0:00:14.216,0:00:15.704
Na hasło "nauka"

0:00:15.704,0:00:18.365
zwykle wyobrażamy sobie uczniów

0:00:18.365,0:00:19.673
z książkami rozłożonymi na ławkach,

0:00:19.673,0:00:21.941
uważnie słuchających nauczyciela,

0:00:21.941,0:00:23.599
który przed nimi stoi.

0:00:23.599,0:00:26.511
Ale w psychologii "uczenie się" oznacza coś innego.

0:00:26.511,0:00:30.152
Dla psychologów "uczenie się" [br]to każda trwała zmiana w zachowaniu,

0:00:30.152,0:00:32.283
oparta na doświadczeniu.

0:00:32.283,0:00:34.379
Jego dwa główne rodzaje

0:00:34.379,0:00:36.021
to warunkowanie klasyczne

0:00:36.021,0:00:39.066
oraz sprawcze, inaczej instrumentalne.

0:00:39.066,0:00:41.969
Na początek zajmijmy się tym klasycznym.

0:00:41.969,0:00:45.505
Około 1890 r. rosyjski fizjolog Iwan Pawłow

0:00:45.505,0:00:48.404
przeprowadził serię eksperymentów [br]z psami w roli głównej.

0:00:48.404,0:00:49.736
Podawał im jedzenie

0:00:49.736,0:00:51.780
dzwoniąc jednocześnie dzwonkiem.

0:00:51.780,0:00:55.290
Niebawem zwierzęta kojarzyły [br]ten dźwięk z pożywieniem.

0:00:55.290,0:00:56.942
Nauczyły się, że dzwonek oznacza,

0:00:56.942,0:00:58.420
że za chwilę zostaną nakarmione.

0:00:58.420,0:01:00.454
Po jakimś czasie śliniły się

0:01:00.454,0:01:01.915
już na sam odgłos dzwonka.

0:01:01.915,0:01:05.461
Nauczyły się oczekiwać jedzenia[br]na dźwięk dzwonka.

0:01:05.461,0:01:07.564
Wiemy, że w normalnych warunkach

0:01:07.564,0:01:11.015
psy ślinią się widząc i czując jedzenie.

0:01:11.015,0:01:13.565
Jedzenie nazywamy bodźcem bezwarunkowym,

0:01:13.565,0:01:17.564
a ślinienie reakcją bezwarunkową.

0:01:17.564,0:01:21.032
Psa nie trzeba uczyć [br]ślinienia się na widok kotleta.

0:01:21.032,0:01:24.313
Jeśli jednak połączymy [br]bodziec bezwarunkowy (jedzenie)

0:01:24.313,0:01:26.634
z czymś do tej pory obojętnym

0:01:26.634,0:01:28.202
(jak dzwonek),

0:01:28.202,0:01:31.458
to ten obojętny bodziec [br]stanie się bodźcem warunkowym.

0:01:31.458,0:01:35.086
Tak właśnie odkryto warunkowanie klasyczne.

0:01:35.086,0:01:37.463
Wiemy już, jak to działa na zwierzętach.

0:01:37.463,0:01:39.588
Ale co w przypadku ludzi?

0:01:39.588,0:01:41.405
Z nami jest dokładnie tak samo.

0:01:41.405,0:01:44.811
Powiedzmy, że lekarz [br]przed zrobieniem zastrzyku mówi:

0:01:44.811,0:01:47.766
"Spokojnie, to nic nie boli",

0:01:47.766,0:01:51.935
po czym dostajesz [br]najboleśniejszy zastrzyk w życiu.

0:01:51.935,0:01:54.856
Parę tygodni później idziesz do dentysty.

0:01:54.856,0:01:56.408
Przykłada lusterko,

0:01:56.408,0:01:57.859
żeby zbadać ci zęby

0:01:57.859,0:02:01.324
i mówi: "Spokojnie, to nic nie boli".

0:02:01.324,0:02:03.747
Choć wiesz, że lusterko nie robi krzywdy,

0:02:03.747,0:02:05.195
podrywasz się z krzesła

0:02:05.195,0:02:06.924
i wybiegasz z gabinetu.

