1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Jullie kennen wellicht 
het verhaal van twee verkopers

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
die naar Afrika gingen in de jaren 1900.

3
00:00:06,000 --> 00:00:08,000
Ze onderzochten of het mogelijk was

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
schoenen te verkopen.

5
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
Ze stuurden telegrammen terug naar Manchester.

6
00:00:13,000 --> 00:00:17,000
De ene schreef: "Situatie hopeloos. Stop.

7
00:00:17,000 --> 00:00:18,000
Ze dragen geen schoenen."

8
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
De andere schreef: "Prachtige kans

9
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
Ze hebben nog geen schoenen."

10
00:00:23,000 --> 00:00:24,000
(Gelach)

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
De situatie in de wereld van de klassieke muziek 
is vergelijkbaar:

12
00:00:28,000 --> 00:00:29,000
er zijn mensen die denken

13
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
dat klassieke muziek aan het uitsterven is.

14
00:00:33,000 --> 00:00:36,000
En anderen denken: 
je hebt nog niet de helft gezien.

15
00:00:36,000 --> 00:00:40,000
Liever dan op statistieken en trends in te gaan

16
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
en alles te vertellen over orkesten 
die ermee stoppen,

17
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
of platenmaatschappijen die zich terugtrekken,

18
00:00:45,000 --> 00:00:49,000
dacht ik te experimenteren.

19
00:00:49,000 --> 00:00:53,000
Het is niet echt een experiment, 
want ik ken de uitkomst al,

20
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
maar het lijkt zo.

21
00:00:56,000 --> 00:01:00,000
(Gelach)

22
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Voordat we beginnen moet ik twee dingen doen.

23
00:01:02,000 --> 00:01:06,000
Eerst laat ik jullie horen hoe een zevenjarig kind
klinkt als hij piano speelt.

24
00:01:07,000 --> 00:01:08,000
Eerst laat ik jullie horen hoe een zevenjarig kind
klinkt als hij piano speelt.

25
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Misschien heb je zo'n kind thuis.

26
00:01:11,000 --> 00:01:12,000
Het klinkt ongeveer zo.

27
00:01:12,000 --> 00:01:32,000
(Piano)

28
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Ik zie dat sommigen dit kind herkennen.

29
00:01:34,000 --> 00:01:39,000
Als hij een jaar lang oefent en lessen neemt, 
hij is nu acht,

30
00:01:39,000 --> 00:01:40,000
klinkt hij zo.

31
00:01:40,000 --> 00:01:47,000
(Piano)

32
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
Hij oefent nog een jaar en neemt lessen,
hij is nu negen.

33
00:01:50,000 --> 00:01:56,000
(Piano)

34
00:01:56,000 --> 00:01:59,000
Hij oefent nog een jaar en neemt lessen, 
hij is nu tien.

35
00:01:59,000 --> 00:02:06,000
(Piano)

36
00:02:06,000 --> 00:02:07,000
Tegen die tijd geven ze meestal op.

37
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
(Gelach)

38
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
(Applaus)

39
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Als je nog één jaar had gewacht,

40
00:02:14,000 --> 00:02:15,000
dan zou je dit gehoord hebben.

41
00:02:15,000 --> 00:02:24,000
(Piano)

42
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
Misschien had je niet verwacht

43
00:02:27,000 --> 00:02:30,000
dat hij plotseling gepassioneerd raakte, gegrepen,

44
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
betrokken, dat hij een nieuwe leraar kreeg, 
in de puberteit kwam, of wat dan ook.

45
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
Het verschil was dat er minder impulsen waren.

46
00:02:38,000 --> 00:02:39,000
Kijk, de eerste keer speelde hij

47
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
met nadruk op elke noot.

48
00:02:42,000 --> 00:02:44,000
(Piano)

49
00:02:44,000 --> 00:02:46,000
De tweede keer met nadruk op elke tweede noot.

50
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
(Piano)

51
00:02:49,000 --> 00:02:50,000
Je ziet het aan mijn hoofd.

