0:00:00.820,0:00:03.820
Van julle ken waarskynlik die storie[br]van die twee verkoopsmanne

0:00:03.820,0:00:06.620
wat in die 1900's Afrika besoek het.

0:00:06.620,0:00:09.080
Hulle's gestuur om te kyk[br]of daar geleentheid is

0:00:09.080,0:00:10.400
om skoene te verkoop.

0:00:10.400,0:00:13.390
Hulle stuur toe telegramme[br]terug na Manchester toe.

0:00:13.390,0:00:14.820
Die een skryf:

0:00:14.820,0:00:18.320
"Situasie hopeloos. Stop.[br]Hulle dra nie skoene nie."

0:00:18.320,0:00:20.220
Die ander een skryf:

0:00:20.220,0:00:23.210
"Uitstekende geleentheid.[br]Hulle't nog nie skoene hier nie."

0:00:23.210,0:00:24.580
(Gelag)

0:00:24.580,0:00:27.660
Daar's ’n soortgelyke situasie[br]in die wêreld van klassieke musiek,

0:00:27.660,0:00:32.630
want party mense dink dat[br]klassieke musiek besig is om uit te sterf.

0:00:32.630,0:00:36.860
En dan is daar van ons wat dink dis[br]nog net die begin van veel groter dinge.

0:00:36.860,0:00:40.560
Eerder as om statistiek[br]en tendense aan te haal

0:00:40.560,0:00:43.130
en julle te vertel van al die[br]orkeste wat ophou bestaan,

0:00:43.130,0:00:45.600
en die platemaatskappye[br]wat besig is om te sluit,

0:00:45.600,0:00:49.310
het ek gedink ons kan vanaand[br]’n eksperiment doen.

0:00:49.310,0:00:52.600
Dis nie regtig ’n eksperiment nie,[br]want ek weet wat die uitkoms is.

0:00:52.600,0:00:53.930
(Gelag)

0:00:53.930,0:00:56.000
Maar dis iets soos ’n eksperiment.

0:00:56.000,0:00:58.000
Nou, voor ons --

0:00:58.000,0:01:00.000
(Gelag)

0:01:00.000,0:01:02.770
-- voor ons begin,[br]moet ek twee dinge doen.

0:01:02.770,0:01:06.770
Die een is dat ek julle wil herinner[br]hoe 'n sewejarige kind

0:01:06.770,0:01:08.870
klink wanneer hy klavier speel.

0:01:08.870,0:01:11.090
Miskien het julle so ’n kind by die huis.

0:01:11.090,0:01:12.420
Hy klink omtrent so.

0:01:12.420,0:01:29.000
(Musiek)

0:01:29.000,0:01:32.650
(Musiek eindig)

0:01:32.650,0:01:35.280
Ek sien sommige van julle[br]herken hierdie kind.

0:01:35.280,0:01:38.900
As hy ’n jaar lank oefen[br]en les neem, is hy nou agt

0:01:38.900,0:01:40.120
en dan klink hy so.

0:01:40.120,0:01:47.010
(Musiek)

0:01:47.010,0:01:50.000
Dan oefen hy nog ’n jaar[br]en neem les -- nou's hy nege.

0:01:50.000,0:01:56.640
(Musiek)

0:01:56.640,0:01:59.670
Dan oefen hy nog ’n jaar[br]en neem les -- nou's hy tien.

0:01:59.670,0:02:06.020
(Musiek)

0:02:06.020,0:02:08.220
Op daardie stadium gooi[br]hulle gewoonlik tou op.

0:02:08.220,0:02:09.390
(Gelag)

0:02:09.390,0:02:11.640
(Applous)

0:02:11.640,0:02:15.390
Maar as jy nog een jaar gewag het,[br]sou jy dit gehoor het:

0:02:15.390,0:02:24.840
(Musiek)

0:02:24.840,0:02:28.190
Wat gebeur het, is nie[br]wat julle dalk dink nie,

0:02:28.190,0:02:31.270
dat hy skielik passievol[br]en betrokke geraak het,

0:02:31.270,0:02:34.710
’n nuwe onderwyser gekry het,[br]puberteit bereik het, of wat ook al.

0:02:34.710,0:02:38.010
Wat in werklikheid gebeur het,[br]is dat die impetus verlaag is.

0:02:38.010,0:02:41.900
Julle sien, die eerste keer het hy[br]met ’n impetus op elke noot gespeel.

0:02:41.900,0:02:44.150
(Musiek)

0:02:44.150,0:02:46.950
En die tweede, met die[br]impetus op elke tweede noot.

