1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Vài tháng trước

2
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
giải Nobel Vật Lý

3
00:00:04,000 --> 00:00:06,000
đã được trao cho hai nhóm nhà thiên văn học

4
00:00:06,000 --> 00:00:09,000
vì một khám phá được xem là

5
00:00:09,000 --> 00:00:11,000
một trong những quan sát thiên văn

6
00:00:11,000 --> 00:00:13,000
quan trọng nhất trong lịch sử.

7
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
Và hôm nay, sau khi tóm tắt lại những gì họ phát hiện ra,

8
00:00:15,000 --> 00:00:18,000
tôi sẽ nói về một cách giải thích đầy tranh cãi

9
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
cho khám phá này,

10
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
được gọi là khả năng

11
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
mà ngoài trái đất,

12
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
dải Ngân Hà và các thiên hà xa xôi khác,

13
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
chúng ta có thể phát hiện rằng

14
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
vũ trụ của chúng ta không phải là duy nhất,

15
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
mà chỉ là

16
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
một phần của một hệ thống vũ trụ rộng lớn

17
00:00:36,000 --> 00:00:38,000
được gọi là đa vũ trụ.

18
00:00:38,000 --> 00:00:41,000
Ý tưởng về đa vũ trụ khá kì lạ.

19
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
Ý tôi là, đa số chúng ta đều tin rằng

20
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
"vũ trụ" là tất cả.

21
00:00:46,000 --> 00:00:49,000
Và tôi cố ý nói đa số chúng ta vì

22
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
con gái bốn tuổi của tôi đã nghe tôi nói về đa vũ trụ từ khi chào đời.

23
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
Và năm ngoái, khi tôi nắm tay bé

24
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
và nói "Sophia,

25
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
bố yêu con hơn tất cả mọi thứ trong vũ trụ"

26
00:00:59,000 --> 00:01:01,000
Và bé quay lại nói: "Bố à,

27
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
vũ trụ hay đa vũ trụ?'

28
00:01:03,000 --> 00:01:06,000
(tiếng cười)

29
00:01:06,000 --> 00:01:09,000
Nhưng nếu không được nuôi lớn theo cách kì lạ như vậy

30
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
thì thật khó tưởng tượng đến

31
00:01:11,000 --> 00:01:13,000
một nơi tách biệt với vũ trụ của chúng ta,

32
00:01:13,000 --> 00:01:15,000
với những đặc tính cơ bản khác,

33
00:01:15,000 --> 00:01:18,000
và cũng được gọi là "vũ trụ".

34
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
Và dù cho

35
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
ý tưởng này mang tính phỏng đoán cao,

36
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
mục đích của tôi vẫn là thuyết phục các bạn

37
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
rằng có nguyên nhân để ta nghiêm túc suy nghĩ về nó,

38
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
vì có lẽ nó là đúng.

39
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
Câu chuyện về đa vũ trụ có 3 phần.

40
00:01:31,000 --> 00:01:33,000
Trong phần 1,

41
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
tôi sẽ mô tả những kết quả của khám phá đã đoạt giải Nobel,

42
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
và nhấn mạnh một bí ẩn lớn

43
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
mà những kết quả đó tiết lộ.

44
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
Trong phần 2,

45
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
tôi sẽ đưa ra giải pháp cho bí ẩn đó.

46
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
Nó dựa trên thuyết Dây,

47
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
và đây là lúc ý tưởng về đa vũ trụ

48
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
bắt đầu xuất hiện trong câu chuyện.

49
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
Cuối cùng, trong phần 3,

50
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
tôi sẽ mô tả một thuyết về vũ trụ,

51
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
gọi là thuyết căng phồng,

52
00:01:55,000 --> 00:01:58,000
và tại đây những mảnh của câu chuyện sẽ trở nên liền lạc.

53
00:01:58,000 --> 00:02:02,000
Được rồi. Phần 1 bắt đầu vào năm 1929

54
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
khi nhà thiên văn học vĩ đại Edwin Hubble

55
00:02:04,000 --> 00:02:07,000
nhận ra rằng những thiên hà ở xa

56
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
đang chạy ra xa khỏi chúng ta,

57
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
nghĩa là không gian đang nới rộng ra,

58
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
đang nở ra.

59
00:02:13,000 --> 00:02:16,000
Đây là một bước ngoặt lớn vì

60
00:02:16,000 --> 00:02:19,000
Lúc bấy giờ, một suy nghĩ thịnh hành là

61
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
vũ trụ là bất biến.

62
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
Nhưng ngay cả khi đó,

63
00:02:23,000 --> 00:02:26,000
có một điều mọi người đều chắc chắn:

64
00:02:26,000 --> 00:02:29,000
tốc độ nở rộng của vũ trụ đang giảm dần.

65
00:02:29,000 --> 00:02:32,000
Điều này cũng giống như lực hút của Trái Đất

66
00:02:32,000 --> 00:02:35,000
làm quả táo được ném thẳng lên chuyển động chậm lại,

67
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
lực hút của

68
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
mỗi thiên hà lên thiên hà khác

69
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
lẽ ra phải làm chậm

70
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
sự nở rộng của không gian.

71
00:02:43,000 --> 00:02:46,000
Bây giờ ta sẽ tua nhanh đến những năm 1990

72
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
khi hai nhóm nhà thiên văn học

73
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
tôi đã nói đến

74
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
lấy cảm hứng từ suy nghĩ này

75
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
để đo tốc độ

76
00:02:54,000 --> 00:02:56,000
chậm dần của sự giãn nở.

