WEBVTT

00:00:01.540 --> 00:00:04.440
Protocol Labs Desteğiyle

00:00:04.440 --> 00:00:09.890
Merağının peşinden git.
İnsanlığın geleceğine öncülük et.

00:00:16.870 --> 00:00:19.030
Kâinatın tamamında,

00:00:19.030 --> 00:00:24.580
Kâinatın tamamında,
bilinen tek bir hayat ağacı bulunmakta.

00:00:31.390 --> 00:00:34.490
Yalnız başına mı?

00:00:34.490 --> 00:00:40.630
Yalnız başına mı?
Yoksa, uçsuz bucaksız kozmik
vahşi doğanın bir parçası mı?

00:00:46.000 --> 00:00:52.580
Kâinattaki her çeşit yaşam formunu
barındıran bir müze hayal edin.

00:00:58.310 --> 00:01:01.450
Böyle bir müzede ne tür
acayip şeyler bulunabilir?

00:01:16.310 --> 00:01:18.690
Doğa kanunları kapsamında
nasıl şeyler mümkün olabilir?

00:01:40.010 --> 00:01:41.039
öᴛᴇᴅᴇᴋi

00:01:41.050 --> 00:01:46.420
öᴛᴇᴅᴇᴋi ʏᴀşᴀᴍ

00:01:48.930 --> 00:01:50.370
ʙöʟüᴍ ıı

00:01:50.380 --> 00:01:55.640
ʙöʟüᴍ ıı
ᴜᴢᴀʏʟı ʏᴀşᴀᴍı ᴍüᴢᴇsi

00:02:02.820 --> 00:02:07.280
Uzaylı yaşamı bulmayı umuyorsak,
önce ne aradığımızı bilmeliyiz.

00:02:12.190 --> 00:02:13.580
Ama nereden başlamalıyız?

00:02:15.450 --> 00:02:19.630
Sonsuzmuş gibi gözüken
olasılıkları nasıl daraltabiliriz?

00:02:27.460 --> 00:02:29.340
Kesin bildiğimiz bir şey var:

00:02:30.750 --> 00:02:33.390
Doğa, kendi kurallarına
göre oynamak zorundadır.

00:02:36.880 --> 00:02:39.830
Uzaylı yaşamı ne kadar
acayip olursa olsun,

00:02:40.350 --> 00:02:44.640
...bizimle aynı fiziksel ve
kimyasal yasalarla sınırlı olacaktır.

00:02:51.700 --> 00:02:58.080
Ayrıca her bir yabancı ortam, oralarda ne tür yaşam
formlarının evrimleşebileceğini daha da sınırlayacak.

00:03:06.980 --> 00:03:11.830
Bu doğal sınırlamalara rağmen,
olasılıkları hayal bile etmesi şaşırtıcıdır.

00:03:14.290 --> 00:03:15.790
Trilyonlarca gezegenin hepsi,

00:03:15.850 --> 00:03:20.830
...kendi karmaşık evrimlerini geçiren
benzersiz birer kimyasal kazandır.

00:03:28.270 --> 00:03:29.750
Düşüncelerimize rehberlik etmesi için,

00:03:29.800 --> 00:03:33.800
...bu uzaylı yaşamı müzesi
iki tane sergiye ayrılacak:

00:03:35.830 --> 00:03:40.940
ı. sᴇʀɢi
ʙiʟᴅiğiᴍiᴢ ʜᴀʟiʏʟᴇ ʏᴀşᴀᴍ
Bizimkine benzer biyokimyaya sahip varlıklar.

00:03:41.820 --> 00:03:48.120
ıı. sᴇʀɢi
ʙiʟᴍᴇᴅiğiᴍiᴢ ʜᴀʟiʏʟᴇ ʏᴀşᴀᴍ
Yaşam kavramımıza meydan okuyan varlıklar.

00:03:54.180 --> 00:03:56.800
Bilinmeyene doğru çok
derine dalmadan evvel...

00:03:57.140 --> 00:03:58.970
...kendimize şu soruyu sormalıyız:

00:04:00.100 --> 00:04:03.300
“Ya uzaylı yaşamı düşündüğümüzden
daha da fazla bize benziyorsa?”

00:04:10.800 --> 00:04:12.560
ı. sᴇʀɢi

00:04:12.560 --> 00:04:14.780
ı. sᴇʀɢi
ʙiʟᴅiğiᴍiᴢ ʜᴀʟiʏʟᴇ ʏᴀşᴀᴍ

00:04:14.790 --> 00:04:15.470
ı. sᴇʀɢi
ʙiʟᴅiğiᴍiᴢ ʜᴀʟiʏʟᴇ ʏᴀşᴀᴍ
ᴋᴀʀʙᴏɴ & sᴜ ʙᴀᴢʟı

00:04:15.500 --> 00:04:19.740
Bu müzedeki diğer örneklerle
bizi birleştiren bir özellik varsa...

00:04:20.130 --> 00:04:21.160
...o da karbondur.

00:04:21.769 --> 00:04:24.880
ᴋᴀʀʙᴏɴ
ᴇᴠʀᴇɴᴅᴇᴋi ᴇɴ ʙᴏʟ ᴅöʀᴅüɴᴄü ᴇʟᴇᴍᴇɴᴛ
ᴘᴇʀiʏᴏᴛ: 2 / ᴀᴛᴏᴍ ᴀğıʀʟığı: 12.011

00:04:24.880 --> 00:04:29.700
Karbon her yerde bulunur, evrendeki
en yaygın elementlerden bir tanesidir...

00:04:29.730 --> 00:04:32.900
...ve büyük kararlı moleküller
oluşturmada oldukça iyidir.

