1
00:00:00,984 --> 00:00:04,240
Ta hãy xem thử
một bức ảnh chụp Trái Đất nhé.

2
00:00:04,560 --> 00:00:05,996
Đó là một hành tinh tuyệt vời.

3
00:00:06,010 --> 00:00:08,383
Là một nhà địa chất,
tôi rất vui vì điều đó,

4
00:00:08,403 --> 00:00:09,816
thực sự Trái Đất rất tuyệt.

5
00:00:09,840 --> 00:00:13,296
Đây là nơi giàu tiềm năng,
không ngừng thay đổi và vận động.

6
00:00:13,320 --> 00:00:15,120
Một hành tinh thú vị để sinh sống.

7
00:00:16,280 --> 00:00:19,976
Hôm nay, tôi muốn chia sẻ với các bạn
góc nhìn của một nhà địa chất

8
00:00:20,000 --> 00:00:22,216
về cách mà những hiểu biết
về lịch sử Trái Đất

9
00:00:22,240 --> 00:00:25,736
đang giúp đỡ và định hướng
các quyết định của ta ngày nay

10
00:00:25,760 --> 00:00:28,840
về cách sinh sống
và bảo tồn hành tinh xanh này.

11
00:00:29,520 --> 00:00:33,256
Có rất nhiều điều thú vị
đang xảy ra trên bề mặt Trái Đất.

12
00:00:33,280 --> 00:00:34,840
Nếu ta phóng đại chỗ này lên,

13
00:00:35,360 --> 00:00:38,200
tôi muốn nói cho các bạn biết
về vài hiện tượng đã xảy ra.

14
00:00:38,230 --> 00:00:41,020
Vật chất được trung chuyển
liên tục trên bề mặt Trái Đất,

15
00:00:41,050 --> 00:00:44,030
một hiện tượng quan trọng
là việc vật chất từ các vùng núi cao

16
00:00:44,060 --> 00:00:47,230
bị xói mòn, rửa trôi
và được vận chuyển ra biển.

17
00:00:47,260 --> 00:00:49,010
Quá trình này cứ tiếp diễn,

18
00:00:49,030 --> 00:00:51,936
và ảnh hưởng sâu sắc
tới sự hình thành đất liền.

19
00:00:51,960 --> 00:00:53,856
Ví dụ dưới đây tại miền nam Ấn Độ,

20
00:00:53,880 --> 00:00:56,376
nơi xuất hiện vài dãy núi
lớn nhất thế giới;

21
00:00:56,400 --> 00:00:58,376
trên bức ảnh vệ tinh này, bạn có thể thấy

22
00:00:58,400 --> 00:01:02,576
các dòng sông đang vận chuyển vật chất
từ các dãy núi đó xuống biển.

23
00:01:02,600 --> 00:01:04,775
Bạn hãy nghĩ chúng giống như chiếc xe ủi.

24
00:01:04,800 --> 00:01:08,520
Thực tế, chúng đang san bằng
những quả núi và đẩy chúng xuống biển.

25
00:01:09,440 --> 00:01:11,256
Tôi sẽ đưa một ví dụ để chứng minh.

26
00:01:11,280 --> 00:01:12,616
Hãy phóng to chỗ này lên.

27
00:01:12,640 --> 00:01:15,176
Tôi muốn nói chi tiết hơn
về một dòng sông cụ thể.

28
00:01:15,200 --> 00:01:17,856
Bạn đang thấy lưu vực tuyệt đẹp
mà dòng sông đó tạo ra

29
00:01:17,880 --> 00:01:19,976
khi nó liên tục
đẩy vật chất hướng ra biển,

30
00:01:20,000 --> 00:01:21,616
nhưng lưu vực này không ổn định.

31
00:01:21,640 --> 00:01:24,326
Dòng chảy của các con sông này
thay đổi liên tục,

32
00:01:24,350 --> 00:01:26,316
và điều đó ảnh hưởng to lớn tới chúng ta.

33
00:01:26,340 --> 00:01:28,736
Hãy lấy ví dụ về sông Kosi.