77
00:02:56,000 --> 00:02:58,000
Và họ đã đo đạc

78
00:02:58,000 --> 00:03:00,000
bằng cách quan sát tỉ mỉ

79
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
rất nhiều những thiên hà ở xa,

80
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
từ đó họ lập bảng số liệu

81
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
cho thấy tốc độ của sự giãn nở thay đổi như thế nào.

82
00:03:07,000 --> 00:03:10,000
Đây là điều bất ngờ:

83
00:03:10,000 --> 00:03:13,000
Họ thấy rằng sự giãn nở không hề chậm lại.

84
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
Thay vào đó họ thấy rằng nó đang giãn nở

85
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
ngày một nhanh hơn.

86
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
Cũng như khi ta tung một trái táo lên cao

87
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
và nó bay lên ngày càng nhanh vậy.

88
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
Vậy nếu bạn thấy một quả táo như vậy

89
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
bạn sẽ muốn biết tại sao.

90
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
Cái gì đang đẩy nó lên?

91
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
Cũng giống như vậy, kết quả đo đạc

92
00:03:29,000 --> 00:03:32,000
rất xứng đáng được nhận giải Nobel,

93
00:03:32,000 --> 00:03:36,000
nhưng nó lại đưa ra một câu hỏi tương tự.

94
00:03:36,000 --> 00:03:38,000
Lực nào đã đẩy những thiên hà

95
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
ra xa nhau

96
00:03:41,000 --> 00:03:44,000
với tốc độ luôn tăng dần?

97
00:03:44,000 --> 00:03:46,000
Và câu trả lời hứa hẹn nhất

98
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
đến từ một ý tưởng cũ của Einstein.

99
00:03:49,000 --> 00:03:51,000
Ta thấy rằng, chúng ta đều quen nghĩ rằng

100
00:03:51,000 --> 00:03:54,000
trọng lục là lực

101
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
kéo mọi vật lại với nhau.

102
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
Nhưng trong giả thuyết về trọng lực của Einstein,

103
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
thuyết tương đối của ông

104
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
trọng lực cũng có thể đẩy các vật ra xa nhau.

105
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Như thế nào?
Theo tính toán của Einstein,

106
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
nếu trong không gian,

107
00:04:08,000 --> 00:04:10,000
năng lượng phân bố đều,

108
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
như một làn sương mỏng, đều,

109
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
thì trọng lực làn sương đó tạo ra

110
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
sẽ là lực đẩy,

111
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
trọng lực đẩy,

112
00:04:20,000 --> 00:04:23,000
đó cũng là cái chúng ta cần để giải thích những quan sát trên.

113
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
Vì trọng lực đẩy

114
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
của năng lượng vô hình trong không gian --

115
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
được gọi là năng lượng đen,

116
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
nhưng ở đây tôi vẽ nó trắng như khói để các bạn thấy được --

117
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
trọng lực đẩy của nó

118
00:04:34,000 --> 00:04:36,000
sẽ đẩy các thiên hà ra xa nhau,

119
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
làm cho sự giãn nở nhanh hơn,

120
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
chứ không chậm lại.

121
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
Và cách giải thích này đưa đến

122
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
một bước tiến triển lớn.

123
00:04:44,000 --> 00:04:47,000
Nhưng tôi đã nói về một bí ẩn

124
00:04:47,000 --> 00:04:49,000
trong phần 1 này.

125
00:04:49,000 --> 00:04:51,000
Và bí ẩn đây.

126
00:04:51,000 --> 00:04:53,000
Khi các nhà thiên văn học tính xem

127
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
bao nhiêu năng lượng đen

128
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
trong không gian

129
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
đang làm cho vũ trụ tăng tốc độ,

130
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
hãy xem những gì họ tìm ra.

131
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
Con số này nhỏ.

132
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
Khi so với những đơn vị liên quan,

133
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
con số này là rất nhỏ.

134
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
Và bí ẩn là làm sao giải thích con số đặc biệt này.

135
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
Ta muốn con số này

136
00:05:20,000 --> 00:05:22,000
xuất hiện từ một định luật vật lí,

137
00:05:22,000 --> 00:05:25,000
nhưng đến nay chưa ai làm được điều đó.

138
00:05:25,000 --> 00:05:28,000
Bây giờ bạn có thể nghĩ,

139
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
tôi có nên quan tâm chăng?

140
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
Có lẽ giải thích thêm về điều này

141
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
chỉ là một vấn đề kĩ thuật,

142
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
một chi tiết kĩ thuật thú vị với các chuyên gia

143
00:05:37,000 --> 00:05:39,000
nhưng không liên quan gì đến ai khác.

144
00:05:39,000 --> 00:05:42,000
Ừ, nó đúng là một chi tiết kĩ thuật,

145
00:05:42,000 --> 00:05:44,000
nhưng một vài chi tiết có liên quan.

146
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
Vài chi tiết mở ra cánh cửa

147
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
đi vào thực tế chưa hề được khám phá,

148
00:05:48,000 --> 00:05:51,000
và con số đặc biệt này có thể,

149
00:05:51,000 --> 00:05:54,000
(đây là con đường duy nhất hiện nay để giải thích),

150
00:05:54,000 --> 00:05:57,000
khơi lên khả năng về những vũ trụ khác --

151
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
một ý tưởng xuất hiện từ thuyết Dây,

152
00:06:00,000 --> 00:06:03,000
điều này đưa tôi đến phần 2.