00:04:37.230 --> 00:04:40.500
Karbon, diğer elementlerle
dört yönlü bağ oluşturma...

00:04:40.520 --> 00:04:44.840
...ve uzun kararlı zincirler hâlinde kendisine
bağlanma gibi ender bir yeteneğe sahiptir.

00:04:46.330 --> 00:04:49.880
Bu, devasa kompleks moleküllerin
oluşumuna olanak sağlar.

00:04:56.250 --> 00:05:01.400
Bu çok yönlülük, karbonu yaşamın moleküler
mekanizmasının merkezi hâline getirir.

00:05:03.420 --> 00:05:10.280
Ve aynı karbon bileşikleri, Dünya'dan
çok uzakta, meteorların üzerinde...

00:05:12.190 --> 00:05:15.830
...ve çok uzak kozmik toz bulutlarında
süzülüyor hâlde bulunmuştur.

00:05:18.580 --> 00:05:20.290
Kâinatta kar misali sürüklenen...

00:05:21.320 --> 00:05:23.840
...yaşamın yapı taşlarında.

00:05:30.020 --> 00:05:35.110
Ve eğer uzaylı yaşamı, biyokimyası
için diğer karbon bileşiklerini seçmişse,

00:05:35.640 --> 00:05:37.470
...birçok seçenekleri olacaktır.

00:05:42.080 --> 00:05:47.860
Bilim insanları, yakın zamanda DNA'ya bir
milyondan fazla olası alternatif tanımladılar.

00:05:48.550 --> 00:05:50.420
Bunların hepsi de karbon bazlı.

00:05:57.840 --> 00:06:01.250
Eğer başka karbon bazlı
yaşam formları keşfedersek,

00:06:01.610 --> 00:06:04.130
...onlarla temel olarak benzer olurduk.

00:06:07.880 --> 00:06:10.100
Bizim kozmik kardeşlerimiz olurlardı.

00:06:13.240 --> 00:06:15.630
Ancak, bize benzerler miydi?

00:06:19.850 --> 00:06:22.070
Şayet dünya benzeri bir
gezegenden selamlarlarsa,

00:06:22.690 --> 00:06:27.000
...sadece biyokimyamızdan çok
daha fazla ortak noktamız olabilir.

00:06:29.860 --> 00:06:33.260
Yaşam diğer gezegenlerde
evrimleşseydi nasıl olurdu?

00:06:33.490 --> 00:06:36.350
Bugün Dünya'daki gibi mi olurdu?

00:06:37.460 --> 00:06:39.560
Yoksa tamamen farklı mı olurdu?

00:06:40.410 --> 00:06:44.620
Bazı kişiler, “yakınsak evrim”
argümanına dayanarak...

00:06:44.710 --> 00:06:47.500
...diğer gezegenlerdeki koşullar
burayla benzer olduğu takdirde,

00:06:47.530 --> 00:06:50.240
...oldukça benzer yaşam formlarıyla
karşılaşacağımızı ileri sürmekte.

00:06:54.780 --> 00:06:58.300
Yani, çok tanıdık görünen hayvan
ve bitki benzeri organizmalarla.

00:07:12.150 --> 00:07:16.760
Dünya'da; görme, ekolokasyon
ve uçabilme gibi bazı özellikler,

00:07:16.800 --> 00:07:21.090
...farklı türlerde bağımsız olarak
pek çok defa evrimleşmiştir.

00:07:23.720 --> 00:07:26.500
Bu yakınsak evrim işlemi,

00:07:26.650 --> 00:07:32.360
...canlıların benzer çevresel baskılarla yüzleştiği
Dünya benzeri yabancı gezegenlere kadar uzanabilir.

00:07:35.700 --> 00:07:40.800
Garantisi yok, ancak yaşamın
belli başlı evrensellikleri olabilir.

00:07:44.280 --> 00:07:48.710
Kâinatın her yerinde tekrar eden
evrimin en büyük başarıları yani.

00:07:57.820 --> 00:08:01.100
Her özellik, yerel ortamı ile
ahenkli bir şekilde olurdu.

00:08:02.860 --> 00:08:09.760
Loş ışıklı gezegenlerde, gece memelileri ekstra
ışık toplamak için büyük gözlere sahip olurdu.

00:08:14.220 --> 00:08:16.660
Bazı kişiler, insan benzeri organizmaların,

00:08:16.680 --> 00:08:21.410
...yani insansıların diğer gezegenlerde de
oluşacağı gibi aşırı söylemlerde bulunmuştur.

00:08:26.090 --> 00:08:30.070
Bizi meydana getiren uzun karmaşık
olaylar zinciri göz önüne alındığında,

00:08:30.100 --> 00:08:33.950
...insan benzeri başka organizmaların
varlığı pek de olası görünmüyor.

00:08:35.150 --> 00:08:36.780
Ancak yine de bu olasılığı
göz ardı edemeyiz.

00:08:40.730 --> 00:08:46.390
100 trilyon Dünya benzeri gezegenden sadece
bir tanesi bile insan benzeri bir form oluştursa,

00:08:46.470 --> 00:08:49.580
...evrende bize benzer
binlerce canlı olabilir.

00:09:02.540 --> 00:09:07.270
Ancak gerçekte, besin zincirinin altında yer
alan canlılar bulma olasılığımız daha yüksektir.

00:09:10.290 --> 00:09:13.800
Yakınsak evrim bitki
yaşamında da yaygındır...

00:09:14.000 --> 00:09:19.180
...ve C4 fotosentezi, bağımsız olarak
40'tan fazla kez ortaya çıkmıştır.