52
00:02:51,000 --> 00:02:52,000
(Gelach)

53
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
De negenjarige

54
00:02:54,000 --> 00:02:55,000
legde nadruk op elke vierde noot.

55
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
(Piano)

56
00:02:58,000 --> 00:02:59,000
De tienjarige op elke achtste noot.

57
00:02:59,000 --> 00:03:02,000
(Piano)

58
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
De elfjarige legde nadruk op de hele frase.

59
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
(Piano)

60
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
Ik heb geen idee hoe ik in deze positie ben geraakt.

61
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
(Gelach)

62
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
Ik zei niet: "Ik verplaats nu mijn schouder 
en beweeg mijn lichaam."

63
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Nee, de muziek duwde mij naar één kant

64
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
daarom noem ik het 'één-bil-spelen'.

65
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
(Piano)

66
00:03:21,000 --> 00:03:22,000
Het kan ook de andere bil zijn.

67
00:03:22,000 --> 00:03:26,000
(Piano)

68
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
Ooit keek een man eens toe

69
00:03:29,000 --> 00:03:30,000
terwijl ik aan het werk was met een jonge pianist.

70
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
Hij was de directeur van een bedrijf in Ohio.

71
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
Ik werkte met de jonge pianist

72
00:03:36,000 --> 00:03:38,000
en zei: "Jouw probleem is 
dat je speelt op twee billen.

73
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
Je moet een 'één-bil-speler' worden.

74
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
Ik verplaatste zijn lichaam tijdens zijn spel.

75
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
Plotseling kwam de muziek op gang. 
Ze ging ervan door.

76
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
Het publiek was verbijsterd door het verschil.

77
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
De man schreef mij een brief.

78
00:03:49,000 --> 00:03:50,000
Hij zei: "Ik was zo geraakt

79
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
dat ik mijn hele bedrijf heb veranderd

80
00:03:53,000 --> 00:03:54,000
in een bedrijf dat op één bil speelt."

81
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
(Gelach)

82
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
Ik wil jullie ook iets vertellen over jullie.

83
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Er zijn hier 1.600 mensen geloof ik.

84
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Ik schat dat er waarschijnlijk 45 onder jullie

85
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
helemaal gepassioneerd zijn door klassieke muziek.

86
00:04:09,000 --> 00:04:14,000
Je bent dol op klassieke muziek. Je radio is altijd 
op een klassieke zender afgestemd.

87
00:04:14,000 --> 00:04:17,000
Je hebt cd's in de auto en luistert naar het orkest.

88
00:04:17,000 --> 00:04:18,000
Je kinderen spelen instrumenten.

89
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
Je kunt je geen leven voorstellen 
zonder klassieke muziek.

90
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Dat is de eerste groep,
een tamelijk kleine groep.

91
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
Dan is er nog een groep, 
een grotere groep.

92
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
Dat zijn de mensen die klassieke muziek 
niet vervelend vinden.

93
00:04:27,000 --> 00:04:28,000
(Gelach)

94
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
Je kent het wel: je komt thuis van een lange dag,

95
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
neemt een glas wijn en legt je voeten op tafel.

96
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Een beetje Vivaldi op de achtergrond 
kan geen kwaad.

97
00:04:35,000 --> 00:04:36,000
(Gelach)

98
00:04:36,000 --> 00:04:37,000
Dat is de tweede groep.

99
00:04:37,000 --> 00:04:38,000
Nu komt de derde groep.

100
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Dat zijn de mensen die nooit 
naar klassieke muziek luisteren.

101
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
Het is simpelweg geen onderdeel van hun leven.

102
00:04:43,000 --> 00:04:45,000
Je hoort het zoals je meerookt op het vliegveld,

103
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
(Gelach)

104
00:04:47,000 --> 00:04:48,000
misschien een stukje uit een mars uit Aïda

105
00:04:48,000 --> 00:04:51,000
als je de gang binnenkomt. 
Maar anders luister je er nooit naar.

