1 00:00:00,089 --> 00:00:03,510 2 00:00:03,510 --> 00:00:10,340 3 00:00:10,340 --> 00:00:13,980 He aha ahau te whakaaro ahau e pā ana ki? 4 00:00:13,980 --> 00:00:17,260 Mokete, nama, te moni ka ringihia ... 5 00:00:17,260 --> 00:00:20,740 Na ka ua ite e ahau he puranga ... e mohio ana ahau ki te mate pukupuku, ina ite e ahau. 6 00:00:20,740 --> 00:00:24,900 Kei hea ia? He aha te mea ia ki runga ki te? E kore e karanga ana, e kore he kupu e mea ana ... 7 00:00:24,900 --> 00:00:26,470 Ahotea. 8 00:00:26,470 --> 00:00:28,780 Ko te pukaka o te katoa, 9 00:00:28,780 --> 00:00:31,930 bedeviling to tatou feruriraa, arero tatou po, 10 00:00:31,930 --> 00:00:36,480 turakina tatou taurite, engari kahore i nga wa katoa te reira na. 11 00:00:36,480 --> 00:00:41,090 Kia, ko tona whakaaro ki te whakaora ia matou. 12 00:00:41,090 --> 00:00:44,140 ki te koe i te kararehe whāngote noa te mea, te ahotea e pā ana ki 13 00:00:44,140 --> 00:00:48,370 Ko e toru meneti o hamama wehi ki runga ki te Savannah, i muri nei te reira rānei 14 00:00:48,370 --> 00:00:49,870 whiti tahi ia koutou ranei e koe i runga i ki. 15 00:00:49,870 --> 00:00:53,110 Na ka puta ke nga mea katoa. 16 00:00:53,110 --> 00:00:57,480 He aha i mua i tauturu ora tatou i teie nei, kua riro i te whiu o to tatou oraraa. 17 00:00:57,480 --> 00:01:00,610 Na ahau pakaru tika ki roimata, ka tangi, ka tangi. 18 00:01:00,610 --> 00:01:03,670 I teie mahana, 19 00:01:03,670 --> 00:01:06,810 ngā āhuatanga pūtaiao, i roto i te mara 20 00:01:06,810 --> 00:01:10,040 a i roto i te taiwhanga, 21 00:01:10,040 --> 00:01:14,590 whakamatau kahore te mea e te ahotea he āhua o te ngakau, engari te tahi mea ine 22 00:01:14,590 --> 00:01:20,330 a kino. E kore te mea ko ha fakakaukau ta'emahino tenei. Ehara i te tahi mea e 23 00:01:20,330 --> 00:01:24,210 pea mahana kia meatia e koutou tetahi mea e pā ana ki. Me ki te haere ki reira a koutou 24 00:01:24,210 --> 00:01:28,440 tenei ra. I roto i te tahi o nga wahi tino ohorere, 25 00:01:28,440 --> 00:01:32,350 Kei te te heheu pūtaiao tika pehea e taea ahotea whakamate e. 26 00:01:32,350 --> 00:01:35,910 Ahotea ma'i e taea e te tahi mea rite unsubtle 27 00:01:35,910 --> 00:01:39,460 a grotesque rite whakamatea etahi o koutou pūtau roro. 28 00:01:39,460 --> 00:01:44,530 Ka taea te kitea i te pānga o te ahotea i roto i hohonu tatou, e holomui matou roro, 29 00:01:44,530 --> 00:01:49,009 tāpiri ngako ki to tatou puku, ara te hurahura tatou pūira. 30 00:01:49,009 --> 00:01:52,780 Ko te mau tenei e kore ko te tika tētahi tenei 31 00:01:52,780 --> 00:01:56,270 arahina. 32 00:01:56,270 --> 00:01:59,580 Stress ... kaiwhakaora, pule kakaha, whiu ... 33 00:01:59,580 --> 00:02:12,880 whakakitea tona whakaahua. 34 00:02:12,880 --> 00:02:24,180 35 00:02:24,180 --> 00:02:29,600 36 00:02:29,600 --> 00:02:32,440 37 00:02:32,440 --> 00:02:35,500 Hanga tēnei hōtaka i taea e ngā ki o koutou 38 00:02:35,500 --> 00:02:41,859 Teihana PBS i kaimätakitaki rite koe. Mauruuru e koe. 39 00:02:41,859 --> 00:02:46,639 Ma'u ha vaha'angatae fakafo'ituitui ki te ahotea katoa o tatou, 40 00:02:46,639 --> 00:02:49,930 engari torutoru o tatou e matau me pehea whakahaere i roto ia tatou, 41 00:02:49,930 --> 00:02:54,430 te mārama me pēhea te aroraa o te ao hou ranei 42 00:02:54,430 --> 00:03:01,310 Ka taea e fakamamafa'i ia tatou ki te mata o te mate. 43 00:03:01,310 --> 00:03:10,060 Iti e matau tonu ki ta tatou e nehenehe e rave i te reira e pā ana ki. 44 00:03:10,060 --> 00:03:13,220 45 00:03:13,220 --> 00:03:17,700 Otiia i runga i te toru tekau tau whakamutunga, University Stanford neurobiologist 46 00:03:17,700 --> 00:03:21,650 Robert Sapolsky, kua atu tatou māramatanga ki o te ahotea, 47 00:03:21,650 --> 00:03:27,340 pehea te reira pānga o matou tinana, a me pehea e taea te hanga matou ake to tatou tu pāpori 48 00:03:27,340 --> 00:03:31,970 ranei iti haria. Ko te whakahiato rongo kino 49 00:03:31,970 --> 00:03:35,870 me te ake ... te nuinga o te wa, ka taea e kitea e koe e whakaako ia ia, me te rangahau i roto i te 50 00:03:35,870 --> 00:03:39,100 , ao fakamamafa'i nui-whakatutuki nui-o te pūtaiao roro. 51 00:03:39,100 --> 00:03:42,220 Ko te pepa, ko tenei rerekē nui i waenganui i ... 52 00:03:42,220 --> 00:03:45,890 te piha haapiiraa ... Ko e te anake wahi o tona kōrero. 53 00:03:45,890 --> 00:03:51,110 Hoki te wiki ruarua nga tau ranei kia, Sapolsky te hünuku i tona taiwhanga ki te wahi atu 54 00:03:51,110 --> 00:03:53,270 i te 9,000 maile atu 55 00:03:53,270 --> 00:03:57,910 i runga i nga plaines o te hunga Masai Mara Rahui, i roto i Kenya, Africa Te Tai Rāwhiti. 56 00:03:57,910 --> 00:04:01,000 57 00:04:01,000 --> 00:04:08,390 58 00:04:08,390 --> 00:04:12,970 Tuatahi ka haere Robert Sapolsky ki Africa i runga i te 30 tau ki muri i runga i te hunch. 59 00:04:12,970 --> 00:04:18,329 Whakapae e ia i taea e ia kitea i roto i atu e pā ana ki te ahotea te tangata, me te mate 60 00:04:18,329 --> 00:04:21,860 na roto i te titiro i-te tangata kore, a ka mohio ia ki 61 00:04:21,860 --> 00:04:25,820 noa te-tangata kore. 62 00:04:25,820 --> 00:04:29,430 Koe e ora i roto i te wahi rite tenei, ko koe te maki touwhero, a koe anake i ki te noho e pā ana ki 63 00:04:29,430 --> 00:04:31,770 e toru haora i te ra whiwhi koutou Calories. 64 00:04:31,770 --> 00:04:35,740 A, ki te koutou anake i ki te mahi e toru haora i te ra, ka koe e iwa haora o te wā noa 65 00:04:35,740 --> 00:04:36,510 i nga ra katoa 66 00:04:36,510 --> 00:04:40,020 ki te huna ki te hanga tahi atu pouri noa 67 00:04:40,020 --> 00:04:48,000 E kore te fakamamafa'i ratou e raiona whai ratou i nga wa katoa, 68 00:04:48,000 --> 00:04:51,720 kei te whakanuitia ratou e tetahi ki tetahi. E te whakanuitia ratou e pāpori, me te 69 00:04:51,720 --> 00:04:53,290 ngangau hinengaro 70 00:04:53,290 --> 00:04:57,550 whakaaro e ratou ake momo. Ko ratou he tauira tino mō te Westernized 71 00:04:57,550 --> 00:04:58,590 -ahotea e pā ana mate. 72 00:04:58,590 --> 00:05:03,190 Ki te whakatau tika te mea i tango ahotea takoha i runga i o ratou tinana, 73 00:05:03,190 --> 00:05:08,020 Sapolsky hiahia ki te titiro roto i enei pikake mohoao i te taumata pūtau 74 00:05:08,020 --> 00:05:11,590 mo te wa tuatahi. Ki te mahi i tenei 75 00:05:11,590 --> 00:05:15,450 e whai ia ki te tango i to ratou toto i roto i te ara tino mārie. 76 00:05:15,450 --> 00:05:21,160 Fele, he aha e whai ana koutou ki te mahi i te mea anaesthetize te maki touwhero, 77 00:05:21,160 --> 00:05:25,620 kahore he mohio ki a ia te haere mai i te reira. No te mea e kore koe e hiahia ki te whai i tetahi 78 00:05:25,620 --> 00:05:27,050 o tenei te ahotea anticipatory, 79 00:05:27,050 --> 00:05:30,520 kia koe e taea e kore e tika, e matau ana koutou, te tiki i roto i to koutou waka, me te whai i te maki touwhero ake me iho te mara 80 00:05:30,520 --> 00:05:32,960 mo te toru haora, a hopea ina te tikangakore ia, 81 00:05:32,960 --> 00:05:38,470 e rere ki a ia me te whakarehu. 82 00:05:38,470 --> 00:05:41,510 Na, ko te painga nui o te pū pupuhi 83 00:05:41,510 --> 00:05:44,940 Ko e te reira tino nui puku, me te 84 00:05:44,940 --> 00:05:48,600 e kore te rota katoa o nga wahi neke, engari ko te drawback nui 85 00:05:48,600 --> 00:05:55,230 Ko e kore e haere te reira rawa tawhiti. Na te aha noho koutou tika 86 00:05:55,230 --> 00:05:59,050 he nui rerekē o te wā mahi, kei te ngana ana ki te feruri i roto i 87 00:05:59,050 --> 00:06:02,220 ki te titiro nonchalant huri noa i te maki touwhero. 88 00:06:02,220 --> 00:06:05,710 Ka ki a ia ... Time? 89 00:06:05,710 --> 00:06:09,370 Pai, ngaueue ia inaianei. 90 00:06:09,370 --> 00:06:13,490 Whoop, i reira haere ia. 91 00:06:13,490 --> 00:06:18,040 Mai ia tauira maki touwhero toto, i whanganga ano Robert taumata pokapū ki te ahotea o hormones 92 00:06:18,040 --> 00:06:18,870 whakautu. 93 00:06:18,870 --> 00:06:23,340 Enei Well, ki te hanga tikanga o te mea te tupu i roto i to koutou tinana, kua ka koe 94 00:06:23,340 --> 00:06:27,690 e rua taiaki e nga workhorses o te whakautu ahotea katoa. Ko tētahi o ratou tatou katoa 95 00:06:27,690 --> 00:06:28,110 mohio 96 00:06:28,110 --> 00:06:32,570 hulu ', putanga American, epinephrine, te atu ko te 97 00:06:32,570 --> 00:06:36,590 he taiaki i huaina glucocorticoids iti mohiotia e tae mai i roto i te repe adrenal 98 00:06:36,590 --> 00:06:40,720 haere ki te hulu ', me ko nga backbones e rua o te whakautu ahotea enei. 99 00:06:40,720 --> 00:06:43,890 Ko e whakautu te ahotea 100 00:06:43,890 --> 00:06:47,140 me te hunga e hormones e rua e tino ki to tatou ora. 101 00:06:47,140 --> 00:06:51,139 102 00:06:51,139 --> 00:06:54,599 No te aha te ahotea he e pā ana ki ko i tētahi ko te tino whakaaro i runga i te kai 103 00:06:54,599 --> 00:06:58,650 koutou, a koutou ranei e tino loto ki runga ki te kai tētahi, a ki reira he raruraru tonu 104 00:06:58,650 --> 00:06:59,319 haere i runga i. 105 00:06:59,319 --> 00:07:03,399 A, no te rere koe mo tou ora, 106 00:07:03,399 --> 00:07:08,889 Ko nga mea katoa e mea taketake. Mahi tuwhere pūkahukahu ki te papu rahinga Mammoth o 107 00:07:08,889 --> 00:07:10,460 hāora ki te bloodstream. 108 00:07:10,460 --> 00:07:15,129 Ko te iwi ngakau ki te papu i taua hāora, puta noa i te tinana 109 00:07:15,129 --> 00:07:21,240 na pahono tonu uaua. Me ake e koe tou pēhanga toto ki te whakaora i te hunga e 110 00:07:21,240 --> 00:07:22,089 pūngao. 