WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Vài tháng trước

00:00:02.000 --> 00:00:04.000
giải Nobel Vật Lý

00:00:04.000 --> 00:00:06.000
đã được trao cho hai nhóm nhà thiên văn học

00:00:06.000 --> 00:00:09.000
vì một khám phá được xem là

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
một trong những quan sát thiên văn

00:00:11.000 --> 00:00:13.000
quan trọng nhất trong lịch sử.

00:00:13.000 --> 00:00:15.000
Và hôm nay, sau khi tóm tắt lại những gì họ phát hiện ra,

00:00:15.000 --> 00:00:18.000
tôi sẽ nói về một cách giải thích đầy tranh cãi

00:00:18.000 --> 00:00:21.000
cho khám phá này,

00:00:21.000 --> 00:00:23.000
được gọi là khả năng

00:00:23.000 --> 00:00:25.000
mà ngoài trái đất,

00:00:25.000 --> 00:00:28.000
dải Ngân Hà và các thiên hà xa xôi khác,

00:00:28.000 --> 00:00:30.000
chúng ta có thể phát hiện rằng

00:00:30.000 --> 00:00:32.000
vũ trụ của chúng ta không phải là duy nhất,

00:00:32.000 --> 00:00:34.000
mà chỉ là

00:00:34.000 --> 00:00:36.000
một phần của một hệ thống vũ trụ rộng lớn

00:00:36.000 --> 00:00:38.000
được gọi là đa vũ trụ.

NOTE Paragraph

00:00:38.000 --> 00:00:41.000
Ý tưởng về đa vũ trụ khá kì lạ.

00:00:41.000 --> 00:00:43.000
Ý tôi là, đa số chúng ta đều tin rằng

00:00:43.000 --> 00:00:46.000
"vũ trụ" là tất cả.

00:00:46.000 --> 00:00:49.000
Và tôi cố ý nói đa số chúng ta vì

00:00:49.000 --> 00:00:52.000
con gái bốn tuổi của tôi đã nghe tôi nói về đa vũ trụ từ khi chào đời.

00:00:52.000 --> 00:00:54.000
Và năm ngoái, khi tôi nắm tay bé

00:00:54.000 --> 00:00:56.000
và nói "Sophia,

00:00:56.000 --> 00:00:59.000
bố yêu con hơn tất cả mọi thứ trong vũ trụ"

00:00:59.000 --> 00:01:01.000
Và bé quay lại nói: "Bố à,

00:01:01.000 --> 00:01:03.000
vũ trụ hay đa vũ trụ?'

00:01:03.000 --> 00:01:06.000
(tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:01:06.000 --> 00:01:09.000
Nhưng nếu không được nuôi lớn theo cách kì lạ như vậy

00:01:09.000 --> 00:01:11.000
thì thật khó tưởng tượng đến

00:01:11.000 --> 00:01:13.000
một nơi tách biệt với vũ trụ của chúng ta,

00:01:13.000 --> 00:01:15.000
với những đặc tính cơ bản khác,

00:01:15.000 --> 00:01:18.000
và cũng được gọi là "vũ trụ".

00:01:18.000 --> 00:01:20.000
Và dù cho

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
ý tưởng này mang tính phỏng đoán cao,

00:01:22.000 --> 00:01:24.000
mục đích của tôi vẫn là thuyết phục các bạn

00:01:24.000 --> 00:01:26.000
rằng có nguyên nhân để ta nghiêm túc suy nghĩ về nó,

00:01:26.000 --> 00:01:28.000
vì có lẽ nó là đúng.

00:01:28.000 --> 00:01:31.000
Câu chuyện về đa vũ trụ có 3 phần.

00:01:31.000 --> 00:01:33.000
Trong phần 1,

00:01:33.000 --> 00:01:35.000
tôi sẽ mô tả những kết quả của khám phá đã đoạt giải Nobel,

00:01:35.000 --> 00:01:37.000
và nhấn mạnh một bí ẩn lớn

00:01:37.000 --> 00:01:39.000
mà những kết quả đó tiết lộ.

00:01:39.000 --> 00:01:41.000
Trong phần 2,

00:01:41.000 --> 00:01:43.000
tôi sẽ đưa ra giải pháp cho bí ẩn đó.

00:01:43.000 --> 00:01:45.000
Nó dựa trên thuyết Dây,

00:01:45.000 --> 00:01:47.000
và đây là lúc ý tưởng về đa vũ trụ

00:01:47.000 --> 00:01:49.000
bắt đầu xuất hiện trong câu chuyện.

00:01:49.000 --> 00:01:51.000
Cuối cùng, trong phần 3,

00:01:51.000 --> 00:01:53.000
tôi sẽ mô tả một thuyết về vũ trụ,

00:01:53.000 --> 00:01:55.000
gọi là thuyết căng phồng,

00:01:55.000 --> 00:01:58.000
và tại đây những mảnh của câu chuyện sẽ trở nên liền lạc.

NOTE Paragraph

00:01:58.000 --> 00:02:02.000
Được rồi. Phần 1 bắt đầu vào năm 1929

00:02:02.000 --> 00:02:04.000
khi nhà thiên văn học vĩ đại Edwin Hubble

00:02:04.000 --> 00:02:07.000
nhận ra rằng những thiên hà ở xa

00:02:07.000 --> 00:02:09.000
đang chạy ra xa khỏi chúng ta,

00:02:09.000 --> 00:02:11.000
nghĩa là không gian đang nới rộng ra,

00:02:11.000 --> 00:02:13.000
đang nở ra.

00:02:13.000 --> 00:02:16.000
Đây là một bước ngoặt lớn vì

00:02:16.000 --> 00:02:19.000
Lúc bấy giờ, một suy nghĩ thịnh hành là

00:02:19.000 --> 00:02:21.000
vũ trụ là bất biến.

00:02:21.000 --> 00:02:23.000
Nhưng ngay cả khi đó,

00:02:23.000 --> 00:02:26.000
có một điều mọi người đều chắc chắn:

00:02:26.000 --> 00:02:29.000
tốc độ nở rộng của vũ trụ đang giảm dần.

