1
00:00:00,820 --> 00:00:03,820
Van julle ken waarskynlik die storie
van die twee verkoopsmanne

2
00:00:03,820 --> 00:00:06,620
wat in die 1900's Afrika besoek het.

3
00:00:06,620 --> 00:00:09,080
Hulle's gestuur om te kyk
of daar geleentheid is

4
00:00:09,080 --> 00:00:10,400
om skoene te verkoop.

5
00:00:10,400 --> 00:00:13,390
Hulle stuur toe telegramme
terug na Manchester toe.

6
00:00:13,390 --> 00:00:14,820
Die een skryf:

7
00:00:14,820 --> 00:00:18,320
"Situasie hopeloos. Stop.
Hulle dra nie skoene nie."

8
00:00:18,320 --> 00:00:20,220
Die ander een skryf:

9
00:00:20,220 --> 00:00:23,210
"Uitstekende geleentheid.
Hulle't nog nie skoene hier nie."

10
00:00:23,210 --> 00:00:24,580
(Gelag)

11
00:00:24,580 --> 00:00:27,660
Daar's ’n soortgelyke situasie
in die wêreld van klassieke musiek,

12
00:00:27,660 --> 00:00:32,630
want party mense dink dat
klassieke musiek besig is om uit te sterf.

13
00:00:32,630 --> 00:00:36,860
En dan is daar van ons wat dink dis
nog net die begin van veel groter dinge.

14
00:00:36,860 --> 00:00:40,560
Eerder as om statistiek
en tendense aan te haal

15
00:00:40,560 --> 00:00:43,130
en julle te vertel van al die
orkeste wat ophou bestaan,

16
00:00:43,130 --> 00:00:45,600
en die platemaatskappye
wat besig is om te sluit,

17
00:00:45,600 --> 00:00:49,310
het ek gedink ons kan vanaand
’n eksperiment doen.

18
00:00:49,310 --> 00:00:52,600
Dis nie regtig ’n eksperiment nie,
want ek weet wat die uitkoms is.

19
00:00:52,600 --> 00:00:53,930
(Gelag)

20
00:00:53,930 --> 00:00:56,000
Maar dis iets soos ’n eksperiment.

21
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
Nou, voor ons --

22
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
(Gelag)

23
00:01:00,000 --> 00:01:02,770
-- voor ons begin,
moet ek twee dinge doen.

24
00:01:02,770 --> 00:01:06,770
Die een is dat ek julle wil herinner
hoe 'n sewejarige kind

25
00:01:06,770 --> 00:01:08,870
klink wanneer hy klavier speel.

26
00:01:08,870 --> 00:01:11,090
Miskien het julle so ’n kind by die huis.

27
00:01:11,090 --> 00:01:12,420
Hy klink omtrent so.

28
00:01:12,420 --> 00:01:29,000
(Musiek)

29
00:01:29,000 --> 00:01:32,650
(Musiek eindig)

30
00:01:32,650 --> 00:01:35,280
Ek sien sommige van julle
herken hierdie kind.

31
00:01:35,280 --> 00:01:38,900
As hy ’n jaar lank oefen
en les neem, is hy nou agt

32
00:01:38,900 --> 00:01:40,120
en dan klink hy so.

33
00:01:40,120 --> 00:01:47,010
(Musiek)

34
00:01:47,010 --> 00:01:50,000
Dan oefen hy nog ’n jaar
en neem les -- nou's hy nege.

35
00:01:50,000 --> 00:01:56,640
(Musiek)

36
00:01:56,640 --> 00:01:59,670
Dan oefen hy nog ’n jaar
en neem les -- nou's hy tien.

37
00:01:59,670 --> 00:02:06,020
(Musiek)

38
00:02:06,020 --> 00:02:08,220
Op daardie stadium gooi
hulle gewoonlik tou op.

39
00:02:08,220 --> 00:02:09,390
(Gelag)

40
00:02:09,390 --> 00:02:11,640
(Applous)

41
00:02:11,640 --> 00:02:15,390
Maar as jy nog een jaar gewag het,
sou jy dit gehoor het:

42
00:02:15,390 --> 00:02:24,840
(Musiek)

43
00:02:24,840 --> 00:02:28,190
Wat gebeur het, is nie
wat julle dalk dink nie,

44
00:02:28,190 --> 00:02:31,270
dat hy skielik passievol
en betrokke geraak het,

45
00:02:31,270 --> 00:02:34,710
’n nuwe onderwyser gekry het,
puberteit bereik het, of wat ook al.