0:02:46.950,0:02:49.260
(Musiek)

0:02:49.260,0:02:51.570
Julle kan dit sien deur na my kop te kyk.

0:02:51.570,0:02:52.870
(Gelag)

0:02:52.870,0:02:56.060
Die negejarige plaas die[br]impetus op elke vierde noot.

0:02:56.060,0:02:58.020
(Musiek)

0:02:58.020,0:03:00.020
En die tienjarige op elke agt note.

0:03:00.020,0:03:02.000
(Musiek)

0:03:02.000,0:03:05.640
En die 11-jarige, een[br]impetus op die hele frase.

0:03:05.640,0:03:08.020
(Musiek)

0:03:08.020,0:03:10.680
Ek weet nie hoe ons[br]hier beland het nie.

0:03:10.680,0:03:12.000
(Gelag)

0:03:12.900,0:03:15.360
Ek't nie gesê ek gaan my skouer[br]oor beweeg, my lyf beweeg nie.

0:03:15.360,0:03:17.600
Nee, die musiek het my omgestoot,

0:03:17.600,0:03:20.360
dis hoekom ek dit een-boud-spel noem.

0:03:20.360,0:03:21.950
(Musiek)

0:03:21.950,0:03:23.750
Dit kan ook die ander boud wees.

0:03:23.750,0:03:26.000
(Musiek)

0:03:26.650,0:03:30.040
Julle weet, ’n man het een keer na[br]’n aanbieding gekyk wat ek voorgedra het

0:03:30.040,0:03:31.820
toe ek met ’n jong pianis gewerk het.

0:03:31.820,0:03:34.370
Hy was die president[br]van 'n maatskappy in Ohio.

0:03:34.370,0:03:36.350
En ek't met die jong pianis gewerk en gesê:

0:03:36.350,0:03:38.860
"Die moeilikheid met jou is[br]dat jy ’n twee-boud-speler is.

0:03:38.860,0:03:40.500
Jy moet ’n een-boud-speler wees."

0:03:40.500,0:03:42.670
Toe verskuif ek sy lyf so terwyl hy speel.

0:03:42.670,0:03:45.040
En skielik het die musiek[br]lewe gekry. Dit het opgestyg.

0:03:45.040,0:03:47.720
Die gehoor het na hulle asems gesnak[br]toe hulle die verskil hoor.

0:03:47.720,0:03:49.370
En toe kry ek ’n brief van hierdie man.

0:03:49.370,0:03:51.000
Hy skryf: "Ek was so beïndruk.

0:03:51.000,0:03:52.980
Ek't teruggegaan en my hele firma omskep

0:03:52.980,0:03:54.930
in 'n een-boud-maatskappy."

0:03:54.930,0:03:57.000
(Gelag)

0:03:58.000,0:04:01.180
Die ander ding wat ek wou doen,[br]is om julle oor julleself te vertel.

0:04:01.180,0:04:03.000
Ek verstaan daar is 1600 mense hier.

0:04:03.000,0:04:06.810
Ek skat dat 45 van julle waarskynlik

0:04:06.810,0:04:09.710
’n absolute passie vir[br]klassieke musiek het.

0:04:09.710,0:04:14.590
Julle is mal oor klassieke musiek.[br]Julle radio's is altyd op klassiek ingestel.

0:04:14.590,0:04:17.270
Julle het CD's in julle motors en[br]julle woon simfoniekonserte by.

0:04:17.270,0:04:18.770
En julle kinders speel instrumente.

0:04:18.770,0:04:21.760
Julle kan nie jul lewens indink[br]sonder klassieke musiek nie.

0:04:21.760,0:04:23.930
Dit is die eerste groep;[br]’n redelike klein groepie.

0:04:23.930,0:04:25.390
Dan is daar ’n ander groep,[br]’n groter groep.

0:04:25.390,0:04:27.630
Dis mense wat nie omgee[br]as klassieke musiek speel nie.

0:04:27.630,0:04:28.590
(Gelag)

0:04:28.590,0:04:30.740
Jy weet, ’n mens kom tuis na ’n lang dag

0:04:30.740,0:04:33.010
en jy kry ’n glasie wyn[br]en gaan sit gemaklik.

0:04:33.010,0:04:36.340
’n Bietjie Vivaldi in die agtergrond[br]doen geen skade nie.

0:04:36.340,0:04:37.740
Dis die tweede groep.

0:04:37.740,0:04:38.870
Nou vir die derde groep.

0:04:38.870,0:04:41.180
Dis mense wat nooit[br]na klassieke musiek luister nie.

0:04:41.180,0:04:43.010
Dis eenvoudig nie deel van jou lewe nie.