106
00:04:52,000 --> 00:04:53,000
Dat is waarschijnlijk de grootste groep.

107
00:04:53,000 --> 00:04:55,000
Dan is er een hele kleine groep

108
00:04:55,000 --> 00:04:58,000
mensen die denken dat ze toondoof zijn.

109
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
Een verbazingwekkend aantal mensen 
denkt dat ze toondoof zijn.

110
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
Om precies te zijn, 
het klinkt meestal als: "Mijn man is toondoof."

111
00:05:03,000 --> 00:05:04,000
(Gelach)

112
00:05:04,000 --> 00:05:07,000
Eigenlijk kun je niet toondoof zijn. 
Niemand is toondoof.

113
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
Als je toondoof zou zijn kon je niet schakelen

114
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
in een handgeschakelde auto.

115
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Je zou het verschil niet kunnen horen

116
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
tussen iemand uit Texas en iemand uit Rome.

117
00:05:16,000 --> 00:05:20,000
De telefoon: als je moeder belt

118
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
op die waardeloze telefoon, en ze zegt: "Hallo,"

119
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
dan weet je niet wie het is, 
en ook niet in welke stemming ze is.

120
00:05:27,000 --> 00:05:30,000
Je hebt een fantastisch gehoor. 
Iedereen heeft een fantastisch gehoor.

121
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
Niemand is toondoof.

122
00:05:32,000 --> 00:05:36,000
Het zal niet werken als ik nu verder ga

123
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
met zo'n grote kloof tussen 
diegenen die klassieke muziek

124
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
begrijpen, ervan houden 
en er gepassioneerd voor zijn

125
00:05:42,000 --> 00:05:45,000
en diegenen die er helemaal niets mee hebben.

126
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
De toondove mensen, die zijn hier niet langer.

127
00:05:47,000 --> 00:05:51,000
Maar zelfs tussen die drie categorieën 
is de kloof te groot.

128
00:05:51,000 --> 00:05:55,000
Ik ga dus niet door totdat elke persoon in deze zaal,

129
00:05:55,000 --> 00:06:00,000
hier beneden en in Aspen, 
en iedereen die op zoek is,

130
00:06:01,000 --> 00:06:04,000
van klassieke muziek gaat houden 
en het gaat begrijpen.

131
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
Dat gaan we nu doen.

132
00:06:07,000 --> 00:06:12,000
Je merkt aan mijn gezicht dat ik er niet aan twijfel
dat dit gaat werken.

133
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
Je merkt aan mijn gezicht dat ik er niet aan twijfel
dat dit gaat werken.

134
00:06:15,000 --> 00:06:19,000
Dat is een eigenschap van een leider:
dat hij geen moment

135
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
twijfelt aan de capaciteiten van de mensen 
die hij leidt

136
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
om te realiseren waarvan hij droomt.

137
00:06:25,000 --> 00:06:28,000
Stel je voor dat Martin Luther King had gezegd:
"I have a dream.

138
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
Maar ik weet niet zeker 
of ze het wel kunnen."

139
00:06:30,000 --> 00:06:33,000
(Gelach)

140
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
Ik ga een stuk van Chopin spelen.

141
00:06:36,000 --> 00:06:41,000
Het is een prachtige prelude van Chopin. 
Sommigen van jullie zullen haar kennen.

142
00:06:42,000 --> 00:07:10,000
(Muziek)

143
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
Weet je wat ik denk dat er gebeurde in deze zaal?

144
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
Toen ik begon, dacht je: wat klinkt dat prachtig.

145
00:07:15,000 --> 00:07:28,000
(Muziek)

146
00:07:29,000 --> 00:07:30,000
"Ik denk niet dat we naar dezelfde plek 
op vakantie moeten gaan volgend jaar."

147
00:07:30,000 --> 00:07:32,000
"Ik denk niet dat we naar dezelfde plek 
op vakantie moeten gaan volgend jaar."

