1
00:00:05,943 --> 00:00:10,763
لە ١٨٨٤، بارودۆخی نەخۆشێک
ڕووی لە خراپ بوون بوو.

2
00:00:10,763 --> 00:00:14,268
شێرپەنجەی گەشەکردووی خێرای
هەبوو لە ملی دا،

3
00:00:14,268 --> 00:00:18,909
و دواتر توشی هەوکردنی بەکتریایی پێست بوو.

4
00:00:18,909 --> 00:00:21,619
بەڵام دواتر، شتێکی چاوەڕوان نەکراو ڕوویدا:

5
00:00:21,619 --> 00:00:26,670
کە هەوکردنەکەی نەما،
هەروەها شێرپەنجەکەشی بەرەو کەمبوونەوە چوو.

6
00:00:26,670 --> 00:00:31,531
پزیشکێک بە ناوی ویڵیام کۆڵێی بۆ ماوەی
٧ ساڵ چاودێری نەخۆشەکەی دەکرد،

7
00:00:31,531 --> 00:00:34,191
هیچ نیشانەیەکی شێرپەنجەکە بوونی نەما.

8
00:00:34,191 --> 00:00:37,162
کۆڵێێ پێیوابوو شتێکی
ناسروشتی ڕوودەدات:

9
00:00:37,162 --> 00:00:41,472
کە هەوکردنی بەکتریایی پێستەکە سیستەمی
بەرگری نەخۆشەکەی بەهێز و ئامادە کرد

10
00:00:41,472 --> 00:00:43,710
بۆ ئەوەی لە دژی شێرپەنجەکە بجەنگێت.

11
00:00:43,710 --> 00:00:46,504
گرنگی دۆزینەوەکەی کۆڵێی
وای لێ کرد ببێتە پێشەنگ

12
00:00:46,504 --> 00:00:51,417
کە بەکتریاکەی بەکارهێنا وەکو
چارەسەرێکی سەرکەوتووی شێرپەنجە.

13
00:00:51,417 --> 00:00:55,867
سەدەیەک دواتر، زانایانی زیندەزانی
ڕێگەیەکی باشتریان دۆزییەوە

14
00:00:55,867 --> 00:00:58,954
کە چارەسەرەکەیان پێشبینی نەکرابوو —

15
00:00:58,954 --> 00:01:04,040
بە پڕۆگرامکردنی بەکتریاکان بۆ گواستەنەوەی 
چارەسەر بەشێوەیەکی ڕاستەوخۆ بۆ وەرەمەکان.

16
00:01:04,040 --> 00:01:07,670
شێرپەنجە سەرهەڵدەدات لەو کاتەی
خانەکان گۆڕانکاریان بەسەردا دێت،

17
00:01:07,670 --> 00:01:12,534
و دەبێتە هۆکاری گەشەی خێرایان
پێیان دەڵێن وەرەم.

18
00:01:12,534 --> 00:01:16,824
چارەسەرەکانی وەکو تیشک، دەرمانی کیمیایی،
و کوتان

19
00:01:16,824 --> 00:01:20,459
هەوڵی لە ناوبردنی خانە تووشبووەکان دەدەن،
بەڵام کاریگەری خراپیش لەسەر تەواوی

20
00:01:20,459 --> 00:01:23,457
لاشە دروست دەکەن و ڕێگری لە گەشەی
تەندروستی شانەکان دەکەن.

21
00:01:23,457 --> 00:01:26,077
هەرچەندە، هەندێک بەکتریای وەکو ئی. کۆلی

22
00:01:26,077 --> 00:01:31,528
سوودێکی ناوەزەیی هەیە کە دەتوانێت
بەشێوەیەکی دیاریکراوی گەورەبێت لە وەرەمدا.

23
00:01:31,528 --> 00:01:35,478
لە ڕاستیدا، ناوکی وەرەمێک ژینگەیەکی
نموونەیی دروست دەکات

24
00:01:35,478 --> 00:01:39,367
دەتوانێت بەشێوەیەکی سەلامت چەند هێندەبێت،
دوور لە خانەکانی بەرگری.

25
00:01:39,367 --> 00:01:41,068
لەجیاتی ئەوەی ئاوا زیانی هەبێت،

26
00:01:41,068 --> 00:01:45,077
بەکتریا دەتوانرێت بەرنامەڕێژ بکرێتەوە 
بۆ ئەوەی چارەسەری نەخۆشی شێرپەنجە بکات،

27
00:01:45,077 --> 00:01:49,847
وەکو ئەسپی تەڕوادە کە ئامانجەکەی
بریتی دەبێت لە وەرەمەکان.