46
00:02:34,710 --> 00:02:38,010
Wat in werklikheid gebeur het,
is dat die impetus verlaag is.

47
00:02:38,010 --> 00:02:41,900
Julle sien, die eerste keer het hy
met ’n impetus op elke noot gespeel.

48
00:02:41,900 --> 00:02:44,150
(Musiek)

49
00:02:44,150 --> 00:02:46,950
En die tweede, met die
impetus op elke tweede noot.

50
00:02:46,950 --> 00:02:49,260
(Musiek)

51
00:02:49,260 --> 00:02:51,570
Julle kan dit sien deur na my kop te kyk.

52
00:02:51,570 --> 00:02:52,870
(Gelag)

53
00:02:52,870 --> 00:02:56,060
Die negejarige plaas die
impetus op elke vierde noot.

54
00:02:56,060 --> 00:02:58,020
(Musiek)

55
00:02:58,020 --> 00:03:00,020
En die tienjarige op elke agt note.

56
00:03:00,020 --> 00:03:02,000
(Musiek)

57
00:03:02,000 --> 00:03:05,640
En die 11-jarige, een
impetus op die hele frase.

58
00:03:05,640 --> 00:03:08,020
(Musiek)

59
00:03:08,020 --> 00:03:10,680
Ek weet nie hoe ons
hier beland het nie.

60
00:03:10,680 --> 00:03:12,000
(Gelag)

61
00:03:12,900 --> 00:03:15,360
Ek't nie gesê ek gaan my skouer
oor beweeg, my lyf beweeg nie.

62
00:03:15,360 --> 00:03:17,600
Nee, die musiek het my omgestoot,

63
00:03:17,600 --> 00:03:20,360
dis hoekom ek dit een-boud-spel noem.

64
00:03:20,360 --> 00:03:21,950
(Musiek)

65
00:03:21,950 --> 00:03:23,750
Dit kan ook die ander boud wees.

66
00:03:23,750 --> 00:03:26,000
(Musiek)

67
00:03:26,650 --> 00:03:30,040
Julle weet, ’n man het een keer na
’n aanbieding gekyk wat ek voorgedra het

68
00:03:30,040 --> 00:03:31,820
toe ek met ’n jong pianis gewerk het.

69
00:03:31,820 --> 00:03:34,370
Hy was die president
van 'n maatskappy in Ohio.

70
00:03:34,370 --> 00:03:36,350
En ek't met die jong pianis gewerk en gesê:

71
00:03:36,350 --> 00:03:38,860
"Die moeilikheid met jou is
dat jy ’n twee-boud-speler is.

72
00:03:38,860 --> 00:03:40,500
Jy moet ’n een-boud-speler wees."

73
00:03:40,500 --> 00:03:42,670
Toe verskuif ek sy lyf so terwyl hy speel.

74
00:03:42,670 --> 00:03:45,040
En skielik het die musiek
lewe gekry. Dit het opgestyg.

75
00:03:45,040 --> 00:03:47,720
Die gehoor het na hulle asems gesnak
toe hulle die verskil hoor.

76
00:03:47,720 --> 00:03:49,370
En toe kry ek ’n brief van hierdie man.

77
00:03:49,370 --> 00:03:51,000
Hy skryf: "Ek was so beïndruk.

78
00:03:51,000 --> 00:03:52,980
Ek't teruggegaan en my hele firma omskep

79
00:03:52,980 --> 00:03:54,930
in 'n een-boud-maatskappy."

80
00:03:54,930 --> 00:03:57,000
(Gelag)

81
00:03:58,000 --> 00:04:01,180
Die ander ding wat ek wou doen,
is om julle oor julleself te vertel.

82
00:04:01,180 --> 00:04:03,000
Ek verstaan daar is 1600 mense hier.

83
00:04:03,000 --> 00:04:06,810
Ek skat dat 45 van julle waarskynlik

84
00:04:06,810 --> 00:04:09,710
’n absolute passie vir
klassieke musiek het.

85
00:04:09,710 --> 00:04:14,590
Julle is mal oor klassieke musiek.
Julle radio's is altyd op klassiek ingestel.

86
00:04:14,590 --> 00:04:17,270
Julle het CD's in julle motors en
julle woon simfoniekonserte by.

87
00:04:17,270 --> 00:04:18,770
En julle kinders speel instrumente.

88
00:04:18,770 --> 00:04:21,760
Julle kan nie jul lewens indink
sonder klassieke musiek nie.