00:02:29.000 --> 00:02:32.000
Điều này cũng giống như lực hút của Trái Đất

00:02:32.000 --> 00:02:35.000
làm quả táo được ném thẳng lên chuyển động chậm lại,

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
lực hút của

00:02:37.000 --> 00:02:39.000
mỗi thiên hà lên thiên hà khác

00:02:39.000 --> 00:02:41.000
lẽ ra phải làm chậm

00:02:41.000 --> 00:02:43.000
sự nở rộng của không gian.

NOTE Paragraph

00:02:43.000 --> 00:02:46.000
Bây giờ ta sẽ tua nhanh đến những năm 1990

00:02:46.000 --> 00:02:48.000
khi hai nhóm nhà thiên văn học

00:02:48.000 --> 00:02:50.000
tôi đã nói đến

00:02:50.000 --> 00:02:52.000
lấy cảm hứng từ suy nghĩ này

00:02:52.000 --> 00:02:54.000
để đo tốc độ

00:02:54.000 --> 00:02:56.000
chậm dần của sự giãn nở.

00:02:56.000 --> 00:02:58.000
Và họ đã đo đạc

00:02:58.000 --> 00:03:00.000
bằng cách quan sát tỉ mỉ

00:03:00.000 --> 00:03:02.000
rất nhiều những thiên hà ở xa,

00:03:02.000 --> 00:03:04.000
từ đó họ lập bảng số liệu

00:03:04.000 --> 00:03:07.000
cho thấy tốc độ của sự giãn nở thay đổi như thế nào.

00:03:07.000 --> 00:03:10.000
Đây là điều bất ngờ:

00:03:10.000 --> 00:03:13.000
Họ thấy rằng sự giãn nở không hề chậm lại.

00:03:13.000 --> 00:03:15.000
Thay vào đó họ thấy rằng nó đang giãn nở

00:03:15.000 --> 00:03:17.000
ngày một nhanh hơn.

00:03:17.000 --> 00:03:19.000
Cũng như khi ta tung một trái táo lên cao

00:03:19.000 --> 00:03:21.000
và nó bay lên ngày càng nhanh vậy.

00:03:21.000 --> 00:03:23.000
Vậy nếu bạn thấy một quả táo như vậy

00:03:23.000 --> 00:03:25.000
bạn sẽ muốn biết tại sao.

00:03:25.000 --> 00:03:27.000
Cái gì đang đẩy nó lên?

NOTE Paragraph

00:03:27.000 --> 00:03:29.000
Cũng giống như vậy, kết quả đo đạc

00:03:29.000 --> 00:03:32.000
rất xứng đáng được nhận giải Nobel,

00:03:32.000 --> 00:03:36.000
nhưng nó lại đưa ra một câu hỏi tương tự.

00:03:36.000 --> 00:03:38.000
Lực nào đã đẩy những thiên hà

00:03:38.000 --> 00:03:41.000
ra xa nhau

00:03:41.000 --> 00:03:44.000
với tốc độ luôn tăng dần?

00:03:44.000 --> 00:03:46.000
Và câu trả lời hứa hẹn nhất

00:03:46.000 --> 00:03:49.000
đến từ một ý tưởng cũ của Einstein.

00:03:49.000 --> 00:03:51.000
Ta thấy rằng, chúng ta đều quen nghĩ rằng

00:03:51.000 --> 00:03:54.000
trọng lục là lực

00:03:54.000 --> 00:03:56.000
kéo mọi vật lại với nhau.

00:03:56.000 --> 00:03:58.000
Nhưng trong giả thuyết về trọng lực của Einstein,

00:03:58.000 --> 00:04:00.000
thuyết tương đối của ông

00:04:00.000 --> 00:04:03.000
trọng lực cũng có thể đẩy các vật ra xa nhau.

NOTE Paragraph

00:04:03.000 --> 00:04:06.000
Như thế nào?
Theo tính toán của Einstein,

00:04:06.000 --> 00:04:08.000
nếu trong không gian,

00:04:08.000 --> 00:04:10.000
năng lượng phân bố đều,

00:04:10.000 --> 00:04:13.000
như một làn sương mỏng, đều,

00:04:13.000 --> 00:04:16.000
thì trọng lực làn sương đó tạo ra

00:04:16.000 --> 00:04:18.000
sẽ là lực đẩy,

00:04:18.000 --> 00:04:20.000
trọng lực đẩy,

00:04:20.000 --> 00:04:23.000
đó cũng là cái chúng ta cần để giải thích những quan sát trên.

00:04:23.000 --> 00:04:25.000
Vì trọng lực đẩy

00:04:25.000 --> 00:04:27.000
của năng lượng vô hình trong không gian --

00:04:27.000 --> 00:04:29.000
được gọi là năng lượng đen,

00:04:29.000 --> 00:04:32.000
nhưng ở đây tôi vẽ nó trắng như khói để các bạn thấy được --

00:04:32.000 --> 00:04:34.000
trọng lực đẩy của nó

00:04:34.000 --> 00:04:36.000
sẽ đẩy các thiên hà ra xa nhau,

00:04:36.000 --> 00:04:38.000
làm cho sự giãn nở nhanh hơn,

00:04:38.000 --> 00:04:40.000
chứ không chậm lại.

00:04:40.000 --> 00:04:42.000
Và cách giải thích này đưa đến

00:04:42.000 --> 00:04:44.000
một bước tiến triển lớn.

NOTE Paragraph

00:04:44.000 --> 00:04:47.000
Nhưng tôi đã nói về một bí ẩn

00:04:47.000 --> 00:04:49.000
trong phần 1 này.

00:04:49.000 --> 00:04:51.000
Và bí ẩn đây.

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
Khi các nhà thiên văn học tính xem

00:04:53.000 --> 00:04:56.000
bao nhiêu năng lượng đen

00:04:56.000 --> 00:04:58.000
trong không gian

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
đang làm cho vũ trụ tăng tốc độ,

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
hãy xem những gì họ tìm ra.

00:05:09.000 --> 00:05:11.000
Con số này nhỏ.

00:05:11.000 --> 00:05:13.000
Khi so với những đơn vị liên quan,

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
con số này là rất nhỏ.

00:05:15.000 --> 00:05:18.000
Và bí ẩn là làm sao giải thích con số đặc biệt này.

00:05:18.000 --> 00:05:20.000
Ta muốn con số này

00:05:20.000 --> 00:05:22.000
xuất hiện từ một định luật vật lí,

00:05:22.000 --> 00:05:25.000
nhưng đến nay chưa ai làm được điều đó.