28
00:01:49,847 --> 00:01:54,794
بیرۆکەی بەرنامەڕێژکردنی بەکتریا
بۆ تێگەیشتن و وەڵامدانەوەی بە ڕێگە تازەکان

29
00:01:54,794 --> 00:01:59,514
جێگای سەرنجە و بەشێکە
پێیدەڵێن زیندەزانی دەستکرد.

30
00:01:59,514 --> 00:02:01,984
بەڵام چۆن بەکتریا بەرنامەڕێژ دەکرێت؟

31
00:02:01,984 --> 00:02:05,083
وەڵامەکە بریتییە لە دەستکاریکردنی DNA.

32
00:02:05,083 --> 00:02:08,456
بە زیادکردنی زنجیرە جیناتێکی
هاوبەش بۆ ناو بەکتریا،

33
00:02:08,456 --> 00:02:11,715
دەتوانرێت ئاڕاستە بکرێن بۆ
پێکهێنانی گەردی جیاواز.

34
00:02:11,715 --> 00:02:15,271
وەکو ئەو گەردانەی کە گەشەی 
خانە شێرپەنجەییەکان دەوەستێنن.

35
00:02:15,271 --> 00:02:18,332
دەتوانرێت وا درووست بکرێن کە 
بەتایبەتی مامەڵە بکەن

36
00:02:18,332 --> 00:02:20,866
ئەمەش بە یارمەتی سووڕی زیندەیی.

37
00:02:20,866 --> 00:02:25,075
شێواز جیاوازی ئەم بەرنامانە دەوستێتە سەر
هەبوون، نەبوون،

38
00:02:25,075 --> 00:02:27,811
یان تێکەڵێک لەم هۆکارانە.

39
00:02:27,811 --> 00:02:31,557
بۆ نموونە، وەرەمەکان ڕێژەیەکی کەمی
ئۆکسجین، ترشییەتی و

40
00:02:31,557 --> 00:02:34,630
زۆر بەرهەمهێنانی گەردی تایبەتیان هەیە.

41
00:02:34,630 --> 00:02:39,369
زانایانی زیندەزانی دەتوانن بەکتریا پرۆگرام
بکەن بۆ دەست نیشانکردنی ئەو بارودۆخانە،

42
00:02:39,369 --> 00:02:44,012
بە ئەنجامدانی ئەمە، دەتوانن وەڵام بدەنە
وەرەمەکان کاتێک پەردەی سەلامەت وازلێدێنن.

43
00:02:44,012 --> 00:02:49,307
یەکێک لە جۆرەکانی سووڕی زیندەیی،

44
00:02:49,307 --> 00:02:50,307
ناسراوە بە SLC،

45
00:02:50,307 --> 00:02:54,769
دەتوانێت وا لە بەکتریاکان بکات تەنها
دەرمان نەگوازنەوە،

46
00:02:54,769 --> 00:02:55,769
بەڵکو پلانڕێژ بکرێن.

47
00:02:55,769 --> 00:02:58,009
یەکەم، بۆ پاراستنی شانەی تەندروست،

48
00:02:58,009 --> 00:03:02,242
ئەنجامی دەرمانە دژە-شێرپەنجەییەکە 
دەردەکەوێت بە گەورە بوونی بەکتریاکە،

49
00:03:02,242 --> 00:03:05,324
ئەمەش تەنها لە ناو خودی
وەرەمەکەدا دەردەکەوێت.

50
00:03:05,324 --> 00:03:07,671
دواتر، دوای ئەوەی کە دەرمانەکانیان 
دروست کرد،

51
00:03:07,671 --> 00:03:10,840
دوگمە-دەستپێک دەبێتە هۆکاری ئەوەی
بەکتریاکە بیتەقێنێتەوە

52
00:03:10,840 --> 00:03:14,000
کاتێک دەگات بە ئاستێکی گرنگی کۆمەڵەکە.

53
00:03:14,000 --> 00:03:18,497
سەرئەنجام دەرمانەکە بڵاو دەبێتەوە و
ژمارەی بەکتریاکانیش کەم دەبنەوە.