153
00:06:03,000 --> 00:06:07,000
Vậy, giữ lại những suy nghĩ

154
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
về năng lượng đen,

155
00:06:09,000 --> 00:06:11,000
vì bây giờ tôi sẽ nói đến

156
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
3 điều cơ bản của thuyết Dây.

157
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
Đầu tiên, thuyết Dây là gì?

158
00:06:16,000 --> 00:06:19,000
Nó là một cách tiếp cận ước mơ của Einstein

159
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
về một thuyết vật lý,

160
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
một khuôn mẫu duy nhất

161
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
có thể mô tả

162
00:06:26,000 --> 00:06:28,000
tất cả các lực trong vũ trụ.

163
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
Ý tưởng trung tâm của thuyết Dây

164
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
khá là đơn giản.

165
00:06:32,000 --> 00:06:34,000
Nó nói rằng nếu ta xem xét

166
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
một vật chất bất kì,

167
00:06:36,000 --> 00:06:38,000
đầu tiên ta sẽ tìm thấy các phân tử,

168
00:06:38,000 --> 00:06:41,000
và rồi ta tìm thấy nguyên tử và những hạt nhỏ hơn.

169
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
Nhưng thuyết này cho rằng nếu ta có thể thăm dò ở mức độ

170
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
nhỏ hơn rất nhiều so với ngày nay,

171
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
ta sẽ tìm thấy một thứ khác trong những hạt này --

172
00:06:49,000 --> 00:06:52,000
một sợi tơ năng lượng nhỏ đang dao động,

173
00:06:52,000 --> 00:06:55,000
một sợi dây tí hon đang dao động.

174
00:06:55,000 --> 00:06:57,000
Và cũng giống như dây đàn violin,

175
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
chúng có thể dao động theo nhiều kiểu khác nhau,

176
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
tạo nên những nốt nhạc khác nhau.

177
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
Những sợi cơ bản này,

178
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
chúng dao động theo những kiểu khác nhau,

179
00:07:05,000 --> 00:07:07,000
tạo nên những loại hạt khác nhau --

180
00:07:07,000 --> 00:07:09,000
vì vậy electron, quark, nơtrino, photon,

181
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
và tất cả những hạt khác

182
00:07:11,000 --> 00:07:13,000
có thể được đặt vào một khuôn mẫu duy nhất,

183
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
vì chúng đều được tạo thành từ những sợi dây dao động.

184
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
Đây là 1 bức tranh hấp dẫn,

185
00:07:19,000 --> 00:07:21,000
một bản giao hưởng vũ trụ,

186
00:07:21,000 --> 00:07:23,000
nơi mà tất cả sự phong phú

187
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
ta thấy trong thế giới xung quanh

188
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
xuất hiện từ âm nhạc

189
00:07:27,000 --> 00:07:30,000
mà những sợi dây tí hon có thể tạo nên.

190
00:07:30,000 --> 00:07:32,000
Nhưng có một cái giá

191
00:07:32,000 --> 00:07:34,000
cho sự hợp nhất này,

192
00:07:34,000 --> 00:07:36,000
vì nhiều năm nghiên cứu

193
00:07:36,000 --> 00:07:39,000
đã cho thấy rằng thuyết Dây không đúng về mặt toán học.

194
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
Nó có nhiều mâu thuẫn,

195
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
trừ khi ta chấp nhận

196
00:07:43,000 --> 00:07:46,000
một thứ hoàn toàn xa lạ --

197
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
những chiều khác của không gian.

198
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
Chúng ta đều biết về không gian ba chiều.

199
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
Và ta nghĩ đến

200
00:07:54,000 --> 00:07:57,000
chiều cao, chiều rộng và chiều sâu.

201
00:07:57,000 --> 00:08:00,000
Nhưng thuyết Dây cho rằng, trên một tỉ lệ vô cùng nhỏ,

202
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
còn có những chiều khác

203
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
với kích thước siêu nhỏ

204
00:08:04,000 --> 00:08:06,000
đến nỗi ta không phát hiện được.

205
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
Nhưng ngay cả khi đó,

206
00:08:08,000 --> 00:08:11,000
chúng vẫn ảnh hưởng đến những thứ ta có thể thấy,

207
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
vì hình dạng của những chiều đó

208
00:08:14,000 --> 00:08:17,000
hạn chế cách dao động của những sợi dây.

209
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
Và trong thuyết dây này,

210
00:08:19,000 --> 00:08:22,000
sự dao động quyết định tất cả.

211
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Vậy khối lượng của hạt, độ lớn của lực,

212
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
và quan trọng nhất, lượng năng lượng đen

213
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
sẽ được quyết định

214
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
bởi hình dạng của các chiều không gian trên.

215
00:08:31,000 --> 00:08:34,000
Vậy nếu ta biết được hình dạng của những chiều này,

216
00:08:34,000 --> 00:08:37,000
ta sẽ có thể tính được những đặc tính trên,

217
00:08:37,000 --> 00:08:40,000
và tính được lượng không gian đen.

218
00:08:40,000 --> 00:08:42,000
Thử thách ở đây

219
00:08:42,000 --> 00:08:44,000
là chúng ta không biết

220
00:08:44,000 --> 00:08:47,000
hình dạng của những chiều không gian này.

221
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
Tất cả những gì ta có

222
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
là danh sách những hình dạng

223
00:08:51,000 --> 00:08:54,000
mà toán học cho phép.

224
00:08:54,000 --> 00:08:56,000
Khi những ý tưởng trên ra đời,

225
00:08:56,000 --> 00:08:58,000
chỉ có 5 hình dạng khác nhau được đưa ra,

226
00:08:58,000 --> 00:09:00,000
nên bạn có thể nghĩ đến

227
00:09:00,000 --> 00:09:02,000
phân tích từng dạng một,

228
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
để xem nếu có hình dạng nào

229
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
tạo nên những tính chất vật lý ta quan sát được.