148
00:07:32,000 --> 00:07:35,000
(Gelach)

149
00:07:35,000 --> 00:07:38,000
Grappig hoe die gedachten

150
00:07:38,000 --> 00:07:41,000
boven komen drijven in je hoofd.

151
00:07:41,000 --> 00:07:42,000
En natuurlijk --

152
00:07:42,000 --> 00:07:45,000
(Applaus)

153
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
-- als het stuk te lang is 
en je een lange dag achter de rug hebt,

154
00:07:48,000 --> 00:07:49,000
dan kan het gebeuren dat je daadwerkelijk afdrijft.

155
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Je partner port je dan in je zij

156
00:07:51,000 --> 00:07:55,000
en zegt: "Wakker worden! Dit is cultuur!" 
En dan voel je je nog slechter.

157
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
Is het ooit bij je opgekomen 
dat de oorzaak van je slaperig gevoel

158
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
bij klassieke muziek niet bij jou ligt, maar bij ons?

159
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
Dacht iemand terwijl ik aan het spelen was:

160
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
waarom legt hij zoveel nadrukken?

161
00:08:05,000 --> 00:08:08,000
Als ik zo deed met mijn hoofd 
had je dat zeker gedacht.

162
00:08:09,000 --> 00:08:14,000
(Muziek)

163
00:08:14,000 --> 00:08:18,000
Voor de rest van je leven zal je, 
iedere keer als je klassieke muziek hoort,

164
00:08:18,000 --> 00:08:22,000
in staat zijn te weten of je die nadrukken hoort.

165
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Laten we eens bekijken wat er hier gebeurt.

166
00:08:24,000 --> 00:08:29,000
We hebben een B. Dit is een B. 
De volgende noot is een C.

167
00:08:29,000 --> 00:08:32,000
De rol van de C is de B droevig maken. 
Hoor je het?

168
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
(Gelach)

169
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
Componisten weten dat. 
Als ze droevige muziek willen

170
00:08:37,000 --> 00:08:38,000
dan spelen ze gewoon deze twee noten.

171
00:08:38,000 --> 00:08:43,000
(Muziek)

172
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
Maar in feite is het een B, met vier droevige.

173
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
(Gelach)

174
00:08:48,000 --> 00:08:53,000
Nu gaat hij naar beneden tot A. 
Nu tot G en dan tot F.

175
00:08:53,000 --> 00:08:57,000
Dus we hebben B, A, G, F. 
En we hebben B, A, G, F.

176
00:08:58,000 --> 00:09:04,000
Wat verwachten we nu? 
O, dat kon een vergissing zijn.

177
00:09:04,000 --> 00:09:10,000
Laten we het nog eens proberen. 
Ooh, het TED-koor.

178
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
(Gelach)

179
00:09:13,000 --> 00:09:17,000
Is het je opgevallen dat niemand toondoof is? 
Niemand is toondoof.

180
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
Elk dorp in Bangladesh

181
00:09:19,000 --> 00:09:24,000
en elk gehucht in China. 
Iedereen weet:

182
00:09:25,000 --> 00:09:28,000
da, da, da, da -- da. 
Iedereen weet dat we die E verwachten.

183
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
Chopin wilde de E daar niet bereiken,

184
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
want was het afgelopen, zoals Hamlet.

185
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
Herinner je je Hamlet? 
Bedrijf 1, scène 3:

186
00:09:37,000 --> 00:09:38,000
hij ontdekt dat zijn oom zijn vader heeft vermoord.

187
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
hij blijft proberen naar zijn oom te gaan

188
00:09:40,000 --> 00:09:41,000
en hem bijna te vermoorden. 
Dan trekt hij zich terug

189
00:09:41,000 --> 00:09:44,000
en gaat weer terug en vermoordt hem bijna.

190
00:09:44,000 --> 00:09:46,000
De critici, die allemaal op de laatste rij zitten

191
00:09:46,000 --> 00:09:49,000
moeten een mening hebben.
Ze zeggen: "Hamlet is een treuzelaar."