34
00:01:28,760 --> 00:01:31,416
Nó sở hữu một dòng chảy
khá đẹp theo hình chữ C;

35
00:01:31,440 --> 00:01:33,896
khi ra khỏi các dãy núi hùng vĩ của Nepal,

36
00:01:33,920 --> 00:01:36,056
nó mang theo vô số vật chất

37
00:01:36,080 --> 00:01:39,046
trong đó có lượng lớn phù sa
từ các dãy núi,

38
00:01:39,070 --> 00:01:40,926
con sông đó đã chảy khắp Ấn Độ

39
00:01:40,950 --> 00:01:42,290
và mang theo số vật chất đó.

40
00:01:42,560 --> 00:01:44,856
Hãy quan sát kỹ hơn khu vực này,

41
00:01:44,880 --> 00:01:48,309
tôi sẽ nói rõ hơn về những điều
đã diễn ra với dòng sông Kosi.

42
00:01:48,333 --> 00:01:50,896
Đó là ví dụ tiêu biểu
về cách các lưu vực thay đổi.

43
00:01:50,920 --> 00:01:54,496
Bức ảnh vệ tinh này được chụp
vào tháng 8 năm 2008,

44
00:01:54,520 --> 00:01:56,216
bức ảnh này đã được phục chế màu,

45
00:01:56,264 --> 00:01:58,120
như vậy rừng cây sẽ có màu xanh lá

46
00:01:58,150 --> 00:02:00,096
và sông ngòi mang màu xanh biển.

47
00:02:00,120 --> 00:02:03,656
Một lần nữa, bạn lại thấy
đường cong chữ C này

48
00:02:03,680 --> 00:02:05,720
khi dòng chảy của nó ra khỏi Nepal.

49
00:02:06,120 --> 00:02:08,136
Giờ là thời điểm gió mùa hoạt động manh.

50
00:02:08,160 --> 00:02:10,696
Tháng tám là lúc gió mùa hạ
hoạt động mạnh ở vùng này,

51
00:02:10,726 --> 00:02:13,576
và các cư dân sống ở ven sông
cũng chẳng lạ gì cảnh ngập lụt

52
00:02:13,600 --> 00:02:17,172
và những sự phiền toái mà nó mang lại.

53
00:02:17,440 --> 00:02:19,696
Nhưng vào năm 2008,
một điều thú vị đã xảy ra,

54
00:02:19,720 --> 00:02:22,616
và dòng chảy của con sông đó
đã thay đổi đáng kể.

55
00:02:22,640 --> 00:02:25,640
Và những cơn lũ nó gây ra
cũng rất khác các lần trước.

56
00:02:25,664 --> 00:02:28,416
Sông Kosi đang hướng dòng chảy
xuống hạ lưu như hình,

57
00:02:28,440 --> 00:02:30,870
nhưng có những thời điểm
mà nó mang quá nhiều phù sa

58
00:02:30,900 --> 00:02:32,296
làm tốc độ chảy chậm hẳn lại,

59
00:02:32,320 --> 00:02:34,456
và sự tắc nghẽn đó sẽ thay đổi đáng kể

60
00:02:34,480 --> 00:02:36,176
hướng dòng chảy của nó.

61
00:02:36,200 --> 00:02:39,056
Đây là bức ảnh vệ tinh
được chụp hai tuần sau đó.

62
00:02:39,080 --> 00:02:41,016
Đây là hướng chảy cũ

63
00:02:41,040 --> 00:02:42,656
có hình chữ C tôi vừa nói đến,

64
00:02:42,680 --> 00:02:44,776
bạn thấy là nó không còn
màu xanh biển nữa.

65
00:02:44,800 --> 00:02:46,776
Ta đang thấy màu xanh biển đó

66
00:02:46,800 --> 00:02:48,820
đã chuyển tới gần chính giữa bức ảnh.

67
00:02:48,850 --> 00:02:51,616
Như vậy, sông Kosi đã thay đổi hướng chảy,

68
00:02:51,640 --> 00:02:54,336
thang đo của bản đồ này
vào khoảng 64 ki-lô-mét.