111 00:07:22,089 --> 00:07:27,009 Me koe ki te tahuri atu tetahi kahore he e faufaa ... tupu, uri, e matau ana koutou, 112 00:07:27,009 --> 00:07:29,550 e rere koe mo tou ora te mea kahore he wa ki te tuku kākano tenei, 113 00:07:29,550 --> 00:07:33,550 kiko hanga, katoa e ahua o te mea ... rave i te reira i muri mai, ki te mea he he i muri. 114 00:07:33,550 --> 00:07:38,199 A, no te mawhiti te hepapa, tona whakautu ahotea puru ana ki raro. 115 00:07:38,199 --> 00:07:42,379 Otiia e kore e taea te tangata titiro ki te kitea to ratou 116 00:07:42,379 --> 00:07:46,649 pana atu. Tahuri tatou ki runga ki te tangohia whakautu ahotea taua 117 00:07:46,649 --> 00:07:49,740 no te āhua pono hinengaro ... whakaaro e pā ana ki 118 00:07:49,740 --> 00:07:54,229 te apa Ozone, nga takoha e haere mai ki runga, tahuti, 119 00:07:54,229 --> 00:07:57,409 -Tau 30 mokete ... tahuri tatou i runga i te whakautu ahotea taua, me te kī 120 00:07:57,409 --> 00:07:58,529 rerekētanga i reira he, 121 00:07:58,529 --> 00:08:02,039 e kore e e tatou te mahi i te reira no te mau take whaiaroaro, me te e tatou te mahi i te reira 122 00:08:02,039 --> 00:08:05,460 mutu-kore. 123 00:08:05,460 --> 00:08:10,000 Na roto i te kore tahuri atu te whakautu ahotea, ka reacting ki jams waka o te ora, 124 00:08:10,000 --> 00:08:13,830 okeoke tatou i roto i te pati ha'iriiri e o hormones. 125 00:08:13,830 --> 00:08:17,040 Ahakoa e kore e te reira te ora ranei te mate, 126 00:08:17,040 --> 00:08:20,110 hoha'a tatou, i to tatou aau tupa'i, 127 00:08:20,110 --> 00:08:23,400 uaua kukū. 128 00:08:23,400 --> 00:08:27,820 Nā te, i muri i te i te mea kei nui atu e totohu atu te te whakautu te ahotea 129 00:08:27,820 --> 00:08:28,950 stressor ano, 130 00:08:28,950 --> 00:08:32,640 no te mea te stressor ko etahi tito hinengaro e e hinga koutou mo. 131 00:08:32,640 --> 00:08:37,429 Kahore hepapa i runga i te whenua, rere mo tona ora, e matau he aha ... 132 00:08:37,429 --> 00:08:40,650 te wehi o te korero i roto i te iwi whānui 133 00:08:40,650 --> 00:08:44,110 e meinga ki a koutou te huna i te taua hormones e ngā mahi i te reira i taua wāhi 134 00:08:44,110 --> 00:08:45,250 ki te whakaora i tona ora. 135 00:08:45,250 --> 00:08:50,430 Ahotea Ko te ara o te aranga ki te wero o te tinana, 136 00:08:50,430 --> 00:08:53,700 ahakoa te titauraa he ora-te whakawehi, faufaa ore 137 00:08:53,700 --> 00:08:59,230 ranei pārekareka. Whiwhi koe i te nui matau o te ahotea, me te karanga matou i te reira whakaongaonga. 138 00:08:59,230 --> 00:09:02,740 Ko te whāinga i roto i te ora e kore ki te pehea e te ahotea, te whāinga i roto i te ora, ko te ki te whai i te tika 139 00:09:02,740 --> 00:09:03,750 momo o te ahotea, 140 00:09:03,750 --> 00:09:10,149 no te mea i te mea e te momo tika, e aroha ana tatou i te reira. 141 00:09:10,149 --> 00:09:14,690 Peke tatou i roto i to tatou nohoanga ki te ite i te reira, e aufau tatou i te moni pai ki te kia fakamamafa'i e ara. 142 00:09:14,690 --> 00:09:15,120 143 00:09:15,120 --> 00:09:20,529 Whangai te reira ki te waiho i te stressor āhua, te wahi kua ka koe he stressor e te rangitahi ... te reira 144 00:09:20,529 --> 00:09:23,510 e kore hoki tetahi mea e kore e toru wiki te roa o ekengia takai rōnakinaki. 145 00:09:23,510 --> 00:09:28,740 Na te nuinga o nga mea katoa, he aha e ratou e pā ana ki te mea e tangohia e koe he iti moka o te mana 146 00:09:28,740 --> 00:09:34,660 i roto i te tautuhinga e whānui mana'o haumaru. 147 00:09:34,660 --> 00:09:38,750 engari i roto i te ora tūturu hoki e rave rahi o tatou makimaki, tae atu Roberts pikake 148 00:09:38,750 --> 00:09:50,829 E kore te mea mana i te kōwhiringa. Here to koutou i te nui tane 149 00:09:50,829 --> 00:09:54,230 te tangata e ngaro te whawhai, e pei i te-pakeke iti 150 00:09:54,230 --> 00:09:59,370 ko wai e ngau ana i runga i te wahine nei i pakia te tamariki e patoto ana te kohungahunga 151 00:09:59,370 --> 00:10:02,420 i roto i te rakau, nga mea katoa i roto i te tekau ma rima hēkona 152 00:10:02,420 --> 00:10:08,060 koutou e mohio i roto i te pera tae noa ki te wāhanga nui o te ahotea he 153 00:10:08,060 --> 00:10:12,269 kore o te mana, te kore o te predictability e noho koutou ki reira, me te tika 154 00:10:12,269 --> 00:10:13,420 te mātakitaki i te hepapa 155 00:10:13,420 --> 00:10:18,010 me te tahi atu taata te he ra kino, a ko reira koutou-mutunga muri kei te haere e ki kia haehaenga 156 00:10:18,010 --> 00:10:21,320 etahi rahi psychologically taumaha hoki 157 00:10:21,320 --> 00:10:27,170 mo nga patata atu ki raro i runga i te nahanaha. Ko tētahi o Roberts 158 00:10:27,170 --> 00:10:31,089 te tīmatanga o heheuraa i te tautuhi i te hononga i waenganui i te ahotea 159 00:10:31,089 --> 00:10:37,079 me te raupapatanga i roto i te pikake. Kei runga te 100 kaha ētahi pikake hōia 160 00:10:37,079 --> 00:10:42,029 rite tatou i tipu e ratou roro nui ki te whakatere i te hōhonutanga o te nui 161 00:10:42,029 --> 00:10:43,779 sotaiete 162 00:10:43,779 --> 00:10:46,949 titau i konei ora te ahua o 163 00:10:46,949 --> 00:10:51,390 maki touwhero ka matika tōrangapū nga tane tino mohio, me te riri ki 164 00:10:51,390 --> 00:10:54,540 te whiwhi runga, ki nga perks katoa, 165 00:10:54,540 --> 00:10:58,290 uwha mo te maitiraa, te kai katoa e taea e kai ratou 166 00:10:58,290 --> 00:11:05,329 me te retenue mutunga o groomers pai. Nga tane katoa e mohio kei hea ia 167 00:11:05,329 --> 00:11:06,680 tu i roto i te te hapori 168 00:11:06,680 --> 00:11:10,639 ko wai e ahei te haamauiui ia nei e taea e whakamamaetia ia 169 00:11:10,639 --> 00:11:14,220 a ko wai i roto i te tahuri taea te torturee whakamamaetia 170 00:11:14,220 --> 00:11:20,779 Well tangi te reira, ano he mea whakamataku ki te whakaae i muri i te toru tekau nga tau, engari 171 00:11:20,779 --> 00:11:25,360 Mahi ahau e kore e mau rite pikake katoa e nui, me i reira kua eé takitahi i runga i te tau 172 00:11:25,360 --> 00:11:26,640 e ahau tino aroha 173 00:11:26,640 --> 00:11:30,760 ko ratou e enei rapu, hoki-wero 174 00:11:30,760 --> 00:11:34,130 poriro machiavellian e kino ia ia atu 175 00:11:34,130 --> 00:11:38,010 na kei nui hoki toku pūtaiao ratou, te tikanga e ahau e kore au e ahau i roto i konei ki te korero ki a ratou 176 00:11:38,010 --> 00:11:42,189 kei tino tika ratou i te mea mo te ako ahau. 22 matahiti i ma'iri a'e 177 00:11:42,189 --> 00:11:45,870 i te ao o te rangahau te rohe 30 Sapolsky o 178 00:11:45,870 --> 00:11:49,720 roaa ia Genius te pai o te MacArthur Foundation 179 00:11:49,720 --> 00:11:53,069 tana mahi wawe 180 00:11:53,069 --> 00:11:58,449 te ine hormones te ahotea i te toto tangohia arahina ki ngā āhuatanga faahiahia e rua 181 00:11:58,449 --> 00:12:03,569 tāupe o te maki touwhero whakatau i te taumata o te ahotea taiki i roto i tona pūnaha 182 00:12:03,569 --> 00:12:06,740 183 00:12:06,740 --> 00:12:11,730 na, ki te koe i te tino tane taea e koe te mahara koutou hormones ahotea ki te kia iti 184 00:12:11,730 --> 00:12:15,760 a ki te he auraro koe 185 00:12:15,760 --> 00:12:20,870 nui teitei, engari i reira ko te kitea he ara atu whakakitenga 186 00:12:20,870 --> 00:12:23,970 i roto i te tauira o Sapolsky o rankers iti 187 00:12:23,970 --> 00:12:27,079 te whai-nots i nui haere auau ngakau 188 00:12:27,079 --> 00:12:30,610 me te pēhanga toto teitei. Ko te wā tuatahi 189 00:12:30,610 --> 00:12:34,120 hono tetahi i te ahotea ki te hauora tino taumaha 190 00:12:34,120 --> 00:12:37,510 o te pīhopa i te parae. Fele 191 00:12:37,510 --> 00:12:41,689 ki te koe i te fakamamafai, maki touwhero hawata ana i roto i te ope angamaheni 192 00:12:41,689 --> 00:12:45,550 pēhanga toto tiketike. taumata mā'olunga o hormones ahotea, to koutou he ārai 193 00:12:45,550 --> 00:12:47,310 pūnaha e kore e mahi i rite te pai 194 00:12:47,310 --> 00:12:51,420 Ko atu whakaraerae ki te patototanga i roto i te whack koutou pūnaha whakaputa uri 195 00:12:51,420 --> 00:12:56,240 tou matū roro, ko tetahi e whai etahi faitatau ki te mea e kite koe i roto i 196 00:12:56,240 --> 00:12:57,760 tangata haumanu pōuri 197 00:12:57,760 --> 00:13:07,610 a kahore katoa i te mea i te hunga he predictors o te Hale, me te tikanga mateoha i koroheketanga 198 00:13:07,610 --> 00:13:09,710 i taea ano e parau mau mo e tenei 199 00:13:09,710 --> 00:13:13,050 pīhopa atu rite Robert Sapolsky 200 00:13:13,050 --> 00:13:17,370 i te aroturuki i te ahotea i roto i te pikake ahorangi Sir Michael Marmot 201 00:13:17,370 --> 00:13:21,220 arahi i te ako i roto i te Great Britain aroturuki e ratou te hauora o neke atu i te 202 00:13:21,220 --> 00:13:25,250 28,000 te iwi i runga i te akoranga o te wha tekau nga tau 203 00:13:25,250 --> 00:13:28,320 I te ingoa i te reira no te 204 00:13:28,320 --> 00:13:33,290 Whitehall, pai rawa o ture te mahi o Ingarangi te wahi runga nga mahi kei roto i te 205 00:13:33,290 --> 00:13:34,690 nahanaha pau 206 00:13:34,690 --> 00:13:40,260 te taiwhanga pūtaiao tino ki te whakatau mehemea i roto i te tangata 207 00:13:40,260 --> 00:13:43,530 i reira kia he hononga i waenganui i te ana'iraa, me te ahotea 208 00:13:43,530 --> 00:13:48,050 Tikanga e ahau e te i te mea e pā ana ki te ahotea whakaaro ahau kua ka koe ki te titiro i te reira i roto i rua 209 00:13:48,050 --> 00:13:51,530 ngā whakapeka me ngā mau tonu te whakaaro ahau kua kua e ahau i raro i te ahotea ma'i 210 00:13:51,530 --> 00:13:55,510 i roto i teie faanahonahoraa no te mea noa ahau he titi tapawha i roto i te poka a tawhio noa 211 00:13:55,510 --> 00:13:59,860 Kevin Brooks Ko te rōia te kāwanatanga, tana