192
00:09:49,000 --> 00:09:50,000
(Gelach)

193
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
Of ze zeggen: "Hamlet heeft een Oedipuscomplex."

194
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
Nee, anders zou het stuk over zijn, dommerik.

195
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
Daarom stopte Shakespeare al die dingen in Hamlet:

196
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
Ophelia wordt gek en het spel in het spel,

197
00:10:01,000 --> 00:10:02,000
en Yoricks schedel en de grafdelvers.

198
00:10:03,000 --> 00:10:06,000
Dat is om te vertragen -- 
tot aan bedrijf 5 waarin hij hem kan vermoorden.

199
00:10:06,000 --> 00:10:11,000
Met Chopin is het niet anders. 
Hij staat op het punt om sol te bereiken,

200
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
en hij zegt: "Oeps, ik kan maar beter terug gaan 
en het opnieuw doen."

201
00:10:13,000 --> 00:10:16,000
Dus hij doet het opnieuw.

202
00:10:17,000 --> 00:10:20,000
Nu raakt hij opgewonden -- dat is opwinding,

203
00:10:20,000 --> 00:10:21,000
maak je geen zorgen.

204
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
Nu komt hij bij la kruis 
en uiteindelijk gaat hij terug naar sol,

205
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
maar het is het verkeerde akkoord. 
Want hij zoekt dit akkoord

206
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
en in plaats daarvan doet hij ...

207
00:10:31,000 --> 00:10:35,000
we noemen dat een misleidende cadans:
het misleidt ons.

208
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
Ik vertel altijd aan mijn studenten: 
"Als er een misleidende cadans is,

209
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
zorg er dan voor dat je je wenkbrauwen optrekt 
zodat iedereen het weet."

210
00:10:40,000 --> 00:10:43,000
(Gelach)

211
00:10:43,000 --> 00:10:46,000
(Applaus)

212
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
Juist. Hij komt bij sol, het verkeerde akkoord.

213
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
Nu probeert hij sol opnieuw. Dat akkoord werkt niet.

214
00:10:52,000 --> 00:10:55,000
Nu probeert hij sol opnieuw. Dat akkoord werkt niet.

215
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
Nu probeert hij sol opnieuw en dat werkt niet.

216
00:10:58,000 --> 00:11:01,000
En dan uiteindelijk ....

217
00:11:01,000 --> 00:11:05,000
Daar was een man op de eerste rij 
die zo deed: mmm.

218
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
Hetzelfde gebaar maakt hij als hij thuis komt

219
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
na een lange dag. 
Hij draait de sleutel om in zijn auto en zegt:

220
00:11:12,000 --> 00:11:15,000
"Aah, ik ben thuis." 
We weten allemaal waar thuis is.

221
00:11:15,000 --> 00:11:18,000
Dit is een stuk dat van ver naar huis gaat.

222
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Ik zal het helemaal doorspelen

223
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
en u gaat het volgen. re, mi, re, mi, re, mi, re --

224
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
terug naar do, terug naar si, terug naar la.

225
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
Gaat bijna naar sol, maar dan zou het stuk uit zijn.

226
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
Hij gaat terug omhoog naar re. Hij raakt opgewonden. Gaat naar la kruis. Gaat naar sol.

227
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Het verkeerde akkoord. Het verkeerde akkoord. 
Het verkeerde akkoord.

228
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
Uiteindelijk gaat hij naar sol en komt thuis.

229
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
Je gaat op 'één-bil-spelen' zien.

230
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
(Gelach)

231
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
Want om do bij sol te brengen

232
00:11:44,000 --> 00:11:49,000
moet ik stoppen met denken 
aan elke afzonderlijke noot

233
00:11:49,000 --> 00:11:54,000
en beginnen met denken aan de lange, 
lange weg van do naar sol.

234
00:11:55,000 --> 00:11:59,000
We waren pas in Zuid-Afrika 
en je gaat niet daarheen

235
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
zonder aan Mandela te denken 
die 27 jaar in de gevangenis zat.

236
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
Waar dacht hij over na? Lunch?

