WEBVTT

00:00:00.820 --> 00:00:03.820
Van julle ken waarskynlik die storie
van die twee verkoopsmanne

00:00:03.820 --> 00:00:06.620
wat in die 1900's Afrika besoek het.

00:00:06.620 --> 00:00:09.080
Hulle's gestuur om te kyk
of daar geleentheid is

00:00:09.080 --> 00:00:10.400
om skoene te verkoop.

00:00:10.400 --> 00:00:13.390
Hulle stuur toe telegramme
terug na Manchester toe.

00:00:13.390 --> 00:00:14.820
Die een skryf:

00:00:14.820 --> 00:00:18.320
"Situasie hopeloos. Stop.
Hulle dra nie skoene nie."

00:00:18.320 --> 00:00:20.220
Die ander een skryf:

00:00:20.220 --> 00:00:23.210
"Uitstekende geleentheid.
Hulle't nog nie skoene hier nie."

00:00:23.210 --> 00:00:24.580
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:00:24.580 --> 00:00:27.660
Daar's ’n soortgelyke situasie
in die wêreld van klassieke musiek,

00:00:27.660 --> 00:00:32.630
want party mense dink dat
klassieke musiek besig is om uit te sterf.

00:00:32.630 --> 00:00:36.860
En dan is daar van ons wat dink dis
nog net die begin van veel groter dinge.

00:00:36.860 --> 00:00:40.560
Eerder as om statistiek
en tendense aan te haal

00:00:40.560 --> 00:00:43.130
en julle te vertel van al die
orkeste wat ophou bestaan,

00:00:43.130 --> 00:00:45.600
en die platemaatskappye
wat besig is om te sluit,

00:00:45.600 --> 00:00:49.310
het ek gedink ons kan vanaand
’n eksperiment doen.

00:00:49.310 --> 00:00:52.600
Dis nie regtig ’n eksperiment nie,
want ek weet wat die uitkoms is.

00:00:52.600 --> 00:00:53.930
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:00:53.930 --> 00:00:56.000
Maar dis iets soos ’n eksperiment.

00:00:56.000 --> 00:00:58.000
Nou, voor ons --

00:00:58.000 --> 00:01:00.000
(Gelag)

00:01:00.000 --> 00:01:02.770
-- voor ons begin,
moet ek twee dinge doen.

00:01:02.770 --> 00:01:06.770
Die een is dat ek julle wil herinner
hoe 'n sewejarige kind

00:01:06.770 --> 00:01:08.870
klink wanneer hy klavier speel.

00:01:08.870 --> 00:01:11.090
Miskien het julle so ’n kind by die huis.

00:01:11.090 --> 00:01:12.420
Hy klink omtrent so.

00:01:12.420 --> 00:01:29.000
(Musiek)

00:01:29.000 --> 00:01:32.650
(Musiek eindig)

00:01:32.650 --> 00:01:35.280
Ek sien sommige van julle
herken hierdie kind.

00:01:35.280 --> 00:01:38.900
As hy ’n jaar lank oefen
en les neem, is hy nou agt

00:01:38.900 --> 00:01:40.120
en dan klink hy so.

00:01:40.120 --> 00:01:47.010
(Musiek)

00:01:47.010 --> 00:01:50.000
Dan oefen hy nog ’n jaar
en neem les -- nou's hy nege.

00:01:50.000 --> 00:01:56.640
(Musiek)

00:01:56.640 --> 00:01:59.670
Dan oefen hy nog ’n jaar
en neem les -- nou's hy tien.

00:01:59.670 --> 00:02:06.020
(Musiek)

00:02:06.020 --> 00:02:08.220
Op daardie stadium gooi
hulle gewoonlik tou op.

00:02:08.220 --> 00:02:09.390
(Gelag)

00:02:09.390 --> 00:02:11.640
(Applous)

00:02:11.640 --> 00:02:15.390
Maar as jy nog een jaar gewag het,
sou jy dit gehoor het:

00:02:15.390 --> 00:02:24.840
(Musiek)

NOTE Paragraph

00:02:24.840 --> 00:02:28.190
Wat gebeur het, is nie
wat julle dalk dink nie,

00:02:28.190 --> 00:02:31.270
dat hy skielik passievol
en betrokke geraak het,

00:02:31.270 --> 00:02:34.710
’n nuwe onderwyser gekry het,
puberteit bereik het, of wat ook al.

00:02:34.710 --> 00:02:38.010
Wat in werklikheid gebeur het,
is dat die impetus verlaag is.

00:02:38.010 --> 00:02:41.900
Julle sien, die eerste keer het hy
met ’n impetus op elke noot gespeel.

00:02:41.900 --> 00:02:44.150
(Musiek)

00:02:44.150 --> 00:02:46.950
En die tweede, met die
impetus op elke tweede noot.

00:02:46.950 --> 00:02:49.260
(Musiek)

00:02:49.260 --> 00:02:51.570
Julle kan dit sien deur na my kop te kyk.