00:09:21.900 --> 00:09:25.500
Uzaylı bitkiler bizimkilere mi benzerdi
yoksa tamamıyla farklı mı olurlardı?

00:09:36.970 --> 00:09:43.000
Dünya'da bitkiler yeşildir, çünkü Güneş'in
ışık tayfındaki öbür dalga boylarını emerler.

00:09:45.650 --> 00:09:48.350
Ancak, birçok renkte yıldız vardır.

00:09:52.530 --> 00:09:57.410
Uzaylı bitkiler, yıldızlarının kendine özgü tayfına
uyum sağlayabilmek için farklı pigmentler geliştirir.

00:10:04.600 --> 00:10:11.500
Sıcak yıldızlardan beslenen bitkiler, enerji açısından
zengin mavi ışığı emerek daha kırmızı görünebilir.

00:10:19.800 --> 00:10:22.050
Soluk kırmızı cücelerin etrafında,

00:10:22.320 --> 00:10:28.750
...bitkiler, görünür ışığın bütün dalga boylarını
emecek şekilde adapte olarak siyah olabilir.

00:10:45.150 --> 00:10:48.150
Klorofilin öncüsü olan “retinal”
adındaki bir pigment sebebiyle,

00:10:48.180 --> 00:10:52.480
...bir zamanlar Dünya da
mora bürünmüş olabilir.

00:10:55.100 --> 00:11:01.060
Bazı kişiler, retinalin moleküler basitliğinin, onu daha
evrensel bir pigment yapabileceğini düşünmekte.

00:11:04.050 --> 00:11:04.800
Eğer öyleyse,

00:11:05.160 --> 00:11:07.100
...yaşamın en sevdiği renk...

00:11:07.680 --> 00:11:09.610
...mor olabilir.

00:11:19.983 --> 00:11:24.120
Ancak uzaylı bitkilerin rengi,
bir meraktan daha fazlasıdır.

00:11:25.600 --> 00:11:29.700
Işık yılları uzaklıktan görülmesi
mümkün olan kimyasal bilgidir.

00:11:34.500 --> 00:11:39.120
Dünyadaki bitkiler, gezegenimizden
yansıyan ışıkta belirgin bir iz bırakır.

00:11:40.300 --> 00:11:45.500
Başka bir dünyadan benzer bir sinyal bulmak,
uzaylı bitki örtüsüne giden yolu gösterebilir.

00:11:50.485 --> 00:11:59.050
Belki de bu, farklı bir dünyadan gelen uzaylı
yaşamının renklerine ilk bakışımız olacak.

00:12:12.011 --> 00:12:20.020
Ancak, yaşam üzerindeki en büyük etkiyi yıldız değil,
yaşamın bulunduğu gezegen yapacak.

00:12:20.853 --> 00:12:23.640
Bir gezegenin gün uzunluğunu
değiştirirseniz neler olur?

00:12:23.640 --> 00:12:25.780
Bir gezegenin eğimini
değiştirirseniz neler olur?

00:12:25.780 --> 00:12:28.090
Yörüngenin biçimini
değiştirirseniz neler olur?

00:12:28.090 --> 00:12:30.800
Bir gezegenin yerçekimini
değiştirirseniz neler olur?

00:12:34.760 --> 00:12:39.460
Uzun, eliptik yörüngeleri olan gezegenler
zorlayıcı mevsimler geçirirlerdi.

00:12:41.350 --> 00:12:48.000
Binlerce senedir ölü gibi olup
ansızın canlanan dünyalar olabilir.

00:13:02.760 --> 00:13:07.510
Şimdiye kadar keşfedilmiş kayasal gezegenlerin
çoğu, dev boyutlarda “Süper Dünyalar” olmuştur.

00:13:09.200 --> 00:13:12.870
GJ 357 D
sᴜ̈ᴘᴇʀ ᴅᴜ̈ɴʏᴀ
ᴜᴢᴀᴋʟıᴋ: 31 ışıᴋ ʏıʟı
ᴋᴜ̈ᴛʟᴇ: 7x ᴅᴜ̈ɴʏᴀ
sıᴄᴀᴋʟıᴋ: -53°C

00:13:12.880 --> 00:13:15.650
Bu dünyalarda yaşam nasıl evrimleşirdi?

00:13:18.690 --> 00:13:22.150
Denizlerin içinde, yerçekiminin o
kadar da büyük önemi olmayabilir.

00:13:29.760 --> 00:13:32.800
Yerçekimi yüksek bir gezegenin her yerinde
yüksek yerçekimi olacak diye bir kaide yoktur.

00:13:33.780 --> 00:13:37.780
Yaşamın başladığı yer olan denizlerde
neredeyse hiç yerçekimi yoktur,

00:13:37.790 --> 00:13:40.500
...çünkü yoğunluğunuz, etrafınızı saran
şeylerinkiyle aşağı yukarı aynıdır.

00:13:43.460 --> 00:13:47.450
Canlılar, ancak karaya çıktıkları
vakit yerçekimini hissederler.

00:13:51.760 --> 00:13:57.850
Yüksek G kuvveti, karadaki kompleks yaşam formlarının
büyük kemikler ve kas kütlesi oluşturmasını gerekli kılar.

00:13:59.970 --> 00:14:03.650
Ayrıca, daha dayanıklı bir dolaşım
sistemine de ihtiyaç duyarlardı.

00:14:05.100 --> 00:14:11.100
Ve yüksek yerçekimi nedeniyle bitkiler, besinleri
daha zor taşıyabildiklerinden çok büyüyemezlerdi.