237
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Nee, hij dacht na over een visie voor Zuid-Afrika

238
00:12:09,000 --> 00:12:10,000
en voor de mens. 
Dat is wat hem weerhield --

239
00:12:10,000 --> 00:12:13,000
dit gaat over visie, 
het gaat over de lange weg.

240
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
Zoals de vogel die over het veld vliegt

241
00:12:15,000 --> 00:12:19,000
en zich geen zorgen maakt over de afrasteringen.

242
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Nu ga je de weg volgen helemaal van re tot sol.

243
00:12:22,000 --> 00:12:26,000
Ik heb een laatste verzoek 
voordat ik dit stuk helemaal speel.

244
00:12:26,000 --> 00:12:31,000
Denk aan iemand waar je dol op bent 
en er niet meer is.

245
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
Een lieve grootmoeder, een minnaar,

246
00:12:35,000 --> 00:12:38,000
iemand in je leven die je liefhad met heel je hart,

247
00:12:38,000 --> 00:12:41,000
maar die niet meer bij je is.

248
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
Neem die persoon in gedachten en volg tegelijkertijd

249
00:12:45,000 --> 00:12:49,000
de weg helemaal van re tot sol,

250
00:12:49,000 --> 00:12:57,000
dan zul je alles horen wat Chopin te vertellen had.

251
00:12:57,000 --> 00:14:48,000
(Muziek)

252
00:14:48,000 --> 00:14:55,000
(Applaus)

253
00:14:55,000 --> 00:15:00,000
Je zal je misschien afvragen,

254
00:15:00,000 --> 00:15:06,000
waarom ik klap.

255
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
Ik deed dit op een school in Boston

256
00:15:08,000 --> 00:15:12,000
met ongeveer 70 12-jarigen.

257
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
Ik deed precies wat ik met jullie deed

258
00:15:14,000 --> 00:15:15,000
en legde hen alles uit.

259
00:15:15,000 --> 00:15:17,000
Aan het einde waren ze door het dolle heen. 
Ze klapten.

260
00:15:18,000 --> 00:15:19,000
Ik klapte. Zij klapten.

261
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
Uiteindelijk vroeg ik: "Waarom klap ik?"

262
00:15:21,000 --> 00:15:22,000
Eén van de kleine kinderen zei: 
"Omdat wij luisterden."

263
00:15:22,000 --> 00:15:27,000
(Gelach)

264
00:15:28,000 --> 00:15:30,000
Denk er eens over na: 1.600 drukke mensen,

265
00:15:30,000 --> 00:15:32,000
betrokken bij allerlei verschillende dingen,

266
00:15:33,000 --> 00:15:39,000
luisterend, begrijpend en geraakt 
door een stuk van Chopin.

267
00:15:39,000 --> 00:15:40,000
Dat is toch wel wat.

268
00:15:40,000 --> 00:15:43,000
Ik weet zeker dat iedereen het volgde,

269
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
begreep, er door geraakt werd. 
Ik kan het natuurlijk niet zeker weten.

270
00:15:46,000 --> 00:15:47,000
Maar ik zal je vertellen wat mij overkwam.

271
00:15:47,000 --> 00:15:50,000
Ik was in Ierland tijdens 'the Troubles' 
10 jaar geleden.

272
00:15:50,000 --> 00:15:53,000
Ik werkte met een katholieke 
en protestantse kinderen

273
00:15:53,000 --> 00:15:57,000
aan het oplossen van conflicten. 
Ik deed dit met hen.

274
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
Het was riskant want het waren straatkinderen.

275
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
Eén van hen kwam de volgende morgen naar me toe en zei:

276
00:16:04,000 --> 00:16:07,000
"Ik heb nog nooit in mijn leven 
naar klassieke muziek geluisterd,

277
00:16:07,000 --> 00:16:08,000
maar toen u dat tjopping-stuk speelde..."