0:02:06.924,0:02:08.604
Od tamtego zastrzyku neutralne słowa

0:02:08.604,0:02:10.852
"Spokojnie, to nic nie boli"

0:02:10.852,0:02:12.467
stały się bodźcem warunkowym,

0:02:12.467,0:02:14.628
bo zostały połączone z bólem,

0:02:14.628,0:02:16.637
a więc bodźcem bezwarunkowym,

0:02:16.637,0:02:18.798
i wywołały reakcję warunkową:

0:02:18.798,0:02:21.270
natychmiastową ucieczkę.

0:02:21.270,0:02:24.008
Tak działa warunkowanie klasyczne.

0:02:24.008,0:02:26.267
Warunkowanie instrumentalne wyjaśnia,

0:02:26.267,0:02:29.142
jak konsekwencje wpływają na świadomy wybór.

0:02:29.142,0:02:31.478
Na czym polega warunkowanie instrumentalne?

0:02:31.478,0:02:34.730
Opiera się na dwóch elementach:

0:02:34.730,0:02:36.989
wzmocnieniu i karze.

0:02:36.989,0:02:38.777
Wzmocnienie zwiększa szansę,

0:02:38.777,0:02:40.525
że powtórzymy daną czynność,

0:02:40.525,0:02:42.708
za to kara ją zmniejsza.

0:02:42.708,0:02:45.869
I wzmocnienie, i kara [br]mogą być pozytywne albo negatywne,

0:02:45.869,0:02:48.134
co jednak nie oznacza: dobre i złe.

0:02:48.134,0:02:50.490
O pozytywnym mówimy, gdy coś dostajemy

0:02:50.490,0:02:52.951
(np. deser po zjedzeniu warzyw),

0:02:52.951,0:02:55.264
o negatywnym, gdy coś się nam odbiera,

0:02:55.264,0:02:56.965
(np. zwolnienie od pracy domowej

0:02:56.965,0:02:59.469
po dobrze zdanym egzaminie).

0:02:59.469,0:03:02.176
Oto przykład:

0:03:02.176,0:03:03.995
po rodzinnej kolacji

0:03:03.995,0:03:06.522
postanawiasz posprzątać i pozmywać naczynia.

0:03:06.522,0:03:08.724
Gdy skończysz, mama mocno cię ściska

0:03:08.724,0:03:11.108
i mówi: "Dziękuję za pomoc".

0:03:11.108,0:03:13.267
W tej sytuacji reakcja mamy

0:03:13.267,0:03:15.896
jest wzmocnieniem pozytywnym,

0:03:15.896,0:03:17.689
jeśli sprawi, że powtórzysz zachowanie,

0:03:17.689,0:03:20.611
czyli znów posprzątasz po kolacji.

0:03:20.611,0:03:24.038
Ten mechanizm jest z nami na co dzień.

0:03:24.038,0:03:25.533
Niemal wszystko, co robimy

0:03:25.533,0:03:27.473
jest w jakimś stopniu związane

0:03:27.473,0:03:29.308
z warunkowaniem instrumentalnym.

0:03:29.308,0:03:31.080
Jego działanie obserwujemy

0:03:31.080,0:03:34.121
nawet w bardzo nietypowych sytuacjach.

0:03:34.121,0:03:36.461
Pewna grupa naukowców

0:03:36.461,0:03:37.501
pokazała jego moc

0:03:37.501,0:03:40.390
szkoląc gołębie na koneserów sztuki.

0:03:40.390,0:03:42.725
Używając jedzenia [br]jako wzmocnienia pozytywnego,

0:03:42.725,0:03:44.142
naukowcy nauczyli gołębie

0:03:44.142,0:03:46.392
odróżniać obrazy Moneta

0:03:46.392,0:03:48.388
i Picassa.

0:03:48.388,0:03:50.644
Gdy przyszło do rozróżniania innych malarzy,

0:03:50.644,0:03:53.436
nastąpiła generalizacja bodźca:

0:03:53.436,0:03:55.229
gołębie potrafiły odróżnić dzieła impresjonistów

0:03:55.229,0:03:56.754
od tych autorstwa kubistów.

0:03:56.754,0:03:58.609
Kto wie, może już niedługo nauczymy gołębie

0:03:58.609,0:04:00.535
malować własne dzieła sztuki?