00:14:17.350 --> 00:14:21.800
Düşük yerçekimine sahip olan gezegenler,
atmosferlerini uzaya daha kolay kaybeder...

00:14:21.980 --> 00:14:25.800
...ve kozmik ışınlardan korunmak için
bir manyetik alandan yoksun olurdu.

00:14:35.880 --> 00:14:39.600
Ancak ufak dünyalar, gizli
vahalara ev sahipliği yapabilir:

00:14:46.280 --> 00:14:50.000
Yaşam için sığınak olabilecek
devasa mağara sistemlerine.

00:15:02.460 --> 00:15:11.300
Sabit sıcaklıklar ve kozmik ışınlardan korunmayla, yaşam
ölümcül yüzeyleri olan gezegenlerde yeraltında gelişebilir.

00:15:27.000 --> 00:15:33.500
En küçük yaşanabilir gezegenlerin, Dünya'nın
kütlesinin %2.5'inde olduğu tahmin edilmekte.

00:15:35.280 --> 00:15:38.330
Eğer yaşam, bu dünyaların
yüzeyinde evrimleşirse,

00:15:38.980 --> 00:15:41.100
...görülmeye değer bir
manzara ortaya çıkabilir.

00:15:44.700 --> 00:15:50.900
Bitki yaşamı, düşük yerçekiminde çok daha fazla
büyüyüp besinleri yükseklere kolayca taşıyabilirdi.

00:15:59.400 --> 00:16:02.750
Ve, büyük iskeletler ile kas
kütlesine gerek olmayınca,

00:16:02.900 --> 00:16:06.600
...hayvanlar, akıl almaz
vücut biçimlerinde olabilir.

00:16:22.300 --> 00:16:28.500
Hevesli hayal gücümüze rağmen, büyük kompleks
canlılar muhtemelen kâinatta çok nadir bulunuyordur.

00:16:31.550 --> 00:16:37.600
Dünya'da, evrimin kompleks bitki ve hayvan
yaşamı oluşturması 3 milyar yıl sürmüştür.

00:16:39.750 --> 00:16:44.600
Basit organizmalar daha dayanıklı,
daha uyumlu ve daha yaygındır.

00:16:48.600 --> 00:16:52.700
Uzaylı yaşamı müzesindeki en
büyük koleksiyon muhtemelen...

00:16:52.750 --> 00:16:54.700
...mikropların salonu olurdu.

00:17:10.350 --> 00:17:15.400
En küçük uzaylı mikrobunu bulmak
bile çok büyük bir keşif olurdu ama.

00:17:30.700 --> 00:17:34.100
Çok küçük yaşam formları
büyük bir ayak izi bırakırdı.

00:17:35.860 --> 00:17:41.680
Tıpkı Dünya'daki stromatolitler gibi, mikrop katmanları
zamanla büyük kaya tepecikleri hâline gelerek...

00:17:41.780 --> 00:17:44.480
...arkalarında ürkütücü yapılar bırakabilir.

00:17:48.800 --> 00:17:54.500
Ve yeterince büyük miktarlarda toplanmış bazı
bakteriler özgün bir biyolojik işaret bırakabilir.

00:17:55.850 --> 00:18:01.800
Bunu, oksijen ve metan gibi doğal olarak bir
arada bulunmayan gazları yayarak yaparlardı.

00:18:07.350 --> 00:18:09.080
Yaşam olmadan oksijen
oluşması mümkündür.

00:18:09.080 --> 00:18:10.920
Yaşam olmadan metan
oluşması da mümkündür.

00:18:10.980 --> 00:18:13.020
Ancak atmosferde beraberce bulunmaları,

00:18:13.100 --> 00:18:17.100
...yüzeyde onları üreten bir biyoloji
yoksa şayet neredeyse imkânsızdır.

00:18:17.780 --> 00:18:21.300
Ve bunun, gezegenin renk
spektrumunda bir etkisi olur.

00:18:22.860 --> 00:18:26.800
Yeni nesil uzay teleskopları,
böylesi bir sinyali...

00:18:28.550 --> 00:18:31.000
...Dünyamızdan çok da uzakta
olmayan bir gezegende bulabilir.

00:18:32.250 --> 00:18:37.780
Yaşanabilir bölgesinde Dünya benzeri bir
ötegezegen olan en yakın Güneş benzeri yıldız...

00:18:37.800 --> 00:18:42.750
...büyük olasılıkla yalnızca 20 ışık yılı
uzaklıktadır ve çıplak gözle görülebilir.

00:18:46.300 --> 00:18:52.400
Ancak, ufak Dünya benzeri gezegenlerden bile
bulması daha kolay bir hedef olabilir.

00:18:54.900 --> 00:19:02.000
Kahverengi cüceler: Yıldız olmak için çok küçük,
gezegen olmak için ise çok büyük olan gök cisimleri.

00:19:06.440 --> 00:19:10.400
Çoğu kahverengi cüce, bildiğimiz hâliyle
yaşamı destekleyebilmek için çok sıcaktır.

00:19:11.270 --> 00:19:12.960
Ama bazıları yeterince soğuktur.

00:19:14.000 --> 00:19:22.700
WISE 0855-0714
ᴋᴀʜᴠᴇʀᴇɴɢi ᴄᴜ̈ᴄᴇ
ᴜᴢᴀᴋʟıᴋ: 7 ışıᴋ ʏıʟı
ᴋᴜ̈ᴛʟᴇ: 3.10x ᴊᴜ̈ᴘiᴛᴇʀ
sıᴄᴀᴋʟıᴋ: -50 / -13ºC

00:19:24.500 --> 00:19:29.200
Yaşam için gerekli tüm önemli elementler
atmosferlerinin içerisinde tespit edilmiştir.