278
00:16:08,000 --> 00:16:11,000
(Gelach)

279
00:16:11,000 --> 00:16:15,000
Hij zei: "Mijn broer is neergeschoten afgelopen jaar en ik heb niet om hem gehuild.

280
00:16:16,000 --> 00:16:17,000
Maar gisteravond toen u dat stuk speelde,

281
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
was hij degene aan wie ik dacht.

282
00:16:20,000 --> 00:16:22,000
Ik voelde de tranen over mijn wangen lopen.

283
00:16:22,000 --> 00:16:25,000
Het voelde goed om te huilen om mijn broer."

284
00:16:25,000 --> 00:16:27,000
Op dat moment besloot ik voor mezelf

285
00:16:27,000 --> 00:16:34,000
dat klassieke muziek voor iedereen is. 
Iedereen.

286
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Hoe zou je lopen ...

287
00:16:37,000 --> 00:16:41,000
Mijn beroepsgroep, 
de muziekwereld ziet het anders.

288
00:16:41,000 --> 00:16:44,000
Zij zeggen dat 3 % van de mensen 
van klassieke muziek houdt.

289
00:16:44,000 --> 00:16:48,000
Als we dat naar 4 % konden krijgen,
waren onze problemen voorbij.

290
00:16:49,000 --> 00:16:52,000
Ik zeg: "Hoe zou je lopen? 
Hoe zou je spreken? Hoe zou je zijn

291
00:16:52,000 --> 00:16:55,000
als je de liefhebbers van 3 %

292
00:16:56,000 --> 00:16:58,000
naar 4 % zou kunnen doen stijgen. 
Hoe zou je lopen?

293
00:16:58,000 --> 00:17:00,000
Hoe zou je spreken? Hoe zou je zijn

294
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
als je aannam dat iedereen van klassieke muziek houdt --

295
00:17:02,000 --> 00:17:04,000
maar dat ze het alleen nog niet weten."

296
00:17:04,000 --> 00:17:05,000
(Gelach)

297
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
Dat zijn compleet verschillende werelden.

298
00:17:08,000 --> 00:17:11,000
Ik had een geweldige ervaring. 
Ik was 45 jaar oud,

299
00:17:11,000 --> 00:17:16,000
Ik dirigeerde al 20 jaar 
en plotseling realiseerde ik me iets.

300
00:17:17,000 --> 00:17:20,000
De dirigent van een orkest maakt geen geluid.

301
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
Mijn foto komt op de voorkant van de cd --

302
00:17:22,000 --> 00:17:25,000
(Gelach)

303
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
-- maar de dirigent maakt geen geluid.

304
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
Zijn kracht is afhankelijk van zijn vermogen 
andere mensen krachtig te maken.

305
00:17:32,000 --> 00:17:36,000
Dat veranderde alles voor me. 
Het veranderde mijn leven.

306
00:17:37,000 --> 00:17:38,000
Mensen in mijn orkest kwamen naar me toe 
en zeiden:

307
00:17:38,000 --> 00:17:40,000
"Ben, wat is er gebeurd?"

308
00:17:40,000 --> 00:17:45,000
Ik realiseerde me dat het mijn taak was 
om mensen bewust te maken van hun mogelijkheden.

309
00:17:45,000 --> 00:17:48,000
Ik wilde natuurlijk weten of ik dat echt deed.

310
00:17:48,000 --> 00:17:51,000
Weet je hoe ik daar achter kwam? 
Ik keek in hun ogen.

311
00:17:51,000 --> 00:17:55,000
Als hun ogen twinkelen dan weet je dat je het doet.

312
00:17:56,000 --> 00:17:57,000
Je kunt een stad verlichten met zijn ogen.

313
00:17:57,000 --> 00:17:59,000
(Gelach)

314
00:17:59,000 --> 00:18:01,000
Juist: als de ogen twinkelen, 
weet je dat je goed zit.

315
00:18:01,000 --> 00:18:04,000
Als de ogen niet twinkelen, 
dan moet je een vraag stellen.