89
00:04:21,760 --> 00:04:23,930
Dit is die eerste groep;
’n redelike klein groepie.

90
00:04:23,930 --> 00:04:25,390
Dan is daar ’n ander groep,
’n groter groep.

91
00:04:25,390 --> 00:04:27,630
Dis mense wat nie omgee
as klassieke musiek speel nie.

92
00:04:27,630 --> 00:04:28,590
(Gelag)

93
00:04:28,590 --> 00:04:30,740
Jy weet, ’n mens kom tuis na ’n lang dag

94
00:04:30,740 --> 00:04:33,010
en jy kry ’n glasie wyn
en gaan sit gemaklik.

95
00:04:33,010 --> 00:04:36,340
’n Bietjie Vivaldi in die agtergrond
doen geen skade nie.

96
00:04:36,340 --> 00:04:37,740
Dis die tweede groep.

97
00:04:37,740 --> 00:04:38,870
Nou vir die derde groep.

98
00:04:38,870 --> 00:04:41,180
Dis mense wat nooit
na klassieke musiek luister nie.

99
00:04:41,180 --> 00:04:43,010
Dis eenvoudig nie deel van jou lewe nie.

100
00:04:43,010 --> 00:04:46,260
Jy mag dit dalk nes sekondêre rook
by die lughawe optel, maar --

101
00:04:46,260 --> 00:04:47,000
(Gelag)

102
00:04:47,000 --> 00:04:48,700
-- en miskien ’n stukkie
marsmusiek uit Aïda

103
00:04:48,700 --> 00:04:50,310
wanneer jy die saal instap.

104
00:04:50,310 --> 00:04:52,000
Maar andersins hoor jy dit nooit nie.

105
00:04:52,000 --> 00:04:53,950
Dis waarskynlik die
grootste groep van almal.

106
00:04:53,950 --> 00:04:55,730
En dan is daar ’n baie klein groepie.

107
00:04:55,730 --> 00:04:59,400
Dis mense wat dink dat hulle toondoof is.

108
00:04:59,400 --> 00:05:01,350
’n Verbasende aantal mense
dink hulle is toondoof.

109
00:05:01,350 --> 00:05:03,680
Inderwaarheid hoor ek dikwels:
"My man is toondoof."

110
00:05:03,680 --> 00:05:04,880
(Gelag)

111
00:05:04,880 --> 00:05:06,950
Die waarheid is dat jy nie
toondoof kan wees nie.

112
00:05:06,950 --> 00:05:08,080
Niemand is toondoof nie.

113
00:05:08,080 --> 00:05:10,590
As jy toondoof was, sou jy
nie die ratte kon verwissel

114
00:05:10,590 --> 00:05:12,730
in jou motor met ’n handrat nie.

115
00:05:12,730 --> 00:05:14,470
Jy sou nie die verskil kon agterkom tussen

116
00:05:14,470 --> 00:05:17,280
iemand van Texas en iemand van Rome nie.

117
00:05:17,280 --> 00:05:19,360
En die telefoon. Die telefoon.

118
00:05:19,360 --> 00:05:21,000
As jou ma op die

119
00:05:21,000 --> 00:05:23,770
elendige telefoon bel en sê: "Hallo,"

120
00:05:23,770 --> 00:05:26,970
dan weet jy nie net wie dit is nie,
jy weet ook in watter bui sy is.

121
00:05:26,970 --> 00:05:30,810
Jy het ’n wonderlike oor.
Almal het 'n wonderlike oor.

122
00:05:30,810 --> 00:05:32,720
Niemand is dus toondoof nie.

123
00:05:32,720 --> 00:05:33,720
Maar ek sê julle wat.

124
00:05:33,720 --> 00:05:36,950
Dit help nie ek gaan voort met die ding,

125
00:05:36,950 --> 00:05:40,710
met so ’n groot gaping
tussen dié wat verstaan,

126
00:05:40,710 --> 00:05:42,840
en wat passievol en lief
vir klassieke musiek is,

127
00:05:42,840 --> 00:05:45,850
en diegene wat glad geen
aanklank daarmee het nie.

128
00:05:45,850 --> 00:05:48,260
Die toondoof mense is nie meer hier nie.

129
00:05:48,260 --> 00:05:50,180
Maar selfs tussen daai drie kategorieë

130
00:05:50,180 --> 00:05:51,650
is die gaping te groot.