69
00:02:54,360 --> 00:02:57,880
Rất nhanh chóng, con sông này
đã di chuyển trên 48 ki-lô-mét.

70
00:02:58,560 --> 00:03:01,736
Việc dòng chảy bị tắc nghẽn
đã khiến nó thay đổi hướng chảy.

71
00:03:01,760 --> 00:03:03,856
Đây là bức ảnh được chụp một tuần sau đó,

72
00:03:03,880 --> 00:03:06,136
bạn đang thấy dòng chảy cũ của nó,

73
00:03:06,160 --> 00:03:08,816
bạn thấy sự thay đổi này vẫn tiếp diễn

74
00:03:08,840 --> 00:03:11,412
khi hướng chảy của nó
đang đi xa dần dòng cũ.

75
00:03:11,920 --> 00:03:13,976
Hãy hình dung về bề mặt Trái Đất hiện nay,

76
00:03:14,000 --> 00:03:16,616
khi các con sông
dễ thay đổi dòng chảy hơn,

77
00:03:16,640 --> 00:03:21,136
thì việc đoán trước thời điểm và thời gian
nó thay đổi là rất quan trọng.

78
00:03:21,160 --> 00:03:25,040
Những quá trình thay đổi này
thường xuyên xảy ra quanh ta.

79
00:03:25,640 --> 00:03:27,456
Tại Mỹ,

80
00:03:27,480 --> 00:03:31,536
dòng sông Mississippi vốn đang lấy
khá nhiều phù sa từ các ngọn núi.

81
00:03:31,560 --> 00:03:33,936
Nó đẩy vật chất từ dãy núi Rocky

82
00:03:33,960 --> 00:03:35,496
và từ Đại bình nguyên Mỹ.

83
00:03:35,520 --> 00:03:38,736
Nó rút bớt và di chuyển chúng
trên khắp nước Mỹ

84
00:03:38,760 --> 00:03:40,680
và tập hợp chúng tại vịnh Mexico.

85
00:03:41,320 --> 00:03:44,700
Đây là dòng chảy của Mississippi
mà ta vẫn hay nhìn thấy,

86
00:03:44,730 --> 00:03:46,926
nhưng không phải lúc nào
nó cũng chảy như vậy.

87
00:03:46,946 --> 00:03:48,576
Nếu dùng các dữ liệu địa chất học,

88
00:03:48,600 --> 00:03:51,320
ta có thể tái tạo hướng chảy
trong quá khứ của nó.

89
00:03:52,120 --> 00:03:54,416
Chẳng hạn, vùng màu đỏ này

90
00:03:54,440 --> 00:03:57,976
là khu vực có dòng chảy của Mississippi
và vật chất tại đó được tích tụ

91
00:03:58,000 --> 00:03:59,640
vào 4.600 năm trước.

92
00:04:00,240 --> 00:04:02,336
Khoảng 3.500 năm trước,

93
00:04:02,360 --> 00:04:04,736
nó chảy theo hướng màu cam trên hình vẽ.

94
00:04:04,760 --> 00:04:06,776
Dòng chảy tiếp tục thay đổi.

95
00:04:06,800 --> 00:04:08,696
Hai nghìn năm trước,

96
00:04:08,720 --> 00:04:10,416
một nghìn năm trước,

97
00:04:10,440 --> 00:04:11,656
700 năm trước.

98
00:04:11,680 --> 00:04:14,096
Và chỉ trong khoảng 500 năm trở lại đây,

99
00:04:14,120 --> 00:04:16,959
Mississippi mới có dòng chảy
như ta biết ngày nay.

100
00:04:18,079 --> 00:04:20,016
Các quá trình này rất quan trọng,

101
00:04:20,040 --> 00:04:22,896
đặc biệt tại các khu vực đồng bằng tại Mỹ,

102
00:04:22,920 --> 00:04:26,736
nơi việc thay đổi dòng chảy
của sông Mississipi

103
00:04:26,760 --> 00:04:29,490
giúp bồi đắp đồng bằng và lấn biển.