00:19:31.600 --> 00:19:33.000
Ve bu bulutların içerisinde,

00:19:33.240 --> 00:19:38.000
...bazı katmanlar, yaşanabilirlik için
ideal sıcaklık ve basıncı sağlayabilir.

00:19:46.190 --> 00:19:53.100
Bu göklerde, rüzgârların onları uçurmasıyla
havada kalan fotosentetik planktonlar olabilir.

00:19:57.700 --> 00:20:03.220
Ve yeterli kuvvetle, bu rüzgârlar daha büyük,
daha kompleks yaşamı bile destekleyebilir:

00:20:06.100 --> 00:20:07.250
Yırtıcıları.

00:20:15.280 --> 00:20:24.300
Sadece galaksimizde bile 25 milyardan
fazla kahverengi cüce bulunmakta ve
boyutları, onları araştırma için daha
kolay bir hedef hâline getirmekte.

00:20:26.820 --> 00:20:35.400
Yaşam müzesindeki keşfettiğimiz ilk örnek,
bir gezegenden bile gelmeyebilir.

00:20:44.250 --> 00:20:46.400
Bu, çok önemli bir soruyu
gündeme getiriyor:

00:20:48.000 --> 00:20:50.900
“Ya hep yanlış yerlere bakıyorduysak?”

00:20:52.700 --> 00:20:55.600
“Ya doğanın başka tasarıları varsa?”

00:20:58.890 --> 00:21:01.200
ıı. sᴇʀɢi

00:21:01.200 --> 00:21:03.570
ıı. sᴇʀɢi
ʙiʟᴍᴇᴅiğiᴍiᴢ ʜᴀʟiʏʟᴇ ʏᴀşᴀᴍ

00:21:03.570 --> 00:21:07.850
ıı. sᴇʀɢi
ʙiʟᴍᴇᴅiğiᴍiᴢ ʜᴀʟiʏʟᴇ ʏᴀşᴀᴍ
ᴇɢᴢᴏᴛiᴋ ʙiʏᴏᴋiᴍʏᴀʟᴀʀ

00:21:21.250 --> 00:21:22.460
Evrenin çoğu kısmı,

00:21:22.460 --> 00:21:28.800
...sıvı su ve bildiğimiz hâliyle yaşamı oluşturan
biyokimya için ya çok soğuk, ya da çok sıcaktır.

00:21:31.580 --> 00:21:34.400
Ama ön yargılarımızın bizleri
yanıltmadığından emin olmak adına,

00:21:34.750 --> 00:21:36.900
...bakış açımızı genişletmeliyiz.

00:21:38.950 --> 00:21:45.500
Yaşanabilir bölgenin dışına, bize düşmanca
ve ölümcül görünen yerlere bakmalıyız.

00:21:49.650 --> 00:21:53.650
Egzotik ortamlar, egzotik
biyokimyalar gerektirecektir.

00:21:53.670 --> 00:21:57.000
Ve karbonun çok yönlülüğüyle
hiçbir element yarışamasa da,

00:21:57.150 --> 00:21:59.400
...ona çok yakın olan
bir yarışmacı mevcut:

00:22:00.080 --> 00:22:07.740
SİLİSYUM
ᴇᴠʀᴇɴᴅᴇᴋi ᴇɴ ʙᴏʟ 8. ᴇʟᴇᴍᴇɴᴛ
ᴘᴇʀiʏᴏᴛ: 3
ᴀᴛᴏᴍ ᴀɢ̆ıʀʟıɢ̆ı: 28.086
ᴇʀiᴍᴇ ɴᴏᴋᴛᴀsı: 1687 ᴋᴇʟᴠiɴ
ᴋᴀʏɴᴀᴍᴀ ɴᴏᴋᴛᴀsı: 3538 ᴋᴇʟᴠiɴ
ᴏ̈ᴢ ᴋᴜ̈ᴛʟᴇ: 2.3290 G/CM3

00:22:07.750 --> 00:22:11.150
İlk bakışta silisyum,
karbona benzeyebilir.

00:22:13.000 --> 00:22:17.300
Aynı dört yollu bağları o da oluşturur,
ve ayrıca evrende bol miktarda bulunur.

00:22:19.400 --> 00:22:23.600
Ancak daha yakından bakıldığında, bu iki
elementin sahte ikizler olduğu ortaya çıkar.

00:22:27.400 --> 00:22:32.900
Silisyum bağları daha zayıftır ve büyük kompleks
moleküller oluşturmaya daha az meyillidir.

00:22:36.420 --> 00:22:40.600
Buna rağmen, daha geniş bir
sıcaklık aralığına dayanabilir...

00:22:41.200 --> 00:22:44.300
...ve yeni ilginç olasılıklar
ortaya çıkarabilirler.

00:22:47.550 --> 00:22:53.700
Karbon yerine silisyum bazlı yaşam,
aşırı soğuğa daha dayanıklı olurdu.

00:22:54.800 --> 00:22:58.450
Bu da, yepyeni bir sürü acayip
form yelpazesi sunar.

00:23:01.450 --> 00:23:03.000
Ancak silisyumun bir sorunu vardır:

00:23:04.700 --> 00:23:08.600
Oksijenin varlığında
katı kaya hâline gelir.

00:23:10.340 --> 00:23:16.400
Taşa dönüşmekten kaçınmak için, silisyumdan
varlıklar oksijensiz ortamlarda bulunabilir.

00:23:16.477 --> 00:23:19.377
Satürn'ün donmuş
uydusu Titan gibi mesela.