NOTE Paragraph

00:05:25.000 --> 00:05:28.000
Bây giờ bạn có thể nghĩ,

00:05:28.000 --> 00:05:30.000
tôi có nên quan tâm chăng?

00:05:30.000 --> 00:05:32.000
Có lẽ giải thích thêm về điều này

00:05:32.000 --> 00:05:34.000
chỉ là một vấn đề kĩ thuật,

00:05:34.000 --> 00:05:37.000
một chi tiết kĩ thuật thú vị với các chuyên gia

00:05:37.000 --> 00:05:39.000
nhưng không liên quan gì đến ai khác.

00:05:39.000 --> 00:05:42.000
Ừ, nó đúng là một chi tiết kĩ thuật,

00:05:42.000 --> 00:05:44.000
nhưng một vài chi tiết có liên quan.

00:05:44.000 --> 00:05:46.000
Vài chi tiết mở ra cánh cửa

00:05:46.000 --> 00:05:48.000
đi vào thực tế chưa hề được khám phá,

00:05:48.000 --> 00:05:51.000
và con số đặc biệt này có thể,

00:05:51.000 --> 00:05:54.000
(đây là con đường duy nhất hiện nay để giải thích),

00:05:54.000 --> 00:05:57.000
khơi lên khả năng về những vũ trụ khác --

00:05:57.000 --> 00:06:00.000
một ý tưởng xuất hiện từ thuyết Dây,

00:06:00.000 --> 00:06:03.000
điều này đưa tôi đến phần 2.

NOTE Paragraph

00:06:03.000 --> 00:06:07.000
Vậy, giữ lại những suy nghĩ

00:06:07.000 --> 00:06:09.000
về năng lượng đen,

00:06:09.000 --> 00:06:11.000
vì bây giờ tôi sẽ nói đến

00:06:11.000 --> 00:06:14.000
3 điều cơ bản của thuyết Dây.

00:06:14.000 --> 00:06:16.000
Đầu tiên, thuyết Dây là gì?

00:06:16.000 --> 00:06:19.000
Nó là một cách tiếp cận ước mơ của Einstein

00:06:19.000 --> 00:06:22.000
về một thuyết vật lý,

00:06:22.000 --> 00:06:24.000
một khuôn mẫu duy nhất

00:06:24.000 --> 00:06:26.000
có thể mô tả

00:06:26.000 --> 00:06:28.000
tất cả các lực trong vũ trụ.

00:06:28.000 --> 00:06:30.000
Ý tưởng trung tâm của thuyết Dây

00:06:30.000 --> 00:06:32.000
khá là đơn giản.

00:06:32.000 --> 00:06:34.000
Nó nói rằng nếu ta xem xét

00:06:34.000 --> 00:06:36.000
một vật chất bất kì,

00:06:36.000 --> 00:06:38.000
đầu tiên ta sẽ tìm thấy các phân tử,

00:06:38.000 --> 00:06:41.000
và rồi ta tìm thấy nguyên tử và những hạt nhỏ hơn.

00:06:41.000 --> 00:06:43.000
Nhưng thuyết này cho rằng nếu ta có thể thăm dò ở mức độ

00:06:43.000 --> 00:06:46.000
nhỏ hơn rất nhiều so với ngày nay,

00:06:46.000 --> 00:06:49.000
ta sẽ tìm thấy một thứ khác trong những hạt này --

00:06:49.000 --> 00:06:52.000
một sợi tơ năng lượng nhỏ đang dao động,

00:06:52.000 --> 00:06:55.000
một sợi dây tí hon đang dao động.

00:06:55.000 --> 00:06:57.000
Và cũng giống như dây đàn violin,

00:06:57.000 --> 00:06:59.000
chúng có thể dao động theo nhiều kiểu khác nhau,

00:06:59.000 --> 00:07:01.000
tạo nên những nốt nhạc khác nhau.

00:07:01.000 --> 00:07:03.000
Những sợi cơ bản này,

00:07:03.000 --> 00:07:05.000
chúng dao động theo những kiểu khác nhau,

00:07:05.000 --> 00:07:07.000
tạo nên những loại hạt khác nhau --

00:07:07.000 --> 00:07:09.000
vì vậy electron, quark, nơtrino, photon,

00:07:09.000 --> 00:07:11.000
và tất cả những hạt khác

00:07:11.000 --> 00:07:13.000
có thể được đặt vào một khuôn mẫu duy nhất,

00:07:13.000 --> 00:07:16.000
vì chúng đều được tạo thành từ những sợi dây dao động.

00:07:16.000 --> 00:07:19.000
Đây là 1 bức tranh hấp dẫn,

00:07:19.000 --> 00:07:21.000
một bản giao hưởng vũ trụ,

00:07:21.000 --> 00:07:23.000
nơi mà tất cả sự phong phú

00:07:23.000 --> 00:07:25.000
ta thấy trong thế giới xung quanh

00:07:25.000 --> 00:07:27.000
xuất hiện từ âm nhạc

00:07:27.000 --> 00:07:30.000
mà những sợi dây tí hon có thể tạo nên.

NOTE Paragraph

00:07:30.000 --> 00:07:32.000
Nhưng có một cái giá

00:07:32.000 --> 00:07:34.000
cho sự hợp nhất này,

00:07:34.000 --> 00:07:36.000
vì nhiều năm nghiên cứu

00:07:36.000 --> 00:07:39.000
đã cho thấy rằng thuyết Dây không đúng về mặt toán học.

00:07:39.000 --> 00:07:41.000
Nó có nhiều mâu thuẫn,

00:07:41.000 --> 00:07:43.000
trừ khi ta chấp nhận

00:07:43.000 --> 00:07:46.000
một thứ hoàn toàn xa lạ --

00:07:46.000 --> 00:07:49.000
những chiều khác của không gian.

00:07:49.000 --> 00:07:52.000
Chúng ta đều biết về không gian ba chiều.

00:07:52.000 --> 00:07:54.000
Và ta nghĩ đến

00:07:54.000 --> 00:07:57.000
chiều cao, chiều rộng và chiều sâu.

00:07:57.000 --> 00:08:00.000
Nhưng thuyết Dây cho rằng, trên một tỉ lệ vô cùng nhỏ,

00:08:00.000 --> 00:08:02.000
còn có những chiều khác

00:08:02.000 --> 00:08:04.000
với kích thước siêu nhỏ

00:08:04.000 --> 00:08:06.000
đến nỗi ta không phát hiện được.