104
00:04:29,520 --> 00:04:31,336
Đó là các bất động sản cực kỳ giá trị,

105
00:04:31,360 --> 00:04:36,616
những khu vực đồng bằng như thế
là nơi tập trung đông dân nhất thế giới.

106
00:04:36,640 --> 00:04:39,096
Việc hiểu biết cách chúng hoạt động,

107
00:04:39,120 --> 00:04:42,256
cách chúng hình thành
và thay đổi trong tương lai

108
00:04:42,280 --> 00:04:44,680
là rất quan trọng với những ai
sống ở khu vực đó.

109
00:04:45,480 --> 00:04:47,016
Như vậy, sông ngòi sẽ thay đổi.

110
00:04:47,040 --> 00:04:49,936
Tồn tại những thay đổi lớn hơn
cả những điều tôi vừa đề cập.

111
00:04:49,960 --> 00:04:52,216
Tôi muốn nói đến
vài sự thay đổi lớn sau đây.

112
00:04:52,240 --> 00:04:54,776
Hãy chuyển đến nhữn khu vực
sông Amazon chảy qua,

113
00:04:54,800 --> 00:04:56,816
ta lại có một hệ thống lưu vực khổng lồ

114
00:04:56,840 --> 00:05:01,216
thu thập và vận chuyển phù sa
từ dãy núi Andes,

115
00:05:01,240 --> 00:05:03,056
đi khắp khu vực Nam Mỹ

116
00:05:03,080 --> 00:05:05,760
và đưa chúng tới Đại Tây Dương.

117
00:05:06,560 --> 00:05:11,256
Khi phóng to hơn, bạn đang thấy
những dòng chảy uốn lượn đẹp đẽ này.

118
00:05:11,280 --> 00:05:14,256
Xin nhắc lại, chúng rất đẹp,
nhưng không hề ổn định.

119
00:05:14,280 --> 00:05:16,016
Chúng vẫn thay đổi dòng chảy.

120
00:05:16,040 --> 00:05:19,656
Ta có thể dùng ảnh vệ tinh
được chụp trong khoảng 30 năm trở lại đây

121
00:05:19,680 --> 00:05:21,816
để khảo sát sự thay đổi của chúng.

122
00:05:21,840 --> 00:05:26,016
Hãy để ý kỹ các đường cong
trong hướng chảy của nó,

123
00:05:26,040 --> 00:05:29,016
bạn sẽ phát hiện ra rằng chúng
không ở một chỗ quá lâu.

124
00:05:29,040 --> 00:05:31,320
Chúng tiến hoá và thay đổi dòng chảy.

125
00:05:32,840 --> 00:05:35,216
Nếu bạn nhìn vào khu vực đang khoanh tròn,

126
00:05:35,240 --> 00:05:38,216
tôi muốn bạn để ý rằng
một phần dòng chảy của dòng sông

127
00:05:38,240 --> 00:05:39,656
đã hoàn toàn biến mất,

128
00:05:39,680 --> 00:05:41,256
như thể một chiếc roi da

129
00:05:41,280 --> 00:05:43,960
bị đứt hẳn một phần
khỏi dòng chảy chính vậy.

130
00:05:44,360 --> 00:05:45,976
Lại nói về thang đo,

131
00:05:46,000 --> 00:05:50,936
ở đây, dòng chảy của nó
đã thay đổi khoảng hơn sáu ki-lô-mét

132
00:05:50,960 --> 00:05:52,640
chỉ trong một đến hai mùa nước.

133
00:05:53,080 --> 00:05:55,976
Như vậy, toàn bộ địa hình
trên Trái Đất ta đang sống

134
00:05:56,000 --> 00:05:58,416
nhờ vào sự vận chuyển vật chất từ núi cao

135
00:05:58,440 --> 00:05:59,776
xuôi dòng tới biển,

136
00:05:59,800 --> 00:06:01,416
đang thay đổi liên tục.

137
00:06:01,440 --> 00:06:02,896
Chúng thực sự thay đổi,

138
00:06:02,920 --> 00:06:04,410
ta cần hiểu rõ quá trình đó

139
00:06:04,430 --> 00:06:08,136
để có những giải pháp
sinh sống lâu bền trên các địa hình đó.