00:23:19.380 --> 00:23:23.040
TİTAN
sᴀᴛᴜ̈ʀɴ'ᴜ̈ɴ ᴜʏᴅᴜsᴜ
ᴜᴢᴀᴋʟıᴋ: 1.2 ᴍiʟʏᴏɴ ᴋᴍ
ᴋᴜ̈ᴛʟᴇ: 0.023X ᴅᴜ̈ɴʏᴀ
sıᴄᴀᴋʟıᴋ: -129ºC

00:23:23.050 --> 00:23:25.990
Geniş sıvı metan ve etan gölleri,

00:23:25.990 --> 00:23:32.000
...silisyum bazlı yaşam veya diğer radikal
biyokimyalar için ideal bir ortam olabilir.

00:23:37.450 --> 00:23:43.250
Bol güneş ışığı olmayınca, Titan gibi dünyalardaki
varlıklar büyük olasılıkla kemosentetik olur...

00:23:43.380 --> 00:23:46.500
...ve enerjilerini kayaları
parçalayarak elde ederdi.

00:24:01.550 --> 00:24:04.900
Böylesi yaşam formları,
aşırı yavaş metabolizmaya...

00:24:04.920 --> 00:24:08.300
...ve milyarlarca yıllık ömür
sürelerine sahip olurdu.

00:24:16.100 --> 00:24:21.400
Üstelik donmuş dünyalar, egzotik
yaşam için tek olası barınak değildir.

00:24:22.600 --> 00:24:26.050
CoRoT-7B
sᴜ̈ᴘᴇʀ ᴅᴜ̈ɴʏᴀ
ᴜᴢᴀᴋʟıᴋ: 520 ışıᴋ ʏıʟı
ᴋᴜ̈ᴛʟᴇ: 8x ᴅᴜ̈ɴʏᴀ
sıᴄᴀᴋʟıᴋ: 1026-1526ºC

00:24:26.050 --> 00:24:32.300
Yüksek sıcaklıklarda, sert silisyum-oksijen
bağları daha esnek ve reaktif hâle gelir.

00:24:33.050 --> 00:24:35.300
Bu, daha hareketli kimyasal
tepkimelere sebep olur.

00:24:40.180 --> 00:24:43.200
Bu, epeyce tuhaf bir
tasarı öne sürüyor:

00:24:43.780 --> 00:24:49.000
“Eriyik silisyum kayalarının içinde yaşayan
silisyum bazlı yaşam formları olabilir.”

00:25:01.000 --> 00:25:08.900
Teorik olarak, bu formlar bir gölge biyosferinin parçası olarak,
Dünya'nın derinliklerinde magma odaları içinde bile bulunabilir.

00:25:12.600 --> 00:25:13.400
Eğer öyleyse,

00:25:13.780 --> 00:25:17.250
...o hâlde, uzaylılar tam da
burnumuzun dibindedir.

00:25:20.850 --> 00:25:23.400
Başka gölge biyosferlerinin
de varlığı öne sürülmüştür:

00:25:23.690 --> 00:25:27.500
Yanımızda yaşayan, burada olduğunu
dahi bilmediğimiz yaşam formları yani.

00:25:27.750 --> 00:25:34.120
Buna, mevcut araçlarla tespit edilemeyecek
kadar küçük RNA bazlı yaşam da dahildir.

00:25:46.970 --> 00:25:52.500
Boş uzaydaki toz bulutları, yaşayan bir şeyler
bulmayı bekleyeceğiniz son yer gibi görünebilir.

00:25:54.500 --> 00:25:59.400
Ancak kozmik tozlar, bir nevi iyonize gaz
olan plazma ile temas kurduğunda...

00:25:59.410 --> 00:26:01.300
...tuhaf bir şey meydana gelir.

00:26:05.750 --> 00:26:14.212
Simülasyonlarda, toz parçacıklarının kendiliğinden
DNA'yı andıran sarmal yapılara dönüştüğü görülmüştür.

00:26:18.850 --> 00:26:23.000
Bu plazma kristalleri, canlılara benzer
davranışlar sergilemeye bile başlar:

00:26:23.780 --> 00:26:28.900
Çoğalma, daha kararlı formlara
dönüşme ve bilgi aktarma gibi.

00:26:35.700 --> 00:26:38.850
Bu kristaller canlı kabul edilebilir mi?

00:26:41.600 --> 00:26:48.800
Bazı araştırmacılara göre, inorganik yaşam formu olarak 
nitelendirilebilmek için tüm kriterleri karşılamaktalar.

00:26:52.500 --> 00:26:57.150
Şimdiye kadar, onları sadece bilgisayar
simülasyonlarında gözlemledik.

00:26:58.500 --> 00:27:04.720
Ancak bazı kişiler, onları Uranüs'ün halkalarındaki
buz parçacıklarında bulabileceğimizi düşünmekte.

00:27:12.300 --> 00:27:16.180
Plazma, maddenin
evrendeki en yaygın hâlidir.

00:27:17.680 --> 00:27:23.200
Kompleks evrilen plazma kristalleri gerçekten
varsa ve yaşam olarak kabul edilebilirse eğer,

00:27:23.460 --> 00:27:25.700
...yaşamın en yaygın formu olabilirler.

00:27:38.400 --> 00:27:47.100
Veya belki de yaşam, tam zıt bir ortamda,
ölü yıldızların kalbinde gizleniyor olabilir.

00:27:51.450 --> 00:27:53.200
Büyük kütleli yıldızlar patladığında,

00:27:53.230 --> 00:27:57.500
...bazıları içe çökerek, “Nötron Yıldızı”
denen aşırı yoğun çekirdeklere dönüşür.