00:08:06.000 --> 00:08:08.000
Nhưng ngay cả khi đó,

00:08:08.000 --> 00:08:11.000
chúng vẫn ảnh hưởng đến những thứ ta có thể thấy,

00:08:11.000 --> 00:08:14.000
vì hình dạng của những chiều đó

00:08:14.000 --> 00:08:17.000
hạn chế cách dao động của những sợi dây.

00:08:17.000 --> 00:08:19.000
Và trong thuyết dây này,

00:08:19.000 --> 00:08:22.000
sự dao động quyết định tất cả.

00:08:22.000 --> 00:08:24.000
Vậy khối lượng của hạt, độ lớn của lực,

00:08:24.000 --> 00:08:27.000
và quan trọng nhất, lượng năng lượng đen

00:08:27.000 --> 00:08:29.000
sẽ được quyết định

00:08:29.000 --> 00:08:31.000
bởi hình dạng của các chiều không gian trên.

00:08:31.000 --> 00:08:34.000
Vậy nếu ta biết được hình dạng của những chiều này,

00:08:34.000 --> 00:08:37.000
ta sẽ có thể tính được những đặc tính trên,

00:08:37.000 --> 00:08:40.000
và tính được lượng không gian đen.

NOTE Paragraph

00:08:40.000 --> 00:08:42.000
Thử thách ở đây

00:08:42.000 --> 00:08:44.000
là chúng ta không biết

00:08:44.000 --> 00:08:47.000
hình dạng của những chiều không gian này.

00:08:47.000 --> 00:08:49.000
Tất cả những gì ta có

00:08:49.000 --> 00:08:51.000
là danh sách những hình dạng

00:08:51.000 --> 00:08:54.000
mà toán học cho phép.

00:08:54.000 --> 00:08:56.000
Khi những ý tưởng trên ra đời,

00:08:56.000 --> 00:08:58.000
chỉ có 5 hình dạng khác nhau được đưa ra,

00:08:58.000 --> 00:09:00.000
nên bạn có thể nghĩ đến

00:09:00.000 --> 00:09:02.000
phân tích từng dạng một,

00:09:02.000 --> 00:09:04.000
để xem nếu có hình dạng nào

00:09:04.000 --> 00:09:06.000
tạo nên những tính chất vật lý ta quan sát được.

00:09:06.000 --> 00:09:08.000
Nhưng danh sách dài dần theo thời gian

00:09:08.000 --> 00:09:10.000
khi các nhà nghiên cứu tìm ra các dạng có thể khác.

00:09:10.000 --> 00:09:13.000
Từ 5, con số đã tăng lên đến hàng trăm rồi hàng ngàn --

00:09:13.000 --> 00:09:16.000
con số lớn, nhưng vẫn có thể phân tích được,

00:09:16.000 --> 00:09:18.000
vì dù gì thì

00:09:18.000 --> 00:09:21.000
học sinh cao học vẫn cần có việc để làm.

00:09:21.000 --> 00:09:23.000
Nhưng rồi danh sách tiếp tục dài ra

00:09:23.000 --> 00:09:26.000
đến hàng triệu rồi hàng tỉ như ngày nay.

00:09:26.000 --> 00:09:28.000
Danh sách các hình dạng

00:09:28.000 --> 00:09:33.000
đã tăng khoảng đến khoảng 10 mũ 500.

NOTE Paragraph

00:09:33.000 --> 00:09:36.000
Vậy ta phải làm gì?

00:09:36.000 --> 00:09:39.000
Một số nhà nghiên cứu mất niềm tin,

00:09:39.000 --> 00:09:42.000
kết luận rằng có quá nhiều hình dạng có thể của các chiều không gian,

00:09:42.000 --> 00:09:45.000
mỗi hình dạng đưa đến những tính chất vật lý khác nhau,

00:09:45.000 --> 00:09:47.000
thuyết dây sẽ không bao giờ

00:09:47.000 --> 00:09:49.000
có những dự đoán chính xác, thực nghiệm được.

00:09:49.000 --> 00:09:53.000
Nhưng những người khác lật ngược vấn đề,

00:09:53.000 --> 00:09:55.000
đưa ra khả năng tồn tại đa vũ trụ.

00:09:55.000 --> 00:09:57.000
Ý tưởng là đây.

00:09:57.000 --> 00:10:00.000
Có lẽ tất cả các hình dạng đều bình đẳng.

00:10:00.000 --> 00:10:02.000
Tất cả đều tồn tại

00:10:02.000 --> 00:10:04.000
trong quan niệm rằng

00:10:04.000 --> 00:10:06.000
có nhiều vũ trụ,

00:10:06.000 --> 00:10:09.000
mỗi vũ trụ có một hình dạng khác nhau.

00:10:09.000 --> 00:10:11.000
Và đề nghị này

00:10:11.000 --> 00:10:14.000
có ảnh hưởng lớn đến bí ẩn của chúng ta:

00:10:14.000 --> 00:10:17.000
lượng năng lượng đen tìm ra từ những kết quả đạt giải Nobel.

NOTE Paragraph

00:10:17.000 --> 00:10:19.000
Vì ta thấy rằng,

00:10:19.000 --> 00:10:22.000
nếu tồn tại những vũ trụ khác,

00:10:22.000 --> 00:10:24.000
và nếu mỗi vũ trụ

00:10:24.000 --> 00:10:28.000
có một hình dạng riêng cho những chiều không gian khác,

00:10:28.000 --> 00:10:30.000
thì tính chất vật lí của mỗi vũ trụ sẽ khác nhau,

00:10:30.000 --> 00:10:32.000
và đặc biệt,

00:10:32.000 --> 00:10:34.000
lượng năng lượng đen trong mỗi vũ trụ

00:10:34.000 --> 00:10:36.000
sẽ khác nhau.

00:10:36.000 --> 00:10:38.000
Điều này có nghĩa là bí ẩn

00:10:38.000 --> 00:10:40.000
về lượng năng lượng đen đo đạc được

00:10:40.000 --> 00:10:43.000
sẽ được giải thích theo cách hoàn toàn khác.