0:04:43.010,0:04:46.260
Jy mag dit dalk nes sekondêre rook[br]by die lughawe optel, maar --

0:04:46.260,0:04:47.000
(Gelag)

0:04:47.000,0:04:48.700
-- en miskien ’n stukkie[br]marsmusiek uit Aïda

0:04:48.700,0:04:50.310
wanneer jy die saal instap.

0:04:50.310,0:04:52.000
Maar andersins hoor jy dit nooit nie.

0:04:52.000,0:04:53.950
Dis waarskynlik die[br]grootste groep van almal.

0:04:53.950,0:04:55.730
En dan is daar ’n baie klein groepie.

0:04:55.730,0:04:59.400
Dis mense wat dink dat hulle toondoof is.

0:04:59.400,0:05:01.350
’n Verbasende aantal mense[br]dink hulle is toondoof.

0:05:01.350,0:05:03.680
Inderwaarheid hoor ek dikwels:[br]"My man is toondoof."

0:05:03.680,0:05:04.880
(Gelag)

0:05:04.880,0:05:06.950
Die waarheid is dat jy nie[br]toondoof kan wees nie.

0:05:06.950,0:05:08.080
Niemand is toondoof nie.

0:05:08.080,0:05:10.590
As jy toondoof was, sou jy[br]nie die ratte kon verwissel

0:05:10.590,0:05:12.730
in jou motor met ’n handrat nie.

0:05:12.730,0:05:14.470
Jy sou nie die verskil kon agterkom tussen

0:05:14.470,0:05:17.280
iemand van Texas en iemand van Rome nie.

0:05:17.280,0:05:19.360
En die telefoon. Die telefoon.

0:05:19.360,0:05:21.000
As jou ma op die

0:05:21.000,0:05:23.770
elendige telefoon bel en sê: "Hallo,"

0:05:23.770,0:05:26.970
dan weet jy nie net wie dit is nie,[br]jy weet ook in watter bui sy is.

0:05:26.970,0:05:30.810
Jy het ’n wonderlike oor.[br]Almal het 'n wonderlike oor.

0:05:30.810,0:05:32.720
Niemand is dus toondoof nie.

0:05:32.720,0:05:33.720
Maar ek sê julle wat.

0:05:33.720,0:05:36.950
Dit help nie ek gaan voort met die ding,

0:05:36.950,0:05:40.710
met so ’n groot gaping[br]tussen dié wat verstaan,

0:05:40.710,0:05:42.840
en wat passievol en lief[br]vir klassieke musiek is,

0:05:42.840,0:05:45.850
en diegene wat glad geen[br]aanklank daarmee het nie.

0:05:45.850,0:05:48.260
Die toondoof mense is nie meer hier nie.

0:05:48.260,0:05:50.180
Maar selfs tussen daai drie kategorieë

0:05:50.180,0:05:51.650
is die gaping te groot.

0:05:51.650,0:05:55.810
Ek gaan dus nie voortgaan[br]totdat elkeen in hierdie vertrek,

0:05:55.810,0:06:00.820
op die onderste vloer en in Aspen,[br]en almal wat hierna kyk,

0:06:00.820,0:06:05.580
geleer het om klassieke musiek[br]lief te hê en te verstaan nie.

0:06:05.580,0:06:07.550
So dis wat ons gaan doen.

0:06:07.550,0:06:12.000
Julle sien dat ek nie[br]die geringste twyfel het

0:06:12.000,0:06:15.000
dat dit gaan werk as julle[br]na my gesig kyk nie, reg?

0:06:15.000,0:06:20.610
Dis een van die eienskappe van[br]’n leier: hy het geen twyfel

0:06:20.610,0:06:23.240
aan die mense wat hy lei se vermoë

0:06:23.240,0:06:26.060
om dit te bereik waaroor hy droom nie.

0:06:26.060,0:06:29.070
Dink net, as Martin Luther King[br]gesê het: "Ek het ’n droom.

0:06:29.070,0:06:31.850
Maar ek's nie seker[br]of hulle kans sien nie."

0:06:31.850,0:06:33.000
(Gelag)

0:06:34.000,0:06:36.310
Goed. Ek gaan ’n stuk van Chopin gebruik.

0:06:36.310,0:06:39.270
Dis ’n pragtige prelude van Chopin.

0:06:39.270,0:06:42.000
Van julle sal dit ken.

0:06:42.000,0:07:11.240
(Musiek)

0:07:11.240,0:07:13.530
Weet julle wat dink ek het[br]waarskynlik nou gebeur?