ana'iraa 212 00:13:59,860 --> 00:14:03,910 te tikanga taumata 7 e ia iti tona muanga i roto i tona tari 213 00:14:03,910 --> 00:14:06,980 te ora ia i te ora o te kaimahi 214 00:14:06,980 --> 00:14:13,300 Whakaaro ahau ki te mea i ahau i tino mōhio o i te wa i te mahi, me te pehea 215 00:14:13,300 --> 00:14:16,700 Te nuinga o te reira i ahau i raro i te mana, engari kihai i tetahi o taku take 216 00:14:16,700 --> 00:14:20,780 i pau katoa i raro i te mana, kia ahau pahuhu reira, a ko reira he bit rite 217 00:14:20,780 --> 00:14:24,770 he i roto i te motokā patu i te hukapapa papaki 218 00:14:24,770 --> 00:14:27,900 me te reti heoi ahau i haere mai i roto i 219 00:14:27,900 --> 00:14:31,250 Rāhina te ata, me toku kaiwhakahaere tonu 220 00:14:31,250 --> 00:14:34,820 kia karanga a ia Ben, ka hiahia ana te kupu ki a koutou, ka pera te ite nei tatou i te piha 221 00:14:34,820 --> 00:14:38,050 araia mai e ia te tatau, ka mea ia e mohio ana koe ki ta i mea ai koe 222 00:14:38,050 --> 00:14:42,290 e mohio ana koe he aha te tupu ia i a koutou atu e kore e taea e matou kitea tetahi o koutou kōnae 223 00:14:42,290 --> 00:14:45,450 E mohio ana koe he aha e te auraa o? Ia noa i homai e ahau i te 224 00:14:45,450 --> 00:14:48,810 pai whana, psychologically i ahau e ia i runga i 225 00:14:48,810 --> 00:14:53,660 a ko reira atu tuma i te mutunga o te reira. I tika te reira e te pea te mea faatitiaifaroraa 226 00:14:53,660 --> 00:14:57,670 na i mahue i ahau te piha whiti te kauhanga ki toku ruma ake 227 00:14:57,670 --> 00:15:01,640 a pakaru noa ahau ki roimata, ka tangi, me te tangi 228 00:15:01,640 --> 00:15:05,960 229 00:15:05,960 --> 00:15:09,800 Te mahi hoki a Hara Woodall mo te kāwanatanga 230 00:15:09,800 --> 00:15:13,360 pera Kevin ko ia he ture pononga matua 231 00:15:13,360 --> 00:15:17,370 i reira e pā ana ki te kotahi rau, e ono tekau te iwi pūrongo ki ahau te mutunga 232 00:15:17,370 --> 00:15:21,170 tetahi ara ke i roto i te rängai ranei. Mahi ahau 233 00:15:21,170 --> 00:15:24,910 tino pārekareka ki te mahi ki to tatou taviniraa te reira rawa he hihiri 234 00:15:24,910 --> 00:15:28,780 taiao, e taea e te reira rawa whakaongaonga 235 00:15:28,780 --> 00:15:32,050 He pai te mahi ahau ki te rota o te iwi 236 00:15:32,050 --> 00:15:37,330 Tino ahau e oaoa i toku mahi. Taua whakaaro huritao tino rerekē 237 00:15:37,330 --> 00:15:41,320 tino whakaatu i tetahi o nga kitenga pūtaiao tino fakaofo i roto i te Whitehall 238 00:15:41,320 --> 00:15:41,890 ako 239 00:15:41,890 --> 00:15:44,920 tuatahi whakakitea ia e 240 00:15:44,920 --> 00:15:49,620 te raro koutou i roto i te nahanaha te teitei koutou mōrearea o te mate ngakau 241 00:15:49,620 --> 00:15:53,340 me ētahi atu mate, na te iwi tuarua i te tihi 242 00:15:53,340 --> 00:15:57,020 i mōrearea ki runga ake i te hunga i te iwi runga tuatoru i te tihi 243 00:15:57,020 --> 00:16:00,080 i te mōrearea ki runga ake i te hunga e rua i te runga, a rere ana i te reira 244 00:16:00,080 --> 00:16:05,190 te ara katoa i runga ki raro. Kei te mahi tatou i ki te iwi i roto i te mahi pūmau ki 245 00:16:05,190 --> 00:16:07,100 kahore puaretanga ahumahi 246 00:16:07,100 --> 00:16:10,350 a heoi koutou tūranga i roto i te nahanaha 247 00:16:10,350 --> 00:16:13,560 te tane e pā ana ki to koutou mōrearea o te mate 248 00:16:13,560 --> 00:16:16,690 me te lenght o te ora. Kua ahau rawa waimarie 249 00:16:16,690 --> 00:16:19,830 E kore ahau i ite tetahi raruraru ki toku hauora 250 00:16:19,830 --> 00:16:23,590 mai kua kua e ahau i roto i te mahi matua kihai i ahau i i te ra atu 251 00:16:23,590 --> 00:16:26,870 ki te hauora kino, kua ahau rawa waimarie 252 00:16:26,870 --> 00:16:31,580 I roto i toku tu'unga ake ahau whakaaro e he tino nui toku mahi 253 00:16:31,580 --> 00:16:34,780 whakarihariha, ko te tino nui 254 00:16:34,780 --> 00:16:39,890 hopukia no te mea kua ahau, mo te tauira, mo te toru tau e whakamutunga i te mahi kua ahau i runga i 255 00:16:39,890 --> 00:16:40,550 mate 256 00:16:40,550 --> 00:16:45,050 hoki pea e hawhe wa. Ko ahua o te Rosetta tenei ako ngā 257 00:16:45,050 --> 00:16:46,590 Kohatu o te mara katoa no te 258 00:16:46,590 --> 00:16:50,950 ngā te pūnaha mahi kāwanatanga o Ingarangi, ka te reira ngā katoa i te tiaki taua hauora 259 00:16:50,950 --> 00:16:54,060 ka te katoa ngā te pūnaha tiaki hauora ao taua 260 00:16:54,060 --> 00:16:57,520 rite noa nga pikake e kai te mea kotahi nga pikake katoa, e ratou i te taumata kotahi 261 00:16:57,520 --> 00:16:58,430 o te mahi 262 00:16:58,430 --> 00:17:02,280 e kore e te mea i te mea e oh ki te koe i te maki touwhero iti-te ana'iraa paipa koe ki te nui, me te 263 00:17:02,280 --> 00:17:05,359 inu koutou rawa nui, me te ki te koe i te ratonga kāwanatanga Ingarangi iti-rangatira ★ 264 00:17:05,359 --> 00:17:09,290 taata e kore koe e haere ki te tākuta, me te kore koutou e whiwhi kano ārai e rua o tenei 265 00:17:09,290 --> 00:17:11,459 hei rangatira rangahau i tenei veuveuki katoa 266 00:17:11,459 --> 00:17:16,829 a te hua ratou tata ngā kitenga. I te taha e rua o te pīhopa 267 00:17:16,829 --> 00:17:17,619 wehe 268 00:17:17,619 --> 00:17:21,560 i reira he wairua kōrero raveraa paari, me hopearaa ora-te whakawehi 269 00:17:21,560 --> 00:17:25,849 Hoki nga kaimahi rite Kevin 270 00:17:25,849 --> 00:17:29,740 ora i te ora o te maki touwhero papû ore i reira he Arepa 271 00:17:29,740 --> 00:17:32,960 maranga tona mea, whakamanamana i roto i te kaha 272 00:17:32,960 --> 00:17:36,330 i runga i tētahi atu te tangata ohorere 273 00:17:36,330 --> 00:17:40,650 te tangata te ana'iraa iti 274 00:17:40,650 --> 00:17:48,710 275 00:17:48,710 --> 00:17:51,560 Ka ki a ia. 276 00:17:51,560 --> 00:17:56,340 12:46 e kite ranei o koutou wahi i te teka, ko? 277 00:17:56,340 --> 00:17:59,990 Ae. Eé pai e koutou whakaaro ko wai te mea teitei-rangatira ★? 278 00:17:59,990 --> 00:18:07,060 To tatou taata ... ae. 279 00:18:07,060 --> 00:18:10,500 He nui āta kia kore e te tahi atu taata te hātepe ki a ia. 280 00:18:10,500 --> 00:18:14,200 i tēnei tau Robert kawea tona hapu ki Awherika 281 00:18:14,200 --> 00:18:18,160 tana neuropsychologist wahine Lisa Sapolsky 282 00:18:18,160 --> 00:18:21,230 Kua mahi hoki whānui rangahau ki pikake 283 00:18:21,230 --> 00:18:24,770 a mo te wa tuatahi i kawea mai e ratou haere ratou kuao 284 00:18:24,770 --> 00:18:31,800 Pineamine a Rahera. Rite moe rite titiro ia ... 285 00:18:31,800 --> 00:18:35,880 286 00:18:35,880 --> 00:18:40,910 Ko nga pikake katoa pai maitai ki te rawa freaked i te 287 00:18:40,910 --> 00:18:44,590 he tangata e haere mai ana i runga i a pa ana tetahi o enei takatu engari hipokina e ia ki te 288 00:18:44,590 --> 00:18:46,630 taratara, e kore e tīari ia i muri 289 00:18:46,630 --> 00:18:54,940 oh toku Atua te ia i reira, te ia ... e kore e ki reira a muri ake 290 00:18:54,940 --> 00:18:57,840 tenei e kore e te tino rite ki te tango i to outou kuao ki te mahi ra 291 00:18:57,840 --> 00:19:01,510 engari te mea he āhuatanga tino pokapū o 292 00:19:01,510 --> 00:19:05,289 ko wai ahau e teie nei, me te hunga e taku wahine, me te ahau he 293 00:19:05,289 --> 00:19:09,820 me kuao e hiahia ana ki te matau ki te wahi i haere mai tatou i 294 00:19:09,820 --> 00:19:13,840 me tenei, ko te tino faufaa. Ka rite ki i roto i te taima o mua 295 00:19:13,840 --> 00:19:18,269 Robert ine pehea takitahi i nga taumata o te nahanaha maki touwhero 296 00:19:18,269 --> 00:19:21,649 tauhohe ki a ora i te ahotea 297 00:19:21,649 --> 00:19:26,389 , Haere inaianei Na he aha e tatou mahi he te reira tatou e ki te wero i te pūnaha 298 00:19:26,389 --> 00:19:29,429 ki te whakanui ake i pota o te epinephrine 299 00:19:29,429 --> 00:19:37,809 Kei te tonu whakautu o te maki touwhero tangohia ake i roto i ona toto 300 00:19:37,809 --> 00:19:41,539 tohu faufaa e taea te whakatotoka hohonu i roto i te tonu 301 00:19:41,539 --> 00:19:44,980 302 00:19:44,980 --> 00:19:50,049 Ko te tenei taonga o te matauranga pūmanawa, a ka e ahau 30 tau o te hunga tauira toto 303 00:19:50,049 --> 00:19:51,740 whakatotoka ana atu i tēnei wā, no te 304 00:19:51,740 --> 00:19:55,970 e kore koe e matau ina etahi taiaki hou ranei etahi mea hou atu pops ake ranei 305 00:19:55,970 --> 00:20:00,690 me ko te mea ki te titiro i ka tīmata toia i tenei tauira hoki ki ka 306 00:20:00,690 --> 00:20:05,850 e mohio ana koe Jimmy Carter te peresideni. 50 ... 25 ... 307 00:20:05,850 --> 00:20:09,380 'amanaki Roa te taea o te ahotea ko te whakaaro tata, 308 00:20:09,380 --> 00:20:14,309 hoki tetahi i te Robert tonu a Rahera, i whakapono pūtaiao ahotea ko te take 309 00:20:14,309 --> 00:20:20,820 tetahi o anake raruraru nui. Ko te pikitia o te amerika nui tenei 310 00:20:20,820 --> 00:20:26,049 raruraru kaimahi ... he nui kino e karanga tākuta i te whewhe peptic 311 00:20:26,049 --> 00:20:33,580 e kai ana i te taiepa o te puku o te tangata. 312 00:20:33,580 --> 00:20:36,760 Ko te hunga mamae puku e kōrero koe e pā ana ki, 313 00:20:36,760 --> 00:20:40,320 te ngau, te tahunga, te hunga e tohu kitea o te whewhe pekitīlia. 314 00:20:40,320 --> 00:20:44,460 E toru tekau tau ki muri, he aha te te mate e haere mai ana ki te ngakau o te katoa, no koutou 315 00:20:44,460 --> 00:20:45,480 whakahua te ahotea ... 