00:10:43.000 --> 00:10:45.000
Trong hoàn cảnh này,

00:10:45.000 --> 00:10:48.000
định luật vật lý không thể giải thích một con số năng lượng đen

00:10:48.000 --> 00:10:51.000
vì không chỉ có 1 con số,

00:10:51.000 --> 00:10:53.000
mà có rất nhiều con số tồn tại.

00:10:53.000 --> 00:10:55.000
Nghĩa là

00:10:55.000 --> 00:10:58.000
chúng ta đã đặt ra một câu hỏi sai.

00:10:58.000 --> 00:11:00.000
Câu hỏi đúng được đặt ra là,

00:11:00.000 --> 00:11:03.000
vì sao con người chúng ta lại ở trong 1 vũ trụ

00:11:03.000 --> 00:11:06.000
có lượng năng lượng đen ta đã đo đạc được.

00:11:06.000 --> 00:11:09.000
mà không phải là bất kì

00:11:09.000 --> 00:11:11.000
một vũ trụ nào khác?

NOTE Paragraph

00:11:11.000 --> 00:11:14.000
Và chúng ta có thể trả lời câu hỏi này ngay.

00:11:14.000 --> 00:11:16.000
Vì trong những vũ trụ

00:11:16.000 --> 00:11:18.000
có nhiều năng lượng đen hơn vũ trụ của chúng ta,

00:11:18.000 --> 00:11:21.000
mỗi khi vật chất muốn kết hợp lại thành thiên hà,

00:11:21.000 --> 00:11:24.000
thì lực đẩy của năng lượng đen mạnh đến nỗi

00:11:24.000 --> 00:11:26.000
nó thổi bay mọi thứ

00:11:26.000 --> 00:11:28.000
và thiên hà không được hình thành.

00:11:28.000 --> 00:11:31.000
Và trong những vũ trụ có ít năng lượng đen hơn,

00:11:31.000 --> 00:11:33.000
chúng tự sụp đổ quá nhanh

00:11:33.000 --> 00:11:36.000
và một lần nữa, thiên hà không hình thành.

00:11:36.000 --> 00:11:39.000
Và không có thiên hà thì không có những ngôi sao, không có những hành tinh

00:11:39.000 --> 00:11:41.000
và không có khả năng

00:11:41.000 --> 00:11:43.000
hình thành sự sống như chúng ta

00:11:43.000 --> 00:11:45.000
trong những vũ trụ khác.

NOTE Paragraph

00:11:45.000 --> 00:11:47.000
Vậy ta thấy ta đang ở trong một vũ trụ

00:11:47.000 --> 00:11:50.000
có lượng năng lượng đen đặc biệt mà ta đo được

00:11:50.000 --> 00:11:53.000
đơn giản là vì vũ trụ của chúng ta có điều kiện

00:11:53.000 --> 00:11:57.000
đủ để hình thành sự sống.

00:11:57.000 --> 00:11:59.000
Và thế đấy.

00:11:59.000 --> 00:12:01.000
Bí ẩn đã được giải mã,

00:12:01.000 --> 00:12:03.000
đa vũ trụ được tìm ra.

00:12:03.000 --> 00:12:08.000
Vài người thấy lời giải thích này không thoả đáng.

00:12:08.000 --> 00:12:10.000
Chúng ta đã quen với loại vật lý

00:12:10.000 --> 00:12:13.000
cho chúng ta những lời giải thích chắc chắn cho những gì ta quan sát được.

00:12:13.000 --> 00:12:15.000
Nhưng vấn đề là,

00:12:15.000 --> 00:12:18.000
nếu những gì ta quan sát

00:12:18.000 --> 00:12:20.000
ảnh hưởng đến

00:12:20.000 --> 00:12:22.000
nhiều giá trị khác nhau

00:12:22.000 --> 00:12:25.000
trong vùng đất rộng lớn hơn của thực tế,

00:12:25.000 --> 00:12:27.000
thì suy nghĩ rằng có 1 lời giải thích

00:12:27.000 --> 00:12:29.000
cho 1 giá trị duy nhất

00:12:29.000 --> 00:12:32.000
đơn giản là sai lầm.

NOTE Paragraph

00:12:32.000 --> 00:12:34.000
Một ví dụ

00:12:34.000 --> 00:12:37.000
đến từ nhà thiên văn học vĩ đại Johannes Kepler,

00:12:37.000 --> 00:12:39.000
bị ám ảnh bới mong muốn hiểu được

00:12:39.000 --> 00:12:41.000
một con số khác --

00:12:41.000 --> 00:12:45.000
vì sao mặt trời cách trái đất 93 triệu dặm,

00:12:45.000 --> 00:12:48.000
đã làm việc suốt mấy thập kỉ để giải thích con số này,

00:12:48.000 --> 00:12:51.000
nhưng chưa bao giờ thành công, và chúng ta biết vì sao.

00:12:51.000 --> 00:12:53.000
Kepler đã đặt ra

00:12:53.000 --> 00:12:55.000
một câu hỏi sai.

NOTE Paragraph

00:12:55.000 --> 00:12:58.000
Chúng ta biết rằng có nhiều hành tinh

00:12:58.000 --> 00:13:01.000
cách ngôi sao chúng quay quanh những khoảng cách khác nhau.

00:13:01.000 --> 00:13:04.000
Vậy nên mong rằng định luật vật lý

00:13:04.000 --> 00:13:07.000
có thể giải thích 1 con số này, 93 triệu dặm,

00:13:07.000 --> 00:13:10.000
đơn giản là sai lầm.

00:13:10.000 --> 00:13:12.000
Thay vào đó, câu hỏi đúng đắn là

00:13:12.000 --> 00:13:15.000
vì sao con người chúng ta tồn tại trên hành tinh

00:13:15.000 --> 00:13:17.000
cách mặt trời khoảng cách này,

00:13:17.000 --> 00:13:20.000
chứ không phải ở một khoảng cách nào khác?

00:13:20.000 --> 00:13:23.000
Và 1 lần nữa, ta có thể trả lời câu hỏi này.

00:13:23.000 --> 00:13:26.000
Những hành tinh gần mặt trời hơn

00:13:26.000 --> 00:13:28.000
quá nóng đến nỗi

00:13:28.000 --> 00:13:30.000
sự sống như chúng ta không thể tồn tại.