0:07:13.530,0:07:16.510
Toe ek begin het, het julle gedink:[br]"Hoe pragtig klink dit."

0:07:17.510,0:07:29.340
(Musiek)

0:07:29.340,0:07:31.550
"Ek dink nie ons moet volgende jaar[br]vir die somervakansie

0:07:31.550,0:07:34.080
na dieselfde plek toe gaan nie."

0:07:34.080,0:07:35.810
(Gelag)

0:07:35.810,0:07:37.400
Dis snaaks, ne?

0:07:37.400,0:07:42.020
Dis snaaks hoe sulke dinge [br]in ons gedagtes insluip.

0:07:42.020,0:07:45.590
(Applous)

0:07:45.590,0:07:47.950
Natuurlik, as die stuk lank is[br]en jy het ’n lang dag gehad,

0:07:47.950,0:07:49.760
mag jy selfs insluimer.

0:07:49.760,0:07:51.900
Dan pomp jou metgesel jou in die ribbes

0:07:51.900,0:07:54.980
en sê: "Word wakker! Dis kultuur!"[br]En dan voel jy nog slegter.

0:07:54.980,0:07:56.120
(Gelag)

0:07:56.120,0:07:58.840
Maar het dit al ooit by jou opgekom[br]dat die rede waarom jy vaak word

0:07:58.840,0:08:01.960
met klassieke musiek nie[br]jou skuld is nie, maar ons s'n?

0:08:01.960,0:08:03.510
Het enigiemand gedink,[br]terwyl ek gespeel het:

0:08:03.510,0:08:05.980
"Waarom gebruik hy soveel klemtone?"

0:08:05.980,0:08:09.000
As ek dit met my kop gedoen het,[br]sou julle beslis so gedink het.

0:08:09.000,0:08:15.320
(Musiek)

0:08:15.320,0:08:18.790
En vir die res van julle lewens[br]sal julle altyd bewus wees

0:08:18.790,0:08:23.220
van die klemtone wanneer[br]julle na klassieke musiek luister.

0:08:23.220,0:08:25.480
Kom ons kyk dus wat regtig hier aangaan.

0:08:25.480,0:08:27.980
Ons het ’n B. Dis ’n B.

0:08:27.980,0:08:29.850
Die volgende noot is ’n C.

0:08:29.850,0:08:32.530
En die C se taak is om[br]die B treurig te maak.

0:08:32.530,0:08:34.060
En dit werk, of hoe?

0:08:34.060,0:08:35.600
(Gelag)

0:08:35.600,0:08:36.850
Komponiste weet dit.

0:08:36.850,0:08:39.140
As hulle treurige musiek wil hê,[br]speel hulle net hierdie twee note.

0:08:39.140,0:08:43.320
(Musiek)

0:08:43.320,0:08:46.350
Maar basies is dit net ’n B,[br]met vier treuriges.

0:08:46.350,0:08:47.380
(Gelag)

0:08:48.000,0:08:51.040
Nou gaan dit af na A.

0:08:51.040,0:08:52.550
Nou na G.

0:08:52.550,0:08:53.780
En dan na F.

0:08:53.780,0:08:56.300
So ons het B, A, G, F.

0:08:56.300,0:08:58.200
En as ons B, A, G, F het,

0:08:58.200,0:09:00.120
wat verwag ons volgende?

0:09:00.120,0:09:03.480
(Musiek)

0:09:03.480,0:09:04.750
O, dit was seker toeval.

0:09:04.750,0:09:06.470
Kom ons probeer weer.

0:09:06.470,0:09:08.993
(Musiek)

0:09:08.993,0:09:10.106
(Gehoor sing)

0:09:10.106,0:09:12.050
O, die TED-koor.

0:09:12.050,0:09:14.050
(Gelag)

0:09:14.050,0:09:17.210
En julle let op dat niemand[br]toondoof is nie, ne?

0:09:17.210,0:09:17.970
Niemand nie.

0:09:17.970,0:09:20.260
Julle weet, elke dorpie in Bangladesh

0:09:20.260,0:09:25.040
en elke gehuggie in Sjina -- almal weet:

0:09:25.040,0:09:27.540
da, da, da, da -- da.

0:09:27.540,0:09:29.480
Almal weet om ’n E daar te verwag.

0:09:29.480,0:09:32.000
Chopin wou nie daar by[br]die E uitgekom het nie,

0:09:32.000,0:09:33.963
want wat sou gebeur het?

0:09:33.963,0:09:35.886
Dit sou verby wees, soos Hamlet.[br]Onthou julle?

0:09:35.886,0:09:37.080
Eerste bedryf, derde toneel:

0:09:37.080,0:09:39.020
hy vind uit dat sy oom[br]sy pa doodgemaak het.