230
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
Nhưng danh sách dài dần theo thời gian

231
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
khi các nhà nghiên cứu tìm ra các dạng có thể khác.

232
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
Từ 5, con số đã tăng lên đến hàng trăm rồi hàng ngàn --

233
00:09:13,000 --> 00:09:16,000
con số lớn, nhưng vẫn có thể phân tích được,

234
00:09:16,000 --> 00:09:18,000
vì dù gì thì

235
00:09:18,000 --> 00:09:21,000
học sinh cao học vẫn cần có việc để làm.

236
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
Nhưng rồi danh sách tiếp tục dài ra

237
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
đến hàng triệu rồi hàng tỉ như ngày nay.

238
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
Danh sách các hình dạng

239
00:09:28,000 --> 00:09:33,000
đã tăng khoảng đến khoảng 10 mũ 500.

240
00:09:33,000 --> 00:09:36,000
Vậy ta phải làm gì?

241
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
Một số nhà nghiên cứu mất niềm tin,

242
00:09:39,000 --> 00:09:42,000
kết luận rằng có quá nhiều hình dạng có thể của các chiều không gian,

243
00:09:42,000 --> 00:09:45,000
mỗi hình dạng đưa đến những tính chất vật lý khác nhau,

244
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
thuyết dây sẽ không bao giờ

245
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
có những dự đoán chính xác, thực nghiệm được.

246
00:09:49,000 --> 00:09:53,000
Nhưng những người khác lật ngược vấn đề,

247
00:09:53,000 --> 00:09:55,000
đưa ra khả năng tồn tại đa vũ trụ.

248
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
Ý tưởng là đây.

249
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
Có lẽ tất cả các hình dạng đều bình đẳng.

250
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
Tất cả đều tồn tại

251
00:10:02,000 --> 00:10:04,000
trong quan niệm rằng

252
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
có nhiều vũ trụ,

253
00:10:06,000 --> 00:10:09,000
mỗi vũ trụ có một hình dạng khác nhau.

254
00:10:09,000 --> 00:10:11,000
Và đề nghị này

255
00:10:11,000 --> 00:10:14,000
có ảnh hưởng lớn đến bí ẩn của chúng ta:

256
00:10:14,000 --> 00:10:17,000
lượng năng lượng đen tìm ra từ những kết quả đạt giải Nobel.

257
00:10:17,000 --> 00:10:19,000
Vì ta thấy rằng,

258
00:10:19,000 --> 00:10:22,000
nếu tồn tại những vũ trụ khác,

259
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
và nếu mỗi vũ trụ

260
00:10:24,000 --> 00:10:28,000
có một hình dạng riêng cho những chiều không gian khác,

261
00:10:28,000 --> 00:10:30,000
thì tính chất vật lí của mỗi vũ trụ sẽ khác nhau,

262
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
và đặc biệt,

263
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
lượng năng lượng đen trong mỗi vũ trụ

264
00:10:34,000 --> 00:10:36,000
sẽ khác nhau.

265
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
Điều này có nghĩa là bí ẩn

266
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
về lượng năng lượng đen đo đạc được

267
00:10:40,000 --> 00:10:43,000
sẽ được giải thích theo cách hoàn toàn khác.

268
00:10:43,000 --> 00:10:45,000
Trong hoàn cảnh này,

269
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
định luật vật lý không thể giải thích một con số năng lượng đen

270
00:10:48,000 --> 00:10:51,000
vì không chỉ có 1 con số,

271
00:10:51,000 --> 00:10:53,000
mà có rất nhiều con số tồn tại.

272
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
Nghĩa là

273
00:10:55,000 --> 00:10:58,000
chúng ta đã đặt ra một câu hỏi sai.

274
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
Câu hỏi đúng được đặt ra là,

275
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
vì sao con người chúng ta lại ở trong 1 vũ trụ

276
00:11:03,000 --> 00:11:06,000
có lượng năng lượng đen ta đã đo đạc được.

277
00:11:06,000 --> 00:11:09,000
mà không phải là bất kì

278
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
một vũ trụ nào khác?

279
00:11:11,000 --> 00:11:14,000
Và chúng ta có thể trả lời câu hỏi này ngay.

280
00:11:14,000 --> 00:11:16,000
Vì trong những vũ trụ

281
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
có nhiều năng lượng đen hơn vũ trụ của chúng ta,

282
00:11:18,000 --> 00:11:21,000
mỗi khi vật chất muốn kết hợp lại thành thiên hà,

283
00:11:21,000 --> 00:11:24,000
thì lực đẩy của năng lượng đen mạnh đến nỗi

284
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
nó thổi bay mọi thứ

285
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
và thiên hà không được hình thành.

286
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
Và trong những vũ trụ có ít năng lượng đen hơn,

287
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
chúng tự sụp đổ quá nhanh

288
00:11:33,000 --> 00:11:36,000
và một lần nữa, thiên hà không hình thành.

289
00:11:36,000 --> 00:11:39,000
Và không có thiên hà thì không có những ngôi sao, không có những hành tinh

290
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
và không có khả năng

291
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
hình thành sự sống như chúng ta

292
00:11:43,000 --> 00:11:45,000
trong những vũ trụ khác.

