1
00:00:07,401 --> 00:00:11,408
Vücudunuzdaki en geniş organ
karaciğeriniz veya beyniniz değildir.

2
00:00:11,408 --> 00:00:16,284
Yetişkinlerde yaklaşık iki metrekare
yüzey alanına sahip olan derinizdir.

3
00:00:16,284 --> 00:00:19,420
Derinin farklı bölgelerinin
farklı özellikleri olsa da,

4
00:00:19,420 --> 00:00:22,035
yüzeyinin büyük bir kısmı
terlemek, ısıyı hissetmek

5
00:00:22,035 --> 00:00:26,152
veya tüylenmek gibi
benzer fonksiyonlara sahiptir.

6
00:00:26,152 --> 00:00:28,195
Fakat derin bir kesik veya yara sonrası

7
00:00:28,195 --> 00:00:31,676
yeni iyileşmiş deri
etrafından farklı görünür

8
00:00:31,676 --> 00:00:36,481
ve bir süre için veya temelli olarak
özelliklerinin tamamına sahip olamaz.

9
00:00:36,481 --> 00:00:41,097
Bunun nedenini anlamak için
insan derisinin yapısına bakmamız gerek.

10
00:00:41,097 --> 00:00:43,045
Epidermis adındaki ilk tabaka

11
00:00:43,045 --> 00:00:47,219
genel olarak keratinosid adı verilen
sertleşmiş hücrelerden oluşur

12
00:00:47,219 --> 00:00:49,135
ve koruma sağlar.

13
00:00:49,135 --> 00:00:52,192
Dış katman olduğundan 
sürekli dökülür ve yenilenir


14
00:00:52,192 --> 00:00:54,085
onarımı da oldukça kolaydır.

15
00:00:54,085 --> 00:00:57,244
Fakat bazen bir yara dermise,
yani cildin birçok işlevini sağlayan

16
00:00:57,244 --> 00:01:00,664
kan damarlarını, çeşitli bezleri
ve sinir uçlarını barındıran katmana

17
00:01:00,664 --> 00:01:03,645
kadar derine inebilir.

18
00:01:03,655 --> 00:01:06,583
Bu tür bir olay
dört sıralı aşamalı

19
00:01:06,583 --> 00:01:09,798
bir yeniden oluşturma sürecinin
başlalangıcını tetikler.

20
00:01:09,798 --> 00:01:14,840
İlk aşama, hemostaz, 
derinin iki anlık tehdide tepkisidir:

21
00:01:14,840 --> 00:01:16,446
şu an kan kaybediyorsun

22
00:01:16,446 --> 00:01:20,256
ve epidermisin fiziksel bariyeri bozuldu.

23
00:01:20,256 --> 00:01:23,007
Damarları kanamayı en aza indirmek için
daralırken,

24
00:01:23,007 --> 00:01:25,258
vasokonstiksiyon olarak bilinen süreçte,

25
00:01:25,258 --> 00:01:28,952
iki tehdit de kan pıhtısı oluşturularak
baskılanır.

26
00:01:28,952 --> 00:01:33,140
Fibrin adında özel bir protein
kanın dışarı akmasını

27
00:01:33,140 --> 00:01:38,449
ve bakteri ve patojenlerin içeri girmesini
engelleyen çapraz bağlar oluşturur.

28
00:01:38,449 --> 00:01:41,902
Bu şekilde geçen üç saat sonra
kırmızıya dönen deri

29
00:01:41,902 --> 00:01:44,828
sıradaki aşama olan
iltihaplanmanın sinyallerini verir.

30
00:01:44,828 --> 00:01:47,726
Kanamanın kontrol altına alınması
ve bariyerin kapatılmasıyla

31
00:01:47,726 --> 00:01:52,009
vücut içeri girmiş olabilecek patojenlerle
savaşması için özel hücreler gönderir.

32
00:01:52,009 --> 00:01:54,773
Bunların en önemlileri arasında
histiyosit olarak bilinen

33
00:01:54,773 --> 00:01:56,842
beyaz kan hücreleri bulunur.