0:09:39.020,0:09:41.430
Julle onthou hy hou aan om sy oom te nader[br]en hom amper dood te maak.

0:09:41.430,0:09:44.340
Dan draai hy om en hy nader hom weer[br]en maak hom amper dood.

0:09:44.340,0:09:46.530
En die kritici daar in die agterste ry,

0:09:46.530,0:09:51.160
hulle moet ’n opinie hê,[br]so hulle sê: "Hamlet sloer."

0:09:51.160,0:09:53.720
Of hulle sê: "Hamlet het[br]’n Oedipus-kompleks."

0:09:53.720,0:09:56.120
Nee, anders sou die opvoering[br]verby gewees het. Dis simpel.

0:09:56.120,0:09:57.030
(Gelag)

0:09:57.030,0:09:59.340
Dis waarom Shakespeare[br]al daai goed in Hamlet gesit het --

0:09:59.340,0:10:01.570
Ophelia wat van haar kop af raak,[br]die storie binne die storie,

0:10:01.570,0:10:03.240
en Yorick se kopbeen, en die grafgrawers.

0:10:03.240,0:10:05.400
Dis om uit te stel --

0:10:05.400,0:10:07.210
tot die vyfde bedryf,[br]dan kan hy hom doodmaak.

0:10:07.210,0:10:09.090
Dieselfde geld vir Chopin.

0:10:09.090,0:10:11.680
Hy wil net-net E bereik,

0:10:11.680,0:10:14.650
en hy sê: "Oeps, ek moet liewer[br]terug gaan en dit weer doen."

0:10:14.650,0:10:16.270
Dan doen hy dit weer.

0:10:16.710,0:10:18.000
Nou raak hy opgewonde.

0:10:18.000,0:10:20.000
(Musiek)

0:10:20.000,0:10:22.020
Dis opgewondenheid,[br]moenie bekommer nie.

0:10:22.020,0:10:26.090
Nou kom hy by F-kruis uit[br]en uiteindelik gaan hy af tot by E,

0:10:26.090,0:10:27.570
maar dis in die verkeerde sleutel --

0:10:27.570,0:10:30.910
want die sleutel waarna[br]hy soek is dié een

0:10:30.910,0:10:32.540
en in plaas daarvan doen hy ...

0:10:32.540,0:10:35.200
Nou, ons noem dit misleidende intonasie,

0:10:35.200,0:10:36.360
want dit mislei ons.

0:10:36.360,0:10:38.890
Ek sê altyd vir my studente: "As julle[br]met misleidende intonasie te doen het

0:10:38.890,0:10:41.840
lig julle wenkbroue, dan sal almal weet."

0:10:41.840,0:10:43.000
(Gelag)

0:10:43.000,0:10:46.000
(Applous)

0:10:46.840,0:10:47.586
Reg.

0:10:48.556,0:10:50.293
Hy kom dus by E uit, maar[br]dis in die verkeerde sleutel.

0:10:50.293,0:10:51.888
Nou probeer hy weer E.

0:10:51.888,0:10:53.224
Daai sleutel werk nie.

0:10:53.224,0:10:55.560
Nou probeer hy weer die E.[br]Daai sleutel werk nie.

0:10:55.560,0:10:58.090
Nou probeer hy weer E,[br]en dit werk nie.

0:10:58.090,0:10:59.910
En dan, uiteindelik ...

0:11:02.490,0:11:06.160
Daar is ’n man in die[br]voorste ry wat so "Hmf" sug.

0:11:06.160,0:11:06.840
(Gelag)

0:11:06.840,0:11:08.790
Dis dieselfde ding wat hy doen[br]wanneer hy na ’n lang dag

0:11:08.790,0:11:12.200
by die huis kom, sy motor afskakel en sê:

0:11:12.200,0:11:13.000
"A, ek is tuis."

0:11:13.000,0:11:15.570
Want ons weet almal wanneer ons tuis voel.

0:11:15.570,0:11:18.850
Dis dus 'n stuk wat van[br]weggaan af weer tuiskom.

0:11:18.850,0:11:21.590
Ek gaan dit regdeur speel[br]en julle gaan volg.

0:11:21.590,0:11:23.640
B, C, B, C, B, C, B --

0:11:23.640,0:11:25.330
af na A, af na G, af na F.

0:11:25.330,0:11:28.030
Amper tot by E, maar dan[br]sou die opvoering verby wees.

0:11:28.030,0:11:29.953
Terug op B toe,[br]raak baie opgewonde.