00:27:58.180 --> 00:28:02.250
İyice tıkıştırılmış, aşırı ağır olan
atom çekirdekleridir bunlar.

00:28:02.250 --> 00:28:05.760
PSR B1509-58
ɴᴏ̈ᴛʀᴏɴ ʏıʟᴅıᴢı
ᴜᴢᴀᴋʟıᴋ: 17.000 ışıᴋ ʏıʟı
ᴅᴏ̈ɴᴜ̈ş ᴏʀᴀɴı: sᴀɴiʏᴇᴅᴇ 7 ᴅᴇғᴀ

00:28:05.760 --> 00:28:08.400
Yüzeylerindeki koşullar akıllara
durgunluk verecek seviyededir.

00:28:09.000 --> 00:28:12.720
Kütle çekimleri, Dünya'nınkinden
100 milyar kat daha kuvvetlidir.

00:28:15.870 --> 00:28:20.000
Ancak, demir çekirdeklerinde
tuhaf bir şey yer almaktadır:

00:28:21.560 --> 00:28:25.900
Sıcak, yoğun nötronlar ve atomaltı
parçacıklardan oluşan bir okyanus.

00:28:34.450 --> 00:28:36.600
Elektron kabuklarından
sıyrılan bu çekirdekler,

00:28:36.700 --> 00:28:40.400
...tamamıyla değişik kimya
kanunlarına boyun eğerdi.

00:28:40.550 --> 00:28:47.200
Bu kimya, yalnızca elektromanyetik kuvvete değil,
çekirdekleri birleştiren güçlü nükleer kuvvete de dayanırdı.

00:28:49.850 --> 00:28:54.800
Teorik olarak, bu parçacıklar daha büyük
makro çekirdekler oluşturmak için birleşip...

00:28:54.800 --> 00:28:58.700
...sonrasında daha da büyük süper
atom çekirdeklerine dönüşebilirler.

00:29:06.780 --> 00:29:12.300
Eğer öyleyse, bu hayret verici ortam,
yaşamın temel koşullarını taklit edebilir.

00:29:12.700 --> 00:29:17.200
Kompleks bir parçacık okyanusunda yüzen ağır
nötron yahut proton moleküllerini mesela.

00:29:22.800 --> 00:29:25.800
Bazı bilim insanları, hayal dahi
edilemeyecek şeyler öne sürdüler:

00:29:26.540 --> 00:29:30.750
Tuhaf parçacık denizinde
akıntıda sürüklenen,

00:29:31.100 --> 00:29:36.400
...akıl almaz derecede hızlı zaman ölçeklerinde yaşayan,
evrimleşen ve ölen egzotik yaşam formları olabilir.

00:29:55.900 --> 00:30:01.000
Böylesi tuhaf varlıkları keşfedebilmenin
mümkünatı yoktur herhalde.

00:30:02.600 --> 00:30:07.850
Lâkin, bunlardan bile daha egzotik bir
yaşam formu bulabilme umudu olabilir.

00:30:19.450 --> 00:30:22.800
Yaşam, doğal yollarla evrimleşmek
zorunda olan bir şey değildir.

00:30:26.350 --> 00:30:28.000
Tasarlanabilir.

00:30:41.700 --> 00:30:45.700
Ve evrim sürecinin içine
zeka da dahil edildiğinde,

00:30:46.400 --> 00:30:48.700
...Pandora'nın kutusu açılır.

00:31:06.150 --> 00:31:09.180
Tipik biyolojik sınırlandırmalardan kurtulunca,

00:31:09.310 --> 00:31:13.500
...sentetik ve makineye dayalı yaşam, diğer tüm
yaşam formlarından daha üstün ve başarılı olabilir.

00:31:16.700 --> 00:31:20.700
Uzay boşluğu da dahil olmak üzere
neredeyse her yerde gelişebilir.

00:31:20.800 --> 00:31:25.500
Bunun sonucunda, biyolojik canlılarca
ulaşılamayan geniş ufuklar ortaya çıkabilir.

00:31:32.000 --> 00:31:35.320
Ve doğal seçilimin düşük
hızıyla karşılaştırıldığında,

00:31:35.450 --> 00:31:42.320
...teknolojik evrim, katlanarak daha hızlı büyümeye,
uyarlanabilirliğe ve dirençliliğe olanak sağlar.

00:31:56.270 --> 00:31:57.350
Bazı tahminlere göre,

00:31:57.390 --> 00:32:04.300
...kendini kopyalayan otonom makineler, bir galaksinin
tümünü bir milyon yıl gibi kısa bir sürede kolonileştirebilir.

00:32:19.000 --> 00:32:23.200
Hiper zekaya sahip yaşamın, kendisini ne
şekilde organize edeceğini tahmin edemeyiz.

00:32:26.600 --> 00:32:30.300
Fakat teorik olarak, yakınsak
evrim eylem hâlinde olabilir.

00:32:32.470 --> 00:32:38.400
Elektriksel nitelikleri, silisyumu makine
zekası için evrensel bir belkemiği kılabilir.

00:32:38.850 --> 00:32:42.300
Bu, biyolojik yetersizlikleri
için bir telafi olabilir.

00:33:02.800 --> 00:33:04.550
Tüm potansiyel avantajlarıyla,

00:33:04.550 --> 00:33:07.500
Tüm potansiyel avantajlarıyla, mekanik
yaşam evrensel bir son nokta bile olabilir:

00:33:07.500 --> 00:33:15.700
Tüm potansiyel avantajlarıyla, mekanik
yaşam evrensel bir son nokta bile olabilir:
Evrimsel sürecin doruk noktası.