00:02:51.570 --> 00:02:52.870
(Gelag)

00:02:52.870 --> 00:02:56.060
Die negejarige plaas die
impetus op elke vierde noot.

00:02:56.060 --> 00:02:58.020
(Musiek)

00:02:58.020 --> 00:03:00.020
En die tienjarige op elke agt note.

00:03:00.020 --> 00:03:02.000
(Musiek)

00:03:02.000 --> 00:03:05.640
En die 11-jarige, een
impetus op die hele frase.

00:03:05.640 --> 00:03:08.020
(Musiek)

NOTE Paragraph

00:03:08.020 --> 00:03:10.680
Ek weet nie hoe ons
hier beland het nie.

00:03:10.680 --> 00:03:12.000
(Gelag)

00:03:12.900 --> 00:03:15.360
Ek't nie gesê ek gaan my skouer
oor beweeg, my lyf beweeg nie.

00:03:15.360 --> 00:03:17.600
Nee, die musiek het my omgestoot,

00:03:17.600 --> 00:03:20.360
dis hoekom ek dit een-boud-spel noem.

00:03:20.360 --> 00:03:21.950
(Musiek)

00:03:21.950 --> 00:03:23.750
Dit kan ook die ander boud wees.

00:03:23.750 --> 00:03:26.000
(Musiek)

00:03:26.650 --> 00:03:30.040
Julle weet, ’n man het een keer na
’n aanbieding gekyk wat ek voorgedra het

00:03:30.040 --> 00:03:31.820
toe ek met ’n jong pianis gewerk het.

00:03:31.820 --> 00:03:34.370
Hy was die president
van 'n maatskappy in Ohio.

00:03:34.370 --> 00:03:36.350
En ek't met die jong pianis gewerk en gesê:

00:03:36.350 --> 00:03:38.860
"Die moeilikheid met jou is
dat jy ’n twee-boud-speler is.

00:03:38.860 --> 00:03:40.500
Jy moet ’n een-boud-speler wees."

00:03:40.500 --> 00:03:42.670
Toe verskuif ek sy lyf so terwyl hy speel.

00:03:42.670 --> 00:03:45.040
En skielik het die musiek
lewe gekry. Dit het opgestyg.

00:03:45.040 --> 00:03:47.720
Die gehoor het na hulle asems gesnak
toe hulle die verskil hoor.

00:03:47.720 --> 00:03:49.370
En toe kry ek ’n brief van hierdie man.

00:03:49.370 --> 00:03:51.000
Hy skryf: "Ek was so beïndruk.

00:03:51.000 --> 00:03:52.980
Ek't teruggegaan en my hele firma omskep

00:03:52.980 --> 00:03:54.930
in 'n een-boud-maatskappy."

00:03:54.930 --> 00:03:57.000
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:03:58.000 --> 00:04:01.180
Die ander ding wat ek wou doen,
is om julle oor julleself te vertel.

00:04:01.180 --> 00:04:03.000
Ek verstaan daar is 1600 mense hier.

00:04:03.000 --> 00:04:06.810
Ek skat dat 45 van julle waarskynlik

00:04:06.810 --> 00:04:09.710
’n absolute passie vir
klassieke musiek het.

00:04:09.710 --> 00:04:14.590
Julle is mal oor klassieke musiek.
Julle radio's is altyd op klassiek ingestel.

00:04:14.590 --> 00:04:17.270
Julle het CD's in julle motors en
julle woon simfoniekonserte by.

00:04:17.270 --> 00:04:18.770
En julle kinders speel instrumente.

00:04:18.770 --> 00:04:21.760
Julle kan nie jul lewens indink
sonder klassieke musiek nie.

00:04:21.760 --> 00:04:23.930
Dit is die eerste groep;
’n redelike klein groepie.

00:04:23.930 --> 00:04:25.390
Dan is daar ’n ander groep,
’n groter groep.

00:04:25.390 --> 00:04:27.630
Dis mense wat nie omgee
as klassieke musiek speel nie.

00:04:27.630 --> 00:04:28.590
(Gelag)

00:04:28.590 --> 00:04:30.740
Jy weet, ’n mens kom tuis na ’n lang dag

00:04:30.740 --> 00:04:33.010
en jy kry ’n glasie wyn
en gaan sit gemaklik.

00:04:33.010 --> 00:04:36.340
’n Bietjie Vivaldi in die agtergrond
doen geen skade nie.

00:04:36.340 --> 00:04:37.740
Dis die tweede groep.

00:04:37.740 --> 00:04:38.870
Nou vir die derde groep.

00:04:38.870 --> 00:04:41.180
Dis mense wat nooit
na klassieke musiek luister nie.

00:04:41.180 --> 00:04:43.010
Dis eenvoudig nie deel van jou lewe nie.