140
00:06:08,160 --> 00:06:11,216
Nhưng điều đó thực sự khó khăn
nếu những thông tin ta có được

141
00:06:11,240 --> 00:06:13,576
chỉ là sự thay đổi
trên bề mặt Trái Đất hiện nay.

142
00:06:13,600 --> 00:06:15,656
Đúng không? Ta không có nhiều bằng chứng.

143
00:06:15,680 --> 00:06:20,496
Chẳng hạn, ta chỉ có dữ liệu ảnh vệ tinh
trong khoảng 30 năm gần đây.

144
00:06:20,520 --> 00:06:23,416
Ta cần nhiều bằng chứng hơn
để thực sự hiểu về quá trình này.

145
00:06:23,440 --> 00:06:24,880
Thêm nữa, ta cần biết

146
00:06:24,910 --> 00:06:28,296
về cách các địa hình này
phản ứng với biến đổi khí hậu

147
00:06:28,320 --> 00:06:29,576
và biến đổi do con người

148
00:06:29,600 --> 00:06:32,440
khi ta ngày càng sử dụng
và làm thay đổi nhiều đất hơn.

149
00:06:33,160 --> 00:06:35,696
Đây là nơi đất đá được tích tụ lại.

150
00:06:35,720 --> 00:06:38,216
Khi chảy,

151
00:06:38,240 --> 00:06:41,136
các con sông đã vận chuyển
vật chất từ núi xuống biển,

152
00:06:41,160 --> 00:06:44,616
đôi khi một phần đất, đá, phù sa
đã bị kẹt lại dưới đáy sông.

153
00:06:44,640 --> 00:06:47,336
Chúng bị kẹt lại và chôn vùi,

154
00:06:47,360 --> 00:06:51,096
tích tụ lại và hình thành nên
một lớp trầm tích rất lớn và dày

155
00:06:51,120 --> 00:06:53,136
và dần dần sẽ chuyển thành đá.

156
00:06:53,160 --> 00:06:55,736
Như vậy, chúng ta
có thể đến các khu vực đó,

157
00:06:55,760 --> 00:06:58,400
nơi ta có thể tìm thấy
các lớp trầm tích lớn như vậy,

158
00:06:58,430 --> 00:07:00,066
nhờ đó, ta sẽ quay ngược thời gian

159
00:07:00,086 --> 00:07:02,736
và tìm hiểu về địa hình nơi đó
trong quá khứ.

160
00:07:02,760 --> 00:07:04,896
Ta làm điều đó để góp phần mô phỏng

161
00:07:04,920 --> 00:07:09,240
và nghiên cứu về cách
các địa hình tiến hoá và thay đổi.

162
00:07:10,160 --> 00:07:11,776
Điều này không quá khó khăn,

163
00:07:11,800 --> 00:07:14,776
vì bản thân Trái Đất đã là
một thiên sử rất kỳ vĩ.

164
00:07:14,800 --> 00:07:19,616
Đoạn video sau đây mô phỏng lại
lịch sử địa chất của Trái Đất

165
00:07:19,640 --> 00:07:23,256
đếm ngược từ hiện tại
về 600 triệu năm trước.

166
00:07:23,280 --> 00:07:25,256
Một quãng thời gian không quá dài.

167
00:07:25,280 --> 00:07:28,016
Việc thay đổi vị trí đất liền

168
00:07:28,040 --> 00:07:31,176
kéo theo sự thay đổi
của khí hậu và mực nước biển;

169
00:07:31,200 --> 00:07:34,810
ta sẽ tìm hiểu được
nhiều dạng địa hình khác nhau,

170
00:07:34,830 --> 00:07:37,706
nhiều dạng môi trường khác nhau
nếu ta quay về được quá khứ -

171
00:07:37,726 --> 00:07:38,900
Nếu có cỗ máy thời gian,

172
00:07:38,920 --> 00:07:40,376
ta có thể tìm hiểu chúng.