131
00:05:51,650 --> 00:05:55,810
Ek gaan dus nie voortgaan
totdat elkeen in hierdie vertrek,

132
00:05:55,810 --> 00:06:00,820
op die onderste vloer en in Aspen,
en almal wat hierna kyk,

133
00:06:00,820 --> 00:06:05,580
geleer het om klassieke musiek
lief te hê en te verstaan nie.

134
00:06:05,580 --> 00:06:07,550
So dis wat ons gaan doen.

135
00:06:07,550 --> 00:06:12,000
Julle sien dat ek nie
die geringste twyfel het

136
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
dat dit gaan werk as julle
na my gesig kyk nie, reg?

137
00:06:15,000 --> 00:06:20,610
Dis een van die eienskappe van
’n leier: hy het geen twyfel

138
00:06:20,610 --> 00:06:23,240
aan die mense wat hy lei se vermoë

139
00:06:23,240 --> 00:06:26,060
om dit te bereik waaroor hy droom nie.

140
00:06:26,060 --> 00:06:29,070
Dink net, as Martin Luther King
gesê het: "Ek het ’n droom.

141
00:06:29,070 --> 00:06:31,850
Maar ek's nie seker
of hulle kans sien nie."

142
00:06:31,850 --> 00:06:33,000
(Gelag)

143
00:06:34,000 --> 00:06:36,310
Goed. Ek gaan ’n stuk van Chopin gebruik.

144
00:06:36,310 --> 00:06:39,270
Dis ’n pragtige prelude van Chopin.

145
00:06:39,270 --> 00:06:42,000
Van julle sal dit ken.

146
00:06:42,000 --> 00:07:11,240
(Musiek)

147
00:07:11,240 --> 00:07:13,530
Weet julle wat dink ek het
waarskynlik nou gebeur?

148
00:07:13,530 --> 00:07:16,510
Toe ek begin het, het julle gedink:
"Hoe pragtig klink dit."

149
00:07:17,510 --> 00:07:29,340
(Musiek)

150
00:07:29,340 --> 00:07:31,550
"Ek dink nie ons moet volgende jaar
vir die somervakansie

151
00:07:31,550 --> 00:07:34,080
na dieselfde plek toe gaan nie."

152
00:07:34,080 --> 00:07:35,810
(Gelag)

153
00:07:35,810 --> 00:07:37,400
Dis snaaks, ne?

154
00:07:37,400 --> 00:07:42,020
Dis snaaks hoe sulke dinge 
in ons gedagtes insluip.

155
00:07:42,020 --> 00:07:45,590
(Applous)

156
00:07:45,590 --> 00:07:47,950
Natuurlik, as die stuk lank is
en jy het ’n lang dag gehad,

157
00:07:47,950 --> 00:07:49,760
mag jy selfs insluimer.

158
00:07:49,760 --> 00:07:51,900
Dan pomp jou metgesel jou in die ribbes

159
00:07:51,900 --> 00:07:54,980
en sê: "Word wakker! Dis kultuur!"
En dan voel jy nog slegter.

160
00:07:54,980 --> 00:07:56,120
(Gelag)

161
00:07:56,120 --> 00:07:58,840
Maar het dit al ooit by jou opgekom
dat die rede waarom jy vaak word

162
00:07:58,840 --> 00:08:01,960
met klassieke musiek nie
jou skuld is nie, maar ons s'n?

163
00:08:01,960 --> 00:08:03,510
Het enigiemand gedink,
terwyl ek gespeel het:

164
00:08:03,510 --> 00:08:05,980
"Waarom gebruik hy soveel klemtone?"

165
00:08:05,980 --> 00:08:09,000
As ek dit met my kop gedoen het,
sou julle beslis so gedink het.

166
00:08:09,000 --> 00:08:15,320
(Musiek)

167
00:08:15,320 --> 00:08:18,790
En vir die res van julle lewens
sal julle altyd bewus wees

168
00:08:18,790 --> 00:08:23,220
van die klemtone wanneer
julle na klassieke musiek luister.

169
00:08:23,220 --> 00:08:25,480
Kom ons kyk dus wat regtig hier aangaan.

170
00:08:25,480 --> 00:08:27,980
Ons het ’n B. Dis ’n B.

171
00:08:27,980 --> 00:08:29,850
Die volgende noot is ’n C.

172
00:08:29,850 --> 00:08:32,530
En die C se taak is om
die B treurig te maak.

173
00:08:32,530 --> 00:08:34,060
En dit werk, of hoe?