00:04:43.010 --> 00:04:46.260
Jy mag dit dalk nes sekondêre rook
by die lughawe optel, maar --

00:04:46.260 --> 00:04:47.000
(Gelag)

00:04:47.000 --> 00:04:48.700
-- en miskien ’n stukkie
marsmusiek uit Aïda

00:04:48.700 --> 00:04:50.310
wanneer jy die saal instap.

00:04:50.310 --> 00:04:52.000
Maar andersins hoor jy dit nooit nie.

00:04:52.000 --> 00:04:53.950
Dis waarskynlik die
grootste groep van almal.

NOTE Paragraph

00:04:53.950 --> 00:04:55.730
En dan is daar ’n baie klein groepie.

00:04:55.730 --> 00:04:59.400
Dis mense wat dink dat hulle toondoof is.

00:04:59.400 --> 00:05:01.350
’n Verbasende aantal mense
dink hulle is toondoof.

00:05:01.350 --> 00:05:03.680
Inderwaarheid hoor ek dikwels:
"My man is toondoof."

00:05:03.680 --> 00:05:04.880
(Gelag)

00:05:04.880 --> 00:05:06.950
Die waarheid is dat jy nie
toondoof kan wees nie.

00:05:06.950 --> 00:05:08.080
Niemand is toondoof nie.

00:05:08.080 --> 00:05:10.590
As jy toondoof was, sou jy
nie die ratte kon verwissel

00:05:10.590 --> 00:05:12.730
in jou motor met ’n handrat nie.

00:05:12.730 --> 00:05:14.470
Jy sou nie die verskil kon agterkom tussen

00:05:14.470 --> 00:05:17.280
iemand van Texas en iemand van Rome nie.

00:05:17.280 --> 00:05:19.360
En die telefoon. Die telefoon.

00:05:19.360 --> 00:05:21.000
As jou ma op die

00:05:21.000 --> 00:05:23.770
elendige telefoon bel en sê: "Hallo,"

00:05:23.770 --> 00:05:26.970
dan weet jy nie net wie dit is nie,
jy weet ook in watter bui sy is.

00:05:26.970 --> 00:05:30.810
Jy het ’n wonderlike oor.
Almal het 'n wonderlike oor.

00:05:30.810 --> 00:05:32.720
Niemand is dus toondoof nie.

NOTE Paragraph

00:05:32.720 --> 00:05:33.720
Maar ek sê julle wat.

00:05:33.720 --> 00:05:36.950
Dit help nie ek gaan voort met die ding,

00:05:36.950 --> 00:05:40.710
met so ’n groot gaping
tussen dié wat verstaan,

00:05:40.710 --> 00:05:42.840
en wat passievol en lief
vir klassieke musiek is,

00:05:42.840 --> 00:05:45.850
en diegene wat glad geen
aanklank daarmee het nie.

00:05:45.850 --> 00:05:48.260
Die toondoof mense is nie meer hier nie.

00:05:48.260 --> 00:05:50.180
Maar selfs tussen daai drie kategorieë

00:05:50.180 --> 00:05:51.650
is die gaping te groot.

00:05:51.650 --> 00:05:55.810
Ek gaan dus nie voortgaan
totdat elkeen in hierdie vertrek,

00:05:55.810 --> 00:06:00.820
op die onderste vloer en in Aspen,
en almal wat hierna kyk,

00:06:00.820 --> 00:06:05.580
geleer het om klassieke musiek
lief te hê en te verstaan nie.

00:06:05.580 --> 00:06:07.550
So dis wat ons gaan doen.

NOTE Paragraph

00:06:07.550 --> 00:06:12.000
Julle sien dat ek nie
die geringste twyfel het

00:06:12.000 --> 00:06:15.000
dat dit gaan werk as julle
na my gesig kyk nie, reg?

00:06:15.000 --> 00:06:20.610
Dis een van die eienskappe van
’n leier: hy het geen twyfel

00:06:20.610 --> 00:06:23.240
aan die mense wat hy lei se vermoë

00:06:23.240 --> 00:06:26.060
om dit te bereik waaroor hy droom nie.

00:06:26.060 --> 00:06:29.070
Dink net, as Martin Luther King
gesê het: "Ek het ’n droom.

00:06:29.070 --> 00:06:31.850
Maar ek's nie seker
of hulle kans sien nie."

00:06:31.850 --> 00:06:33.000
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:06:34.000 --> 00:06:36.310
Goed. Ek gaan ’n stuk van Chopin gebruik.

00:06:36.310 --> 00:06:39.270
Dis ’n pragtige prelude van Chopin.

00:06:39.270 --> 00:06:42.000
Van julle sal dit ken.

00:06:42.000 --> 00:07:11.240
(Musiek)

00:07:11.240 --> 00:07:13.530
Weet julle wat dink ek het
waarskynlik nou gebeur?

00:07:13.530 --> 00:07:16.510
Toe ek begin het, het julle gedink:
"Hoe pragtig klink dit."