173
00:07:40,400 --> 00:07:42,136
Và ta thực sự cần những cỗ máy đó

174
00:07:42,160 --> 00:07:45,496
nếu ta nhìn trực tiếp những mẫu đá
đang chìm dưới đáy sông khi đó.

175
00:07:45,520 --> 00:07:46,740
Tôi có một ví dụ nhỏ

176
00:07:46,760 --> 00:07:49,776
sẽ đưa bạn về một thời điểm đặc biệt
trong quá khứ của Trái Đất.

177
00:07:49,800 --> 00:07:53,016
Khoảng 55 triệu năm trước,
Trái Đất ấm lên nhanh chóng,

178
00:07:53,040 --> 00:07:55,536
nguyên nhân do một lượng lớn
khí các-bon đi-ô-xít

179
00:07:55,560 --> 00:07:57,376
đã đi vào khí quyển,

180
00:07:57,400 --> 00:08:01,256
chúng đã làm nhiệt độ toàn cầu
tăng lên với tốc độ phi mã.

181
00:08:01,280 --> 00:08:03,936
Tôi đang cố nói giảm
khi nhắc đến "sự ấm lên,"

182
00:08:03,960 --> 00:08:06,936
bởi lẽ khi đó, các loài nhiệt đới
như cá sấu và các cây họ dừa

183
00:08:06,960 --> 00:08:09,976
đã xuất hiện tại Canada
và vùng cực nam Nam Mỹ, Patagonia.

184
00:08:10,000 --> 00:08:13,176
Đây là thời kì Trái Đất khá ấm
và điều đó xảy ra rất đột ngột.

185
00:08:13,200 --> 00:08:14,416
Điều ta có thể làm

186
00:08:14,440 --> 00:08:17,496
là tìm kiếm những mẫu trầm tích
bị chôn vùi tại thời điểm đó

187
00:08:17,520 --> 00:08:21,120
và mô phỏng lại cách địa hình thay đổi
do sự ấm lên toàn cầu xảy ra lúc đó.

188
00:08:21,560 --> 00:08:23,456
Và chúng đây, các mẫu trầm tích

189
00:08:23,480 --> 00:08:25,816
(Cười)

190
00:08:25,840 --> 00:08:27,576
Đây thực ra là một đống đá.

191
00:08:27,600 --> 00:08:29,216
Vùng khoanh vàng này

192
00:08:29,240 --> 00:08:30,976
đã từng là một con sông cổ đại,

193
00:08:31,000 --> 00:08:32,667
giống như những điều tôi vừa nói,

194
00:08:32,691 --> 00:08:35,976
chúng là những trầm tích còn sót lại
từ 55 triệu năm về trước.

195
00:08:36,000 --> 00:08:39,096
Các nhà địa chất như chúng tôi
có thể nghiên cứu chúng kỹ hơn

196
00:08:39,120 --> 00:08:40,669
và mô phỏng lại địa hình.

197
00:08:41,240 --> 00:08:42,736
Đây là một ví dụ khác.

198
00:08:42,760 --> 00:08:45,216
Vùng khoanh vàng này
đã từng là một dòng sông.

199
00:08:45,240 --> 00:08:46,776
Đây là con sông khác trên nó.

200
00:08:46,800 --> 00:08:50,096
Chúng tôi có thể sử dụng
các phương pháp đo đạc và nghiên cứu

201
00:08:50,120 --> 00:08:51,496
để tìm hiểu chúng.

202
00:08:51,520 --> 00:08:53,896
Ví dụ, chi tiết tôi vừa khoanh tròn

203
00:08:53,920 --> 00:08:57,376
chỉ ra rằng con sông đó
sâu khoảng một mét.

204
00:08:57,400 --> 00:08:59,496
Bạn hoàn toàn có thể lội qua dòng nước

205
00:08:59,520 --> 00:09:01,760
nếu bạn ở đó vào 55 triệu năm trước.

206
00:09:02,480 --> 00:09:05,376
Màu đỏ xuất hiện xung quanh
các dòng chảy trên hình

207
00:09:05,400 --> 00:09:07,176
là dấu vết của phù sa cổ.