316
00:18:04,000 --> 00:18:05,000
Wie ben ik dat de ogen 
van mijn spelers niet twinkelen?

317
00:18:05,000 --> 00:18:11,000
Wie ben ik dat de ogen 
van mijn spelers niet twinkelen?

318
00:18:12,000 --> 00:18:13,000
Het geldt ook voor onze kinderen.

319
00:18:13,000 --> 00:18:18,000
Wie ben ik dat de ogen 
van mijn kinderen niet twinkelen?

320
00:18:19,000 --> 00:18:21,000
Dat is een compleet andere wereld.

321
00:18:21,000 --> 00:18:26,000
We staan op het punt deze magische, 
op-de-berg-week af te sluiten,

322
00:18:27,000 --> 00:18:28,000
en we gaan terug de wereld in.

323
00:18:28,000 --> 00:18:32,000
Het is goed om onszelf de vraag te stellen:

324
00:18:32,000 --> 00:18:37,000
wie zijn we als we terug de wereld ingaan?

325
00:18:37,000 --> 00:18:39,000
Ik heb een definitie van succes:

326
00:18:40,000 --> 00:18:42,000
voor mij is het heel eenvoudig. 
Het gaat niet om rijkdom, roem en macht.

327
00:18:42,000 --> 00:18:45,000
Het gaat om hoeveel twinkelende ogen 
ik om me heen heb.

328
00:18:46,000 --> 00:18:49,000
Ik heb nog een laatste gedachte:

329
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
wat we zeggen, maakt écht een verschil.

330
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
De woorden die uit onze mond komen.

331
00:18:54,000 --> 00:18:58,000
Ik leerde dit van een vrouw 
die Auschwitz overleefde,

332
00:18:58,000 --> 00:18:59,000
één van de weinige overlevenden.

333
00:18:59,000 --> 00:19:03,000
Ze ging naar Auschwitz toen ze 15 jaar oud was,

334
00:19:04,000 --> 00:19:11,000
haar broer was acht 
en haar ouders waren verdwenen.

335
00:19:11,000 --> 00:19:16,000
Ze vertelde me dit:

336
00:19:16,000 --> 00:19:19,000
"We waren in de trein op weg naar Auschwitz 
en ik keek naar beneden

337
00:19:19,000 --> 00:19:21,000
en zag dat mijn broers schoenen weg waren.

338
00:19:22,000 --> 00:19:25,000
Ik zei: "Waarom ben je zo dom, 
kun je je spullen niet bij elkaar houden?"

339
00:19:25,000 --> 00:19:26,000
-- zoals een oudere zus

340
00:19:26,000 --> 00:19:30,000
zou zeggen tegen een jongere broer.

341
00:19:30,000 --> 00:19:33,000
Helaas was dat het laatste 
dat ze ooit tegen hem gezegd heeft

342
00:19:33,000 --> 00:19:37,000
want ze heeft hem nooit meer gezien. 
Hij heeft het niet overleefd.

343
00:19:37,000 --> 00:19:39,000
Toen ze uit Auschwitz kwam deed ze een gelofte.

344
00:19:40,000 --> 00:19:44,000
Ze zei: "Ik liep Auschwitz buiten, het leven in

345
00:19:44,000 --> 00:19:49,000
en ik deed een gelofte: ik zal nooit meer iets zeggen

346
00:19:50,000 --> 00:19:53,000
dat niet het laatste kan zijn 
wat ik ooit tegen iemand zeg."

347
00:19:53,000 --> 00:19:57,000
Kunnen we dat? 
Nee. We zullen de fout ingaan

348
00:19:58,000 --> 00:20:05,000
en anderen zullen de fout ingaan 
maar je kan er wel naar leven. Dank je.

349
00:20:05,000 --> 00:20:10,000
(Applaus)

350
00:20:11,000 --> 00:20:22,000
Twinkelende ogen, twinkelende ogen.

351
00:20:22,000 --> 00:20:25,000
Dank u, dank u.

352
00:20:26,000 --> 00:20:31,000
(Muziek)