293
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
Vậy ta thấy ta đang ở trong một vũ trụ

294
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
có lượng năng lượng đen đặc biệt mà ta đo được

295
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
đơn giản là vì vũ trụ của chúng ta có điều kiện

296
00:11:53,000 --> 00:11:57,000
đủ để hình thành sự sống.

297
00:11:57,000 --> 00:11:59,000
Và thế đấy.

298
00:11:59,000 --> 00:12:01,000
Bí ẩn đã được giải mã,

299
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
đa vũ trụ được tìm ra.

300
00:12:03,000 --> 00:12:08,000
Vài người thấy lời giải thích này không thoả đáng.

301
00:12:08,000 --> 00:12:10,000
Chúng ta đã quen với loại vật lý

302
00:12:10,000 --> 00:12:13,000
cho chúng ta những lời giải thích chắc chắn cho những gì ta quan sát được.

303
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
Nhưng vấn đề là,

304
00:12:15,000 --> 00:12:18,000
nếu những gì ta quan sát

305
00:12:18,000 --> 00:12:20,000
ảnh hưởng đến

306
00:12:20,000 --> 00:12:22,000
nhiều giá trị khác nhau

307
00:12:22,000 --> 00:12:25,000
trong vùng đất rộng lớn hơn của thực tế,

308
00:12:25,000 --> 00:12:27,000
thì suy nghĩ rằng có 1 lời giải thích

309
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
cho 1 giá trị duy nhất

310
00:12:29,000 --> 00:12:32,000
đơn giản là sai lầm.

311
00:12:32,000 --> 00:12:34,000
Một ví dụ

312
00:12:34,000 --> 00:12:37,000
đến từ nhà thiên văn học vĩ đại Johannes Kepler,

313
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
bị ám ảnh bới mong muốn hiểu được

314
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
một con số khác --

315
00:12:41,000 --> 00:12:45,000
vì sao mặt trời cách trái đất 93 triệu dặm,

316
00:12:45,000 --> 00:12:48,000
đã làm việc suốt mấy thập kỉ để giải thích con số này,

317
00:12:48,000 --> 00:12:51,000
nhưng chưa bao giờ thành công, và chúng ta biết vì sao.

318
00:12:51,000 --> 00:12:53,000
Kepler đã đặt ra

319
00:12:53,000 --> 00:12:55,000
một câu hỏi sai.

320
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
Chúng ta biết rằng có nhiều hành tinh

321
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
cách ngôi sao chúng quay quanh những khoảng cách khác nhau.

322
00:13:01,000 --> 00:13:04,000
Vậy nên mong rằng định luật vật lý

323
00:13:04,000 --> 00:13:07,000
có thể giải thích 1 con số này, 93 triệu dặm,

324
00:13:07,000 --> 00:13:10,000
đơn giản là sai lầm.

325
00:13:10,000 --> 00:13:12,000
Thay vào đó, câu hỏi đúng đắn là

326
00:13:12,000 --> 00:13:15,000
vì sao con người chúng ta tồn tại trên hành tinh

327
00:13:15,000 --> 00:13:17,000
cách mặt trời khoảng cách này,

328
00:13:17,000 --> 00:13:20,000
chứ không phải ở một khoảng cách nào khác?

329
00:13:20,000 --> 00:13:23,000
Và 1 lần nữa, ta có thể trả lời câu hỏi này.

330
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
Những hành tinh gần mặt trời hơn

331
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
quá nóng đến nỗi

332
00:13:28,000 --> 00:13:30,000
sự sống như chúng ta không thể tồn tại.

333
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
Và những hành tinh xa mặt trời hơn

334
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
quá lạnh đến nỗi

335
00:13:35,000 --> 00:13:37,000
sự sống không thể tồn tại.

336
00:13:37,000 --> 00:13:39,000
Vậy chúng ta thấy mình

337
00:13:39,000 --> 00:13:41,000
sống trên 1 hành tinh với khoảng cách như vậy

338
00:13:41,000 --> 00:13:43,000
đơn giản vì nó tạo điều kiện

339
00:13:43,000 --> 00:13:46,000
quan trọng để hình thành sự sống.

340
00:13:46,000 --> 00:13:49,000
Và khi nói về các hành tinh và khoảng cách giữa chúng

341
00:13:49,000 --> 00:13:53,000
thì đây rõ ràng là lí do đúng đắn.

342
00:13:53,000 --> 00:13:55,000
Vấn đề là,

343
00:13:55,000 --> 00:13:58,000
khi nói đến vũ trụ và năng lượng đen chứa trong vũ trụ,

344
00:13:58,000 --> 00:14:02,000
thì đây cũng có thể là lí do đúng đắn.

345
00:14:02,000 --> 00:14:05,000
Điểm khác biệt mấu chốt, dĩ nhiên là

346
00:14:05,000 --> 00:14:07,000
chúng ta biết có những hành tinh khác ngoài kia,

347
00:14:07,000 --> 00:14:10,000
nhưng đến nay tôi vẫn chỉ mới phỏng đoán

348
00:14:10,000 --> 00:14:12,000
về khả năng tồn tại những hành tinh khác.

349
00:14:12,000 --> 00:14:14,000
Vậy, để ghép tất cả lại với nhau,

350
00:14:14,000 --> 00:14:16,000
ta cần một cơ chế

351
00:14:16,000 --> 00:14:19,000
để tạo ra những vũ trụ khác.

352
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
Và điều này đưa tôi đến phần cuối cùng, phần 3.

353
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
Vì một cơ chế như vậy đã được tìm ra

354
00:14:25,000 --> 00:14:28,000
bởi những nhà vũ trụ học cố tìm hiểu vụ nổ Big Bang.