00:07:17.510 --> 00:07:29.340
(Musiek)

00:07:29.340 --> 00:07:31.550
"Ek dink nie ons moet volgende jaar
vir die somervakansie

00:07:31.550 --> 00:07:34.080
na dieselfde plek toe gaan nie."

00:07:34.080 --> 00:07:35.810
(Gelag)

00:07:35.810 --> 00:07:37.400
Dis snaaks, ne?

00:07:37.400 --> 00:07:42.020
Dis snaaks hoe sulke dinge 
in ons gedagtes insluip.

00:07:42.020 --> 00:07:45.590
(Applous)

00:07:45.590 --> 00:07:47.950
Natuurlik, as die stuk lank is
en jy het ’n lang dag gehad,

00:07:47.950 --> 00:07:49.760
mag jy selfs insluimer.

00:07:49.760 --> 00:07:51.900
Dan pomp jou metgesel jou in die ribbes

00:07:51.900 --> 00:07:54.980
en sê: "Word wakker! Dis kultuur!"
En dan voel jy nog slegter.

00:07:54.980 --> 00:07:56.120
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:07:56.120 --> 00:07:58.840
Maar het dit al ooit by jou opgekom
dat die rede waarom jy vaak word

00:07:58.840 --> 00:08:01.960
met klassieke musiek nie
jou skuld is nie, maar ons s'n?

00:08:01.960 --> 00:08:03.510
Het enigiemand gedink,
terwyl ek gespeel het:

00:08:03.510 --> 00:08:05.980
"Waarom gebruik hy soveel klemtone?"

00:08:05.980 --> 00:08:09.000
As ek dit met my kop gedoen het,
sou julle beslis so gedink het.

00:08:09.000 --> 00:08:15.320
(Musiek)

00:08:15.320 --> 00:08:18.790
En vir die res van julle lewens
sal julle altyd bewus wees

00:08:18.790 --> 00:08:23.220
van die klemtone wanneer
julle na klassieke musiek luister.

NOTE Paragraph

00:08:23.220 --> 00:08:25.480
Kom ons kyk dus wat regtig hier aangaan.

00:08:25.480 --> 00:08:27.980
Ons het ’n B. Dis ’n B.

00:08:27.980 --> 00:08:29.850
Die volgende noot is ’n C.

00:08:29.850 --> 00:08:32.530
En die C se taak is om
die B treurig te maak.

00:08:32.530 --> 00:08:34.060
En dit werk, of hoe?

00:08:34.060 --> 00:08:35.600
(Gelag)

00:08:35.600 --> 00:08:36.850
Komponiste weet dit.

00:08:36.850 --> 00:08:39.140
As hulle treurige musiek wil hê,
speel hulle net hierdie twee note.

00:08:39.140 --> 00:08:43.320
(Musiek)

00:08:43.320 --> 00:08:46.350
Maar basies is dit net ’n B,
met vier treuriges.

00:08:46.350 --> 00:08:47.380
(Gelag)

00:08:48.000 --> 00:08:51.040
Nou gaan dit af na A.

00:08:51.040 --> 00:08:52.550
Nou na G.

00:08:52.550 --> 00:08:53.780
En dan na F.

00:08:53.780 --> 00:08:56.300
So ons het B, A, G, F.

00:08:56.300 --> 00:08:58.200
En as ons B, A, G, F het,

00:08:58.200 --> 00:09:00.120
wat verwag ons volgende?

00:09:00.120 --> 00:09:03.480
(Musiek)

00:09:03.480 --> 00:09:04.750
O, dit was seker toeval.

00:09:04.750 --> 00:09:06.470
Kom ons probeer weer.

00:09:06.470 --> 00:09:08.993
(Musiek)

00:09:08.993 --> 00:09:10.106
(Gehoor sing)

00:09:10.106 --> 00:09:12.050
O, die TED-koor.

00:09:12.050 --> 00:09:14.050
(Gelag)

00:09:14.050 --> 00:09:17.210
En julle let op dat niemand
toondoof is nie, ne?

00:09:17.210 --> 00:09:17.970
Niemand nie.

00:09:17.970 --> 00:09:20.260
Julle weet, elke dorpie in Bangladesh

00:09:20.260 --> 00:09:25.040
en elke gehuggie in Sjina -- almal weet:

00:09:25.040 --> 00:09:27.540
da, da, da, da -- da.

00:09:27.540 --> 00:09:29.480
Almal weet om ’n E daar te verwag.

NOTE Paragraph

00:09:29.480 --> 00:09:32.000
Chopin wou nie daar by
die E uitgekom het nie,

00:09:32.000 --> 00:09:33.963
want wat sou gebeur het?

00:09:33.963 --> 00:09:35.886
Dit sou verby wees, soos Hamlet.
Onthou julle?

00:09:35.886 --> 00:09:37.080
Eerste bedryf, derde toneel:

00:09:37.080 --> 00:09:39.020
hy vind uit dat sy oom
sy pa doodgemaak het.