00:13:30.000 --> 00:13:33.000
Và những hành tinh xa mặt trời hơn

00:13:33.000 --> 00:13:35.000
quá lạnh đến nỗi

00:13:35.000 --> 00:13:37.000
sự sống không thể tồn tại.

00:13:37.000 --> 00:13:39.000
Vậy chúng ta thấy mình

00:13:39.000 --> 00:13:41.000
sống trên 1 hành tinh với khoảng cách như vậy

00:13:41.000 --> 00:13:43.000
đơn giản vì nó tạo điều kiện

00:13:43.000 --> 00:13:46.000
quan trọng để hình thành sự sống.

00:13:46.000 --> 00:13:49.000
Và khi nói về các hành tinh và khoảng cách giữa chúng

00:13:49.000 --> 00:13:53.000
thì đây rõ ràng là lí do đúng đắn.

00:13:53.000 --> 00:13:55.000
Vấn đề là,

00:13:55.000 --> 00:13:58.000
khi nói đến vũ trụ và năng lượng đen chứa trong vũ trụ,

00:13:58.000 --> 00:14:02.000
thì đây cũng có thể là lí do đúng đắn.

NOTE Paragraph

00:14:02.000 --> 00:14:05.000
Điểm khác biệt mấu chốt, dĩ nhiên là

00:14:05.000 --> 00:14:07.000
chúng ta biết có những hành tinh khác ngoài kia,

00:14:07.000 --> 00:14:10.000
nhưng đến nay tôi vẫn chỉ mới phỏng đoán

00:14:10.000 --> 00:14:12.000
về khả năng tồn tại những hành tinh khác.

00:14:12.000 --> 00:14:14.000
Vậy, để ghép tất cả lại với nhau,

00:14:14.000 --> 00:14:16.000
ta cần một cơ chế

00:14:16.000 --> 00:14:19.000
để tạo ra những vũ trụ khác.

00:14:19.000 --> 00:14:22.000
Và điều này đưa tôi đến phần cuối cùng, phần 3.

00:14:22.000 --> 00:14:25.000
Vì một cơ chế như vậy đã được tìm ra

00:14:25.000 --> 00:14:28.000
bởi những nhà vũ trụ học cố tìm hiểu vụ nổ Big Bang.

00:14:28.000 --> 00:14:30.000
Các bạn thấy đấy, khi nói đến BIg Bang,

00:14:30.000 --> 00:14:32.000
chúng ta thường nghĩ đến hình ảnh

00:14:32.000 --> 00:14:34.000
một vụ nổ vũ trụ

00:14:34.000 --> 00:14:36.000
đã tạo nên vũ trụ của chúng ta

00:14:36.000 --> 00:14:39.000
và làm cho không gian giãn nở.

NOTE Paragraph

00:14:39.000 --> 00:14:41.000
Nhưng có một bí mật nho nhỏ.

00:14:41.000 --> 00:14:44.000
Thuyết Big Bang bỏ sót một điều quan trọng,

00:14:44.000 --> 00:14:46.000
nguyên nhân vụ nổ.

00:14:46.000 --> 00:14:49.000
Nó cho ta biết vũ trụ phát triển thế nào sau vụ nổ,

00:14:49.000 --> 00:14:51.000
nhưng không cho ta cái nhìn

00:14:51.000 --> 00:14:55.000
về nguyên nhân dẫn đến vụ nổ Big Bang.

00:14:55.000 --> 00:14:57.000
Và khoảng trống này cuối cùng đã được lấp đầy

00:14:57.000 --> 00:14:59.000
bới một phiên bản nâng cao của thuyết Big Bang.

00:14:59.000 --> 00:15:02.000
Nó được gọi là vũ trụ căng phồng,

00:15:02.000 --> 00:15:06.000
nó xác định một loại nhiên liệu riêng biệt

00:15:06.000 --> 00:15:08.000
có thể tạo ra

00:15:08.000 --> 00:15:10.000
chuyển động nhanh ra ngoài của không gian.

00:15:10.000 --> 00:15:13.000
Nhiên liệu đó dựa trên một thứ gọi là trường lượng tử.

00:15:13.000 --> 00:15:16.000
Nhưng điều duy nhất liên quan đến chúng ta

00:15:16.000 --> 00:15:19.000
là nhiên liệu này có hiệu quả cao

00:15:19.000 --> 00:15:21.000
đến nỗi gần như không thể

00:15:21.000 --> 00:15:23.000
sử dụng nó hết được.

00:15:23.000 --> 00:15:25.000
Nghĩa là trong thuyết căng phồng,

00:15:25.000 --> 00:15:28.000
vụ nổ Big Bang tạo nên vũ trụ chúng ta

00:15:28.000 --> 00:15:31.000
không phải chỉ xảy ra một lần.

00:15:31.000 --> 00:15:34.000
Mà nguồn nhiên liệu đã tạo ra Big Bang

00:15:34.000 --> 00:15:40.000
còn tạo ra vô số những vụ nổ Big Bang khác,

00:15:40.000 --> 00:15:43.000
mỗi vụ nổ tạo ra 1 vũ trụ riêng,

00:15:43.000 --> 00:15:45.000
và vũ trụ của chúng ta chỉ còn là 1 bong bóng

00:15:45.000 --> 00:15:48.000
trong 1 bồn tắm lớn đầy những bong bóng vũ trụ.

NOTE Paragraph

00:15:48.000 --> 00:15:50.000
Và bây giờ, khi ta kết hợp điều này với thuyết Dây,

00:15:50.000 --> 00:15:52.000
đây là bức tranh chúng ta có được.

00:15:52.000 --> 00:15:54.000
Mỗi vũ trụ có những chiều không gian khác.

00:15:54.000 --> 00:15:57.000
Và những chiều không gian khác có hình dạng rất phong phú.

00:15:57.000 --> 00:16:00.000
Những hình dạng khác nhau dẫn đến những tính chất vật lí khác nhau.

00:16:00.000 --> 00:16:03.000
Và ta thấy ta đang ở vũ trụ này chứ không phải vũ trụ khác

00:16:03.000 --> 00:16:06.000
đơn giản vì chỉ vũ trụ của chúng ta

00:16:06.000 --> 00:16:09.000
mới có những tính chất vật lý, như là lượng năng lượng đen,

00:16:09.000 --> 00:16:13.000
phù hợp để hình thành sự sống như chúng ta.

