1
00:00:14,216 --> 00:00:15,704
Öğrenme denildiğinde,

2
00:00:15,704 --> 00:00:18,365
sınıfta veya konferans salonunda

3
00:00:18,365 --> 00:00:19,673
masalarında kitapları açık

4
00:00:19,673 --> 00:00:21,941
dikkatlice bir öğretmen veya profesörü

5
00:00:21,941 --> 00:00:23,599
dinleyen öğrenciler aklımıza gelir.

6
00:00:23,599 --> 00:00:26,511
Psikolojide ise öğrenme, 
bir başka anlamda kullanılır.

7
00:00:26,511 --> 00:00:30,152
Psikologlara göre öğrenme,
davranışta meydana gelen

8
00:00:30,152 --> 00:00:32,283
deneyime bağlı uzun süreli değişimdir.

9
00:00:32,283 --> 00:00:34,379
Öğrenmenin temel iki türü

10
00:00:34,379 --> 00:00:36,021
klasik koşullanma ve

11
00:00:36,021 --> 00:00:39,066
edimsel/operant koşullanma 
olarak adlandırılmaktadır.

12
00:00:39,066 --> 00:00:41,969
İlk olarak klasik 
koşullanmadan başlayalım.

13
00:00:41,969 --> 00:00:45,505
1890'larda, Ivan Pavlov adında
Rus fizyolog

14
00:00:45,505 --> 00:00:48,404
köpekler üzerinde 
hayli ünlü bir deney yaptı.

15
00:00:48,404 --> 00:00:49,736
Köpeklere bir miktar yiyecek

16
00:00:49,736 --> 00:00:51,780
gösterip aynı anda bir zil çaldı.

17
00:00:51,780 --> 00:00:55,440
Bir süre sonra, köpekler zil ile yiyeceği
ilişkilendirmeye başlayacaklardı.

18
00:00:55,440 --> 00:00:56,822
Zili duyduklarında,

19
00:00:56,822 --> 00:00:58,420
besleneceklerini öğreneceklerdi.

20
00:00:58,420 --> 00:01:00,454
Neticede, sadece zili çalmak bile

21
00:01:00,454 --> 00:01:02,235
köpeklerin salya akıtmasını sağladı.

22
00:01:02,235 --> 00:01:05,461
Zilin sesiyle yemek beklemeyi öğrendiler.

23
00:01:05,461 --> 00:01:07,564
Bildiğiniz gibi, normal şartlar altında,

24
00:01:07,564 --> 00:01:11,015
yiyeceğin görünüşü ve kokusu 
köpekte salyaya sebep olur.

25
00:01:11,015 --> 00:01:13,565
Biz, yiyeceğe koşulsuz uyarıcı,

26
00:01:13,565 --> 00:01:17,564
salya akıtmaya ise
koşulsuz tepki adını veriyoruz.

27
00:01:17,564 --> 00:01:21,032
Kimse bir köpeğe biraz biftek için
salya akıtmayı öğretmez.

28
00:01:21,032 --> 00:01:24,143
Ancak, yiyecek gibi koşulsuz uyarıcıları,
bir zil sesi gibi

29
00:01:24,143 --> 00:01:26,934
önceden etkisiz nötr olan 
bir şeyle ilişkilendirdiğimizde,

30
00:01:26,934 --> 00:01:28,202
bu nötr uyarıcı,

31
00:01:28,202 --> 00:01:31,458
koşullu bir uyarıcı hâline gelir.

32
00:01:31,458 --> 00:01:35,086
Böylece, klasik koşullanma keşfedildi.

33
00:01:35,086 --> 00:01:37,463
Bunun hayvanlarda 
nasıl işlediğini görüyoruz.

34
00:01:37,463 --> 00:01:39,588
Peki ya insanlarda nasıl ortaya çıkıyor?

35
00:01:39,588 --> 00:01:41,405
Tıpkı hayvanlardaki gibi.

36
00:01:41,405 --> 00:01:44,811
Diyelim ki bir gün iğne olmak için
doktora gittiniz.

37
00:01:44,811 --> 00:01:47,766
Doktor size; "Endişelenme, 
hiç acımayacak" dedi

38
00:01:47,766 --> 00:01:51,935
ve size hayatınızdaki 
en acı veren iğneyi yaptı.

39
00:01:51,935 --> 00:01:54,856
Birkaç hafta sonra 
kontrol için dişçiye gittiniz.

40
00:01:54,856 --> 00:01:56,408
Dişinize bakmak için ağzınıza

41
00:01:56,408 --> 00:01:57,859
bir ayna soktu ve

42
00:01:57,859 --> 00:02:01,324
"Endişelenme, hiç acımayacak" dedi.

43
00:02:01,324 --> 00:02:03,747
Aynanın acıtmayacağını
biliyor olsanız bile

44
00:02:03,747 --> 00:02:05,195
koltuktan atlar ve bağırarak

45
00:02:05,195 --> 00:02:06,924
odadan koşar adımlarla çıkarsınız.