355
00:14:28,000 --> 00:14:30,000
Các bạn thấy đấy, khi nói đến BIg Bang,

356
00:14:30,000 --> 00:14:32,000
chúng ta thường nghĩ đến hình ảnh

357
00:14:32,000 --> 00:14:34,000
một vụ nổ vũ trụ

358
00:14:34,000 --> 00:14:36,000
đã tạo nên vũ trụ của chúng ta

359
00:14:36,000 --> 00:14:39,000
và làm cho không gian giãn nở.

360
00:14:39,000 --> 00:14:41,000
Nhưng có một bí mật nho nhỏ.

361
00:14:41,000 --> 00:14:44,000
Thuyết Big Bang bỏ sót một điều quan trọng,

362
00:14:44,000 --> 00:14:46,000
nguyên nhân vụ nổ.

363
00:14:46,000 --> 00:14:49,000
Nó cho ta biết vũ trụ phát triển thế nào sau vụ nổ,

364
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
nhưng không cho ta cái nhìn

365
00:14:51,000 --> 00:14:55,000
về nguyên nhân dẫn đến vụ nổ Big Bang.

366
00:14:55,000 --> 00:14:57,000
Và khoảng trống này cuối cùng đã được lấp đầy

367
00:14:57,000 --> 00:14:59,000
bới một phiên bản nâng cao của thuyết Big Bang.

368
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
Nó được gọi là vũ trụ căng phồng,

369
00:15:02,000 --> 00:15:06,000
nó xác định một loại nhiên liệu riêng biệt

370
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
có thể tạo ra

371
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
chuyển động nhanh ra ngoài của không gian.

372
00:15:10,000 --> 00:15:13,000
Nhiên liệu đó dựa trên một thứ gọi là trường lượng tử.

373
00:15:13,000 --> 00:15:16,000
Nhưng điều duy nhất liên quan đến chúng ta

374
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
là nhiên liệu này có hiệu quả cao

375
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
đến nỗi gần như không thể

376
00:15:21,000 --> 00:15:23,000
sử dụng nó hết được.

377
00:15:23,000 --> 00:15:25,000
Nghĩa là trong thuyết căng phồng,

378
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
vụ nổ Big Bang tạo nên vũ trụ chúng ta

379
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
không phải chỉ xảy ra một lần.

380
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
Mà nguồn nhiên liệu đã tạo ra Big Bang

381
00:15:34,000 --> 00:15:40,000
còn tạo ra vô số những vụ nổ Big Bang khác,

382
00:15:40,000 --> 00:15:43,000
mỗi vụ nổ tạo ra 1 vũ trụ riêng,

383
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
và vũ trụ của chúng ta chỉ còn là 1 bong bóng

384
00:15:45,000 --> 00:15:48,000
trong 1 bồn tắm lớn đầy những bong bóng vũ trụ.

385
00:15:48,000 --> 00:15:50,000
Và bây giờ, khi ta kết hợp điều này với thuyết Dây,

386
00:15:50,000 --> 00:15:52,000
đây là bức tranh chúng ta có được.

387
00:15:52,000 --> 00:15:54,000
Mỗi vũ trụ có những chiều không gian khác.

388
00:15:54,000 --> 00:15:57,000
Và những chiều không gian khác có hình dạng rất phong phú.

389
00:15:57,000 --> 00:16:00,000
Những hình dạng khác nhau dẫn đến những tính chất vật lí khác nhau.

390
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
Và ta thấy ta đang ở vũ trụ này chứ không phải vũ trụ khác

391
00:16:03,000 --> 00:16:06,000
đơn giản vì chỉ vũ trụ của chúng ta

392
00:16:06,000 --> 00:16:09,000
mới có những tính chất vật lý, như là lượng năng lượng đen,

393
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
phù hợp để hình thành sự sống như chúng ta.

394
00:16:13,000 --> 00:16:16,000
Đây là một bức tranh hấp dẫn nhưng gây nhiều tranh cãi

395
00:16:16,000 --> 00:16:18,000
về một khoảng không rộng lớn hơn,

396
00:16:18,000 --> 00:16:20,000
mà quan sát và giả thuyết tiên tiến

397
00:16:20,000 --> 00:16:24,000
đã khiến ta phải nghiêm túc cân nhắc về nó.

398
00:16:24,000 --> 00:16:28,000
Một câu hỏi lớn còn lại dĩ nhiên là

399
00:16:28,000 --> 00:16:31,000
chúng ta có bao giờ xác nhận được

400
00:16:31,000 --> 00:16:34,000
sự tồn tại của các vũ trụ khác không?

401
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
Nào, để tôi mô tả

402
00:16:36,000 --> 00:16:39,000
1 cách mà điều này có thể xảy ra.

403
00:16:39,000 --> 00:16:41,000
Thuyết căng phồng

404
00:16:41,000 --> 00:16:43,000
đã có sự hỗ trợ vững chắc về mặt quan sát.

405
00:16:43,000 --> 00:16:45,000
Bởi vì thuyết dự đoán

406
00:16:45,000 --> 00:16:47,000
rằng Big Bang đã có cường độ cao

407
00:16:47,000 --> 00:16:50,000
đến nỗi khi không gian nhanh chóng nở ra,

408
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
lượng tử dao động trong thế giới vi mô

409
00:16:52,000 --> 00:16:55,000
đã vươn ra đến thế giới vĩ mô,

410
00:16:55,000 --> 00:16:58,000
tạo ra một dấu vân tay riêng biệt,

411
00:16:58,000 --> 00:17:00,000
một hình mẫu những điểm nóng hơn và lạnh hơn

412
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
trong không gian,

413
00:17:02,000 --> 00:17:05,000
mà những kính viễn vọng mạnh nay đã có thể quan sát.