00:33:47.720 --> 00:33:49.000
13.8 MiLYAR YIL
ᴅüɴʏᴀᴅᴀᴋi ʏᴀşᴀᴍ

00:33:49.000 --> 00:33:53.560
ᴅüɴʏᴀᴅᴀᴋi ʏᴀşᴀᴍ

00:33:53.560 --> 00:33:55.220
Kâinat yaşlandıkça,

00:33:55.300 --> 00:33:58.300
...belki de makine zekası
egemen güç olacak...

00:33:58.760 --> 00:34:04.150
...ve doğal olarak meydana gelen biyolojik yaşam,
ilginç bir başlangıç noktası olarak görülecektir.

00:34:09.780 --> 00:34:12.650
Belki de, bu geçişe biz
öncülük edeceğiz...

00:34:13.050 --> 00:34:20.200
...ve insanoğlunun gelişimi, her yere yayılmış olan galaksiler
arası bir yaşam zincirinin yalnızca ilk halkası olacaktır.

00:34:50.900 --> 00:35:02.000
Tüm bunların sonunda, uzaylı yaşamı müzesindeki
bildiğimiz tek varlıklar hâlâ bizleriz.

00:35:07.000 --> 00:35:10.400
Kendimizi gerçekten tanımak için şunu bilmemiz gerek:

00:35:10.400 --> 00:35:13.600
Kendimizi gerçekten tanımak için şunu bilmemiz gerek:
Var olan tek canlılar bizler miyiz?

00:35:27.800 --> 00:35:29.600
Loren Eiseley'in
şöyle bir sözü vardır:

00:35:29.950 --> 00:35:36.700
“İnsan dışında başka bir gözün yansımasıyla
karşılaşana dek kendimizle tanışmış sayılmayız.”

00:35:39.000 --> 00:35:43.200
Günün birinde o göz, belki de
zeki bir uzaylınınki olabilir.

00:35:45.850 --> 00:35:50.900
Dar evrim görüşümüzden
ne kadar çabuk sıyrılırsak,

00:35:52.280 --> 00:35:59.800
...nihai kökenlerimizi ve varış noktalarımızı
o kadar çabuk hakiki şekilde keşfedebiliriz.

00:36:04.000 --> 00:36:07.500
Nelerle karşılaşabileceğimizi gördük.

00:36:10.300 --> 00:36:13.000
Ve onu nasıl bulabileceğimizi de biliyoruz.

00:36:15.780 --> 00:36:18.650
Yapacak tek bir şey kaldı.

00:36:21.700 --> 00:36:25.730
Arayışa başlamak.

00:36:27.100 --> 00:36:31.450
çᴇᴠiʀi:
𝗬𝗮𝘃𝘂𝘇 𝗕𝘂𝗹𝘂𝘁 "𝗡𝗲𝗿𝘃𝘆"
ᴅüᴢᴇɴʟᴇᴍᴇʟᴇʀ & sᴏɴ ʜᴀʟ:
@𝘆𝗶𝗴𝗶𝘁𝗵𝗮𝗻.𝗸𝗶𝗹𝗶𝗻𝗰

00:36:33.300 --> 00:36:40.800
ᴍᴇʟᴏᴅʏsʜᴇᴇᴘ ᴛᴀʀᴀғıɴᴅᴀɴ ʜᴀᴢıʀʟᴀɴᴍışᴛıʀ

00:36:41.400 --> 00:36:49.300
Protocol Labs
Desteğiyle

00:36:49.300 --> 00:36:51.900
sᴇsʟᴇɴᴅiʀᴇɴ:
Will Crowley

00:36:51.900 --> 00:36:54.700
ᴋᴏɴsᴇᴘᴛ, ᴍüᴢiᴋ & ɢöʀsᴇʟʟᴇʀ:
Melodysheep (John D. Boswell)

00:36:54.700 --> 00:36:59.500
ᴇᴋsᴛʀᴀᴅᴀɴ ɢöʀsᴇʟʟᴇʀ:
Lynn Huberty
Tim Stupak
NASA
Evolve

00:36:59.500 --> 00:37:05.300
ᴋᴏɴᴜşᴍᴀᴄıʟᴀʀ:
Nick Lane
Jonathan Losos
Calen Scharf
Jack Cohen
Jil Tarter

00:37:05.300 --> 00:37:11.900
öᴢᴇʟ ᴏʟᴀʀᴀᴋ ᴛᴇşᴇᴋᴋüʀʟᴇʀ:
Juan Benet
Rowdy Jansen
Lynn Huberty
Tim Stupak
Joel Edwards
Patreon destekçilerim

00:37:11.900 --> 00:37:16.100
Projeyi buralardan destekleyin:

00:37:29.600 --> 00:37:37.500
öᴛᴇᴅᴇᴋi ʏᴀşᴀᴍ'ıɴ sᴏɴʀᴀᴋi ʙöʟüᴍüɴᴅᴇ:
• ᴢᴇᴋi ʏᴀşᴀᴍʟᴀ ʙᴀğʟᴀɴᴛıʏᴀ ɢᴇçᴍᴇ
• ɢᴀʟᴀᴋsiʟᴇʀ ᴀʀᴀsı ᴜʏɢᴀʀʟıᴋʟᴀʀ
• ᴇᴠʀᴇɴiɴ sᴏɴᴜɴᴅᴀ ʜᴀʏᴀᴛᴛᴀ ᴋᴀʟᴍᴀ

00:37:39.400 --> 00:37:45.900
Müzikler çok yakında tüm
büyük platformlarda.

00:37:46.900 --> 00:37:54.500
Sonraki bölümü buradan destekleyin:
patreon.com/melodysheep