46
00:02:06,924 --> 00:02:08,604
İğne olduğunuz zaman duyduğunuz

47
00:02:08,604 --> 00:02:10,852
"Hiç acımayacak" sözü,

48
00:02:10,852 --> 00:02:12,467
sizin için koşulsuz uyarıcı olan

49
00:02:12,467 --> 00:02:14,628
iğnenin acısıyla eşleştiği anda

50
00:02:14,628 --> 00:02:16,637
koşullu uyarıcıya dönüştü ve

51
00:02:16,637 --> 00:02:18,798
oradan fırlayıp çıkmanıza,

52
00:02:18,798 --> 00:02:21,270
yani koşullu tepkinize sebep oldu.

53
00:02:21,270 --> 00:02:24,008
Eylemlerdeki klasik koşullanma.

54
00:02:24,008 --> 00:02:26,267
Edimsel koşullanma sonuçları,

55
00:02:26,267 --> 00:02:29,142
günüllü davranış değişikliklerindeki
etkisini açıklar.

56
00:02:29,142 --> 00:02:31,478
Peki ya edimsel koşullanma
nasıl çalışıyor?

57
00:02:31,478 --> 00:02:34,730
Edimsel koşullanmanın 
iki temel bileşeni vardır:

58
00:02:34,730 --> 00:02:36,989
Pekiştirme ve ceza.

59
00:02:36,989 --> 00:02:38,777
Pekiştireçler, size bir şeyi

60
00:02:38,777 --> 00:02:40,525
ileride tekrar yaptırırken,

61
00:02:40,525 --> 00:02:42,708
cezalar ise daha az yaptırmaktadır.

62
00:02:42,708 --> 00:02:45,869
Pekiştirme ve ceza
pozitif ya da negatif olabilir

63
00:02:45,869 --> 00:02:48,134
ama bu iyi ve kötü oldukları 
anlamına gelmez.

64
00:02:48,134 --> 00:02:50,680
Pozitif, olumlu bir uyarıcı 
eklenmesi anlamına gelir,

65
00:02:50,680 --> 00:02:52,951
sebzenizi yedikten sonra
tatlı yemek gibidir.

66
00:02:52,951 --> 00:02:55,384
Negatif ise, bir uyarıcı çıkarılması
anlamına gelir,

67
00:02:55,384 --> 00:02:56,965
ödevsiz bir gece geçirmek gibi,

68
00:02:56,965 --> 00:02:59,469
çünkü sınavınız iyi geçmiştir.

69
00:02:59,469 --> 00:03:02,176
Hadi bir edimsel koşullanma
örneğine göz atalım.

70
00:03:02,176 --> 00:03:03,995
Ailenizle yediğiniz yemekten sonra,

71
00:03:03,995 --> 00:03:06,522
masayı temizleyip bulaşıkları yıkadınız.

72
00:03:06,522 --> 00:03:08,724
Bulaşığı bitirdiğinizde,
anneniz size sarılıp;

73
00:03:08,724 --> 00:03:11,108
"Bana yardım ettiğin için 
teşekkür ederim." dedi.

74
00:03:11,108 --> 00:03:13,267
Bu şartlarda, edimsel bir tepki olarak

75
00:03:13,267 --> 00:03:16,246
masayı silip bulaşıkları yıkamayı
bir kez daha tekrarlarsanız

76
00:03:16,246 --> 00:03:17,879
annenizin tepkisi,

77
00:03:17,879 --> 00:03:20,611
pozitif pekiştirme olur.

78
00:03:20,611 --> 00:03:24,038
Edimsel koşullanma günlük 
yaşamımızın her yerinde.

79
00:03:24,038 --> 00:03:25,533
Bir noktada, edimsel koşullanma

80
00:03:25,533 --> 00:03:27,473
tarafından etkilenmeyip yaptığımız

81
00:03:27,473 --> 00:03:29,308
çok az şey var.

82
00:03:29,308 --> 00:03:31,080
Birtakım sıradışı durumlarda bile

83
00:03:31,080 --> 00:03:34,121
edimsel koşullanmayı görebiliriz.

84
00:03:34,121 --> 00:03:36,461
Bir grup bilim insanı
edimsel koşullanmanın gücünü

85
00:03:36,461 --> 00:03:37,501
güvercinlere,

86
00:03:37,501 --> 00:03:40,390
resim uzmanı olmayı öğreterek gösterdi.

87
00:03:40,390 --> 00:03:42,725
Yiyeceği pozitif pekiştireç 
olarak kullanan

88
00:03:42,725 --> 00:03:44,142
bilim insanları, güvercinlere

89
00:03:44,142 --> 00:03:46,392
Monet'nin eserlerini Picasso'nunkilere

90
00:03:46,392 --> 00:03:48,388
tercih etmelerini öğrettiler.

91
00:03:48,388 --> 00:03:50,644
Diğer ressamların 
eserleri gösterildiğinde,

92
00:03:50,644 --> 00:03:53,436
bilim adamları, 
uyarıcı genellemesi gözlemledi.

93
00:03:53,436 --> 00:03:55,229
Güvercinler, Empresyonistleri

94
00:03:55,229 --> 00:03:56,634
Kübistlere tercih etti.

95
00:03:56,634 --> 00:03:59,059
Belki de gelecekte güvercinleri
kendi şaheserlerini

96
00:03:59,059 --> 00:04:00,655
yapmaları için koşullayacaklar.