414
00:17:05,000 --> 00:17:08,000
Xa hơn nữa, nếu tồn tại những vũ trụ khác,

415
00:17:08,000 --> 00:17:10,000
thuyết này dự đoán rằng các vũ trụ

416
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
sẽ thường xuyên va vào nhau.

417
00:17:12,000 --> 00:17:14,000
Và nếu vũ trụ của chúng ta bị 1 vũ trụ khác va phải,

418
00:17:14,000 --> 00:17:16,000
cú va chạm đó

419
00:17:16,000 --> 00:17:18,000
có thể tạo ra sự khác nhau rất khó nhận biết

420
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
của nhiệt độ trong không gian

421
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
mà 1 ngày nào đó

422
00:17:22,000 --> 00:17:24,000
ta sẽ phát hiện ra.

423
00:17:24,000 --> 00:17:27,000
Và bức tranh kì lạ như vậy,

424
00:17:27,000 --> 00:17:29,000
nhưng 1 ngày nó sẽ có căn cứ

425
00:17:29,000 --> 00:17:31,000
dựa trên sự quan sát,

426
00:17:31,000 --> 00:17:34,000
củng cố sự tồn tại của những vũ trụ khác.

427
00:17:34,000 --> 00:17:36,000
Tôi sẽ kết luận

428
00:17:36,000 --> 00:17:39,000
với 1 dự đoán nổi bật

429
00:17:39,000 --> 00:17:41,000
của những ý tưởng trên

430
00:17:41,000 --> 00:17:43,000
về tương lai rất xa.

431
00:17:43,000 --> 00:17:45,000
Các bạn thấy đấy, ta đã biết rằng

432
00:17:45,000 --> 00:17:47,000
vũ trụ của chúng ta không bất biến,

433
00:17:47,000 --> 00:17:49,000
rằng không gian đang giãn nở,

434
00:17:49,000 --> 00:17:51,000
rằng sự giãn nở đang tăng tốc độ,

435
00:17:51,000 --> 00:17:53,000
và rằng có thể tồn tại những vũ trụ khác,

436
00:17:53,000 --> 00:17:55,000
tất cả đều bằng cách cẩn thận xem xét

437
00:17:55,000 --> 00:17:57,000
những ánh sáng mờ nhạt từ các ngôi sao,

438
00:17:57,000 --> 00:18:00,000
đến với chúng ta từ những thiên hà rất xa.

439
00:18:00,000 --> 00:18:03,000
Nhưng vì sự giãn nở đang tăng tốc,

440
00:18:03,000 --> 00:18:05,000
trong tương lai rất xa,

441
00:18:05,000 --> 00:18:08,000
những thiên hà đó sẽ chạy ra xa khỏi chúng ta

442
00:18:08,000 --> 00:18:11,000
nhanh đến nỗi ta không thể thấy chúng --

443
00:18:11,000 --> 00:18:13,000
không phải vì kĩ thuật bị giới hạn,

444
00:18:13,000 --> 00:18:15,000
mà vì định luật vật lý.

445
00:18:15,000 --> 00:18:17,000
Ánh sáng những thiên hà đó toả ra,

446
00:18:17,000 --> 00:18:20,000
dù truyền nhanh hơn vận tốc ánh sáng đi nữa,

447
00:18:20,000 --> 00:18:22,000
vẫn không thể vượt qua

448
00:18:22,000 --> 00:18:25,000
khoảng cách ngày càng mở rộng giữa 2 thiên hà.

449
00:18:25,000 --> 00:18:27,000
Vậy những nhà thiên văn học trong tương lai xa

450
00:18:27,000 --> 00:18:29,000
nhìn vào khoảng không sâu thẳm

451
00:18:29,000 --> 00:18:32,000
sẽ chỉ thấy sự tĩnh lặng

452
00:18:32,000 --> 00:18:36,000
đen ngòm, bất biến.

453
00:18:36,000 --> 00:18:38,000
Và họ sẽ kết luận rằng

454
00:18:38,000 --> 00:18:40,000
vũ trụ là ổn định, bất biến

455
00:18:40,000 --> 00:18:43,000
và có những vùng vật chất riêng biệt

456
00:18:43,000 --> 00:18:45,000
trú ngụ --

457
00:18:45,000 --> 00:18:47,000
1 bức tranh vũ trụ

458
00:18:47,000 --> 00:18:50,000
mà ta biết chắc chắn là sai.

459
00:18:50,000 --> 00:18:53,000
Các nhà thiên văn học tương lai có thể có những ghi chép

460
00:18:53,000 --> 00:18:55,000
từ những thời trước đó,

461
00:18:55,000 --> 00:18:57,000
như ghi chép của chúng ta,

462
00:18:57,000 --> 00:18:59,000
chứng thực 1 không gian đang giãn nở

463
00:18:59,000 --> 00:19:01,000
đầy những thiên hà.

464
00:19:01,000 --> 00:19:03,000
Nhưng những nhà thiên văn tương lai ấy

465
00:19:03,000 --> 00:19:06,000
có tin vào kiến thức từ thời xưa này không?

466
00:19:06,000 --> 00:19:08,000
Hay họ sẽ tin vào

467
00:19:08,000 --> 00:19:11,000
vũ trụ mênh mông trống rỗng bất biến

468
00:19:11,000 --> 00:19:15,000
mà quan sát dựa vào kĩ thuật tối tân của họ cho thấy?

