1832 မွာ သခ်ာၤပညာရွင္ Carl Guass နဲ႕

Physcics ပညာရွင္ Willhelm Wber က

ၾကည့္စင္ နဲ႕ lab ခန္းကိုဆက္ၿပီး

သူတို႕အခ်င္းခ်င္း အေ၀းကေန ဆက္သြယ္ဖို႕

system တစ္ခုကိုတီထြင္ခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီလိုနဲ႕သူူတို႕အတွက်အလြန္အေရးပါတဲ့ ျပသနာတစ္ခုမဟုတ်လျင်

ပေဟဠိတစ္ပုဒ္ကို ေၿဖရႈင်း နိုင် ခဲ႕ ပါတယ်။

ဘာပေဟဠိလဲဆုိေတာ့ circuit တစ္ခုထဲမွာ စာလံုးေတြအကုန္လံုးကို

ဘယ္လို႕ပို႔မလဲဆိုတာပါ။

အဲလိုလုပ်ဖို႕အတြက္ galvanometer ကို အသံုးျပဳခဲ့ၿကပါတယ္။

coil တစ္ခုကို ျဖတ္တဲ့ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္တစ္ခုက

ကြင္းအလယ္မွာ သံလိုက္စက္ကြင္းျဖစ္ေပၚေစၿပီး

ပင္အပ္တစ္ခုကို လည္သြားေစတယ္ ဆိုတာကို သိေနၿပီးျဖစ္တယ္။

ပင္အပ္ကို အေ၀းက လည္ေစမဲ့အစား

သူတို႕ စနစ္က လွ်ပ္စီးေၾကာင္းကို ခ်က္ခ်င္းေနာက္ျပန္သြားေစတဲ့

ခလုတ္တစ္ခု ကို အသံုးျပဳခဲ့ပါတယ္။

ဒါက သံလိုက္စက္ကြင္းကို

coil တစ္ေလွ်ာက္ ေနာက္ျပန္သြားေစတယ္။

လွ်ပ္စီးေၾကာင္း ဦးတည္ရာေပၚမူတည္ၿပီး

ပင္အပ္ကလည္း /ညာ တစ္ဖက္ဖက္ကိုလည္သြားပါတယ္။

ဒါက အခ်က္ျပခ်က္ ႏွစ္ခု ဒါမွမဟုတ္

ဘယ္/ညာ 'symbol' ကိုျဖစ္ေစပါတယ္။

ပိုအသံုးဝင်သွားတာကေတာ႕ သူက အသံုးမ်ားတဲ့ စာလံုးေတြအတြက္

ပိုတိုေတာင္းတဲ့ အခ်က္ျပခ်က္ေတြ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။