00:16:13.000 --> 00:16:16.000
Đây là một bức tranh hấp dẫn nhưng gây nhiều tranh cãi

00:16:16.000 --> 00:16:18.000
về một khoảng không rộng lớn hơn,

00:16:18.000 --> 00:16:20.000
mà quan sát và giả thuyết tiên tiến

00:16:20.000 --> 00:16:24.000
đã khiến ta phải nghiêm túc cân nhắc về nó.

NOTE Paragraph

00:16:24.000 --> 00:16:28.000
Một câu hỏi lớn còn lại dĩ nhiên là

00:16:28.000 --> 00:16:31.000
chúng ta có bao giờ xác nhận được

00:16:31.000 --> 00:16:34.000
sự tồn tại của các vũ trụ khác không?

00:16:34.000 --> 00:16:36.000
Nào, để tôi mô tả

00:16:36.000 --> 00:16:39.000
1 cách mà điều này có thể xảy ra.

00:16:39.000 --> 00:16:41.000
Thuyết căng phồng

00:16:41.000 --> 00:16:43.000
đã có sự hỗ trợ vững chắc về mặt quan sát.

00:16:43.000 --> 00:16:45.000
Bởi vì thuyết dự đoán

00:16:45.000 --> 00:16:47.000
rằng Big Bang đã có cường độ cao

00:16:47.000 --> 00:16:50.000
đến nỗi khi không gian nhanh chóng nở ra,

00:16:50.000 --> 00:16:52.000
lượng tử dao động trong thế giới vi mô

00:16:52.000 --> 00:16:55.000
đã vươn ra đến thế giới vĩ mô,

00:16:55.000 --> 00:16:58.000
tạo ra một dấu vân tay riêng biệt,

00:16:58.000 --> 00:17:00.000
một hình mẫu những điểm nóng hơn và lạnh hơn

00:17:00.000 --> 00:17:02.000
trong không gian,

00:17:02.000 --> 00:17:05.000
mà những kính viễn vọng mạnh nay đã có thể quan sát.

00:17:05.000 --> 00:17:08.000
Xa hơn nữa, nếu tồn tại những vũ trụ khác,

00:17:08.000 --> 00:17:10.000
thuyết này dự đoán rằng các vũ trụ

00:17:10.000 --> 00:17:12.000
sẽ thường xuyên va vào nhau.

00:17:12.000 --> 00:17:14.000
Và nếu vũ trụ của chúng ta bị 1 vũ trụ khác va phải,

00:17:14.000 --> 00:17:16.000
cú va chạm đó

00:17:16.000 --> 00:17:18.000
có thể tạo ra sự khác nhau rất khó nhận biết

00:17:18.000 --> 00:17:20.000
của nhiệt độ trong không gian

00:17:20.000 --> 00:17:22.000
mà 1 ngày nào đó

00:17:22.000 --> 00:17:24.000
ta sẽ phát hiện ra.

00:17:24.000 --> 00:17:27.000
Và bức tranh kì lạ như vậy,

00:17:27.000 --> 00:17:29.000
nhưng 1 ngày nó sẽ có căn cứ

00:17:29.000 --> 00:17:31.000
dựa trên sự quan sát,

00:17:31.000 --> 00:17:34.000
củng cố sự tồn tại của những vũ trụ khác.

NOTE Paragraph

00:17:34.000 --> 00:17:36.000
Tôi sẽ kết luận

00:17:36.000 --> 00:17:39.000
với 1 dự đoán nổi bật

00:17:39.000 --> 00:17:41.000
của những ý tưởng trên

00:17:41.000 --> 00:17:43.000
về tương lai rất xa.

00:17:43.000 --> 00:17:45.000
Các bạn thấy đấy, ta đã biết rằng

00:17:45.000 --> 00:17:47.000
vũ trụ của chúng ta không bất biến,

00:17:47.000 --> 00:17:49.000
rằng không gian đang giãn nở,

00:17:49.000 --> 00:17:51.000
rằng sự giãn nở đang tăng tốc độ,

00:17:51.000 --> 00:17:53.000
và rằng có thể tồn tại những vũ trụ khác,

00:17:53.000 --> 00:17:55.000
tất cả đều bằng cách cẩn thận xem xét

00:17:55.000 --> 00:17:57.000
những ánh sáng mờ nhạt từ các ngôi sao,

00:17:57.000 --> 00:18:00.000
đến với chúng ta từ những thiên hà rất xa.

00:18:00.000 --> 00:18:03.000
Nhưng vì sự giãn nở đang tăng tốc,

00:18:03.000 --> 00:18:05.000
trong tương lai rất xa,

00:18:05.000 --> 00:18:08.000
những thiên hà đó sẽ chạy ra xa khỏi chúng ta

00:18:08.000 --> 00:18:11.000
nhanh đến nỗi ta không thể thấy chúng --

00:18:11.000 --> 00:18:13.000
không phải vì kĩ thuật bị giới hạn,

00:18:13.000 --> 00:18:15.000
mà vì định luật vật lý.

00:18:15.000 --> 00:18:17.000
Ánh sáng những thiên hà đó toả ra,

00:18:17.000 --> 00:18:20.000
dù truyền nhanh hơn vận tốc ánh sáng đi nữa,

00:18:20.000 --> 00:18:22.000
vẫn không thể vượt qua

00:18:22.000 --> 00:18:25.000
khoảng cách ngày càng mở rộng giữa 2 thiên hà.

00:18:25.000 --> 00:18:27.000
Vậy những nhà thiên văn học trong tương lai xa

00:18:27.000 --> 00:18:29.000
nhìn vào khoảng không sâu thẳm

00:18:29.000 --> 00:18:32.000
sẽ chỉ thấy sự tĩnh lặng

00:18:32.000 --> 00:18:36.000
đen ngòm, bất biến.

00:18:36.000 --> 00:18:38.000
Và họ sẽ kết luận rằng

00:18:38.000 --> 00:18:40.000
vũ trụ là ổn định, bất biến

00:18:40.000 --> 00:18:43.000
và có những vùng vật chất riêng biệt

00:18:43.000 --> 00:18:45.000
trú ngụ --

00:18:45.000 --> 00:18:47.000
1 bức tranh vũ trụ

00:18:47.000 --> 00:18:50.000
mà ta biết chắc chắn là sai.

