1
00:00:07,401 --> 00:00:11,408
Najveći organ u vašem telu
nije jetra ili mozak.

2
00:00:11,408 --> 00:00:16,284
To je vaša koža, sa površinom
od skoro 2 kvardatna metra kod odraslih.

3
00:00:16,284 --> 00:00:19,420
Iako različiti delovi kože
imaju različite karakteristike,

4
00:00:19,420 --> 00:00:22,035
većina ove površine vrši slične funkcije,

5
00:00:22,035 --> 00:00:26,152
poput znojenja, osećaja toplote
i hladnoće, kao i rasta dlaka.

6
00:00:26,152 --> 00:00:28,105
Ali nakon duboke posekotine ili rane,

7
00:00:28,105 --> 00:00:31,746
sveže zalečena koža će izgledati
drugačije od okoline

8
00:00:31,746 --> 00:00:36,481
i možda neće neko vreme, ili uopšte,
povratiti sve svoje sposobnosti.

9
00:00:36,481 --> 00:00:41,097
Kako bismo razumeli zašto se ovo dešava,
moramo pogledati strukturu ljudske kože.

10
00:00:41,097 --> 00:00:43,045
Gornji sloj, epidermis,

11
00:00:43,045 --> 00:00:47,219
sastoji se većinom od stvrdnutih ćelija,
keratinocita,

12
00:00:47,219 --> 00:00:49,135
i pruža zaštitu.

13
00:00:49,135 --> 00:00:52,192
S obzirom da se njegov spoljašnji deo
stalno guli i obnavlja,

14
00:00:52,192 --> 00:00:54,085
prilično se lako oporavlja.

15
00:00:54,085 --> 00:00:57,244
Ali ponekad rana probije u dermis,

16
00:00:57,244 --> 00:01:00,664
koji sadrži krvne sudove i razne žlezde
i nervne završetke

17
00:01:00,664 --> 00:01:03,565
koji omogućavaju mnoge od funkcija kože.

18
00:01:03,565 --> 00:01:06,753
Kada se to desi, pokreću se četiri faze

19
00:01:06,753 --> 00:01:09,798
regenerativnog procesa,
koje se preklapaju.

20
00:01:09,798 --> 00:01:14,840
Prva faza, hemostaza, je odgovor kože
na dve neposredne pretnje -

21
00:01:14,840 --> 00:01:16,446
to što gubite krv

22
00:01:16,446 --> 00:01:20,256
i to što je fizička prepreka
u vidu epidermisa sada ugrožena.

23
00:01:20,256 --> 00:01:23,007
Dok se krvni sudovi skupljaju
kako bi smanjili krvarenje,

24
00:01:23,007 --> 00:01:25,258
u procesu pod nazivom vazokonstrikcija,

25
00:01:25,258 --> 00:01:28,952
obe pretnje se eliminišu
tako što se stvara krvni ugrušak.

26
00:01:28,952 --> 00:01:33,140
Poseban protein zvani fibrin
stvara veze na vrhu kože

27
00:01:33,140 --> 00:01:38,449
i time sprečava krv da teče van
a bakterije i patogene da uđu unutra.

28
00:01:38,449 --> 00:01:41,902
Nakon otprilike tri sata ovog procesa,
koža počinje da crveni

29
00:01:41,902 --> 00:01:44,828
i time najavljuje sledeću fazu, upalu.

30
00:01:44,828 --> 00:01:47,726
Kada je krvarenje pod kontrolom
i prepreka osirurana,

31
00:01:47,726 --> 00:01:52,079
telo šalje posebne ćelije da se bore
sa patogenima koji su možda prošli.

32
00:01:52,079 --> 00:01:54,963
Najbitnije među njima su bela krvna zrnca,

33
00:01:54,963 --> 00:01:56,732
zvana makrofagi,

34
00:01:56,732 --> 00:02:02,004
koja proždiru bakterije i oštećuju tkivo
kroz proces zvani fagocitoza,

35
00:02:02,004 --> 00:02:05,718
pored proizvodnje faktora rasta
kako bi se podstaklo zarastanje.

36
00:02:05,718 --> 00:02:08,082
A pošto ovi mali vojnici
moraju da putuju kroz krv

37
00:02:08,082 --> 00:02:10,187
kako bi došli do mesta ranjavanja,

38
00:02:10,187 --> 00:02:13,597
do tada suženi krvni sudovi se šire

39
00:02:13,597 --> 00:02:16,253
u procesu zvanom vazodilatacija.

40
00:02:16,253 --> 00:02:18,443
Oko dva do tri dana nakon nastanka rane,

41
00:02:18,443 --> 00:02:23,238
dešava se faza proliferacije,
kada fibroblasti kreću da ulaze u ranu.

42
00:02:23,238 --> 00:02:25,681
U procesu taloženja kolagena,

43
00:02:25,681 --> 00:02:29,749
oni proizvode vlaknasti protein
na mestu rane, zvani kolagen,

44
00:02:29,749 --> 00:02:33,934
i tako se stvara vezivno tkivo od kože
kako bi se zamenio fibrin od pre.

45
00:02:33,934 --> 00:02:37,717
Kako se ćelije epiderma dele
da obnove spoljašnji sloj kože,

46
00:02:37,717 --> 00:02:40,610
dermis se skuplja da zatvori ranu.

47
00:02:40,610 --> 00:02:43,217
Konačno, u četvrtoj fazi preoblikovanja,

48
00:02:43,217 --> 00:02:47,601
rana zri dok se sveže nataloženi kolagen
raspoređuje i pretvara

49
00:02:47,601 --> 00:02:49,428
u određene tipove.

50
00:02:49,428 --> 00:02:52,116
Kroz ovaj proces,
koji može da traje preko godine,

51
00:02:52,116 --> 00:02:55,231
zatezna čvrstoća nove kože
se poboljšava

52
00:02:55,231 --> 00:02:58,639
i krvni sudovi i druge veze se ojačavaju.

53
00:02:58,639 --> 00:03:02,104
Novo tkivo će vremenom dostići
od 50 do 80%

54
00:03:02,104 --> 00:03:04,566
nekih od svojih normalnih funkcija,

55
00:03:04,566 --> 00:03:08,818
u zavisnosti od težine prvobitne rane
i same funkcije.

56
00:03:08,818 --> 00:03:11,098
Ali s obzirom da se koža
ne oporavlja potpuno,

57
00:03:11,098 --> 00:03:15,751
ožiljci ostaju jedan od najvećih
medicinskih problema za doktore u svetu.

58
00:03:15,751 --> 00:03:18,592
Iako su istraživači postigli znatne pomake

59
00:03:18,592 --> 00:03:20,693
u razumevanju procesa lečenja,

60
00:03:20,693 --> 00:03:23,871
mnoge ključne misterije
još nisu rešene.

61
00:03:23,871 --> 00:03:27,453
Na primer, da li fibroblasti
dolaze iz krvnih sudova

62
00:03:27,453 --> 00:03:30,039
ili iz tkiva kože naspram rane?

63
00:03:30,039 --> 00:03:32,619
I zašto neki drugi sisari poput jelena

64
00:03:32,619 --> 00:03:37,296
leče svoje rane mnogo efikasnije
i potpunije nego ljudi?

65
00:03:37,296 --> 00:03:40,011
Pronalazeći odgovore na ove
i druga pitanja, jednog dana

66
00:03:40,011 --> 00:03:45,054
ćemo možda moći da se izlečimo tako dobro
da će ožiljci postati samo sećanje.