316 00:20:45,480 --> 00:20:49,180 te reira mariao, te ahotea, me mariao. Na 317 00:20:49,180 --> 00:20:52,840 Ko tenei te tuatahi mate e pā ana te ahotea kitea, i roto i te meka 70 tau ki muri. 318 00:20:52,840 --> 00:20:57,410 He aha e hiahia ana ahau ki a koutou te mahi i te mea ki te mahi i runga i tou huru. 319 00:20:57,410 --> 00:21:01,120 Toku huru? Ko e tika. Uri tuwhenua i runga i te ahua o nga mana'o he. 320 00:21:01,120 --> 00:21:04,580 Kua ka koe ke faitotonu ki a koe e pā ana ki te ara ite koe e pā ana ki te reira. 321 00:21:04,580 --> 00:21:07,690 Te kimi i tētahi tākuta hou tangi ano he pai whakahoki ki ahau. 322 00:21:07,690 --> 00:21:10,740 Te hononga i waenga i te ahotea, me 323 00:21:10,740 --> 00:21:15,310 tuwhenua te evanelia auraki hauora tae noa ki te tīmatanga o te 1980,. 324 00:21:15,310 --> 00:21:19,430 Na ka tāutuhia kairangahau Ahitereiria i te huakita 325 00:21:19,430 --> 00:21:22,159 rite te take nui o te keha. 326 00:21:22,159 --> 00:21:25,600 Na ka hurihia iho te mara katoa tenei, ko tenei, 327 00:21:25,600 --> 00:21:28,970 ka te reira ngā kahore ki te mahi ki te ahotea, te reira te mate kitakita. 328 00:21:28,970 --> 00:21:32,429 Na ahau i pai ki te bet te hawhe te gastroenterologists runga i te whenua, ka ratou 329 00:21:32,429 --> 00:21:36,110 rongo e pā ana ki tenei, ka haere ki waho, ka whakanuia i taua po. Tenei ko, rite tonu ki, ko te mea nui rawa 330 00:21:36,110 --> 00:21:39,669 rongo ... e kore ano i haere ratou ki te whai ki te noho ki raro ratou tūroro, me 331 00:21:39,669 --> 00:21:43,960 meinga kanohi whakapā, me te ui ratou pehea he haere i te reira, na, i tetahi mea taumaha ... 332 00:21:43,960 --> 00:21:48,369 ka te reira ngā kahore ki te mahi ki te ahotea, te reira te mate kitakita ... Na e kore i pai te 333 00:21:48,369 --> 00:21:50,269 otinga hei whakahaere ahotea, 334 00:21:50,269 --> 00:21:53,480 inaianei i taea te reira e te tahi mea rite ohie, ano he pire. 335 00:21:53,480 --> 00:22:00,830 Ko te he pakaruhanga nui. Kihai i meinga te ahotea mariao. 336 00:22:00,830 --> 00:22:05,440 Katia take. 337 00:22:05,440 --> 00:22:08,220 Ko te torutoru nga tau e i muri mai, 338 00:22:08,220 --> 00:22:12,600 ka mau te rangahau he tea hou. Kitea kaipūtaiao e tenei 339 00:22:12,600 --> 00:22:16,419 kihai i ahurei huakita whewhe-meinga ... i roto i te meka, 340 00:22:16,419 --> 00:22:19,770 rite nui rite e rua hautoru o te taupori o te ao nei i te reira. 341 00:22:19,770 --> 00:22:25,059 Na he aha e anake te hautanga o enei iwi whakawhanake mariao? 342 00:22:25,059 --> 00:22:28,059 Whakakitea Rangahau e ka fakamamafa'i, 343 00:22:28,059 --> 00:22:31,570 tīmata tutakina iho katoa pūnaha kore-faufaa te tinana, 344 00:22:31,570 --> 00:22:35,760 tae atu i te pūnaha ārai mate. A ka mārama e, 345 00:22:35,760 --> 00:22:39,290 ki te tutakina e koe ki raro te pūnaha ārai mate, huakita puku 346 00:22:39,290 --> 00:22:43,630 Ka taea e rere Amoko ... No te aha te ahotea mahi, 347 00:22:43,630 --> 00:22:48,309 Kei te muru i roto i te aravihi o to koutou tinana ki te haamata i ki te hanga o koutou taiepa puku 348 00:22:48,309 --> 00:22:53,679 ka tīmata ratou pirau atu i tenei huakita ... Na te ahotea 349 00:22:53,679 --> 00:22:59,179 Ka taea e meinga tuwhenua mā te kuku o te āheinga o to tatou tinana ki te whakaora ake. 350 00:22:59,179 --> 00:23:02,720 Ki te taea e te ahotea faaino i te pūnaha ārai mate, 351 00:23:02,720 --> 00:23:08,570 he aha atu te kaitukino e taea marohirohi i te reira? Kotahi whakahoki mai i te koroni o te whakaraua 352 00:23:08,570 --> 00:23:09,860 makimaki macaque 353 00:23:09,860 --> 00:23:15,210 e tata ana Winston-Harema, Te Tai Tokerau Carolina. Whakaaro te iwi o te ahotea rite tahi mea e pupuri ana 354 00:23:15,210 --> 00:23:16,730 ratou ake i te po, e aore 355 00:23:16,730 --> 00:23:19,820 te tahi mea e hanga ngangara i ratou kuao ratou. 356 00:23:19,820 --> 00:23:23,140 Otira, ka ui ki a koutou ki ahau, he aha te mea te ahotea, ka mea ahau 357 00:23:23,140 --> 00:23:26,150 titiro ki reira, te reira tenei tohu nui 358 00:23:26,150 --> 00:23:29,420 i roto i tenei te AVC, e te aha te ahotea he. 359 00:23:29,420 --> 00:23:32,430 No te tākuta e rua tekau Carol Shively 360 00:23:32,430 --> 00:23:36,290 kua ako i te iatuku o macaques. 361 00:23:36,290 --> 00:23:39,740 Rite pikake me Civil pononga o Ingarangi, 362 00:23:39,740 --> 00:23:44,150 whakarite i enei makimaki ratou ki ngā rōpū ata aroākapa, 363 00:23:44,150 --> 00:23:51,100 a ngohengohe tetahi ki tetahi, ki te ahotea pāpori. 364 00:23:51,100 --> 00:23:56,020 Ka taea e hormones Stress tīmata te whakautu Cardiovascular kino kaha, 365 00:23:56,020 --> 00:23:59,430 he ngakau e āki mai, i te nui ake te pēhanga toto 366 00:23:59,430 --> 00:24:05,030 Na, ki te ahotea whai ana'iraa, pai te pūnaha Cardiovascular o te rangatira-teitei 367 00:24:05,030 --> 00:24:06,000 macaque, 368 00:24:06,000 --> 00:24:10,390 karanga ki a ia he Tumu pīhopa, kia rerekē i tona kaimahi? 369 00:24:10,390 --> 00:24:12,380 370 00:24:12,380 --> 00:24:17,460 A, no te titiro Shively i nga iatuku o te makimaki tino, 371 00:24:17,460 --> 00:24:21,200 tetahi ki iti hītori o te ahotea, he ma ona iatuku. 372 00:24:21,200 --> 00:24:24,200 Ko iatuku o te makimaki kaimahi 373 00:24:24,200 --> 00:24:28,340 ka korerotia e te korero ngali ... te te iatuku kaimahi 374 00:24:28,340 --> 00:24:31,460 he rota atu hanga atherosclerosis 375 00:24:31,460 --> 00:24:35,030 ki roto ki reira i te AVC tino nei. 376 00:24:35,030 --> 00:24:38,330 Ahotea, a hua i te waipuke o nga hormones, i 377 00:24:38,330 --> 00:24:41,440 pēhanga toto nui haere, hoko uaua taiepa, 378 00:24:41,440 --> 00:24:45,520 hanga ratou puna mo te tohu. 379 00:24:45,520 --> 00:24:50,020 Na inaianei, ka ite koe moorearea, koutou iatuku e kore e whakawhānui, 380 00:24:50,020 --> 00:24:53,580 a e kore e uaua o koutou ngakau tiki atu toto, a e 381 00:24:53,580 --> 00:24:59,090 Ka taea e arahi ki te whakaeke ngakau. E kore te mea he ariā waitara tenei, e kore e te reira te tahi mea 382 00:24:59,090 --> 00:24:59,490 e 383 00:24:59,490 --> 00:25:03,480 pea mahana kia meatia e koutou tetahi mea e pā ana ki, Me ki te haere ki reira a koutou 384 00:25:03,480 --> 00:25:07,150 i tenei ra, no te mea te pa ana te reira i te ara o koutou mahi tinana, 385 00:25:07,150 --> 00:25:12,140 a ka pā i te ahotea i tenei ra e ora ai koutou apopo, me te mo tau ki te haere mai. 386 00:25:12,140 --> 00:25:16,750 Social me te ahotea hinengaro, 387 00:25:16,750 --> 00:25:21,070 ahakoa macaque, te tangata, maki touwhero ranei, e taea te Toke matou iatuku, 388 00:25:21,070 --> 00:25:24,790 te aukati i te rere toto, haafifi i te hauora o to tatou ngakau ... 389 00:25:24,790 --> 00:25:28,750 me e te tika i te timatanga o te ahotea o 390 00:25:28,750 --> 00:25:30,470 kanga whakamate. 391 00:25:30,470 --> 00:25:33,520 392 00:25:33,520 --> 00:25:36,799 Rangahau wawe a Robert 393 00:25:36,799 --> 00:25:41,539 faaite e taea ahotea te mahi ki runga ki a matou i roto i te ara i te noa atu fakailifia. 394 00:25:41,539 --> 00:25:45,390 Well, hoki, i te ahau tīmata 395 00:25:45,390 --> 00:25:49,780 i roto i tenei mahi te mea takai ana e ahau ake te arotahi ki te aha 396 00:25:49,780 --> 00:25:52,919 au ra i te whakaaro implausible rawa i te wa, 397 00:25:52,919 --> 00:25:56,950 i te ahotea ma'i, me te mau tonu te rongo ki 398 00:25:56,950 --> 00:26:01,730 glucocorticoids taea e rave i te tahi e rite ana unsubtle me grotesque rite 399 00:26:01,730 --> 00:26:07,610 patua e etahi o koutou pūtau roro. Ka rite ki te kaitono Kairangi i University Rockefeller i roto i 400 00:26:07,610 --> 00:26:08,760 te tīmatanga o te 80, 401 00:26:08,760 --> 00:26:13,210 Mahi tahi Sapolsky ki tona kaitohutohu, tākuta Bruce McEwan, 402 00:26:13,210 --> 00:26:20,809 ki te whai i te ara o te ahotea ki te roro. I raro ratou kiore taiwhanga ki te mau tonu 403 00:26:20,809 --> 00:26:21,690 ahotea, 404 00:26:21,690 --> 00:26:27,030 a ka korenga i ratou pūtau roro. Hanga e te kapa te kitea fakaofo. 405 00:26:27,030 --> 00:26:31,590 Ahakoa nga pūtau o roro noa kiore i manga whānui, 406 00:26:31,590 --> 00:26:35,650 tino iti fakamamafa'i kiore pūtau roro i. 407 00:26:35,650 --> 00:26:41,720 A he aha te tino ngā i roto i te huarahi maha, ko te wahi o te roro te wahi i tenei 408 00:26:41,720 --> 00:26:42,580 I tupu ... 409 00:26:42,580 --> 00:26:48,380 te hippocampus. Tango e koe Intro neave wā mo te 5000 tau ki muri, me te 410 00:26:48,380 --> 00:26:49,169 he aha koutou ako he: 411 00:26:49,169 --> 00:26:54,220 Kei te ako me te mahara hippocampus. Ahotea i roto i enei kiore 412 00:26:54,220 --> 00:26:57,600 i manawapa ki te wahi o to ratou roro kawenga mō te mahara. 413 00:26:57,600 --> 00:27:01,140 Stress pā mahara i roto i te rua ara. 414 00:27:01,140 --> 00:27:04,140 Mau e taea te ahotea ma'i huri 415 00:27:04,140 --> 00:27:08,000 iahiko roro, kia ngaro tatou i te aravihi 416 00:27:08,000 --> 00:27:13,070 ki te mahara mea rite ti'a ia tatou ki te. Nui atu 417 00:27:13,070 --> 00:27:17,020 Ka taea e te ahotea whakapeka i tetahi pānga, 418 00:27:17,020 --> 00:27:20,840 i te mea pinepine ... tirohia tatou ki rite te ahotea hanga kuware koutou, 419 00:27:20,840 --> 00:27:24,090 e te hanga e taea hoki ia koutou i roto i, 420 00:27:24,090 --> 00:27:27,960 ki te wā poto o te wā mahara mea e matau ana koutou tino pai. 421 00:27:27,960 --> 00:27:32,610 E matau ana matou katoa e tītohunga, e mohio ana tatou katoa e tetahi, i te hoki, i te fakamamafa'i matou 422 00:27:32,610 --> 00:27:34,710 tatou e kore whiwhi i tetahi moe i te katoa. Na 423 00:27:34,710 --> 00:27:38,299 te ata i muri mai i te toru o nga haora, e kore e taea e matou mahara he mea kotahi mō 424 00:27:38,299 --> 00:27:39,510 e whakamātautau whakamutunga. 