54
00:03:18,497 --> 00:03:22,549
سەرەڕای ئەمەش، ڕێژەی کەمی بەکتریاکان 
بە زیندووی دەمێننەوە

55
00:03:22,549 --> 00:03:24,537
بۆ نوێکردنەوەی خانە بەکتریاییەکان.

56
00:03:24,537 --> 00:03:28,518
وردە وردە ژمارەیان زیاد دەکات تاکو دەگەنە
ئاستی پێویست بۆ تەقاندنی بەکتریاکە،

57
00:03:28,518 --> 00:03:30,568
و ئەم سوڕە بەردەوام دەبێت.

58
00:03:30,568 --> 00:03:35,158
ئەم سوڕە دەکرێت باش ئاڕاستە بکرێت بۆ
گواستنەوەی دەرمانەکەن

59
00:03:35,158 --> 00:03:37,858
لە هەر خولێکی خشتەکە باشترین
شتە بۆ لەناوبردنی شێرپەنجە.

60
00:03:37,858 --> 00:03:42,288
ئەم ڕێگە چارەسەرە تاقیکرایەوە و
سەلمێندرا لەسەر مشکەکان.

61
00:03:42,288 --> 00:03:46,534
زانایان نەیانتوانی وەرەمی لیمفۆما
بەسەرکەوتوویی لەناوبەرن

62
00:03:46,534 --> 00:03:48,334
بەکتریایان بەکارهێنا،

63
00:03:48,334 --> 00:03:51,294
بەڵام دەرزی لێدانەکە کاریگەری
لە سیستەمی بەرگری کرد،

64
00:03:51,294 --> 00:03:55,832
ئامادەکردنی خانە کوتراوەکان بۆ دیاریکردنی
و هێرشکردنە سەر خانە توشبووەکان بە لیمفۆما

65
00:03:55,832 --> 00:03:57,592
لەهەر شوێنێکی تری مشکەکەدا.

66
00:03:57,592 --> 00:03:59,558
بە پێچەوانەی چارەسەرەکانی تر،

67
00:03:59,558 --> 00:04:02,478
بەکتریا جۆرێکی تایبەت
لە شێرپەنجە ناکاتە ئامانج،

68
00:04:02,478 --> 00:04:07,789
بەڵام تایبەتمەندییە گشتییەکانی هەموو
جۆرەکانی وەرەم دەکاتە ئامانج.

69
00:04:07,789 --> 00:04:12,169
بەکتریای بەرنامەڕێژکراو تەنها
بۆ لە ناوبردنی شێرپەنجە بەکار نایەن.

70
00:04:12,169 --> 00:04:14,970
لە جیاتی ئەوە، دەتوانن وەکو
هەستەوەری کاریگەر

71
00:04:14,970 --> 00:04:17,939
کاربکەن بۆ چاودێریکردنی
نەخۆشییەکانی داهاتوو.

72
00:04:17,939 --> 00:04:22,198
بەکتریایی سودبەخشی ناو خۆراک دەکرێت
چالاک نەبێت لەناو بۆڕی خواردنماندا،

73
00:04:22,198 --> 00:04:25,098
کە ئەرکیان دیاریکردن، ڕێگریکردن،
و چارەسەرکردنی شێواوییە

74
00:04:25,098 --> 00:04:28,042
پێش ئەوەی نیشانەکانی
نەخۆشی سەرهەڵبدەن.

75
00:04:28,042 --> 00:04:31,617
بەرەوپێشچوونی تەکنەلۆجیا کاریگەری 
گرنگی دروست کردووە لەسەر داهاتوو

76
00:04:31,617 --> 00:04:35,610
بەجۆرێک چارەسەری پزیشکی لەڕێگەی
ڕۆبۆتی میکانیکییەوە دەبێت.

77
00:04:35,610 --> 00:04:38,224
بەڵام سوپاس بۆ بلیۆنان ساڵی پەرەسەندن

78
00:04:38,224 --> 00:04:40,084
کە خاڵی دەستپێکمان هەیە

79
00:04:40,084 --> 00:04:44,343
لە شێوەی بەکتریایی چاوەڕوان
نەکراوی زیندەیی.

80
00:04:44,343 --> 00:04:46,620
زیندەزانی دەستکرد زیاد بکە بۆ ڕەچەتەکە،

81
00:04:46,620 --> 00:04:49,637
کێ دەزانێت کە چی بەم نزیکانە ڕوودەدات.