469
00:19:15,000 --> 00:19:17,000
Tôi nghĩ trường hợp thứ 2 sẽ xảy ra.

470
00:19:17,000 --> 00:19:19,000
Điều này có nghĩa là chúng ta đang sống

471
00:19:19,000 --> 00:19:22,000
trong 1 thời đại có đặc quyền,

472
00:19:22,000 --> 00:19:24,000
khi mà những sự thật sâu kín về vũ trụ

473
00:19:24,000 --> 00:19:26,000
vẫn còn trong tầm tay

474
00:19:26,000 --> 00:19:28,000
của tinh thần khám phá của con người.

475
00:19:28,000 --> 00:19:33,000
Nhưng có vẻ như nó sẽ không như vậy mãi.

476
00:19:33,000 --> 00:19:35,000
Vì các nhà thiên văn học ngày nay,

477
00:19:35,000 --> 00:19:38,000
bằng những kính thiên văn mạnh,

478
00:19:38,000 --> 00:19:41,000
đã bắt được rất nhiều photon chứa đầy thông tin --

479
00:19:41,000 --> 00:19:44,000
một loại điện tín vũ trụ

480
00:19:44,000 --> 00:19:46,000
đã đi qua hàng tỉ năm.

481
00:19:46,000 --> 00:19:50,000
Và thông điệp qua các thời kì đã rõ.

482
00:19:50,000 --> 00:19:53,000
Thỉnh thoảng tạo hoá canh gác những bí mật của nó

483
00:19:53,000 --> 00:19:55,000
với gọng kềm không thể phá vỡ

484
00:19:55,000 --> 00:19:57,000
của định luật vật lý.

485
00:19:57,000 --> 00:20:01,000
Thỉnh thoảng bản chất của sự thật vẫy gọi

486
00:20:01,000 --> 00:20:04,000
chỉ từ bên kia chân trời.

487
00:20:04,000 --> 00:20:06,000
Cảm ơn các bạn rất nhiều.

488
00:20:06,000 --> 00:20:10,000
(tiếng vỗ tay)

489
00:20:10,000 --> 00:20:12,000
Chris Anderson: Cảm ơn Brian.

490
00:20:12,000 --> 00:20:14,000
Một loạt những ý tưởng anh vừa nói đến

491
00:20:14,000 --> 00:20:17,000
thật gây choáng váng, phấn khởi, và không thể tưởng tượng được.

492
00:20:17,000 --> 00:20:19,000
Anh nghĩ khoa học vũ trụ

493
00:20:19,000 --> 00:20:21,000
bây giờ đang ở đâu

494
00:20:21,000 --> 00:20:23,000
trong lịch sử?

495
00:20:23,000 --> 00:20:26,000
Theo anh chúng ta có đang ở giữa một giai đoạn bất thường trong lịch sử?

496
00:20:26,000 --> 00:20:28,000
Brian: Nào, khó mà nói cho chính xác.

497
00:20:28,000 --> 00:20:31,000
Khi ta biết rằng những nhà thiên văn học trong tương lai xa

498
00:20:31,000 --> 00:20:34,000
có lẽ sẽ không có đủ thông tin để khám phá mọi việc,

499
00:20:34,000 --> 00:20:37,000
câu hỏi tự nhiên được đặt ra là, liệu chúng ta có đang như vậy,

500
00:20:37,000 --> 00:20:40,000
nghĩa là một số tính chất quan trọng của vũ trụ

501
00:20:40,000 --> 00:20:43,000
đã nằm ngoài khả năng hiểu biết của chúng ta

502
00:20:43,000 --> 00:20:45,000
vì cách mà vũ trụ phát triển?

503
00:20:45,000 --> 00:20:47,000
Vậy từ góc nhìn đó,

504
00:20:47,000 --> 00:20:49,000
có lẽ chúng ta sẽ luôn đặt ra những câu hỏi

505
00:20:49,000 --> 00:20:51,000
và không bao giờ giải đáp thấu đáo được.

506
00:20:51,000 --> 00:20:53,000
Mặt khác, giờ đây chúng ta biết được

507
00:20:53,000 --> 00:20:55,000
vũ trụ già đến mức nào.

508
00:20:55,000 --> 00:20:57,000
Chúng ta biết làm thế nào

509
00:20:57,000 --> 00:21:00,000
để hiểu được thông tin đến từ sóng bức xạ nền

510
00:21:00,000 --> 00:21:03,000
có từ 13.72 tỉ năm về trước --

511
00:21:03,000 --> 00:21:05,000
và chúng ta có thể tính toán để xem nó sẽ như thế nào

512
00:21:05,000 --> 00:21:07,000
và nó phù hợp.

513
00:21:07,000 --> 00:21:09,000
Wow, thật là kì diệu.

514
00:21:09,000 --> 00:21:12,000
Nên một mặt, thật khó tưởng tượng chúng ta đã đi xa đến thế nào,

515
00:21:12,000 --> 00:21:16,000
nhưng ai biết được chúng ta sẽ gặp phải những trở ngại gì trong tương lai.

516
00:21:16,000 --> 00:21:19,000
Chris: Anh sẽ còn ở đây thêm vài ngày.

517
00:21:19,000 --> 00:21:21,000
Có lẽ những cuộc nói chuyện như thế này sẽ tiếp diễn.

518
00:21:21,000 --> 00:21:23,000
Cảm ơn anh rất nhiều, Brian. (Brian: Rất vinh dự)

519
00:21:23,000 --> 00:21:26,000
(vỗ tay)