0:11:29.953,0:11:31.196
Na F-kruis toe. E toe.

0:11:31.196,0:11:33.070
Dis die verkeerde akkoord.[br]Dis die verkeerde akkoord.

0:11:33.070,0:11:35.980
En uiteindelik na E, en dis tuis.

0:11:35.980,0:11:39.600
En wat julle gaan sien, is een-boud-spel.

0:11:39.600,0:11:41.260
(Gelag)

0:11:41.260,0:11:44.440
Want vir my, om die B en die E te verbind,

0:11:44.440,0:11:50.230
moet ek ophou dink aan elke[br]enkele noot op hierdie roete

0:11:50.230,0:11:55.570
en begin dink aan die[br]lang, lang lyn van B tot E.

0:11:55.570,0:12:00.090
Julle weet, ons was pas in Suid-Afrika,[br]en jy kan nie Suid-Afrika toe gaan

0:12:00.090,0:12:03.380
sonder om aan Mandela wat 27 jaar lank[br]in die tronk was te dink nie.

0:12:03.380,0:12:05.730
Waaraan het hy gedink? Middagete?

0:12:05.730,0:12:09.120
Nee, hy't gedink aan[br]die visie vir Suid-Afrika

0:12:09.120,0:12:10.833
en 'n visie vir die mensdom.

0:12:10.833,0:12:13.626
Dit gaan oor visie.[br]Dit gaan oor die lang lyn.

0:12:13.626,0:12:16.200
Soos die voël wat oor die veld vlieg

0:12:16.200,0:12:19.850
en geen aandag gee aan[br]die heinings daar onder nie, ne?

0:12:19.850,0:12:23.080
Nou gaan julle die lyn[br]al die pad volg, van B tot E.

0:12:23.080,0:12:26.660
Ek't een finale versoek[br]voor ek die stuk regdeur speel.

0:12:26.660,0:12:30.600
Sal jy dink aan iemand wat jy baie liefhet,

0:12:30.600,0:12:32.650
wat nie meer daar is nie?

0:12:32.650,0:12:34.930
’n Geliefde ouma, ’n beminde --

0:12:34.930,0:12:39.240
iemand in jou lewe wat[br]jy met jou hele hart liefhet,

0:12:39.240,0:12:42.470
maar die persoon is nie meer by jou nie.

0:12:42.470,0:12:44.530
Dink aan daai persoon

0:12:44.530,0:12:47.000
en volg terselftertyd

0:12:47.000,0:12:49.970
die lyn al die pad van B na E,

0:12:49.970,0:12:54.740
en jy sal alles hoor wat[br]Chopin te sê gehad het.

0:12:58.830,0:14:47.670
(Musiek)

0:14:48.300,0:14:54.440
(Applous)

0:14:56.990,0:14:58.760
Julle wonder dalk nou --

0:14:58.760,0:15:05.560
(Applous)

0:15:05.560,0:15:07.500
Julle wonder dalk hoekom ek saam klap.

0:15:07.500,0:15:09.040
Wel, ek't dit by ’n skool in Boston gedoen

0:15:09.040,0:15:12.350
met omtrent 70 graad sewes -- 12-jariges.

0:15:12.350,0:15:14.520
Ek't presies dieselfde met hulle gedoen,

0:15:14.520,0:15:16.270
en die hele ding aan hulle verduidelik.

0:15:16.270,0:15:18.040
En aan die einde het hulle[br]soos besetenes geklap.

0:15:18.040,0:15:20.070
Ek't geklap. Hulle't geklap.

0:15:20.070,0:15:21.970
Tot ek gevra het: "Waarom klap ek?"

0:15:21.970,0:15:24.730
En een van die kleintjies sê:[br]"Want ons het geluister."

0:15:24.730,0:15:27.000
(Gelag)

0:15:28.000,0:15:31.250
Dink daaraan. 1600 mense, besige mense,

0:15:31.250,0:15:33.480
wat by allerhande dinge betrokke is.

0:15:33.480,0:15:37.180
aan't luister, verstaan en geraak word

0:15:37.180,0:15:39.590
deur ’n stuk van Chopin.

0:15:39.590,0:15:40.990
Dit is merkwaardig.

0:15:40.990,0:15:43.740
Is ek seker dat elkeen dit gevolg

0:15:43.740,0:15:45.100
en verstaan het en daardeur geraak is?

0:15:45.100,0:15:46.280
Natuurlik kan ek nie seker wees nie.

0:15:46.280,0:15:48.690
Maar kom ek vertel julle wat[br]met my in Ierland gebeur het,

0:15:48.690,0:15:50.850
tydens hulle moeilikhede, 10 jaar gelede.