425 00:27:39,510 --> 00:27:43,140 Tango e koe i te tangata, me te fakamamafai ratou-wa nui, te wā roa, 426 00:27:43,140 --> 00:27:47,730 a ka haere koe ki te whai i te hippocampus e utu te utu e rite ana te pai. I tua atu ki te 427 00:27:47,730 --> 00:27:49,190 kähaki to tatou hauora 428 00:27:49,190 --> 00:27:52,309 Ka taea e te ahotea hanga tatou ite mania pouri 429 00:27:52,309 --> 00:27:55,899 Whakaturia i roto i Carol Shively ki te kitea i roto i te aha 430 00:27:55,899 --> 00:27:59,960 e kore ia e timata ki te ngakau pouri, engari ki te pai ai 431 00:27:59,960 --> 00:28:03,919 Whakapae Shively e reira ko te hononga i waenganui i te ahotea 432 00:28:03,919 --> 00:28:07,240 i pai a te wahi e tu tatou ki runga ki te nahanaha pāpori 433 00:28:07,240 --> 00:28:12,049 rite noa te ahotea, hono i pai ai ki te matū o te roro 434 00:28:12,049 --> 00:28:17,340 ka tukua he neurotransmitter i huaina dopamine te i roto i te roro 435 00:28:17,340 --> 00:28:25,030 herea te reira ki receptors whakaoho i pai ai 436 00:28:25,030 --> 00:28:29,230 Whakamahia Shively te matawai positron tukunga tomography ki te titiro i te roro o te-fakamamafa'i kore 437 00:28:29,230 --> 00:28:30,010 pīhopa 438 00:28:30,010 --> 00:28:35,510 to tatou Tumu pīhopa. He aha te kite tatou i 439 00:28:35,510 --> 00:28:39,800 Ko e whakamarama nga roro o makimaki tino ake kanapa ki te rota o te dopamine 440 00:28:39,800 --> 00:28:40,360 here 441 00:28:40,360 --> 00:28:44,360 i roto i tenei rohe i te mea faufaa ki te utu me te mana'o i pai e pā ana ki te ora 442 00:28:44,360 --> 00:28:47,440 Shively ka titiro i te roro kaiwhakahaere 443 00:28:47,440 --> 00:28:51,760 he aha kitea tatou ko e nga roro o nga makimaki kaimahi 444 00:28:51,760 --> 00:28:55,290 He tino puhoi no reira te 445 00:28:55,290 --> 00:28:58,520 nui iti receptor-here e haere i runga i roto i tenei rohe 446 00:28:58,520 --> 00:29:02,970 he aha e, he aha te mea te reira e pā ana ki tēnei wāhi o te roro 447 00:29:02,970 --> 00:29:06,290 ka iti dopamine mea katoa i a koe 448 00:29:06,290 --> 00:29:11,120 a tawhio noa koutou kia tikanga tango e koe i ahuareka i roto i. he iti pārekareka na te 449 00:29:11,120 --> 00:29:14,320 E kore e Sun marama na kanapa kore ko te tarutaru kia matomato 450 00:29:14,320 --> 00:29:18,320 e kore e kai pangia e rite te pai ki te reira no te mea o te ara, to koutou roro te mahi e 451 00:29:18,320 --> 00:29:21,200 e koutou mahi e, e kei te mahi koutou roro taua ara no te mea he koe iti 452 00:29:21,200 --> 00:29:24,980 i runga i te nahanaha mana pāpori. Ko tētahi āhuatanga o te ana'iraa iti te te iti 453 00:29:24,980 --> 00:29:25,560 rangatira ★ 454 00:29:25,560 --> 00:29:29,790 te mau, he ara kaha āhuatanga i whiwhi koe ki te tangata i te wa, ko te 455 00:29:29,790 --> 00:29:32,910 e kore te noa te ana'iraa iti rawakore ranei, te reira mana'o 456 00:29:32,910 --> 00:29:36,940 iti ao te ranei rawakore, e tetahi o nga ara pai mo te te hapori ki te hanga i ite koe 457 00:29:36,940 --> 00:29:38,580 rite tetahi o te e-nots 458 00:29:38,580 --> 00:29:41,670 Ko te ki te mirimiri tou ihu i runga, me te mo a mo ano 459 00:29:41,670 --> 00:29:45,970 ki te mea e kore koutou e whai. Richmond California 460 00:29:45,970 --> 00:29:50,110 he pa i reira e taea te purepure tika ngā rōpū tirohanga i tou waka 461 00:29:50,110 --> 00:29:54,190 Ko te haere auau o te mafatu Jeffrey Ritterman tenei 462 00:29:54,190 --> 00:29:58,250 Ka taea e koe te ako i te rota e pā ana ki te pouri me te 463 00:29:58,250 --> 00:30:01,790 putanga hauora noa i te mau vahi e toro ana koe me 464 00:30:01,790 --> 00:30:06,080 i roto i tenei tata, ko te tino pai te tümanako te ora, me te 465 00:30:06,080 --> 00:30:11,530 He tino hauora te nuinga o te iwi, me te rite tae tatou i te tihi o te pukepuke i te reira 466 00:30:11,530 --> 00:30:14,710 whiwhi ki te waiho he iti bit iti 467 00:30:14,710 --> 00:30:18,220 fana'o a rite hanga tatou i tenei whakawhitinga 468 00:30:18,220 --> 00:30:21,750 haamata te tūnga pāpori ki te maturuturu 469 00:30:21,750 --> 00:30:24,960 a correspondingly i roto i aua wāhi 470 00:30:24,960 --> 00:30:30,600 Ko nui kino te putanga hauora, me te kore e haere e enei iwi ki te whai 471 00:30:30,600 --> 00:30:32,420 te tümanako ora taua 472 00:30:32,420 --> 00:30:39,120 rite te iwi i roto i taua wāhi o te piha haapiiraa waenganui tatou tīmata i roto i. 473 00:30:39,120 --> 00:30:44,070 He iwi i runga i te kaitiaki, e mataara, kei te noho ratou te iwi i te ora atu taumaha 474 00:30:44,070 --> 00:30:49,090 Ko te hapori e hua hormones te ahotea nui i roto i te iwi i tenei 475 00:30:49,090 --> 00:30:53,510 Me roanga TE E TE Reira TONA takoha. Ko tētahi O O tākuta Ritterman 476 00:30:53,510 --> 00:30:56,780 manawanui ko-tau 65-tawhito Emanuel Johnson 477 00:30:56,780 --> 00:31:02,530 tona mahi he whakaaro arata'iraa i roto i te kotahi o noho tino mōrearea Amerika o 478 00:31:02,530 --> 00:31:05,900 pai whakamutunga tau mau ahau whakaaro i matou e wha tekau whitu homicides 479 00:31:05,900 --> 00:31:10,380 te wha ra whakamutunga i roto i ta matou 11 pupuhiraa e toru mate 480 00:31:10,380 --> 00:31:15,320 a ma iwa nga wa i roto i te tekau kei te haere te reira ki te waiho i te whanaunga 481 00:31:15,320 --> 00:31:20,530 tangata ranei peti TE E E Ahau mohio Nga Ki kuao. Hoki Emanuel Johnson 482 00:31:20,530 --> 00:31:23,780 i reira ko te utu mo te mau tonu te rongo ki tenei te ahotea 483 00:31:23,780 --> 00:31:29,090 E Tau Rima Ki Muri I Ahau Ahau he whakaeke ngakau he Mate Huka Rawa. I Ki TE TE mahi I Runga I Reira E Ahau 484 00:31:29,090 --> 00:31:30,020 tonu 485 00:31:30,020 --> 00:31:33,380 no te mea kua i ahau i roto i tenei mahi e rua tekau nga tau, kia tika te reira taumaha 486 00:31:33,380 --> 00:31:36,600 tika te mahi i te mahi, na i runga i nga tau e, e mohio ana koe 487 00:31:36,600 --> 00:31:40,670 te cholesterol, te pēhanga toto, ka haere mai te huka i runga i muri mai 488 00:31:40,670 --> 00:31:44,410 engari ko nga wa katoa te ahotea i roto i te aroaro o ka haere mai ratou i runga i 489 00:31:44,410 --> 00:31:49,680 Kia korero ai te tinana Emanuel Johnson o ano tetahi atu kōrero o te ahotea 490 00:31:49,680 --> 00:31:52,690 te ako Whitehall i Ingarangi 491 00:31:52,690 --> 00:31:57,480 kitea te hononga i waenganui i maere ahotea, tou tūranga i roto i te aroākapa pāpori 492 00:31:57,480 --> 00:32:02,920 Me pehea a kakahuria E E koe I Runga I taimaha TE. Na E E kore Kia Mau AI Ki tika 493 00:32:02,920 --> 00:32:05,930 maka ana i runga i te taimaha o te tohanga, engari ano hoki 494 00:32:05,930 --> 00:32:09,340 o taua taimaha, me te tohatoha o taua taimaha 495 00:32:09,340 --> 00:32:14,190 whakawaha ana ki runga ki a tawhio noa te pokapū, ko te ana ki te tūranga i roto i te nahanaha 496 00:32:14,190 --> 00:32:18,770 me i roto i te tahuri kia pā ana ki ngā huarahi ahotea ma'i 497 00:32:18,770 --> 00:32:22,660 na ka mea tatou, e tupu i roto i te makimaki 498 00:32:22,660 --> 00:32:27,010 no te mea whakarite ratou ratou i roto i te nahanaha rawa, a tahuri te reira i roto i taua reira 499 00:32:27,010 --> 00:32:27,560 mahi 500 00:32:27,560 --> 00:32:31,800 Ko atu pea ki te whai ngako i roto i to ratou puku makimaki kaimahi 501 00:32:31,800 --> 00:32:37,600 he makimaki Tino. Whakaaro Ahau TE mīharo Rawa 502 00:32:37,600 --> 00:32:40,860 kitea e 503 00:32:40,860 --> 00:32:45,640 Kua hanga e ahau i roto i toku taiwhanga ko tenei whakaaro e te ahotea 504 00:32:45,640 --> 00:32:49,610 mau i taea e te huri i te ara whakatakoto e koe te ngako ki runga ki o koutou tinana 505 00:32:49,610 --> 00:32:53,950 ki ahau, ko taua he whakaaro rerekē e taea e koe mau 506 00:32:53,950 --> 00:32:58,460 whakarereketia te ara tohaina ngako te 507 00:32:58,460 --> 00:33:03,560 Whakaaro Sapolsky Shively me etahi atu te ahotea i taea e te take tino i roto i te ao 508 00:33:03,560 --> 00:33:04,890 mōmona urutā 509 00:33:04,890 --> 00:33:08,270 Kawea ngako Ahakoa kino i runga i te taha ahotea 510 00:33:08,270 --> 00:33:15,370 Ko TE ngako Kino. E mohio ana koe E ngako kawea I Runga I TE kātua Mau ranei 511 00:33:15,370 --> 00:33:20,630 i roto i te puku nui kino he mo koutou i te kawea ngako kē i roto i te tinana 512 00:33:20,630 --> 00:33:24,820 mahi a te reira rerekē, hua reira ngā momo o 513 00:33:24,820 --> 00:33:28,720 hormones me ngā matū, me he rerekē ngā pānga i runga i te hauora koutou 514 00:33:28,720 --> 00:33:32,010 te mea e te reira e mahi 515 00:33:32,010 --> 00:33:35,910 mo te takitahi, e hiahia ana ratou ki te utu 516 00:33:35,910 --> 00:33:39,770 whakaiti TE ahotea. Whakaaro Ahau I TE I roto raruraru I to tatou sotaiete Ko E kore mahi Matou 517 00:33:39,770 --> 00:33:42,920 uara te ahotea whakaiti tatou i roto i te meka uara te ritenga 518 00:33:42,920 --> 00:33:48,420 Faahiahia matou i te tangata nei i multitasks kore anake, me te mahi e rua nga mea ei te kotahi 519 00:33:48,420 --> 00:33:52,380 I mea engari Nga Rima E TE kotahi. Faahiahia Matou I taua tangata. Te aha ratou E whakahaere 520 00:33:52,380 --> 00:33:52,850 e mohio ana koe 521 00:33:52,850 --> 00:33:55,890 e te he taumaha mīharo 522 00:33:55,890 --> 00:34:01,120 ara ki te ora to tatou ki te taui i to tatou uara me te iwi uara te hunga e matau 523 00:34:01,120 --> 00:34:10,150 he ora taurite, me te nehenehe roa 524 00:34:10,150 --> 00:34:14,590 heheu kotahi taime te faaho◊ii roto i te aamu e te ahotea kia roto i te meka 525 00:34:14,590 --> 00:34:22,679 tūkino ia tatou i mua i te roa o tatou e ara mōhio 526 00:34:22,679 --> 00:34:26,079 Holland mutunga 1944 527 00:34:26,079 --> 00:34:29,619 he hotoke nanakia, me te ope ta'efaimeesi mahi o 528 00:34:29,619 --> 00:34:32,730 e runanga ana ki te hemokai i te iwi 529 00:34:32,730 --> 00:34:37,639 Kei te mohiotia te reira rite te matekai hotoke Tatimana mo te hunga e ora i teie mahana 530 00:34:37,639 --> 00:34:42,920 Kei te vavahi-haamana'oraa enei. 531 00:34:42,920 --> 00:34:46,699 Kahore I Ahau. Ahau Taku TAMA I taea E, E kore whangai. 