00:09:39.020 --> 00:09:41.430
Julle onthou hy hou aan om sy oom te nader
en hom amper dood te maak.

00:09:41.430 --> 00:09:44.340
Dan draai hy om en hy nader hom weer
en maak hom amper dood.

00:09:44.340 --> 00:09:46.530
En die kritici daar in die agterste ry,

00:09:46.530 --> 00:09:51.160
hulle moet ’n opinie hê,
so hulle sê: "Hamlet sloer."

00:09:51.160 --> 00:09:53.720
Of hulle sê: "Hamlet het
’n Oedipus-kompleks."

00:09:53.720 --> 00:09:56.120
Nee, anders sou die opvoering
verby gewees het. Dis simpel.

00:09:56.120 --> 00:09:57.030
(Gelag)

00:09:57.030 --> 00:09:59.340
Dis waarom Shakespeare
al daai goed in Hamlet gesit het --

00:09:59.340 --> 00:10:01.570
Ophelia wat van haar kop af raak,
die storie binne die storie,

00:10:01.570 --> 00:10:03.240
en Yorick se kopbeen, en die grafgrawers.

00:10:03.240 --> 00:10:05.400
Dis om uit te stel --

00:10:05.400 --> 00:10:07.210
tot die vyfde bedryf,
dan kan hy hom doodmaak.

NOTE Paragraph

00:10:07.210 --> 00:10:09.090
Dieselfde geld vir Chopin.

00:10:09.090 --> 00:10:11.680
Hy wil net-net E bereik,

00:10:11.680 --> 00:10:14.650
en hy sê: "Oeps, ek moet liewer
terug gaan en dit weer doen."

00:10:14.650 --> 00:10:16.270
Dan doen hy dit weer.

00:10:16.710 --> 00:10:18.000
Nou raak hy opgewonde.

00:10:18.000 --> 00:10:20.000
(Musiek)

00:10:20.000 --> 00:10:22.020
Dis opgewondenheid,
moenie bekommer nie.

00:10:22.020 --> 00:10:26.090
Nou kom hy by F-kruis uit
en uiteindelik gaan hy af tot by E,

00:10:26.090 --> 00:10:27.570
maar dis in die verkeerde sleutel --

00:10:27.570 --> 00:10:30.910
want die sleutel waarna
hy soek is dié een

00:10:30.910 --> 00:10:32.540
en in plaas daarvan doen hy ...

00:10:32.540 --> 00:10:35.200
Nou, ons noem dit misleidende intonasie,

00:10:35.200 --> 00:10:36.360
want dit mislei ons.

00:10:36.360 --> 00:10:38.890
Ek sê altyd vir my studente: "As julle
met misleidende intonasie te doen het

00:10:38.890 --> 00:10:41.840
lig julle wenkbroue, dan sal almal weet."

00:10:41.840 --> 00:10:43.000
(Gelag)

00:10:43.000 --> 00:10:46.000
(Applous)

00:10:46.840 --> 00:10:47.586
Reg.

00:10:48.556 --> 00:10:50.293
Hy kom dus by E uit, maar
dis in die verkeerde sleutel.

00:10:50.293 --> 00:10:51.888
Nou probeer hy weer E.

00:10:51.888 --> 00:10:53.224
Daai sleutel werk nie.

00:10:53.224 --> 00:10:55.560
Nou probeer hy weer die E.
Daai sleutel werk nie.

00:10:55.560 --> 00:10:58.090
Nou probeer hy weer E,
en dit werk nie.

00:10:58.090 --> 00:10:59.910
En dan, uiteindelik ...

00:11:02.490 --> 00:11:06.160
Daar is ’n man in die
voorste ry wat so "Hmf" sug.

00:11:06.160 --> 00:11:06.840
(Gelag)

00:11:06.840 --> 00:11:08.790
Dis dieselfde ding wat hy doen
wanneer hy na ’n lang dag

00:11:08.790 --> 00:11:12.200
by die huis kom, sy motor afskakel en sê:

00:11:12.200 --> 00:11:13.000
"A, ek is tuis."

00:11:13.000 --> 00:11:15.570
Want ons weet almal wanneer ons tuis voel.

NOTE Paragraph

00:11:15.570 --> 00:11:18.850
Dis dus 'n stuk wat van
weggaan af weer tuiskom.

00:11:18.850 --> 00:11:21.590
Ek gaan dit regdeur speel
en julle gaan volg.

00:11:21.590 --> 00:11:23.640
B, C, B, C, B, C, B --

00:11:23.640 --> 00:11:25.330
af na A, af na G, af na F.

00:11:25.330 --> 00:11:28.030
Amper tot by E, maar dan
sou die opvoering verby wees.

00:11:28.030 --> 00:11:29.953
Terug op B toe,
raak baie opgewonde.

00:11:29.953 --> 00:11:31.196
Na F-kruis toe. E toe.

00:11:31.196 --> 00:11:33.070
Dis die verkeerde akkoord.
Dis die verkeerde akkoord.