174
00:08:34,060 --> 00:08:35,600
(Gelag)

175
00:08:35,600 --> 00:08:36,850
Komponiste weet dit.

176
00:08:36,850 --> 00:08:39,140
As hulle treurige musiek wil hê,
speel hulle net hierdie twee note.

177
00:08:39,140 --> 00:08:43,320
(Musiek)

178
00:08:43,320 --> 00:08:46,350
Maar basies is dit net ’n B,
met vier treuriges.

179
00:08:46,350 --> 00:08:47,380
(Gelag)

180
00:08:48,000 --> 00:08:51,040
Nou gaan dit af na A.

181
00:08:51,040 --> 00:08:52,550
Nou na G.

182
00:08:52,550 --> 00:08:53,780
En dan na F.

183
00:08:53,780 --> 00:08:56,300
So ons het B, A, G, F.

184
00:08:56,300 --> 00:08:58,200
En as ons B, A, G, F het,

185
00:08:58,200 --> 00:09:00,120
wat verwag ons volgende?

186
00:09:00,120 --> 00:09:03,480
(Musiek)

187
00:09:03,480 --> 00:09:04,750
O, dit was seker toeval.

188
00:09:04,750 --> 00:09:06,470
Kom ons probeer weer.

189
00:09:06,470 --> 00:09:08,993
(Musiek)

190
00:09:08,993 --> 00:09:10,106
(Gehoor sing)

191
00:09:10,106 --> 00:09:12,050
O, die TED-koor.

192
00:09:12,050 --> 00:09:14,050
(Gelag)

193
00:09:14,050 --> 00:09:17,210
En julle let op dat niemand
toondoof is nie, ne?

194
00:09:17,210 --> 00:09:17,970
Niemand nie.

195
00:09:17,970 --> 00:09:20,260
Julle weet, elke dorpie in Bangladesh

196
00:09:20,260 --> 00:09:25,040
en elke gehuggie in Sjina -- almal weet:

197
00:09:25,040 --> 00:09:27,540
da, da, da, da -- da.

198
00:09:27,540 --> 00:09:29,480
Almal weet om ’n E daar te verwag.

199
00:09:29,480 --> 00:09:32,000
Chopin wou nie daar by
die E uitgekom het nie,

200
00:09:32,000 --> 00:09:33,963
want wat sou gebeur het?

201
00:09:33,963 --> 00:09:35,886
Dit sou verby wees, soos Hamlet.
Onthou julle?

202
00:09:35,886 --> 00:09:37,080
Eerste bedryf, derde toneel:

203
00:09:37,080 --> 00:09:39,020
hy vind uit dat sy oom
sy pa doodgemaak het.

204
00:09:39,020 --> 00:09:41,430
Julle onthou hy hou aan om sy oom te nader
en hom amper dood te maak.

205
00:09:41,430 --> 00:09:44,340
Dan draai hy om en hy nader hom weer
en maak hom amper dood.

206
00:09:44,340 --> 00:09:46,530
En die kritici daar in die agterste ry,

207
00:09:46,530 --> 00:09:51,160
hulle moet ’n opinie hê,
so hulle sê: "Hamlet sloer."

208
00:09:51,160 --> 00:09:53,720
Of hulle sê: "Hamlet het
’n Oedipus-kompleks."

209
00:09:53,720 --> 00:09:56,120
Nee, anders sou die opvoering
verby gewees het. Dis simpel.

210
00:09:56,120 --> 00:09:57,030
(Gelag)

211
00:09:57,030 --> 00:09:59,340
Dis waarom Shakespeare
al daai goed in Hamlet gesit het --

212
00:09:59,340 --> 00:10:01,570
Ophelia wat van haar kop af raak,
die storie binne die storie,

213
00:10:01,570 --> 00:10:03,240
en Yorick se kopbeen, en die grafgrawers.

214
00:10:03,240 --> 00:10:05,400
Dis om uit te stel --

215
00:10:05,400 --> 00:10:07,210
tot die vyfde bedryf,
dan kan hy hom doodmaak.

216
00:10:07,210 --> 00:10:09,090
Dieselfde geld vir Chopin.

217
00:10:09,090 --> 00:10:11,680
Hy wil net-net E bereik,

218
00:10:11,680 --> 00:10:14,650
en hy sê: "Oeps, ek moet liewer
terug gaan en dit weer doen."

219
00:10:14,650 --> 00:10:16,270
Dan doen hy dit weer.

220
00:10:16,710 --> 00:10:18,000
Nou raak hy opgewonde.