34
00:01:56,842 --> 00:02:01,724
Bu hücreler, fagositoz işlemiyle
bakterileri ve hasarlı dokuyu tüketip

35
00:02:01,724 --> 00:02:05,508
iyieşmeyi hızlandıracak
büyüme faktörleri üretirler.

36
00:02:05,508 --> 00:02:07,992
Bu ufak askerlerin
yaralı bölgeye ulaşmak için

37
00:02:07,992 --> 00:02:10,377
kan damarlarında 
yolculuk etmeleri gerektiğinden,

38
00:02:10,377 --> 00:02:13,597
daha önce daralmış olan damarlar
vazodilasyon süreciyle

39
00:02:13,597 --> 00:02:16,253
tekrar genişlemeye başlar.

40
00:02:16,253 --> 00:02:18,443
Yaralanmadan 
iki-üç gün geçtikten sonra

41
00:02:18,443 --> 00:02:23,238
fibroplast hücrelerinin yaraya girmesiyle
prolifertif aşama başlar.

42
00:02:23,238 --> 00:02:25,681
Kolajen depolama sürecinde,

43
00:02:25,681 --> 00:02:29,749
önceki fibrinin yerini alması için
birleştirici doku oluşturarak

44
00:02:29,749 --> 00:02:33,934
yarada kolajen adı verilen 
lifli bir protein üretilir.

45
00:02:33,934 --> 00:02:37,717
Epidermal hücreler derinin üst tabakasını
tekrar şekillendirmek için bölünürken,

46
00:02:37,717 --> 00:02:40,610
dermis yarayı kapatmak için büzüşür.

47
00:02:40,610 --> 00:02:43,217
Son olarak yenileme sürecinin
dördüncü aşamasında

48
00:02:43,217 --> 00:02:47,601
biriken yeni kolajenin özel tiplere
dönüştürülmesiyle

49
00:02:47,601 --> 00:02:49,428
yara olgunlaşır.

50
00:02:49,428 --> 00:02:52,116
Bir yıla kadar uzayabilen 
bu süreçte

51
00:02:52,116 --> 00:02:55,231
yeni derinin esnekliği gelişir

52
00:02:55,231 --> 00:02:58,639
damar ve diğer bağlantılar güçlenir.

53
00:02:58,639 --> 00:03:02,104
Zamanla, yeni doku
başlangıçtaki yaranın ciddiyetine

54
00:03:02,104 --> 00:03:04,706
ve işlevin kendisine bağlı olarak

55
00:03:04,706 --> 00:03:08,628
orijinal sağlıklı işlevinin
%50-80'ine kadar ulaşabilir.

56
00:03:08,628 --> 00:03:11,098
Fakat deri tamamen 
iyileşmediğinden

57
00:03:11,098 --> 00:03:15,651
yara izleri dünya genelinde doktorlar için
büyük bir sorun olmaya devam ediyor.

58
00:03:15,651 --> 00:03:18,592
Her ne kadar araştırmalacılar
iyileşme sürecini anlama üzerine

59
00:03:18,592 --> 00:03:20,693
önemli adımlarda 
atmış olsalar da

60
00:03:20,693 --> 00:03:23,871
birçok gizem hâlâ 
çözülememiş durumda.

61
00:03:23,871 --> 00:03:27,453
Mesela fibroplast hücreleri
kan damarlarından mı

62
00:03:27,453 --> 00:03:30,039
yoksa yaraya yakın deri dokusundan mı
geliyorlar?

63
00:03:30,039 --> 00:03:32,619
Neden geyikler gibi diğer memeliler

64
00:03:32,619 --> 00:03:37,076
yaralarını insanlardan
çok daha etkili iyileştirebiliyor?

65
00:03:37,076 --> 00:03:39,831
Bu ve diğer sorulara cevap bularak
belki bir gün kendimizi

66
00:03:39,831 --> 00:03:44,794
yaralar sadece hatıralarda kalacak
kadar iyi iyileştirebiliriz.