00:11:33.070 --> 00:11:35.980
En uiteindelik na E, en dis tuis.

00:11:35.980 --> 00:11:39.600
En wat julle gaan sien, is een-boud-spel.

00:11:39.600 --> 00:11:41.260
(Gelag)

00:11:41.260 --> 00:11:44.440
Want vir my, om die B en die E te verbind,

00:11:44.440 --> 00:11:50.230
moet ek ophou dink aan elke
enkele noot op hierdie roete

00:11:50.230 --> 00:11:55.570
en begin dink aan die
lang, lang lyn van B tot E.

NOTE Paragraph

00:11:55.570 --> 00:12:00.090
Julle weet, ons was pas in Suid-Afrika,
en jy kan nie Suid-Afrika toe gaan

00:12:00.090 --> 00:12:03.380
sonder om aan Mandela wat 27 jaar lank
in die tronk was te dink nie.

00:12:03.380 --> 00:12:05.730
Waaraan het hy gedink? Middagete?

00:12:05.730 --> 00:12:09.120
Nee, hy't gedink aan
die visie vir Suid-Afrika

00:12:09.120 --> 00:12:10.833
en 'n visie vir die mensdom.

00:12:10.833 --> 00:12:13.626
Dit gaan oor visie.
Dit gaan oor die lang lyn.

00:12:13.626 --> 00:12:16.200
Soos die voël wat oor die veld vlieg

00:12:16.200 --> 00:12:19.850
en geen aandag gee aan
die heinings daar onder nie, ne?

00:12:19.850 --> 00:12:23.080
Nou gaan julle die lyn
al die pad volg, van B tot E.

00:12:23.080 --> 00:12:26.660
Ek't een finale versoek
voor ek die stuk regdeur speel.

00:12:26.660 --> 00:12:30.600
Sal jy dink aan iemand wat jy baie liefhet,

00:12:30.600 --> 00:12:32.650
wat nie meer daar is nie?

00:12:32.650 --> 00:12:34.930
’n Geliefde ouma, ’n beminde --

00:12:34.930 --> 00:12:39.240
iemand in jou lewe wat
jy met jou hele hart liefhet,

00:12:39.240 --> 00:12:42.470
maar die persoon is nie meer by jou nie.

00:12:42.470 --> 00:12:44.530
Dink aan daai persoon

00:12:44.530 --> 00:12:47.000
en volg terselftertyd

00:12:47.000 --> 00:12:49.970
die lyn al die pad van B na E,

00:12:49.970 --> 00:12:54.740
en jy sal alles hoor wat
Chopin te sê gehad het.

00:12:58.830 --> 00:14:47.670
(Musiek)

00:14:48.300 --> 00:14:54.440
(Applous)

NOTE Paragraph

00:14:56.990 --> 00:14:58.760
Julle wonder dalk nou --

00:14:58.760 --> 00:15:05.560
(Applous)

00:15:05.560 --> 00:15:07.500
Julle wonder dalk hoekom ek saam klap.

00:15:07.500 --> 00:15:09.040
Wel, ek't dit by ’n skool in Boston gedoen

00:15:09.040 --> 00:15:12.350
met omtrent 70 graad sewes -- 12-jariges.

00:15:12.350 --> 00:15:14.520
Ek't presies dieselfde met hulle gedoen,

00:15:14.520 --> 00:15:16.270
en die hele ding aan hulle verduidelik.

00:15:16.270 --> 00:15:18.040
En aan die einde het hulle
soos besetenes geklap.

00:15:18.040 --> 00:15:20.070
Ek't geklap. Hulle't geklap.

00:15:20.070 --> 00:15:21.970
Tot ek gevra het: "Waarom klap ek?"

00:15:21.970 --> 00:15:24.730
En een van die kleintjies sê:
"Want ons het geluister."

00:15:24.730 --> 00:15:27.000
(Gelag)

00:15:28.000 --> 00:15:31.250
Dink daaraan. 1600 mense, besige mense,

00:15:31.250 --> 00:15:33.480
wat by allerhande dinge betrokke is.

00:15:33.480 --> 00:15:37.180
aan't luister, verstaan en geraak word

00:15:37.180 --> 00:15:39.590
deur ’n stuk van Chopin.

00:15:39.590 --> 00:15:40.990
Dit is merkwaardig.

00:15:40.990 --> 00:15:43.740
Is ek seker dat elkeen dit gevolg

00:15:43.740 --> 00:15:45.100
en verstaan het en daardeur geraak is?

00:15:45.100 --> 00:15:46.280
Natuurlik kan ek nie seker wees nie.

00:15:46.280 --> 00:15:48.690
Maar kom ek vertel julle wat
met my in Ierland gebeur het,

NOTE Paragraph

00:15:48.690 --> 00:15:50.850
tydens hulle moeilikhede, 10 jaar gelede.

