1
00:00:14,216 --> 00:00:15,704
Kada pomislimo na učenje,

2
00:00:15,704 --> 00:00:18,505
često zamišljamo učenike u učionici
ili sali za predavanja,

3
00:00:18,505 --> 00:00:20,183
sa otvorenim knjigama na stolovima,

4
00:00:20,183 --> 00:00:22,251
kako pažljivo slušaju
učitelja ili profesora

5
00:00:22,251 --> 00:00:23,599
na čelu prostorije.

6
00:00:23,599 --> 00:00:26,511
Međutim, u psihologiji
učenje označava nešto drugo.

7
00:00:26,511 --> 00:00:30,152
Za psihologe, učenje je
dugotrajna promena ponašanja

8
00:00:30,152 --> 00:00:32,283
zasnovana na iskustvu.

9
00:00:32,283 --> 00:00:34,379
Dve glavne vrste učenja zovu se

10
00:00:34,379 --> 00:00:36,021
klasično uslovljavanje

11
00:00:36,021 --> 00:00:39,066
i operantno
ili instrumentalno uslovljavanje.

12
00:00:39,066 --> 00:00:41,969
Hajde da prvo govorimo
o klasičnom uslovljavanju.

13
00:00:41,969 --> 00:00:45,505
Tokom 1890-ih, ruski fiziolog
po imenu Ivan Pavlov

14
00:00:45,505 --> 00:00:48,404
sproveo je poznate eksperimente na psima.

15
00:00:48,404 --> 00:00:49,736
Pokazao je psima hranu

16
00:00:49,736 --> 00:00:51,780
i istovremeno zazvonio zvonom.

17
00:00:51,780 --> 00:00:55,290
Posle nekog vremena,
psi bi povezali zvono sa hranom.

18
00:00:55,290 --> 00:00:56,942
Naučili bi da će, kada čuju zvono,

19
00:00:56,942 --> 00:00:58,420
biti nahranjeni.

20
00:00:58,420 --> 00:01:00,454
Na kraju je samo zvonjenje zvona

21
00:01:00,454 --> 00:01:01,915
činilo da psi luče pljuvačku.

22
00:01:01,915 --> 00:01:05,461
Naučili su da očekuju hranu na zvuk zvona.

23
00:01:05,461 --> 00:01:07,564
Vidite, u normalnim okolostima,

24
00:01:07,564 --> 00:01:11,015
prizor hrane i njen miris
dovode do toga da pas luči pljuvačku.

25
00:01:11,015 --> 00:01:13,565
Hranu nazivamo bezuslovnim stimulusom,

26
00:01:13,565 --> 00:01:17,564
a lučenje pljuvačke nazivamo
bezuslovnim odgovorom.

27
00:01:17,564 --> 00:01:21,032
Niko ne trenira psa
da luči pljuvačku nad šniclom.

28
00:01:21,032 --> 00:01:24,313
Međutim, kada uparimo bezuslovni stimulus
kao što je hrana,

29
00:01:24,313 --> 00:01:26,634
sa nečim što je prethodno bilo neutralno,

30
00:01:26,634 --> 00:01:28,202
kao što je zvuk zvona,

31
00:01:28,202 --> 00:01:31,458
taj neutralni stimulus postaje
uslovni stimulus.

32
00:01:31,458 --> 00:01:35,086
I tako je otkriveno
klasično uslovljavanje.

33
00:01:35,086 --> 00:01:37,463
Vidimo kako to funkcioniše sa životinjama,

34
00:01:37,463 --> 00:01:39,588
ali kako funkcioniše sa ljudima?

35
00:01:39,588 --> 00:01:41,405
Na potpuno isti način.

36
00:01:41,405 --> 00:01:44,811
Recimo da jednog dana
idete kod lekara na vakcinu.

37
00:01:44,811 --> 00:01:47,766
Ona kaže: "Ne brinite,
neće uopšte boleti."

38
00:01:47,766 --> 00:01:51,935
I onda vam da najbolniju vakcinu do tada.

39
00:01:51,935 --> 00:01:54,856
Nekoliko nedelja kasnije
idete kod zubara na pregled.

40
00:01:54,856 --> 00:01:56,708
On krene da vam stavi ogledalce u usta

41
00:01:56,708 --> 00:01:58,009
da vam pregleda zube,

42
00:01:58,009 --> 00:02:01,324
i kaže: "Ne brinite,
ovo uopšte neće boleti."

43
00:02:01,324 --> 00:02:03,567
Iako znate da ogledalo neće boleti,

44
00:02:03,567 --> 00:02:04,835
vi skočite sa stolice

45
00:02:04,835 --> 00:02:06,924
i vrišteći pobegnete iz prostorije.