532 00:34:46,699 --> 00:34:50,050 Ko ahau na te mate. 533 00:34:50,050 --> 00:34:53,179 A ka ki te tango i te tiaki o te tamaiti ia koe. 534 00:34:53,179 --> 00:34:56,090 Kitea e ahau e whakamataku. 535 00:34:56,090 --> 00:34:59,400 Haere ahau ki te hahi i te Dam muri ki te whare, 536 00:34:59,400 --> 00:35:03,330 a ka ui te wahine a te tohunga a ki te e whakaara ia taku tamaiti rite te roa rite ki te whawhai ka mau wahi. 537 00:35:03,330 --> 00:35:09,080 No te mea e kore e taea e ahau te reira i muri. 538 00:35:09,080 --> 00:35:13,730 rongo kairangahau Tatimana Tessa Roseboom i tokomaha o te hunga haamana'oraa fakamamahi 539 00:35:13,730 --> 00:35:17,960 ia me tona tīma hiahia ki te mohio, ki te kahore tetahi pānga roa 540 00:35:17,960 --> 00:35:21,540 I mohio Roseboom 541 00:35:21,540 --> 00:35:25,630 e to tatou tino whakautu ki te matekai i te nui i te ara ano whakautu ratou ki ētahi atu 542 00:35:25,630 --> 00:35:26,410 stressors 543 00:35:26,410 --> 00:35:29,480 na whakaturia i roto i ia ki te kite, ki te i te fetuses o 544 00:35:29,480 --> 00:35:34,800 wahine hapu i roto i enei ra fifi i taea pea te pāngia e te ahotea 545 00:35:34,800 --> 00:35:40,620 no te mea o te hu'ahu'a record hono tauhi-i te Tati 546 00:35:40,620 --> 00:35:44,560 I taea e ki te tāutu i runga i 2400 te iwi Roseboom 547 00:35:44,560 --> 00:35:49,740 Ko Wai I ahei I pānga. Ia Me TONA KAPA 548 00:35:49,740 --> 00:35:53,430 tātarihia te raraunga i te hunga i whanau i roto iai muri i te matekai 549 00:35:53,430 --> 00:35:59,470 Mai Ki Ka haere a TE mutunga maere. Whakaaro Ahau taea E E E mea koutou 550 00:35:59,470 --> 00:36:02,580 i kitea enei pēpi ki te ahotea 551 00:36:02,580 --> 00:36:07,750 i roto i te ora fetal me e ratou te mamae tonu te mau hopearaa o taua 552 00:36:07,750 --> 00:36:11,040 inaianei, e ono tekau tau i muri mai. 553 00:36:11,040 --> 00:36:15,380 E rave rahi o te Tati matekai hotoke tamariki ora i teie mahana 554 00:36:15,380 --> 00:36:21,170 katoa i roto i to ratou Heoi maha waha tonu nga pokapoka o te whawhai 555 00:36:21,170 --> 00:36:25,250 i kitea e matou e te pēpi i hapu i roto i te matekai 556 00:36:25,250 --> 00:36:28,630 te whai i te nui haere te tūpono o te mate Cardiovascular to ratou 557 00:36:28,630 --> 00:36:31,870 hypercholesterolemia atu e ratou 558 00:36:31,870 --> 00:36:35,910 aro atu ki te fakamamafa'i me te tikanga kei roto i 559 00:36:35,910 --> 00:36:39,170 hauora iti atu i te iwi te hunga i whanau ki te aroaro o te matekai 560 00:36:39,170 --> 00:36:42,810 ranei ka hapu i muri ia reira 561 00:36:42,810 --> 00:36:46,200 whakaaro kairangahau e taiaki te ahotea i roto i te toto o te whaea 562 00:36:46,200 --> 00:36:50,020 rongo i te tauiraa i roto i te pūnaha io o te kukune rite takatakahi reira ki 563 00:36:50,020 --> 00:36:50,930 hemokai 564 00:36:50,930 --> 00:36:55,930 ko tenei nga fetuses tuatahi tūtaki ki te ahotea 565 00:36:55,930 --> 00:37:00,130 e ono tekau i muri i te tinana o enei hotoke tamariki matekai Tatimana 566 00:37:00,130 --> 00:37:04,910 kihai I tonu wareware. He aha nei tatou I matau I teie Ko E 567 00:37:04,910 --> 00:37:08,859 e kore te mea noa koutou pūtau ngako e hau ake te whakaraerae ki te hanga ake 568 00:37:08,859 --> 00:37:13,579 ki ngā rite tenei, te reira to koutou matū roro, te reira to outou aravihi no te haapii mai 569 00:37:13,579 --> 00:37:15,829 te reira i to outou aravihi 570 00:37:15,829 --> 00:37:19,980 ki te whakautu ki te ahotea Āta, kaua ki te maladaptively 571 00:37:19,980 --> 00:37:23,740 pehea ngāwari taka koutou ki te korekore, pehea whakaraerae e koe ki hinengaro 572 00:37:23,740 --> 00:37:24,819 disorders 573 00:37:24,819 --> 00:37:29,030 ano tetahi kingitanga i roto i te i te wheako wawe, me te ahotea wawe e taea te waiho i te tino 574 00:37:29,030 --> 00:37:33,890 tapuwae kino rawa. Ki te i i ahau he 575 00:37:33,890 --> 00:37:36,890 kōwhiringa e kore e ahau i etehi ki te kia 576 00:37:36,890 --> 00:37:40,039 pourua tena ko tenei e ahau pourua ahau 577 00:37:40,039 --> 00:37:44,410 Ka whai i ahau ki te ora ki a reira. Te uaua ki te ahau hoki kia ngāwari. 578 00:37:44,410 --> 00:37:48,220 Ko ahau rawa tere ki te riri. 579 00:37:48,220 --> 00:37:51,359 580 00:37:51,359 --> 00:37:54,450 He aha te āhuatanga matekai hotoke Tatimana ko e pā ana ki he 581 00:37:54,450 --> 00:37:58,569 wheako, tīmata roa taiao i mua i whanau, me te kino 582 00:37:58,569 --> 00:38:02,369 Ka taea e ngā taiao taumaha hoatu e ka waiho pokapoka 583 00:38:02,369 --> 00:38:10,430 tonu i te ora rua. 584 00:38:10,430 --> 00:38:16,490 585 00:38:16,490 --> 00:38:25,740 586 00:38:25,740 --> 00:38:26,630 Kei te tango matou 587 00:38:26,630 --> 00:38:31,269 matimati no te mea kua te taua matimati rite tetahi tetahi kahore maki touwhero. 588 00:38:31,269 --> 00:38:35,319 Na tika ka tangohia e tatou gummi pea, me ahau tera ahau ki te tiki i runga i reira, ka tiki i ana. 589 00:38:35,319 --> 00:38:40,999 I roto i tenei tau whakatupuranga-maha rangahau, 590 00:38:40,999 --> 00:38:44,819 Robert nana nei i pau tona tuhi mahi whakanuitia pānga i runga i te 591 00:38:44,819 --> 00:38:45,630 takitahi 592 00:38:45,630 --> 00:38:50,759 a ki runga ki te pūtau aroturuki te ara o te ahotea noa hohonu ki to tatou tinana 593 00:38:50,759 --> 00:38:55,400 Ko tētahi o te ahunga hou tino ngā i roto i te rangahau te ahotea 594 00:38:55,400 --> 00:39:00,150 Kei te tango i te pānga o te ahotea ki raro, ki te raka, me te taumata nati 595 00:39:00,150 --> 00:39:04,630 me pehea e mahi pūtau, me pehea e mahi ira, e tau he hawhe tatini i mua i taea e tangata 596 00:39:04,630 --> 00:39:05,210 whakaaro 597 00:39:05,210 --> 00:39:10,849 nga mea rahi telomeres hanganga ira i huaina 598 00:39:10,849 --> 00:39:15,359 e tiaki nga pito o to tatou pūira i te fraying 599 00:39:15,359 --> 00:39:19,420 rite tonu tatou i to tatou telomeres whakapoto, he aha te mea ngā 600 00:39:19,420 --> 00:39:22,910 Ko te ahotea i te ara o nga hormones ahotea 601 00:39:22,910 --> 00:39:26,779 Ka taea e whakatere i te shortening o telomeres, na te whakaaro ko te hoki 602 00:39:26,779 --> 00:39:28,700 te takatu kaumatua taua tangohia 603 00:39:28,700 --> 00:39:32,710 ki te koe i te taata iti-te ana'iraa nei i ngā tika marinating i roto i hormones ahotea 604 00:39:32,710 --> 00:39:38,150 E haere ana koutou telomeres Ki TE poto. Na pehea E tenei kitenga pāharakeke TE TONO 605 00:39:38,150 --> 00:39:38,900 ki a tatou 606 00:39:38,900 --> 00:39:42,690 San Rafael California 607 00:39:42,690 --> 00:39:47,549 pupuri ana kotahi te wiki Janet Lawson i te whakaritea tino nui 608 00:39:47,549 --> 00:39:52,200 piri ia metua vahine atu te hunga faaite e hua i mau tonu tūkunga 609 00:39:52,200 --> 00:39:56,569 ahotea tonotono. Na ... engari wetekina E ia TONA pauna, Me E TE TE wahi wehiwehi 610 00:39:56,569 --> 00:39:59,819 na tika haere matou i roto i mau whakamutunga po, a hokona he potae hou noa mō te fun 611 00:39:59,819 --> 00:40:03,769 Ngā whiwhi ia pakeke me te hiahia ana ake motuhake ngā uaua whiwhi i te reira 612 00:40:03,769 --> 00:40:07,309 Ko ia o enei wahine whaea ki te tamaiti hauā 613 00:40:07,309 --> 00:40:11,589 Te hoki matou taku tama anake 8 me a reira te nui e taea e ahau te rahurahu a kahore ahau e tukua 614 00:40:11,589 --> 00:40:12,680 ki ahau haere 615 00:40:12,680 --> 00:40:16,509 I roto Rawa Nui I, taea E E E kore I. I Ahau I TE I HoA tata nei mea Ki a Ahau 616 00:40:16,509 --> 00:40:20,739 e mohio ana koutou whakaaro ahau ki a koe tino e fakakaukau maka ana Lexie i te fare, me te 617 00:40:20,739 --> 00:40:24,249 i te tino taumaha i roto i, io ano ki te whakaaro 618 00:40:24,249 --> 00:40:28,289 wahou na ... 619 00:40:28,289 --> 00:40:32,349 na te reira rite pehea e taea e koe 620 00:40:32,349 --> 00:40:35,980 Ara TE mea E? Ko ia, E mohio iti ana koe he kaumeá 621 00:40:35,980 --> 00:40:39,999 te ia, ahakoa e kore e taea te kōrero tino ia 622 00:40:39,999 --> 00:40:45,960 aroha ia 623 00:40:45,960 --> 00:40:50,230 aroha ia 624 00:40:50,230 --> 00:40:53,540 Ka haere mai enei wahine faahiahia ki te aro o te kaikoiora 625 00:40:53,540 --> 00:40:58,520 Doctor Erihapeti Blackburn. Kihai Ahau I mohio tika Nga Ki Mau taata 626 00:40:58,520 --> 00:41:02,710 engari e mohio ana ahau ki nga kōrero, me ahau he whaea ahau, a ka rongo ahau i pā ana ki tenei 627 00:41:02,710 --> 00:41:03,380 aropā 628 00:41:03,380 --> 00:41:06,540 Ahau i whakaaro tino ko reira aonga te rapu i roto i 629 00:41:06,540 --> 00:41:10,330 tino mea e tupu ana i te ngakau o nga pūtau i roto i te 630 00:41:10,330 --> 00:41:15,490 enei whaea e mahi i te taua mea fifi mo te taua wa roa 631 00:41:15,490 --> 00:41:20,750 tākuta Blackburn he rangatira i roto i te mara o te rangahau telomere. 