0:15:50.850,0:15:54.210
Ek't met 'n klompie Katolieke en[br]Protestantse kinders gewerk

0:15:54.210,0:15:56.030
oor konflikoplossing.

0:15:56.030,0:15:57.720
Toe doen ek dit met hulle --

0:15:57.720,0:16:01.250
’n gewaagde ding, want[br]hulle was straatkinders.

0:16:01.250,0:16:03.760
En een van hulle kom die[br]volgende oggend na my toe

0:16:03.760,0:16:04.640
en hy sê:

0:16:04.640,0:16:07.520
"Jy weet, ek het nog nooit na[br]klassieke musiek geluister nie,

0:16:07.520,0:16:10.070
maar toe jy daai "shopping" stuk speel ..."

0:16:10.070,0:16:11.790
(Gelag)

0:16:11.790,0:16:15.940
Hy sê: "My broer is laas jaar geskiet[br]en ek't nie oor hom gehuil nie.

0:16:15.940,0:16:17.830
Maar gisteraand toe jy daai stuk speel,

0:16:17.830,0:16:20.770
was hy die een waaraan ek gedink het.

0:16:20.770,0:16:22.770
En ek't gevoel hoe trane[br]oor my gesig stroom.

0:16:22.770,0:16:25.870
En dit het regtig goed gevoel[br]om oor my broer te huil."

0:16:25.870,0:16:28.210
Op daardie oomblik het ek besluit

0:16:28.210,0:16:33.110
dat klassieke musiek aan almal behoort.

0:16:33.110,0:16:34.600
Almal.

0:16:35.140,0:16:37.720
Nou, hoe sou julle loop --

0:16:37.720,0:16:41.930
my professie, die musiekprofessie[br]sien dit nie so nie.

0:16:41.930,0:16:45.220
Hulle sê 3% van die bevolking[br]hou van klassieke musiek.

0:16:45.220,0:16:48.610
As ons dit maar net kon opstoot na 4%[br]sou ons probleme opgelos wees.

0:16:48.610,0:16:50.100
(Gelag)

0:16:50.100,0:16:52.600
Hoe sou jy loop? Hoe sou jy praat?

0:16:52.600,0:16:56.010
Hoe sou jy wees as jy gedink het 3%[br]van die bevolking hou van klassieke musiek?

0:16:56.010,0:16:57.940
As ons dit maar net kon opstoot na 4%.

0:16:57.940,0:17:00.000
Hoe sou jy loop of praat?

0:17:00.000,0:17:02.970
Hoe sou jy wees as jy gedink het[br]almal is lief is vir klassieke musiek --

0:17:02.970,0:17:05.690
hulle't dit nog net nie ontdek nie.

0:17:05.690,0:17:08.520
Sien, dis totaal verskillende wêrelde.

0:17:08.520,0:17:10.810
Ek't ’n wonderlike ervaring gehad --

0:17:10.810,0:17:12.280
ek was 45 jaar oud.

0:17:12.280,0:17:14.000
Ek't toe reeds 20 jaar lank dirigeer,

0:17:14.000,0:17:16.940
en skielik het ek iets besef.

0:17:16.940,0:17:20.600
Die dirigent van ’n orkes[br]maak nie ’n geluid nie.

0:17:20.600,0:17:23.680
My foto verskyn voor op die CD --

0:17:23.680,0:17:25.980
(Gelag)

0:17:25.980,0:17:28.000
Maar die dirigent maak nie ’n geluid nie.

0:17:28.000,0:17:29.770
Vir hom om mag te hê,

0:17:29.770,0:17:33.650
is hy afhanklik van sy vermoë[br]om ander mense te bemagtig.

0:17:33.650,0:17:35.470
En dit het alles vir my verander.

0:17:35.470,0:17:37.290
Dit was ’n totale lewensomkeer.

0:17:37.290,0:17:38.920
Mense in my orkes het gesê:

0:17:38.920,0:17:41.030
"Ben, wat het gebeur?."[br]Dis wat gebeur het:

0:17:41.030,0:17:46.860
Ek't besef dat my taak is[br]om moontlikheid in andere te wek.

0:17:46.860,0:17:48.730
En natuurlik wou ek weet[br]of ek besig was om dit te doen.

0:17:48.730,0:17:50.410
En weet julle hoe mens dit bepaal?

0:17:50.410,0:17:51.830
Jy kyk na hulle oë.

0:17:51.830,0:17:55.350
As hulle oë blink,[br]dan weet jy dat jy daarin slaag.

0:17:56.000,0:17:58.600
Jy kan ’n dorpie van lig voorsien[br]met hierdie man se oë.