46
00:02:06,924 --> 00:02:08,604
Kada ste išli na vakcinu,

47
00:02:08,604 --> 00:02:10,852
reči "Ovo neće nimalo boleti"

48
00:02:10,852 --> 00:02:12,467
su postale uslovni stimulus

49
00:02:12,467 --> 00:02:14,628
kada su povezane sa bolom vakcine,

50
00:02:14,628 --> 00:02:16,637
bezuslovnim stimulusom,

51
00:02:16,637 --> 00:02:18,798
koji je praćen vašim uslovnim odgovorom

52
00:02:18,798 --> 00:02:21,270
da pobegnete što dalje odatle.

53
00:02:21,270 --> 00:02:24,008
Klasično uslovljavanje na delu.

54
00:02:24,008 --> 00:02:26,457
Operantno uslovljavanje
objašnjava kako posledice

55
00:02:26,457 --> 00:02:29,142
dovode do promena u voljnom ponašanju.

56
00:02:29,142 --> 00:02:31,478
Kako ono funkcioniše?

57
00:02:31,478 --> 00:02:34,560
U operantnom uslovljavanju
postoje dve glavne komponente:

58
00:02:34,560 --> 00:02:36,989
nagrada i kazna.

59
00:02:36,989 --> 00:02:38,777
Nagrade čine verovatnijim

60
00:02:38,777 --> 00:02:40,525
da ćete nešto ponovo uraditi,

61
00:02:40,525 --> 00:02:42,708
dok kazne to čine manje verovatnim.

62
00:02:42,708 --> 00:02:45,869
Nagrade i kazne mogu biti
pozitivne i negativne,

63
00:02:45,869 --> 00:02:48,134
ali to ne znači dobre i loše.

64
00:02:48,134 --> 00:02:50,490
Pozitivno znači dodavanje stimulusa,

65
00:02:50,490 --> 00:02:52,951
kao dobijanje dezerta kad pojedete povrće,

66
00:02:52,951 --> 00:02:55,264
a negativno znači otklanjanje stimulusa,

67
00:02:55,264 --> 00:02:56,965
kao što je veče oslobođeno domaćeg,

68
00:02:56,965 --> 00:02:59,469
jer ste dobro prošli na ispitu.

69
00:02:59,469 --> 00:03:02,176
Pogledajmo primer
operantnog uslovljavanja.

70
00:03:02,176 --> 00:03:03,995
Posle večere sa porodicom,

71
00:03:03,995 --> 00:03:06,522
očistite sto i operete sudove.

72
00:03:06,522 --> 00:03:08,724
Kada završite, mama vas zagrli

73
00:03:08,724 --> 00:03:11,108
i kaže: "Hvala što si mi pomogao."

74
00:03:11,108 --> 00:03:13,267
U ovoj situaciji, odgovor vaše mame

75
00:03:13,267 --> 00:03:15,896
je pozitivna nagrada ako je verovatnije

76
00:03:15,896 --> 00:03:18,309
da ćete na taj način ponoviti
operantni odgovor,

77
00:03:18,309 --> 00:03:20,611
tj. raspremanje stola i pranje sudova.

78
00:03:20,611 --> 00:03:24,038
Operantno uslovljavanje
se nalazi svuda oko nas.

79
00:03:24,038 --> 00:03:25,803
Ne postoji mnogo stvari koje radimo,

80
00:03:25,803 --> 00:03:27,473
a koje nisu u nekom trenutku

81
00:03:27,473 --> 00:03:29,478
bile pod uticajem
operantnog uslovljavanja.

82
00:03:29,488 --> 00:03:31,080
Ovo uslovljavanje čak vidimo

83
00:03:31,080 --> 00:03:34,121
i u nekim neobičnim situacijama.

84
00:03:34,121 --> 00:03:36,461
Jedna grupa naučnika pokazala je moć

85
00:03:36,461 --> 00:03:37,781
operantnog uslovljavanja

86
00:03:37,781 --> 00:03:40,390
učeći golubove da budu
umetnički kritičari.

87
00:03:40,390 --> 00:03:42,725
Koristeći hranu kao pozitivnu nagradu,

88
00:03:42,725 --> 00:03:44,142
naučnici su naučili golubove

89
00:03:44,142 --> 00:03:46,392
da izaberu slike Monea,

90
00:03:46,392 --> 00:03:48,388
a ne Pikasa.

91
00:03:48,388 --> 00:03:50,644
Kada su pokazali dela drugih umetnika,

92
00:03:50,644 --> 00:03:53,226
naučnici su posmatrali
generalizaciju stimulusa

93
00:03:53,226 --> 00:03:55,229
dok su golubovi birali impresioniste

94
00:03:55,229 --> 00:03:56,754
radije nego kubiste.

95
00:03:56,754 --> 00:03:58,609
Možda će uskoro usloviti golubove

96
00:03:58,609 --> 00:04:00,535
da slikaju sopstvena remek dela.