ဥပမာ'A' က ညာဘက္ကိုတစ္ခ်က္

'E' က ဘယ္ဘက္ကို တစ္ခ်က္ထားလိုက်တယ္။

အသံုးနည္းတဲ့စာလံုးကိုကျေတာ႕ ရွည္လ်ားတဲ့ codes ေတြသံုးခဲ့တယ္။

ဥပမာ 'K'က ညာဘက္ကို သံုးခ်က္ သတ္မွတ္ခဲ့တယ္။

ဒီအခ်ိန္မွာ အခ်က္အလက္ပို႕တဲ့ အရွိန္က

တစ္မိနစ္ကို စာလံုး ၉ လံုးနီးပါးရွိတယ္။

ပင္အပ္ေၾကးနန္း ေတြက

တူညီတဲ႕ကန္႕သတ္ခ်က္တစ္ခုကိုၾကံုရပါတယ္။

ဒါကေတာ့ enginneering ပိုင္းက ျပသနာပါ။

အခ်က္ျပႏႈန္းက ေႏွးေနတယ္။

ဒီမွာ အခ်က္ျပႏႈန္းဆိုတာကက တစ္မိနစ္ကို

ဘယ္ႏွစ္ခ်က္လည္ေစလဲဆိုတာျဖစ်ၿပီး

ဒါကို တိတိက်က် ပို႕ၿပီး လက္ခံလို႕ရတယ္။

ဒီ အခ်က္ျပတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြကို စုလိုက္ရင္

လက္ခံတဲ့ reciever က ေၾကာင္သြားပါမယ္။

ဆိုေတာ႕error ေတြတက္လာပါမာယ္။

စႏၵာရားတစ္ခုမွာ အသံဆြဲတဲ့ notes ေတြကို ခပ္ျမန္ျမန္တီးတဲ့အခါမွာ

အသံတြက ေ၀ခြဲရခက္လာတာနဲ႕တူပါတယ်။

အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႕ အခ်က္ျပႏႈ္းက

တိုးၿပီး အဆင့္ျမင့္လာတယ္။

အဆင့္ျမင့္မႈတစ္ခုကေတာ့ coil အျပင္ဘက္မွာ

သံလိုက္တစ္ခုကို ထည့္လိုက္တာပါပဲ။

ဒါက ပင္အပ္ကို မူလေနရာေရာက္ေအာင္

ျပန္တြန္းတဲ့အခါမွာ အေထာက္အကူျပဳခဲ့တယ္။

ဒီ design ေႀကာင်႕ ဥေရာပမွာ

ပင္အပ္ေၾကးနန္း အေျမာက္အျမားေပၚေပါက္ေစခဲ့တယ္။

Electric Telegraph Company က ေတာ့

ပထမဆံုး အမ်ားျပည္သူသံုး ေၾကးန္း Company ျဖစ္လာတယ္။

ပိုင္ရွင္က ပင္အပ္ေၾကးနန္း မူပိုင္ခြင့္ကို ၀ယ္ၿပီးေနာက္

1846 မွာ စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။

ဒါေပမဲ့အဲ ဒီ သံလိုက္ေၾကးနန္းအမ်ိဳးအစားမ်ားစြာက

တစ္မိနစ္ကို စာလံုး ၆၀ ထက္မပိုခဲ့ပါဘူး။

အေၾကာင္းက ပင္အပ္ေတြက တစ္စကၠန္႕မွာ

တစ္ခ်က္ထက္ပိုၿပီး မလည္ႏိုင္လို႕ပါ။

အစမွာေတာ့ ဒီ company က အသံုးျပဳသူေတြကို

သတင္းတစ္ပုဒ္မ်ာ စာလံူး ၂၀ ထိသိမ္းႏိုင္မယ္လို႕

ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ဒါက ငွက္တစိေအာ္စာ အခ်ိန္နဲ႕ တူပါတယ္။

1848 မွာေတာ့ London က ေန Edinburgh ကိုပို႕ခ အဂၤလိပ် ေငွ ၁၆ shillings ကုန် ပါ တယ်

ဒါက ဆိုင္ပိုင္ရွင္တစ္ေယာက္ရဲ႕

တစ္ပတ္စာ၀င္ေငြနဲ႕တူပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ နည္းပညာက သာမန္လူေတြနဲ႕

အလွမ္းေ၀းခဲ့ပါတယ္။

US မွာေတာ့ ေၾကးနန္းကို စီးပြားေရးအရ လုပ္ခဲ့တာက

Samuel Morse ဆိုတဲ့ ပန္းခ်ီဆရာက စခဲ့ပါတယ္။

သူက ဥေရာပက ပင္အပ္ ေၾကးနန္းကိုပဲ

ဆက္ၿပီး တိုးတက္ေအာင္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။

Morse ကအထူး အေရးပါပါတယ္။ သူက စာလံုးတစ္လံုးကို

ပို႕ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ အရွိန္ကိုပဲ အာရံုစိုက္ခဲ့တယ္။

သူက ပင္အပ္ကို မသံုးေတာ႕ပါဘူး။

1838 မွာေတာ့ သူ လွ်ပ္စီးေၾကာင္းကို

စီးဆင္းေစသလို ဟန္႕တားႏိုင္ၿပီး ဒီအဟန္႕အတားကို စီစဥ္လိုက္ရင္

အဓိပၸယ္တစ္ခုရတယ္ ဆိုတဲ့ အေတြးကိုအေျခခံၿပီး

မူပိုင္ခြင့္တစ္ခုတင္ခ့ဲပါတယ္။

ဒီ အဟန္႕အတားကို ဘယ္လိုထုတ္လုတ္မယ္ဆိုတဲ့ သူ႕ design က

ရႈပ္ေနပါတယ္။ အေၾကာင္းက gear ေတြ lever ေတြ လွ်ပ္စစ္သံလိုက္ေတြ

ကိုေပါင္းစပ္ထားတဲ့ စနစ္ ေၾကာင့္ပါ။

ဒါေပမဲ့သူက Albert Vail နဲ႕ပူးေပါင္းၿပီးေနာက္မွာေတာ့

သူ႕ စနစ္က ရိုးရွင္းလာတယ္။

ဒါက လက္ေခ်ာင္တစ္ေခ်ာင္းနဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္လို႕ရတဲ့