221
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
(Musiek)

222
00:10:20,000 --> 00:10:22,020
Dis opgewondenheid,
moenie bekommer nie.

223
00:10:22,020 --> 00:10:26,090
Nou kom hy by F-kruis uit
en uiteindelik gaan hy af tot by E,

224
00:10:26,090 --> 00:10:27,570
maar dis in die verkeerde sleutel --

225
00:10:27,570 --> 00:10:30,910
want die sleutel waarna
hy soek is dié een

226
00:10:30,910 --> 00:10:32,540
en in plaas daarvan doen hy ...

227
00:10:32,540 --> 00:10:35,200
Nou, ons noem dit misleidende intonasie,

228
00:10:35,200 --> 00:10:36,360
want dit mislei ons.

229
00:10:36,360 --> 00:10:38,890
Ek sê altyd vir my studente: "As julle
met misleidende intonasie te doen het

230
00:10:38,890 --> 00:10:41,840
lig julle wenkbroue, dan sal almal weet."

231
00:10:41,840 --> 00:10:43,000
(Gelag)

232
00:10:43,000 --> 00:10:46,000
(Applous)

233
00:10:46,840 --> 00:10:47,586
Reg.

234
00:10:48,556 --> 00:10:50,293
Hy kom dus by E uit, maar
dis in die verkeerde sleutel.

235
00:10:50,293 --> 00:10:51,888
Nou probeer hy weer E.

236
00:10:51,888 --> 00:10:53,224
Daai sleutel werk nie.

237
00:10:53,224 --> 00:10:55,560
Nou probeer hy weer die E.
Daai sleutel werk nie.

238
00:10:55,560 --> 00:10:58,090
Nou probeer hy weer E,
en dit werk nie.

239
00:10:58,090 --> 00:10:59,910
En dan, uiteindelik ...

240
00:11:02,490 --> 00:11:06,160
Daar is ’n man in die
voorste ry wat so "Hmf" sug.

241
00:11:06,160 --> 00:11:06,840
(Gelag)

242
00:11:06,840 --> 00:11:08,790
Dis dieselfde ding wat hy doen
wanneer hy na ’n lang dag

243
00:11:08,790 --> 00:11:12,200
by die huis kom, sy motor afskakel en sê:

244
00:11:12,200 --> 00:11:13,000
"A, ek is tuis."

245
00:11:13,000 --> 00:11:15,570
Want ons weet almal wanneer ons tuis voel.

246
00:11:15,570 --> 00:11:18,850
Dis dus 'n stuk wat van
weggaan af weer tuiskom.

247
00:11:18,850 --> 00:11:21,590
Ek gaan dit regdeur speel
en julle gaan volg.

248
00:11:21,590 --> 00:11:23,640
B, C, B, C, B, C, B --

249
00:11:23,640 --> 00:11:25,330
af na A, af na G, af na F.

250
00:11:25,330 --> 00:11:28,030
Amper tot by E, maar dan
sou die opvoering verby wees.

251
00:11:28,030 --> 00:11:29,953
Terug op B toe,
raak baie opgewonde.

252
00:11:29,953 --> 00:11:31,196
Na F-kruis toe. E toe.

253
00:11:31,196 --> 00:11:33,070
Dis die verkeerde akkoord.
Dis die verkeerde akkoord.

254
00:11:33,070 --> 00:11:35,980
En uiteindelik na E, en dis tuis.

255
00:11:35,980 --> 00:11:39,600
En wat julle gaan sien, is een-boud-spel.

256
00:11:39,600 --> 00:11:41,260
(Gelag)

257
00:11:41,260 --> 00:11:44,440
Want vir my, om die B en die E te verbind,

258
00:11:44,440 --> 00:11:50,230
moet ek ophou dink aan elke
enkele noot op hierdie roete

259
00:11:50,230 --> 00:11:55,570
en begin dink aan die
lang, lang lyn van B tot E.

260
00:11:55,570 --> 00:12:00,090
Julle weet, ons was pas in Suid-Afrika,
en jy kan nie Suid-Afrika toe gaan

261
00:12:00,090 --> 00:12:03,380
sonder om aan Mandela wat 27 jaar lank
in die tronk was te dink nie.

262
00:12:03,380 --> 00:12:05,730
Waaraan het hy gedink? Middagete?

263
00:12:05,730 --> 00:12:09,120
Nee, hy't gedink aan
die visie vir Suid-Afrika

264
00:12:09,120 --> 00:12:10,833
en 'n visie vir die mensdom.