632 00:41:20,750 --> 00:41:24,580 To tatou 46 pūira, e tepe atu ratou 633 00:41:24,580 --> 00:41:28,910 I ia mutunga I telomeres. Tangata I mohio I TE I roto tangata 634 00:41:28,910 --> 00:41:32,240 weta telomeres me to ratou fraying iho ki runga ki te ora 635 00:41:32,240 --> 00:41:35,680 e kia pāngia e te ahotea tonu, a pera, 636 00:41:35,680 --> 00:41:38,840 faaoti matou e titiro tatou i tenei aropā o 637 00:41:38,840 --> 00:41:44,030 fakamamafa'i chronically whaea. Na Ka Ki Matou faaoti UA TE TE tupu Ki mea ui to ratou 638 00:41:44,030 --> 00:41:47,080 telomeres a ki te tiaki o ratou telomeres. 639 00:41:47,080 --> 00:41:50,790 He aha i kitea e matou i te roa o te telomeres 640 00:41:50,790 --> 00:41:54,220 pā hāngai ki te nui o te ahotea 641 00:41:54,220 --> 00:41:57,609 Ko te i raro i tētahi, me te maha o nga tau 642 00:41:57,609 --> 00:42:02,130 E Kua Kua ratou I raro I ahotea TE. Ka peheé metua vahine fakamamafa'i O TE TE arotahi 643 00:42:02,130 --> 00:42:04,450 ako i te hoa tākuta o Blackburn, 644 00:42:04,450 --> 00:42:07,750 hinengaro Elissa Epel. 645 00:42:07,750 --> 00:42:11,570 Whaea o nga tamariki taitamariki, ko te rōpū tino fakamamafa'i. 646 00:42:11,570 --> 00:42:14,920 E maha whakaōrite ratou whakataetae tono, ano he mahi 647 00:42:14,920 --> 00:42:19,270 me te tamaiti te aupururaa, a maha e kore e whai wa ki te tango i te tiaki o ratou. 648 00:42:19,270 --> 00:42:22,910 Na, ki te tāpiri koe i runga i te tihi o taua, ko te pikaunga anō o te atawhai 649 00:42:22,910 --> 00:42:27,050 hoki te tamaiti ki te matea motuhake, e taea e te reira rahi. 650 00:42:27,050 --> 00:42:31,340 Ka taea e wahi ki reira nga whenua rahui tino e paturu te iwi, 651 00:42:31,340 --> 00:42:34,930 a ki te e fakamamafa'i ratou, ki te pūrongo ratou te ahotea, ahu ratou ki te mate mua. 652 00:42:34,930 --> 00:42:40,080 Enei wahine i poroa telomeres, heke mahi o tenei pūmua whākōkī, 653 00:42:40,080 --> 00:42:44,180 me te tokomaha rawa rawa taratara mo nga tau i tango koe tiaki o te chronically 654 00:42:44,180 --> 00:42:45,090 tamaiti kino, 655 00:42:45,090 --> 00:42:48,490 ka koe te pakeke e ono nga tau utu o te hoholo. 656 00:42:48,490 --> 00:42:51,859 Ko te mau tenei, e kore e he tika tētahi arahina tenei ... 657 00:42:51,859 --> 00:42:55,500 he mau, a hauora nui tenei 658 00:42:55,500 --> 00:43:00,400 toulekeleká haere i runga i, a ka taea e kite ia tatou e te mau meinga reira 659 00:43:00,400 --> 00:43:03,620 i te ahotea tonu. 660 00:43:03,620 --> 00:43:07,200 Ko Reira he tumanako. Doctor Tahi-Blackburn he kitea 661 00:43:07,200 --> 00:43:10,660 whākōkī, telomerase, e taea hanga i te kino. 662 00:43:10,660 --> 00:43:15,080 TE aha Ko Ahau I tonu Karanga O TE TE riri tumanako pai ... Ko E. E pai ... Ko AE. 663 00:43:15,080 --> 00:43:19,290 Raraunga whakataki 664 00:43:19,290 --> 00:43:24,580 fokotu'u e te hui o te hinengaro, pērā i tenei, kia mau i te painga hauora, 665 00:43:24,580 --> 00:43:27,790 na roto i te whakaongaonga i te pānga whakaora o te telomerase. 666 00:43:27,790 --> 00:43:32,800 A ka kata a kata, ki te kahore koutou e kata, wareware reira, e kore e taea e koe ... Ko te ... 667 00:43:32,800 --> 00:43:37,120 He aha i kitea e ahau, ko e te katakata, ko te tahi mea ... 668 00:43:37,120 --> 00:43:41,480 i reira te he taumata etahi o te ngākau pango e to tatou e pā ana ki to tatou kuao 669 00:43:41,480 --> 00:43:45,720 e tatou mauruuru anake, kei tatou i te hunga anake te hunga e whiwhi i te ngahau, me 670 00:43:45,720 --> 00:43:48,780 i roto i te ara, ko tatou te hunga anake e whakaaetia ki te kata i te ngahau. 671 00:43:48,780 --> 00:43:53,620 Ko tētahi o nga pātai i roto i te mara te ahotea he, e mohio ana koutou, he aha nga kai hohe 672 00:43:53,620 --> 00:43:57,160 e whakaiti te ahotea, me e whakatairanga pikinga? 673 00:43:57,160 --> 00:44:01,120 Na ka aroha a me te atawhai mō ētahi atu 674 00:44:01,120 --> 00:44:06,020 tetahi pea kai O TE hunga Tino Nui. Na, TE TE hunga pea āhuatanga 675 00:44:06,020 --> 00:44:08,920 e whakatairanga pikinga, ka whakanui i telomerase, 676 00:44:08,920 --> 00:44:12,030 a ka pupuri i to tatou pūtau rejuvenating me te whakaoranga 677 00:44:12,030 --> 00:44:18,320 Na, pea tūhono ki a te tautururaa ia vetahi ê 678 00:44:18,320 --> 00:44:22,950 Ka taea e te tauturu ki te tata'i tatou iho, a pea noa ora roa ake, 679 00:44:22,950 --> 00:44:26,250 oraraa tōtika. 680 00:44:26,250 --> 00:44:30,780 Rua tekau tau ki muri, ka Robert he arokite rawa o tenei whakaaro. 681 00:44:30,780 --> 00:44:35,770 Ko te ope tuatahi ia ako ake, nga pikake ongo'i ia tata ki te 682 00:44:35,770 --> 00:44:39,210 a kua tuhituhia pukapuka e pā ana ki, i tukua e te aitua. 683 00:44:39,210 --> 00:44:43,500 E whai te reira i te pānga hohonu i runga i tona rangahau. 684 00:44:43,500 --> 00:44:49,740 Ko te ope Keekorok ko te tetahi tīmata ahau ki te toru tekau tau ki muri, 685 00:44:49,740 --> 00:44:54,080 a ko ratou taketake tou ope i te wa maki touwhero tawhito, a nei te tikanga 686 00:44:54,080 --> 00:44:57,760 he tane kaitaua, a ko te tino papanga te hapori, me te 687 00:44:57,760 --> 00:45:01,950 ka mau uwha he rota o te pouri, me koutou tumu atu te ope whatanga maki touwhero. 688 00:45:01,950 --> 00:45:05,910 Na ka e pā ana ki, e teie nei tata rua tekau tau ki muri 689 00:45:05,910 --> 00:45:12,700 te tahi mea fakalilifu a pūtaiao rawa ngā hoko ki taua ope. 690 00:45:12,700 --> 00:45:17,100 Ka mau te ope Keekorok ki e whai ana hoki te kai i roto i te puranga paru o te rongonui 691 00:45:17,100 --> 00:45:20,140 moe tāpoi. 692 00:45:20,140 --> 00:45:24,390 Ko Reira nekehanga Mate TE. Te kai ngā Paru 693 00:45:24,390 --> 00:45:27,500 fakamele'i ki te kohi. 694 00:45:27,500 --> 00:45:32,780 Ko te hua ko te mate tata te hawhe te tane i roto i te ope. 695 00:45:32,780 --> 00:45:34,920 696 00:45:34,920 --> 00:45:39,890 E kore e unreasonably, ua pouri ahau kia rite ki te reinga, me te tino whakatara riri e pā ana ki te mea 697 00:45:39,890 --> 00:45:40,599 tupu. 698 00:45:40,599 --> 00:45:45,369 E mohio ana koe, ina, ko koe e 30 tau taea e koe, ki te whakapau i te rota o te aau i runga i 699 00:45:45,369 --> 00:45:46,919 he ope maki touwhero, a 700 00:45:46,919 --> 00:45:50,559 i reira ko te rota o te aau i reira. 701 00:45:50,559 --> 00:45:54,829 Hoki Robert, ka puta i te tekau tau o te rangahau ki te kua ngaro. 702 00:45:54,829 --> 00:45:58,519 Otiia ka hanga e ia he mātakitaki pākiki 703 00:45:58,519 --> 00:46:02,400 e pā ana ki te hunga i mate, i te hunga i ora. 704 00:46:02,400 --> 00:46:05,779 I mea tupurangi I Kihai TE Mate. I roto taua I ope, 705 00:46:05,779 --> 00:46:10,299 ki te he tukituki koutou, a ki te kahore i ngā hono hapori koutou, 706 00:46:10,299 --> 00:46:13,890 pāpori affiliative, kihai koe i noho koutou wa poipoi, me te iri i roto i, 707 00:46:13,890 --> 00:46:17,589 ki a koe, e ahua o te tane i mate koutou. 708 00:46:17,589 --> 00:46:21,660 Haere Nga Tane I alpha. Te ope Keekorok 709 00:46:21,660 --> 00:46:26,079 I puta node. Na Ki TE TE aha koe I mahue 710 00:46:26,079 --> 00:46:30,019 Rua Rite Rite Maha wahine Nga Tane. Na, Ko Nga Tane I toe, 711 00:46:30,019 --> 00:46:33,759 koutou i matau, tika ki te whakamahi i hāngai pūtaiao, ko ratou eé pai. 712 00:46:33,759 --> 00:46:37,599 Kihai ratou tēpilé kaitaua, ko ratou pai ki nga wahine, nui atu to ratou 713 00:46:37,599 --> 00:46:41,609 pāpori affiliative, te reira tino puta te huru i roto i te ope. 714 00:46:41,609 --> 00:46:46,689 A, no te tae pikake tane taiohitanga, 715 00:46:46,689 --> 00:46:49,689 ratou te nuinga waiho ratou ope home me ata, 716 00:46:49,689 --> 00:46:53,479 iku i kitea te ope hou. 717 00:46:53,479 --> 00:46:58,209 A, no ka e uru atu tane taiohi hou te ope, hiahia haere mai ratou i roto i pera me tuketuke tetahi rite 718 00:46:58,209 --> 00:47:00,479 tane taiohi wāhi kē i runga i tenei ao, 719 00:47:00,479 --> 00:47:04,869 a kia tangohia e te reira ratou e ono nga marama ki te ako ... e kore tatou e rite i roto i tenei ope. 720 00:47:04,869 --> 00:47:07,989 Matou E E kore mahi I mea Rite taua. E kore kei tatou I tukituki. Noho tatou I wa ATU TE 721 00:47:07,989 --> 00:47:11,869 poipoi ia ATU. Ko Marie TE TE Tahi Tahi I Tane. E kore koe E meatia I Runga I TE 722 00:47:11,869 --> 00:47:13,449 wahine ki te kei i roto i te huru kino koe. 723 00:47:13,449 --> 00:47:16,509 A e te reira i enei takatu hou e ono nga marama, a ka 724 00:47:16,509 --> 00:47:21,949 whakawhenumi ratou tenei momo, a ka whai ia koutou ahurea maki touwhero i roto i tenei ope ngā 725 00:47:21,949 --> 00:47:22,890 He ahurea o 726 00:47:22,890 --> 00:47:27,099 o ngā taumata tino iti o te pukuriri, me ngā taumata teitei o te hononga pāpori, kei ratou 727 00:47:27,099 --> 00:47:28,539 mahi e rua tekau tau i muri mai. 728 00:47:28,539 --> 00:47:34,640 Na ka whakaratohia te ati i Robert ki te haapiiraa faufaa, 729 00:47:34,640 --> 00:47:37,659 e kore e tika e pā ana ki ngā pūtau, engari pehea te 730 00:47:37,659 --> 00:47:42,749 ngaro O TE TE ahotea I taea E pānga sotaiete. E whai I enei Ko taua eé TE raruraru 731 00:47:42,749 --> 00:47:43,919 ki te pēhanga toto tiketike? 732 00:47:43,919 --> 00:47:48,099 No. E i teie mau takatu i te taua raruraru ki te matū whai pānga roro 733 00:47:48,099 --> 00:47:51,089 Ki TE manukanuka taumata ahotea taiaki? Ehara ii TE katoa. 