key လို႕ေခၚတဲ့ spring တစ္ခုပါတဲ့ lever ကို

ေပၚေပါက္ေစခဲ့တယ္။

လက္ခံ့တဲ့အပိုင္းမွာေတာ့ ျပင္းအားမ်ားတဲ့

လွ်ပ္စစ္သံလိုက္ေတြနဲ႕ ဆြဲၿပီး

ျပန္တြန္းလို႕ရတဲ့ ဒီ lever ကိုထားခဲ့ပါတယ္။

ဘယ္/ညာ တြန္းသလိုမ်ိိဳးကြာျခားခ်က္ရရွိေအာင္ကိုေတာ့

သူက ခလုတ္ႏွိပ္တဲ့ အလ်ား၊ တြန္းအား အက်ယ္ကို အမ်ိဳးမ်ဳိးထားခဲ့ပါတယ္။

အခ်ိန္တုိတိုေလး ႏွိပ္တာကိုေတာ့

'dot' လို႕ေခၚပါတယ္။

ဒီ 'dot' ကေတာ့ Morse Code မွာ အေျခခံက်တဲ့

အခ်ိန္ unit တစ္ခုအျဖစ္ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။

ဒီလိုမ်ိဳး သံုးခါ

ခလုတ္ႏွိပ္တာကို 'dash'လို႕ေခၚပါတယ္။

[MORSE CODE အသံုးျပဳၿပီး စကားလံုးပို႕ေနေသာ အသံေတွပါ]

အခ်ိန္ကြာဟခ်က္ေတြ တူပါတယ္။

စကားလံုးတစ္ခုမွာ dit နဲ႕ dah ၾကားတဲမွာ

အလြန္ေသးငယ္တဲ့ ကြာဟခ်က္ေလးရွိပါတယ္။

Didah dit

[MORSE CODE အသံုးျပဳၿပီး စကားလံုးပို႕အသံပါ]

Didah dit dit

[MORSE CODE အသံုးျပဳၿပီး စကားလံုးပို႕အသံပါ]

coding နည္းလမ္းမွာ ကြာဟခ်က္ ရင္းျမစ္က

ဒါပဲျဖစ္ပါတယ။္

မူလ dot (သို႕) dash ကစမယ္ ဘယ္/ညာ ကြဲၿပီး

ေနာက္ထပ္ dot (သို႕) dash ကို ဆက္တိုက္ဆက္တိုက္ ျဖစ္ေပၚေစတယ္။

ေနာက္ၿပီး စာလံုးၾကိမ္ႏႈန္းကို အေျခခံၿပီး

စာလံုးမ်ားမ်ားပိုရဖို႕ ဒီထက္ပိုတိုတဲ့

အခ်က္ အစဥ္ကို စီစဥ္ထားတယ္။

စာအုပ္ေတြကေနလည္းစီလို့ရတယ္

ဒီ သစ္ပင္ေပၚမွာ တိုင္ရွိမယ္

အဲ့မွာ dot တစ္ခ်က္က 'E' ကို ကိုယ္စားျပဳတယ္။

dash တစ္ခ်က္က 'T' ကို ကိုယ္စားျပဳတယ္။

ေအာက္ေရာက္လာတဲ့အခါ

အသံုးျပဳမႈနည္းတဲ့ စာလံုးေတြကိုထားတယ္။

စာလံုးတစ္လံုးၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ စနစ္က unit သံုးခုစာ နားတယ္။

စာအစုအေပါင္း တစ္စုၾကားမွာ အကၡရာၾကားအကြာအေ၀းက

တစ္သမတ္တည္းသြားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ပိုၾကာတယ္။

[MORSE CODE အသံုးျပဳၿပီး စကားလံုးပို႕အသံပါ]

ဒီ သတင္းေတြရဲ႕ အဓိပၸာယ္က သူတို႕ပို႕တဲ့အခ်ိန္ေတြ

ေပၚမူတည္ေနတယ္ဆိုတယ္သိထားရမယ္။

ဒီလို spacing က မွန္ဖို႕လိုလို႕လားလို႕

သင္ထင္ရင္ထင္မိမယ္။

ဒါက လက္ေရးလွေအာင္ေရးသလိုမ်ိဳး

အပို္အလုပ္တစ္ခုထက္ သာရဲ႕လား?

အပိုလို႕ထင္ရင္ သင္မွားမယ္။ ကၽြန္ေတာ္ေျပာျပပါမယ္။

[MORSE CODE အသံုးျပဳၿပီး စကားလံုးပို႕အသံပါ]