NOTE Paragraph

00:18:50.000 --> 00:18:53.000
Các nhà thiên văn học tương lai có thể có những ghi chép

00:18:53.000 --> 00:18:55.000
từ những thời trước đó,

00:18:55.000 --> 00:18:57.000
như ghi chép của chúng ta,

00:18:57.000 --> 00:18:59.000
chứng thực 1 không gian đang giãn nở

00:18:59.000 --> 00:19:01.000
đầy những thiên hà.

00:19:01.000 --> 00:19:03.000
Nhưng những nhà thiên văn tương lai ấy

00:19:03.000 --> 00:19:06.000
có tin vào kiến thức từ thời xưa này không?

00:19:06.000 --> 00:19:08.000
Hay họ sẽ tin vào

00:19:08.000 --> 00:19:11.000
vũ trụ mênh mông trống rỗng bất biến

00:19:11.000 --> 00:19:15.000
mà quan sát dựa vào kĩ thuật tối tân của họ cho thấy?

00:19:15.000 --> 00:19:17.000
Tôi nghĩ trường hợp thứ 2 sẽ xảy ra.

00:19:17.000 --> 00:19:19.000
Điều này có nghĩa là chúng ta đang sống

00:19:19.000 --> 00:19:22.000
trong 1 thời đại có đặc quyền,

00:19:22.000 --> 00:19:24.000
khi mà những sự thật sâu kín về vũ trụ

00:19:24.000 --> 00:19:26.000
vẫn còn trong tầm tay

00:19:26.000 --> 00:19:28.000
của tinh thần khám phá của con người.

00:19:28.000 --> 00:19:33.000
Nhưng có vẻ như nó sẽ không như vậy mãi.

00:19:33.000 --> 00:19:35.000
Vì các nhà thiên văn học ngày nay,

00:19:35.000 --> 00:19:38.000
bằng những kính thiên văn mạnh,

00:19:38.000 --> 00:19:41.000
đã bắt được rất nhiều photon chứa đầy thông tin --

00:19:41.000 --> 00:19:44.000
một loại điện tín vũ trụ

00:19:44.000 --> 00:19:46.000
đã đi qua hàng tỉ năm.

00:19:46.000 --> 00:19:50.000
Và thông điệp qua các thời kì đã rõ.

00:19:50.000 --> 00:19:53.000
Thỉnh thoảng tạo hoá canh gác những bí mật của nó

00:19:53.000 --> 00:19:55.000
với gọng kềm không thể phá vỡ

00:19:55.000 --> 00:19:57.000
của định luật vật lý.

00:19:57.000 --> 00:20:01.000
Thỉnh thoảng bản chất của sự thật vẫy gọi

00:20:01.000 --> 00:20:04.000
chỉ từ bên kia chân trời.

NOTE Paragraph

00:20:04.000 --> 00:20:06.000
Cảm ơn các bạn rất nhiều.

NOTE Paragraph

00:20:06.000 --> 00:20:10.000
(tiếng vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:20:10.000 --> 00:20:12.000
Chris Anderson: Cảm ơn Brian.

00:20:12.000 --> 00:20:14.000
Một loạt những ý tưởng anh vừa nói đến

00:20:14.000 --> 00:20:17.000
thật gây choáng váng, phấn khởi, và không thể tưởng tượng được.

00:20:17.000 --> 00:20:19.000
Anh nghĩ khoa học vũ trụ

00:20:19.000 --> 00:20:21.000
bây giờ đang ở đâu

00:20:21.000 --> 00:20:23.000
trong lịch sử?

00:20:23.000 --> 00:20:26.000
Theo anh chúng ta có đang ở giữa một giai đoạn bất thường trong lịch sử?

NOTE Paragraph

00:20:26.000 --> 00:20:28.000
Brian: Nào, khó mà nói cho chính xác.

00:20:28.000 --> 00:20:31.000
Khi ta biết rằng những nhà thiên văn học trong tương lai xa

00:20:31.000 --> 00:20:34.000
có lẽ sẽ không có đủ thông tin để khám phá mọi việc,

00:20:34.000 --> 00:20:37.000
câu hỏi tự nhiên được đặt ra là, liệu chúng ta có đang như vậy,

00:20:37.000 --> 00:20:40.000
nghĩa là một số tính chất quan trọng của vũ trụ

00:20:40.000 --> 00:20:43.000
đã nằm ngoài khả năng hiểu biết của chúng ta

00:20:43.000 --> 00:20:45.000
vì cách mà vũ trụ phát triển?

00:20:45.000 --> 00:20:47.000
Vậy từ góc nhìn đó,

00:20:47.000 --> 00:20:49.000
có lẽ chúng ta sẽ luôn đặt ra những câu hỏi

00:20:49.000 --> 00:20:51.000
và không bao giờ giải đáp thấu đáo được.

NOTE Paragraph

00:20:51.000 --> 00:20:53.000
Mặt khác, giờ đây chúng ta biết được

00:20:53.000 --> 00:20:55.000
vũ trụ già đến mức nào.

00:20:55.000 --> 00:20:57.000
Chúng ta biết làm thế nào

00:20:57.000 --> 00:21:00.000
để hiểu được thông tin đến từ sóng bức xạ nền

00:21:00.000 --> 00:21:03.000
có từ 13.72 tỉ năm về trước --

00:21:03.000 --> 00:21:05.000
và chúng ta có thể tính toán để xem nó sẽ như thế nào

00:21:05.000 --> 00:21:07.000
và nó phù hợp.

00:21:07.000 --> 00:21:09.000
Wow, thật là kì diệu.

00:21:09.000 --> 00:21:12.000
Nên một mặt, thật khó tưởng tượng chúng ta đã đi xa đến thế nào,

00:21:12.000 --> 00:21:16.000
nhưng ai biết được chúng ta sẽ gặp phải những trở ngại gì trong tương lai.

NOTE Paragraph

00:21:16.000 --> 00:21:19.000
Chris: Anh sẽ còn ở đây thêm vài ngày.

00:21:19.000 --> 00:21:21.000
Có lẽ những cuộc nói chuyện như thế này sẽ tiếp diễn.

00:21:21.000 --> 00:21:23.000
Cảm ơn anh rất nhiều, Brian. (Brian: Rất vinh dự)

NOTE Paragraph

00:21:23.000 --> 00:21:26.000
(vỗ tay)