١٧٦١، جۆن هاریسۆن، ئینگلیزێکی 
دروستکەری کاتژمێر و دارتاش،

19
00:01:38,497 --> 00:01:41,980
کاتژمێرێکی دروستکرد کە دەیتوانی کات بە 
تەواوی بهێڵێتەوە لە دەریادا.

20
00:01:41,980 --> 00:01:48,480
کە دەتوانێت کات بە جێگیری بهێڵێتەوە لەسەر 
کەشتیەکە و هەنگاو بنێ لە کاتە سەختەکاندا

21
00:01:48,480 --> 00:01:52,796
پێویست بوو بۆ ئەوەی کاتی گەڕانەوەی
لە ئینگلتەرا بزانین.

22
00:01:52,796 --> 00:01:54,880
بەڵام لێرەدا ئەنجامێک هەبوو:

23
00:01:54,880 --> 00:01:58,714
لەبەرئەوەی کاتژمێرەکە دەستکرد بوو،
زۆر گران بوو.

24
00:01:58,714 --> 00:02:05,380
شێوەی جێگرەوە بەکارهێنانی پێوانەکانی مانگ
و ژماردنی چڕ بووە تا تێچوونەکان کەمتر بێت

25
00:02:05,380 --> 00:02:10,848
هەریەک لە پێوانە کردنەکان بۆ دیاری کردنی 
شوێنی کەشتیەکە چەندین کاتژمێری دەوێت.

26
00:02:10,848 --> 00:02:17,713
بەڵام بەرزی پێوانی خۆر و کاتژمێرەکان بێسوود بوون
مەگەر دەریاوانەکان ئامرازەکانیان بەکارهێنابا بۆ دیاریکردنی ئاڕاستەکانیان.

27
00:02:17,713 --> 00:02:24,163
خۆشبەختانە لە ١٦٠٠ەکاندا ماتماتیکزانێکی
ئارەزومەند پارچە ونبووەکەی داهێنا.

28
00:02:24,163 --> 00:02:32,947
جۆن ناپیر زیاتر لە ٢٠ ساڵ لە قەڵاکەی کاری کرد لە سکۆتلەندا بۆ پەرەپێدانی لۆگاریتمەکان، کە ئامێری ژماردن بوو.

29
00:02:32,947 --> 00:02:41,430
بیرۆکەکانی ناپیر لەسەر لۆگاریتمی بەشێوەی ١
لەسەر ئی و نەگۆڕی 10 بۆ هێزی ٧م.

30
00:02:41,430 --> 00:02:45,432
جەبر لە سەرەتای ١٦٠٠کان بە تەواوی
گەشەی نەکردبوو،

31
00:02:45,432 --> 00:02:49,130
لۆگاریتمی ناپیەر لە یەک دانە یەکسان
نەبوو بە سفر.

32
00:02:49,130 --> 00:02:55,080
ئەمەش وایکردووە ژماردنەکان کەمتر
گونجاوبێت لەچاو لۆگاریتم بە بنەمای 10.

33
00:02:55,080 --> 00:02:59,547
هێنری بریگز، ماتماتیکزانێکی بەناوبانگە
لە کۆلێژی گریشام لە لەندەن،

34
00:02:59,547 --> 00:03:07,614
لە ١٦١٤ کارەکانی ناپیر دەخوێنێتەوە، ساڵی 
دواتر گەشتێکی کرد بۆ ئەدینبۆرگ تا ناپیر ببینێت.

35
00:03:07,614 --> 00:03:11,065
بریگس بە شێوەیەکی نا ئاشکرا 
لەبەردەم قەڵاکەی نایپەر دەرکەوت.

36
00:03:11,065 --> 00:03:18,413
پێشنیاری کرد کە جۆن بنچینەو شێوەی 
لۆگاریتمی خۆی بگۆڕیت بۆ شتێکی زۆر سادەتر.

37
00:03:18,413 --> 00:03:23,231
هه ردووکیان ڕازی بوون که بنچینەی 
10 به لۆگی یەک یەکسانە به سفر

38
00:03:23,231 --> 00:03:26,431
کە ئەمەش ژماردنی ڕۆژانە ئاسان دەکات .

39
00:03:26,431 --> 00:03:30,797
ئەمڕۆ ئەمانەمان بە بیر دێتەوە وەک 
لۆگاریتمی گشتی بریگز.

40
00:03:30,797 --> 00:03:35,098
تا پەرەسەندنی ئامێری ژمێردراوی کارەبایی
لە سەدەی بیستەمدا،

41
00:03:35,098 --> 00:03:44,017
هەر ژماردنێک بە لێکدان، دابەشبوون، هێزەکان، دەرهێنانی ڕەگەکان بێت بە ژمارە گەورە و بچووکەکان

42
00:03:44,017 --> 00:03:46,730
بە بەکارهێنانی لۆگاریتم بووە.

43
00:03:46,730 --> 00:03:50,181
مێژووی لۆگارێتەکان تەنها وانەیەک
نییە لە بیرکاریدا.

44
00:03:50,181 --> 00:03:54,380
زۆر یاریکەر بەرپرس بوون 
لە سەرخستنی دەریاگەری.

45
00:03:54,380 --> 00:03:57,913
دروستکەری ئامێر، ئەستێرەناس، 
بیرکاریزانان،

46
00:03:57,913 --> 00:03:59,981
و بە دڵنیاییەوە دەریاوانەکانیش.

47
00:03:59,981 --> 00:04:04,098
داهێنان تەنها ئەوە نیە کە بچێتە قوڵایی 
بواری کارکردنەوە،

48
00:04:04,098 --> 00:04:08,563
بەڵکو پەیوەستە بە پۆلێنکردنی 
بوارەکانیشەوە.