Dit က dit, Dah က dah. သူတို႕ညီၾကတယ္။

စာလံုးတစ္လံုးနဲ႕ တစ္လံုးၾကား ၾကာခ်ိန္ကသာ

ကြဲျပားသြားေအာင္လုပ္ေပတာပါ။

'Paris' ဆိုတဲ့ စာလံုးကိုပို႕မယ္ဆိုရင္

ကၽြန္ေတာ္တို႕ အရင္ အဲဒီ့ စာလံုးကို

'P [space] A [space] R [space] I [space] S' အျဖစ္ အရင္ စဥ္းစာရမယ္။

အခ်က္ျပခ်က္တစ္ခုရဲ႕ tempo နဲ႕

စနစ္ရဲ႕ အခ်က္ျပႏႈန္းက တိုက္ရိုက္ဆက္စပ္ေနပါတယ္။

Training Videos ေတြမွာ music analog ေတြကို သံုးၾကတယ္။

ပို႕မဲ့ စာလံုးက PARIS

ဒါဆိုၾကည့္ရေအာင္

ထိပ္ တစ္ခုက( dit ) သို႕ dah

ၾကားက , space တစ္ခု

ဒါကေကာင္းမြန္တဲ့ပို႕ပံုတစ္ခုပါ။ တသတ္မတ္တည္းျဖစ္ၿပီး စည္းခ်က္က်တယ္။

ဒါက ေတာ့ ညံ့ဖ်င္းတဲ့ ပို႕တဲ့ပံုစံတစ္ခုပါ။

စာလံုးတူတယ္။ 'PARIS' ပဲ။ ကြာခ်ားခ်က္ကိုၾကည့္ပါ။

မတူညီတဲ့ dit နဲ႕ dah. အစီအစဥ္မက်တဲ့ spacing

တူညီမႈမရွိ၊ စည္ခ်က္မရွိ။

အံ့ၾသစရာက ဒီ စနစ္ရဲ႕ ရို္းရွင္းမႈက

Eurpoe က ပင္အပ္ ေၾကးနန္းက

ခလုတ္ေတြထက္

ျမန္သြားေစတယ္။

ႏႈန္းက တစ္မိနစ္ကို 135 လံုးထိျမန္သြားေစတယ္။

ေလ့က်င့္ထားတဲ့ operator

ေတြနဲ့ဆို ပို္ျမန္ပါတယ္။

May 24th 1844 မွာေတာ့ "What hath God wrought"

ဆိုတဲ့စာသားကို ေအာင္ျမင္စြာပို႕ႏိုင္ခဲ့တယ္။

ေနာက္ေန႕မွာNew York Tribune က

ကြက္လပ္ေလးမ်ားကိုအံ့ၾသဖြယ္ရာအနိုင္ပိုငိးမႈခရီးေရာက္ခဲ့ဲျပီ

ဆိုၿပီး ေရးသား႕ခဲ့ပါတယ္။

အဲအခ်ိန္တုန္းက သတင္းေတြရဲ႕ 90% က

ျမင္းနဲ႕ပို႕ေဆာင္ခဲ့ၾကတယ္။

ခ်က္ခ်င္းဆုိသလိုပဲ နည္းပညာက စစ္ဘက္၊ သတင္းဘက္နဲ႕

စီးပြားေရးဘက္၊ ရာဇ၀တ္မႈတိုက္ျဖတ္ေရးဘက္မွာ

အေရးပါလာတယ္။

သတင္းအခ်က္အလက္ကို အေျခခံတဲ့ ဘယ္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းကမဆို

Morse Code နဲ႕ ေၾကးနန္းကို အားထားလာတယ္။

1900 မွာ စာတစ္ေစာင္ကို 30 cents ထိေစ်းက်ခဲ့တဲ့

အခါမွာေတာ့ အသံုးျပဳသူက မ်ားလာၿပီး

ထိုႏွစ္မွာပဲ စာေစာင္ေပါင္း 63.2 သန္း ပို႕ခဲ့ပါတယ္။

လူေတြေက ဒီ စနစ္ကို စသံုးလာတဲ့ အေၾကာင္းက

ပိုက္ဆံေခၽြတာဖို႕ျဖစ္တယ္။

ဒါ စာလံုးေတြကို သာမန္စာေၾကာင္း

အျဖစ္ ေျပာင္းတဲ့ code စာအုပ္ေတြေပၚေပါက္လာတယ္။

ဥပမာ။ 'Blade' ဆိုတာက

'Please name and reserve, for myself and family,

the following accommodations.' ဆိုၿပီး အဓိပၸယ္ေပၚေစပါတယ္။

လူေတြစာခ်ဲ႕သေရြ႕ ပိုက္ဆံရၾကတဲ့

ေၾကးနန္းကုမဏၰီေတြက ဒါကို မေက်နပ္ၾကပါဘူး။

စာလံုးမ်ားေလး အျမတ္ရေလျဖစ္တယ္။

အခုဆိုရင္ သတင္းေတြက လိုသလိုလုပ္လို့ရတဲ့ စကားမွန္း သိသာသြားပါၿပီ။

အဓိပၸယ္ တိတိက်က်လိုတယ္။

ဒါေပမယ်႕ထင္ရွားတဲ့ ေမးခြန္းတစ္ခုကို မေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့ဘူး။

ဒါက သတင္းတစ္ခုကို ပို႕ဖို႕ ပိုက္ဆံေကာက္ရင္

ဘယ္ စနစ္မဆို

အားလံုးအတြက္ မွ်တေအာင္ ဘယ္လိုေကာက္မလဲဆိုတာပါ

စာသားအေရအတြက္၊ အလ်ားနဲ႕

မလံုေလာက္ေတာ့ပါဘူး။