208
00:09:07,200 --> 00:09:11,056
Nhờ đó, chúng tôi có thể tìm hiểu
những loài sinh vật từng sống quanh đó,

209
00:09:11,080 --> 00:09:14,640
và tìm hiểu cách các dòng sông
tương tác với lưu vực xung quanh.

210
00:09:15,680 --> 00:09:20,056
Vậy nên chúng tôi có thể nghiên cứu tỉ mỉ
và mô phỏng tương đối chính xác

211
00:09:20,080 --> 00:09:22,936
dòng chảy của chúng
và các dạng địa hình liên quan.

212
00:09:22,960 --> 00:09:25,440
Chúng tôi đã nghiên cứu địa điểm đó

213
00:09:26,160 --> 00:09:27,120
cách đây không lâu,

214
00:09:27,150 --> 00:09:30,136
nếu ta nhìn vào các sự kiện
trước sự biến đổi khí hậu khi ấy,

215
00:09:30,160 --> 00:09:33,776
đó là một con sông có dòng chảy
bám theo vách núi và hướng ra biển,

216
00:09:33,800 --> 00:09:38,880
chúng giống những gì tôi đã cho bạn thấy
ở lưu vực sông Amazon.

217
00:09:38,910 --> 00:09:41,516
Nhưng tại ngay thời điểm
biến đổi khí hậu đột ngột đó,

218
00:09:41,536 --> 00:09:43,210
con sông đó đã thay đổi mạnh mẽ.

219
00:09:43,480 --> 00:09:45,336
Hai bờ sông rộng ra rất nhanh,

220
00:09:45,360 --> 00:09:48,920
và độ rộng hai bờ sông liên tục thay đổi.

221
00:09:49,880 --> 00:09:53,776
Cuối cùng, nó quay trở về trạng thái cũ

222
00:09:53,800 --> 00:09:57,616
như trước khi xảy ra biến đổi khí hậu,

223
00:09:57,640 --> 00:09:59,280
nhưng điều đó diễn ra khá lâu.

224
00:10:00,240 --> 00:10:04,096
Như vậy, ta có thể quay ngược thời gian
và nghiên cứu được những điều đó,

225
00:10:04,120 --> 00:10:06,736
hiểu biết hơn về các thay đổi
của địa hình Trái Đất

226
00:10:06,760 --> 00:10:10,536
khi xảy ra sự thay đổi khí hậu
hoặc thay đổi do con người.

227
00:10:10,560 --> 00:10:12,656
Các yếu tố gây biến đổi cho sông ngòi

228
00:10:12,680 --> 00:10:17,456
hay nguyên nhân khiến sông ngòi
thay đổi hình thù và dòng chảy

229
00:10:17,480 --> 00:10:21,416
có thể do lượng nước dư thừa
từ đất liền quanh đó

230
00:10:21,440 --> 00:10:23,376
xuất hiện khi khí hậu ấm lên;

231
00:10:23,400 --> 00:10:25,936
hay do ta đã tác động làm tăng
hoặc giảm lượng phù sa

232
00:10:25,960 --> 00:10:27,800
và làm thay đổi dòng chảy sông ngòi.

233
00:10:28,680 --> 00:10:30,776
Tóm lại,

234
00:10:30,800 --> 00:10:33,416
chừng nào ta còn sinh sống trên Trái Đất,

235
00:10:33,440 --> 00:10:36,816
ta cần kiểm soát tốt các tài nguyên
và các mối nguy hại,

236
00:10:36,840 --> 00:10:39,816
và điều chỉnh cách ta sống
ở một môi trường dễ bị ảnh hưởng.

237
00:10:39,840 --> 00:10:43,776
Tôi cho rằng cách duy nhất
để ta làm được điều đó một cách bền vững

238
00:10:43,800 --> 00:10:46,016
là ta cần tìm hiểu thông tin

239
00:10:46,040 --> 00:10:50,136
về sự thay đổi và tiến hoá của định
trong quá khứ ở Trái Đất.

240
00:10:50,160 --> 00:10:51,376
Cám ơn.

241
00:10:51,400 --> 00:10:55,840
(Vỗ tay)