734 00:47:51,089 --> 00:47:53,200 Te reira e kore te tika koutou te ana'iraa, 735 00:47:53,200 --> 00:47:58,349 Reira TE TE TE Ko koutou tikanga ana'iraa I roto I to koutou TE pāpori. Na Ko Pono hoki TE TE taua he tangata, 736 00:47:58,349 --> 00:48:02,880 Ki NOA TE rerekētanga iti. No tatou Ki aroākapa Maha, 737 00:48:02,880 --> 00:48:08,089 a kia te mahi kino i roto i tou kaporeihana, me kahore motuhake, me te mana e koutou 738 00:48:08,089 --> 00:48:09,289 me te predictability, 739 00:48:09,289 --> 00:48:12,309 engari koe te rangatira o te kapa poiuka kamupene i taua tau. 740 00:48:12,309 --> 00:48:16,030 Na koutou pai bet e haere koe ki te whai katoa o rawa hinengaro ki 741 00:48:16,030 --> 00:48:16,780 whakatau 742 00:48:16,780 --> 00:48:20,720 te reira i te mahi tika, 9 ki te 5, e kore te e aha te ao e pā ana, he aha te ao, ko te 743 00:48:20,720 --> 00:48:21,690 e pā ana ki he 744 00:48:21,690 --> 00:48:25,200 poiuka, Ko ahau te matenga o toku rōpū, titiro ake te iwi ki ahau, 745 00:48:25,200 --> 00:48:29,390 a ka haere mai ia koutou i roto i te taua whakatau e koe i runga i te tihi o te nahanaha e faufaa ki a koutou. 746 00:48:29,390 --> 00:48:36,310 747 00:48:36,310 --> 00:48:40,390 Well, i mahi ... me rota o te maki touwhero paru. 748 00:48:40,390 --> 00:48:44,050 E, 749 00:48:44,050 --> 00:48:50,700 i raro i nga tūkunga tika, ki te whakamātau i te wa e tika ana o te he toku koura. 750 00:48:50,700 --> 00:48:54,200 Meapango, he tika tenei wa a tawhio noa 751 00:48:54,200 --> 00:49:02,780 te whare e whai ahau ki te horoi i teie nei. 752 00:49:02,780 --> 00:49:06,330 Ahau ako ahau te ahotea mō te toru tekau tau i teie nei, a ahau noa 753 00:49:06,330 --> 00:49:09,619 korero ki te iwi to ratou kia ora rerekē, na hai kia ahau 754 00:49:09,619 --> 00:49:11,770 Kua whakauru katoa o tenei, me te mau ko te, 755 00:49:11,770 --> 00:49:15,070 rite, ahau atâ fakamamafa'i ahau, me te momo te, a 756 00:49:15,070 --> 00:49:19,770 ruarua fekuki, a kia ako aha atu ahau i te mea 80 haora i te wiki? 757 00:49:19,770 --> 00:49:24,540 I taea e ngaro He tika nga mea katoa tohutohu e ahau ona whanaungatanga katoa ki te takere i runga i mate 758 00:49:24,540 --> 00:49:26,810 i te whakaeke ngakau i roto i toku 50s wawe. 759 00:49:26,810 --> 00:49:30,109 E kore au e ahau te pai i mahi i te ahotea. 760 00:49:30,109 --> 00:49:34,490 E mohio ana koe, e aroha ana ahau ki toku mahi, me te aroha ana ahau ki tetahi mea e mahi ana i ki toku painga ko te 761 00:49:34,490 --> 00:49:36,560 āhuatanga katoa o reira, na e te pai ... 762 00:49:36,560 --> 00:49:40,780 Ahakoa, ko te tino mārama tenei te wahi rerekē 763 00:49:40,780 --> 00:49:43,960 atu i te Savannah i Africa Te Tai Rāwhiti. 764 00:49:43,960 --> 00:49:47,710 Ka taea e te mahi e koe te pūtaiao i konei e te tino rerekē, me te 765 00:49:47,710 --> 00:49:51,180 atu ngā i roto i te tahi mau ara, taea e koe ua wera i runga i te wā ake 766 00:49:51,180 --> 00:49:52,800 Ko te atu 767 00:49:52,800 --> 00:49:55,990 ngā ao, rerekē i roto i te rota o huarahi 768 00:49:55,990 --> 00:50:02,680 engari i reira ko te rota i roto i reira e koe ma'iri pono. 769 00:50:02,680 --> 00:50:07,900 770 00:50:07,900 --> 00:50:10,770 He ko te wahi tino semeio, i reira 771 00:50:10,770 --> 00:50:14,190 reka kai katoa pai, me a koe 772 00:50:14,190 --> 00:50:21,510 tekau ATU TE mōhio O Nga Sensation. Ko Ki TE wahi pakeke tenei 773 00:50:21,510 --> 00:50:24,910 haere mai ki te tau i muri i te tau, kahore whiwhi, whakaaro ahau, he rawa 774 00:50:24,910 --> 00:50:27,990 pākia rerekē, me te ngākau. 775 00:50:27,990 --> 00:50:31,090 Ko ahau atu extroverted konei, atu ahau, 776 00:50:31,090 --> 00:50:34,760 oaoa atu ... 777 00:50:34,760 --> 00:50:38,570 Ko te he wahi pakeke e kore e ki te oaoa. 778 00:50:38,570 --> 00:50:42,200 779 00:50:42,200 --> 00:50:45,500 Na kotahi 780 00:50:45,500 --> 00:50:49,410 raau ki te ahotea kia te rapu i te vahi i reira to tatou mana 781 00:50:49,410 --> 00:50:53,380 engari me pehea e tatou tatau ki te wa katoa noho tatou i te ohipa 782 00:50:53,380 --> 00:50:57,220 E mea ana ahau ki te mea kua tatou i haapii i 783 00:50:57,220 --> 00:51:01,340 te ako Whitehall, nga ako o makimaki kore-tangata i 784 00:51:01,340 --> 00:51:05,380 Ko nga tikanga i roto i nei te iwi e ora me te mahi 785 00:51:05,380 --> 00:51:08,550 He tino faufaa mō te hauora 786 00:51:08,550 --> 00:51:11,740 Matua kāwanatanga pononga Sara Woodhall 787 00:51:11,740 --> 00:51:15,610 hua pai Nga Mana O TE. E kore mahi TE Ahau 788 00:51:15,610 --> 00:51:19,270 whakaaro mamae ahau i te ahotea kore ahau e mahi i te 100 haora i te wiki 789 00:51:19,270 --> 00:51:23,890 Whakahaere ahau i te nui o te mahi e mahi ahau ki te kia e 790 00:51:23,890 --> 00:51:27,680 Ahau e taea e tonu ki te whakaora i te wā roa- 791 00:51:27,680 --> 00:51:31,290 Mana ... te nui o te mana, ko te tane e pā ana 792 00:51:31,290 --> 00:51:34,600 ki te wahi e koe i roto i te aroākapa mahi 793 00:51:34,600 --> 00:51:38,120 a he aha i kitea e matou he i roto i te whānui 794 00:51:38,120 --> 00:51:41,340 pūrongo iwi ki a tatou e kua kino ka mea 795 00:51:41,340 --> 00:51:44,710 kua riro i te nui o te ahotea mahi ake 796 00:51:44,710 --> 00:51:49,850 haere ratou reiti Mate AKE. Pūrongo HEA TE tangata a tatou E Ki Ka Mana AKE E ratou 797 00:51:49,850 --> 00:51:53,850 e te tukinotia ratou ake tika i te mahi, i reira he nui ake te whakawa 798 00:51:53,850 --> 00:51:57,060 i roto i te moni o te maimoatanga kia e whiwhi nga mea pai, 799 00:51:57,060 --> 00:52:01,180 Nui O TE E TE Mate Ki haere raro. Kua Kua Ahau Ahau Rawa waimarie 800 00:52:01,180 --> 00:52:06,300 E kore Ahau I mohio Ki Ki raruraru TOKU hauora. Otira E kore TE mea katoa Pera waimarie 801 00:52:06,300 --> 00:52:10,700 na ko te reira te whakahaunga mo te nuinga o tatou nui 802 00:52:10,700 --> 00:52:15,530 E E kore nei ii TE Runga? Homai iwi ATU wāhi I roto I whai mahi TE E hoatu Ki ratou a mea I roto I AKE 803 00:52:15,530 --> 00:52:16,570 he aha e mahi ratou 804 00:52:16,570 --> 00:52:20,190 hoatu ki a ratou ake utu mo te nui o tautooraa hoatu e ratou i roto i 805 00:52:20,190 --> 00:52:23,900 a pai kia mau ai ki e kore e koe noa i te wāhi mahi hauora 806 00:52:23,900 --> 00:52:29,070 engari he wāhi mahi atu hua me. 807 00:52:29,070 --> 00:52:32,160 Ki te whakatutuki i te tohu o te mana kua whakahaere ahau 808 00:52:32,160 --> 00:52:36,470 i te taime au e ahau i roto i te ti'araa tino pai ko tenei, ko te wā tuatahi ite ahau 809 00:52:36,470 --> 00:52:37,270 Kua i ahau 810 00:52:37,270 --> 00:52:41,540 he nei rangatira Te I mauruuru I Ahau. nuinga TE E E kore hoki ia ia Hui KAPA Noho 811 00:52:41,540 --> 00:52:45,480 ani ia iwi ki te whai wāhi, ka taea e ia te tahi atu te iwi nohoanga 812 00:52:45,480 --> 00:52:50,080 Ko ia te kaiwhakahaere tūturu me ia, i te timatanga, no te hoki mai ahau o toku mate hou 813 00:52:50,080 --> 00:52:51,400 waiho noa e ono nga marama i ki muri 814 00:52:51,400 --> 00:52:54,430 ko ia pai ahau whakaaro ite ahau fe'unga 815 00:52:54,430 --> 00:52:58,770 whakamana 816 00:52:58,770 --> 00:53:02,480 Ko wai e kua whakaaro 817 00:53:02,480 --> 00:53:05,480 e tohu tatou tangata pikake a Robert 818 00:53:05,480 --> 00:53:10,430 TE Ki-Free Utopia ahotea. Kia tangi tenei 819 00:53:10,430 --> 00:53:15,430 he iti fanciful, engari whakaaro ahau ki ta tatou e tamata ki te waihanga 820 00:53:15,430 --> 00:53:20,240 Ko TE TE hapori he pai. pānga E Rua O Nga Nga Ko pikake 821 00:53:20,240 --> 00:53:23,970 ao nga ratonga kāwanatanga o Ingarangi, ko te pehea e taea e matou te hanga 822 00:53:23,970 --> 00:53:29,260 he te hapori e te tikanga e ka tukua te tangata ki te tupu 823 00:53:29,260 --> 00:53:32,570 me e te wahi e te pane tenei ki te waihanga 824 00:53:32,570 --> 00:53:39,900 he te hapori pai e whakatairanga whaihua tangata 825 00:53:39,900 --> 00:53:42,940 Na te aha e nga pikake haapii i te tangata toharite i roto i reira 826 00:53:42,940 --> 00:53:46,140 e kore e ngau tētahi e no te he koe i te ra kino 827 00:53:46,140 --> 00:53:51,089 e kore e whakakapi noa i runga ia ratou i roto i tetahi ahua o te tikanga, ko te noatia hononga pāpori 828 00:53:51,089 --> 00:53:52,730 mea kaha, me te 829 00:53:52,730 --> 00:53:57,619 i mea i te taata nei i te ora i roto i te ao i reira te totohe me te puku, me te pato i te mea 830 00:53:57,619 --> 00:54:00,140 me nga mea katoa o taua ahua o nga mea ngoi 831 00:54:00,140 --> 00:54:05,250 He tino nui te hunga e mea, e tetahi o te rahi momo o te feohi 832 00:54:05,250 --> 00:54:08,569 Ko hoatu, kaua ki te fariiraa ia 833 00:54:08,569 --> 00:54:14,230 aua mea katoa hanga mo te ao pai 834 00:54:14,230 --> 00:54:17,539 Tetahi tetahi o nga mea i te haapii pikake tatou 835 00:54:17,539 --> 00:54:22,220 Ko te mea e taea e ki te, i roto i te kotahi whakatupuranga taui i te mea e mahara ana ratou 836 00:54:22,220 --> 00:54:22,869 ki te waiho 837 00:54:22,869 --> 00:54:26,369 pukapuka pūnaha pāpori ahua, o whaoa kohatu, 838 00:54:26,369 --> 00:54:30,289 e kore tatou e he kupu whakahoki mea ka tatou kei etahi inevitabilities e pā ana ki ratou 839 00:54:30,289 --> 00:54:34,900 pūnaha pāpori tangata 840 00:54:34,900 --> 00:54:39,309 A pera, ko te pātai onoono e mau i te mahi ora o Robert 841 00:54:39,309 --> 00:54:43,549 e maia tatou nui ki te ako i te maki touwhero? 842 00:54:43,549 --> 00:54:48,440 Kihai i ora noa i te ope Kikarak kahore he ahotea 843 00:54:48,440 --> 00:54:52,210 oranga ratou. 844 00:54:52,210 --> 00:55:01,940 Taea e tatou? 845 00:55:01,940 --> 00:55:05,849 846 00:55:05,849 --> 00:55:10,240 847 00:55:10,240 --> 00:55:13,800 848 00:55:13,800 --> 00:55:16,800 849 00:55:16,800 --> 00:55:19,770