NOTE Paragraph

00:15:50.850 --> 00:15:54.210
Ek't met 'n klompie Katolieke en
Protestantse kinders gewerk

00:15:54.210 --> 00:15:56.030
oor konflikoplossing.

00:15:56.030 --> 00:15:57.720
Toe doen ek dit met hulle --

00:15:57.720 --> 00:16:01.250
’n gewaagde ding, want
hulle was straatkinders.

00:16:01.250 --> 00:16:03.760
En een van hulle kom die
volgende oggend na my toe

00:16:03.760 --> 00:16:04.640
en hy sê:

00:16:04.640 --> 00:16:07.520
"Jy weet, ek het nog nooit na
klassieke musiek geluister nie,

00:16:07.520 --> 00:16:10.070
maar toe jy daai "shopping" stuk speel ..."

00:16:10.070 --> 00:16:11.790
(Gelag)

00:16:11.790 --> 00:16:15.940
Hy sê: "My broer is laas jaar geskiet
en ek't nie oor hom gehuil nie.

00:16:15.940 --> 00:16:17.830
Maar gisteraand toe jy daai stuk speel,

00:16:17.830 --> 00:16:20.770
was hy die een waaraan ek gedink het.

00:16:20.770 --> 00:16:22.770
En ek't gevoel hoe trane
oor my gesig stroom.

00:16:22.770 --> 00:16:25.870
En dit het regtig goed gevoel
om oor my broer te huil."

00:16:25.870 --> 00:16:28.210
Op daardie oomblik het ek besluit

00:16:28.210 --> 00:16:33.110
dat klassieke musiek aan almal behoort.

00:16:33.110 --> 00:16:34.600
Almal.

NOTE Paragraph

00:16:35.140 --> 00:16:37.720
Nou, hoe sou julle loop --

00:16:37.720 --> 00:16:41.930
my professie, die musiekprofessie
sien dit nie so nie.

00:16:41.930 --> 00:16:45.220
Hulle sê 3% van die bevolking
hou van klassieke musiek.

00:16:45.220 --> 00:16:48.610
As ons dit maar net kon opstoot na 4%
sou ons probleme opgelos wees.

00:16:48.610 --> 00:16:50.100
(Gelag)

00:16:50.100 --> 00:16:52.600
Hoe sou jy loop? Hoe sou jy praat?

00:16:52.600 --> 00:16:56.010
Hoe sou jy wees as jy gedink het 3%
van die bevolking hou van klassieke musiek?

00:16:56.010 --> 00:16:57.940
As ons dit maar net kon opstoot na 4%.

00:16:57.940 --> 00:17:00.000
Hoe sou jy loop of praat?

00:17:00.000 --> 00:17:02.970
Hoe sou jy wees as jy gedink het
almal is lief is vir klassieke musiek --

00:17:02.970 --> 00:17:05.690
hulle't dit nog net nie ontdek nie.

00:17:05.690 --> 00:17:08.520
Sien, dis totaal verskillende wêrelde.

NOTE Paragraph

00:17:08.520 --> 00:17:10.810
Ek't ’n wonderlike ervaring gehad --

00:17:10.810 --> 00:17:12.280
ek was 45 jaar oud.

00:17:12.280 --> 00:17:14.000
Ek't toe reeds 20 jaar lank dirigeer,

00:17:14.000 --> 00:17:16.940
en skielik het ek iets besef.

00:17:16.940 --> 00:17:20.600
Die dirigent van ’n orkes
maak nie ’n geluid nie.

00:17:20.600 --> 00:17:23.680
My foto verskyn voor op die CD --

00:17:23.680 --> 00:17:25.980
(Gelag)

00:17:25.980 --> 00:17:28.000
Maar die dirigent maak nie ’n geluid nie.

00:17:28.000 --> 00:17:29.770
Vir hom om mag te hê,

00:17:29.770 --> 00:17:33.650
is hy afhanklik van sy vermoë
om ander mense te bemagtig.

00:17:33.650 --> 00:17:35.470
En dit het alles vir my verander.

00:17:35.470 --> 00:17:37.290
Dit was ’n totale lewensomkeer.

00:17:37.290 --> 00:17:38.920
Mense in my orkes het gesê:

00:17:38.920 --> 00:17:41.030
"Ben, wat het gebeur?."
Dis wat gebeur het:

00:17:41.030 --> 00:17:46.860
Ek't besef dat my taak is
om moontlikheid in andere te wek.

00:17:46.860 --> 00:17:48.730
En natuurlik wou ek weet
of ek besig was om dit te doen.

00:17:48.730 --> 00:17:50.410
En weet julle hoe mens dit bepaal?

00:17:50.410 --> 00:17:51.830
Jy kyk na hulle oë.

00:17:51.830 --> 00:17:55.350
As hulle oë blink,
dan weet jy dat jy daarin slaag.

00:17:56.000 --> 00:17:58.600
Jy kan ’n dorpie van lig voorsien
met hierdie man se oë.