265
00:12:10,833 --> 00:12:13,626
Dit gaan oor visie.
Dit gaan oor die lang lyn.

266
00:12:13,626 --> 00:12:16,200
Soos die voël wat oor die veld vlieg

267
00:12:16,200 --> 00:12:19,850
en geen aandag gee aan
die heinings daar onder nie, ne?

268
00:12:19,850 --> 00:12:23,080
Nou gaan julle die lyn
al die pad volg, van B tot E.

269
00:12:23,080 --> 00:12:26,660
Ek't een finale versoek
voor ek die stuk regdeur speel.

270
00:12:26,660 --> 00:12:30,600
Sal jy dink aan iemand wat jy baie liefhet,

271
00:12:30,600 --> 00:12:32,650
wat nie meer daar is nie?

272
00:12:32,650 --> 00:12:34,930
’n Geliefde ouma, ’n beminde --

273
00:12:34,930 --> 00:12:39,240
iemand in jou lewe wat
jy met jou hele hart liefhet,

274
00:12:39,240 --> 00:12:42,470
maar die persoon is nie meer by jou nie.

275
00:12:42,470 --> 00:12:44,530
Dink aan daai persoon

276
00:12:44,530 --> 00:12:47,000
en volg terselftertyd

277
00:12:47,000 --> 00:12:49,970
die lyn al die pad van B na E,

278
00:12:49,970 --> 00:12:54,740
en jy sal alles hoor wat
Chopin te sê gehad het.

279
00:12:58,830 --> 00:14:47,670
(Musiek)

280
00:14:48,300 --> 00:14:54,440
(Applous)

281
00:14:56,990 --> 00:14:58,760
Julle wonder dalk nou --

282
00:14:58,760 --> 00:15:05,560
(Applous)

283
00:15:05,560 --> 00:15:07,500
Julle wonder dalk hoekom ek saam klap.

284
00:15:07,500 --> 00:15:09,040
Wel, ek't dit by ’n skool in Boston gedoen

285
00:15:09,040 --> 00:15:12,350
met omtrent 70 graad sewes -- 12-jariges.

286
00:15:12,350 --> 00:15:14,520
Ek't presies dieselfde met hulle gedoen,

287
00:15:14,520 --> 00:15:16,270
en die hele ding aan hulle verduidelik.

288
00:15:16,270 --> 00:15:18,040
En aan die einde het hulle
soos besetenes geklap.

289
00:15:18,040 --> 00:15:20,070
Ek't geklap. Hulle't geklap.

290
00:15:20,070 --> 00:15:21,970
Tot ek gevra het: "Waarom klap ek?"

291
00:15:21,970 --> 00:15:24,730
En een van die kleintjies sê:
"Want ons het geluister."

292
00:15:24,730 --> 00:15:27,000
(Gelag)

293
00:15:28,000 --> 00:15:31,250
Dink daaraan. 1600 mense, besige mense,

294
00:15:31,250 --> 00:15:33,480
wat by allerhande dinge betrokke is.

295
00:15:33,480 --> 00:15:37,180
aan't luister, verstaan en geraak word

296
00:15:37,180 --> 00:15:39,590
deur ’n stuk van Chopin.

297
00:15:39,590 --> 00:15:40,990
Dit is merkwaardig.

298
00:15:40,990 --> 00:15:43,740
Is ek seker dat elkeen dit gevolg

299
00:15:43,740 --> 00:15:45,100
en verstaan het en daardeur geraak is?

300
00:15:45,100 --> 00:15:46,280
Natuurlik kan ek nie seker wees nie.

301
00:15:46,280 --> 00:15:48,690
Maar kom ek vertel julle wat
met my in Ierland gebeur het,

302
00:15:48,690 --> 00:15:50,850
tydens hulle moeilikhede, 10 jaar gelede.

303
00:15:50,850 --> 00:15:54,210
Ek't met 'n klompie Katolieke en
Protestantse kinders gewerk

304
00:15:54,210 --> 00:15:56,030
oor konflikoplossing.

305
00:15:56,030 --> 00:15:57,720
Toe doen ek dit met hulle --

306
00:15:57,720 --> 00:16:01,250
’n gewaagde ding, want
hulle was straatkinders.

307
00:16:01,250 --> 00:16:03,760
En een van hulle kom die
volgende oggend na my toe

308
00:16:03,760 --> 00:16:04,640
en hy sê:

309
00:16:04,640 --> 00:16:07,520
"Jy weet, ek het nog nooit na
klassieke musiek geluister nie,

310
00:16:07,520 --> 00:16:10,070
maar toe jy daai "shopping" stuk speel ..."