0:17:58.600,0:17:59.360
(Gelag)

0:17:59.360,0:18:02.510
Reg. As die oë dus blink,[br]weet jy dat jy slaag.

0:18:02.510,0:18:05.390
As die oë nie blink nie,[br]moet jy ’n vraag vra.

0:18:05.390,0:18:06.670
En die vraag is:

0:18:06.670,0:18:09.410
Wie is ek besig om te wees,

0:18:09.410,0:18:11.940
dat my spelers se oë nie blink nie?

0:18:11.940,0:18:13.610
Ons kan dit met ons kinders ook doen.

0:18:13.610,0:18:16.520
Wie is ek besig om te wees,

0:18:16.520,0:18:19.000
dat my kinders se oë nie blink nie?

0:18:19.000,0:18:21.550
Dis 'n totaal ander wêreld.

0:18:21.550,0:18:26.820
Nou, ons moet amper hierdie magiese,[br]op-die-berg week beëindig,

0:18:26.820,0:18:29.170
en ons gaan terug na die wêreld.

0:18:29.170,0:18:32.640
En ek sê dis gepas dat ons die vraag vra:

0:18:32.640,0:18:37.440
Wie is ons besig om te wees wanneer[br]ons teruggaan na die wêreld toe?

0:18:37.440,0:18:40.220
En weet julle,[br]ek't ’n definisie van sukses.

0:18:40.220,0:18:41.356
Dis baie eenvoudig.

0:18:41.356,0:18:43.333
Dit gaan nie oor rykdom of roem of mag nie.

0:18:43.333,0:18:46.270
Dit gaan oor hoeveel[br]blink oë ek om my het.

0:18:46.270,0:18:49.000
En nou het ek een laaste gedagte,

0:18:49.000,0:18:53.200
en dis dat dit regtig[br]’n verskil maak wat ons sê --

0:18:53.200,0:18:55.650
die woorde wat uit ons mond kom.

0:18:55.650,0:18:58.510
Ek't dit geleer van ’n vrou[br]wat Auschwitz oorleef het,

0:18:58.510,0:19:00.120
een van die min oorlewendes.

0:19:00.120,0:19:03.050
Sy is Auschwitz toe op 15.

0:19:04.190,0:19:05.590
En ...

0:19:07.120,0:19:09.220
haar broer was agt,

0:19:09.220,0:19:12.160
en hulle ouers was verlore.

0:19:12.160,0:19:16.240
En sy't vir my gesê:

0:19:16.240,0:19:19.000
"Ons was in die trein op pad Auschwitz toe

0:19:19.000,0:19:22.240
en ek't afgekyk en gesien dat[br]my boetie se skoene weg was.

0:19:22.240,0:19:25.430
Toe sê ek: "Waarom is jy so simpel,[br]kan jy nie jou goed bymekaar hou nie,

0:19:25.430,0:19:26.666
om hemelsnaam?"

0:19:26.666,0:19:30.713
Op die manier wat ’n ouer suster [br]dalk met haar jonger broer sal praat.

0:19:31.600,0:19:33.680
Ongelukkig was dit die laaste ding[br]wat sy ooit vir hom gesê het,

0:19:33.680,0:19:35.370
want sy't hom nooit weer gesien nie.

0:19:35.370,0:19:37.390
Hy't nie oorleef nie.

0:19:37.390,0:19:40.370
Toe sy uit Auschwitz kom,[br]het sy 'n eed geneem.

0:19:40.370,0:19:41.680
Sy't my vertel.

0:19:41.680,0:19:45.160
Sy't gesê: "Ek't uit Auschwitz die lewe ingeloop

0:19:45.160,0:19:46.920
en ek't myself iets belowe.

0:19:46.920,0:19:48.000
Die belofte was:

0:19:48.000,0:19:54.800
"Ek sal nooit iets sê wat nie aanvaarbaar sal[br]wees as die laaste ding wat ek ooit sê nie."

0:19:54.800,0:19:56.710
Kan ons dit doen? Nee.

0:19:56.710,0:20:00.240
Ons sal misluk en ander ook.

0:20:00.240,0:20:03.810
Maar dis ’n ideaal om na te streef.

0:20:03.810,0:20:05.220
Dankie.

0:20:05.220,0:20:10.000
(Applous)

0:20:11.870,0:20:13.210
Blink oë!

0:20:14.410,0:20:15.930
Blink oë!

0:20:17.230,0:20:20.620
(Applous)

0:20:22.210,0:20:24.530
Dankie, dankie.

0:20:24.530,0:20:25.603
(Applous)