00:17:58.600 --> 00:17:59.360
(Gelag)

00:17:59.360 --> 00:18:02.510
Reg. As die oë dus blink,
weet jy dat jy slaag.

00:18:02.510 --> 00:18:05.390
As die oë nie blink nie,
moet jy ’n vraag vra.

00:18:05.390 --> 00:18:06.670
En die vraag is:

00:18:06.670 --> 00:18:09.410
Wie is ek besig om te wees,

00:18:09.410 --> 00:18:11.940
dat my spelers se oë nie blink nie?

00:18:11.940 --> 00:18:13.610
Ons kan dit met ons kinders ook doen.

00:18:13.610 --> 00:18:16.520
Wie is ek besig om te wees,

00:18:16.520 --> 00:18:19.000
dat my kinders se oë nie blink nie?

00:18:19.000 --> 00:18:21.550
Dis 'n totaal ander wêreld.

NOTE Paragraph

00:18:21.550 --> 00:18:26.820
Nou, ons moet amper hierdie magiese,
op-die-berg week beëindig,

00:18:26.820 --> 00:18:29.170
en ons gaan terug na die wêreld.

00:18:29.170 --> 00:18:32.640
En ek sê dis gepas dat ons die vraag vra:

00:18:32.640 --> 00:18:37.440
Wie is ons besig om te wees wanneer
ons teruggaan na die wêreld toe?

00:18:37.440 --> 00:18:40.220
En weet julle,
ek't ’n definisie van sukses.

00:18:40.220 --> 00:18:41.356
Dis baie eenvoudig.

00:18:41.356 --> 00:18:43.333
Dit gaan nie oor rykdom of roem of mag nie.

00:18:43.333 --> 00:18:46.270
Dit gaan oor hoeveel
blink oë ek om my het.

NOTE Paragraph

00:18:46.270 --> 00:18:49.000
En nou het ek een laaste gedagte,

00:18:49.000 --> 00:18:53.200
en dis dat dit regtig
’n verskil maak wat ons sê --

00:18:53.200 --> 00:18:55.650
die woorde wat uit ons mond kom.

00:18:55.650 --> 00:18:58.510
Ek't dit geleer van ’n vrou
wat Auschwitz oorleef het,

00:18:58.510 --> 00:19:00.120
een van die min oorlewendes.

00:19:00.120 --> 00:19:03.050
Sy is Auschwitz toe op 15.

00:19:04.190 --> 00:19:05.590
En ...

00:19:07.120 --> 00:19:09.220
haar broer was agt,

00:19:09.220 --> 00:19:12.160
en hulle ouers was verlore.

00:19:12.160 --> 00:19:16.240
En sy't vir my gesê:

00:19:16.240 --> 00:19:19.000
"Ons was in die trein op pad Auschwitz toe

00:19:19.000 --> 00:19:22.240
en ek't afgekyk en gesien dat
my boetie se skoene weg was.

00:19:22.240 --> 00:19:25.430
Toe sê ek: "Waarom is jy so simpel,
kan jy nie jou goed bymekaar hou nie,

00:19:25.430 --> 00:19:26.666
om hemelsnaam?"

00:19:26.666 --> 00:19:30.713
Op die manier wat ’n ouer suster 
dalk met haar jonger broer sal praat.

00:19:31.600 --> 00:19:33.680
Ongelukkig was dit die laaste ding
wat sy ooit vir hom gesê het,

00:19:33.680 --> 00:19:35.370
want sy't hom nooit weer gesien nie.

00:19:35.370 --> 00:19:37.390
Hy't nie oorleef nie.

00:19:37.390 --> 00:19:40.370
Toe sy uit Auschwitz kom,
het sy 'n eed geneem.

00:19:40.370 --> 00:19:41.680
Sy't my vertel.

00:19:41.680 --> 00:19:45.160
Sy't gesê: "Ek't uit Auschwitz die lewe ingeloop

00:19:45.160 --> 00:19:46.920
en ek't myself iets belowe.

00:19:46.920 --> 00:19:48.000
Die belofte was:

00:19:48.000 --> 00:19:54.800
"Ek sal nooit iets sê wat nie aanvaarbaar sal
wees as die laaste ding wat ek ooit sê nie."

00:19:54.800 --> 00:19:56.710
Kan ons dit doen? Nee.

00:19:56.710 --> 00:20:00.240
Ons sal misluk en ander ook.

00:20:00.240 --> 00:20:03.810
Maar dis ’n ideaal om na te streef.

00:20:03.810 --> 00:20:05.220
Dankie.

00:20:05.220 --> 00:20:10.000
(Applous)

00:20:11.870 --> 00:20:13.210
Blink oë!

00:20:14.410 --> 00:20:15.930
Blink oë!

00:20:17.230 --> 00:20:20.620
(Applous)

00:20:22.210 --> 00:20:24.530
Dankie, dankie.

00:20:24.530 --> 00:20:25.603
(Applous)