311
00:16:10,070 --> 00:16:11,790
(Gelag)

312
00:16:11,790 --> 00:16:15,940
Hy sê: "My broer is laas jaar geskiet
en ek't nie oor hom gehuil nie.

313
00:16:15,940 --> 00:16:17,830
Maar gisteraand toe jy daai stuk speel,

314
00:16:17,830 --> 00:16:20,770
was hy die een waaraan ek gedink het.

315
00:16:20,770 --> 00:16:22,770
En ek't gevoel hoe trane
oor my gesig stroom.

316
00:16:22,770 --> 00:16:25,870
En dit het regtig goed gevoel
om oor my broer te huil."

317
00:16:25,870 --> 00:16:28,210
Op daardie oomblik het ek besluit

318
00:16:28,210 --> 00:16:33,110
dat klassieke musiek aan almal behoort.

319
00:16:33,110 --> 00:16:34,600
Almal.

320
00:16:35,140 --> 00:16:37,720
Nou, hoe sou julle loop --

321
00:16:37,720 --> 00:16:41,930
my professie, die musiekprofessie
sien dit nie so nie.

322
00:16:41,930 --> 00:16:45,220
Hulle sê 3% van die bevolking
hou van klassieke musiek.

323
00:16:45,220 --> 00:16:48,610
As ons dit maar net kon opstoot na 4%
sou ons probleme opgelos wees.

324
00:16:48,610 --> 00:16:50,100
(Gelag)

325
00:16:50,100 --> 00:16:52,600
Hoe sou jy loop? Hoe sou jy praat?

326
00:16:52,600 --> 00:16:56,010
Hoe sou jy wees as jy gedink het 3%
van die bevolking hou van klassieke musiek?

327
00:16:56,010 --> 00:16:57,940
As ons dit maar net kon opstoot na 4%.

328
00:16:57,940 --> 00:17:00,000
Hoe sou jy loop of praat?

329
00:17:00,000 --> 00:17:02,970
Hoe sou jy wees as jy gedink het
almal is lief is vir klassieke musiek --

330
00:17:02,970 --> 00:17:05,690
hulle't dit nog net nie ontdek nie.

331
00:17:05,690 --> 00:17:08,520
Sien, dis totaal verskillende wêrelde.

332
00:17:08,520 --> 00:17:10,810
Ek't ’n wonderlike ervaring gehad --

333
00:17:10,810 --> 00:17:12,280
ek was 45 jaar oud.

334
00:17:12,280 --> 00:17:14,000
Ek't toe reeds 20 jaar lank dirigeer,

335
00:17:14,000 --> 00:17:16,940
en skielik het ek iets besef.

336
00:17:16,940 --> 00:17:20,600
Die dirigent van ’n orkes
maak nie ’n geluid nie.

337
00:17:20,600 --> 00:17:23,680
My foto verskyn voor op die CD --

338
00:17:23,680 --> 00:17:25,980
(Gelag)

339
00:17:25,980 --> 00:17:28,000
Maar die dirigent maak nie ’n geluid nie.

340
00:17:28,000 --> 00:17:29,770
Vir hom om mag te hê,

341
00:17:29,770 --> 00:17:33,650
is hy afhanklik van sy vermoë
om ander mense te bemagtig.

342
00:17:33,650 --> 00:17:35,470
En dit het alles vir my verander.

343
00:17:35,470 --> 00:17:37,290
Dit was ’n totale lewensomkeer.

344
00:17:37,290 --> 00:17:38,920
Mense in my orkes het gesê:

345
00:17:38,920 --> 00:17:41,030
"Ben, wat het gebeur?."
Dis wat gebeur het:

346
00:17:41,030 --> 00:17:46,860
Ek't besef dat my taak is
om moontlikheid in andere te wek.

347
00:17:46,860 --> 00:17:48,730
En natuurlik wou ek weet
of ek besig was om dit te doen.

348
00:17:48,730 --> 00:17:50,410
En weet julle hoe mens dit bepaal?

349
00:17:50,410 --> 00:17:51,830
Jy kyk na hulle oë.

350
00:17:51,830 --> 00:17:55,350
As hulle oë blink,
dan weet jy dat jy daarin slaag.

351
00:17:56,000 --> 00:17:58,600
Jy kan ’n dorpie van lig voorsien
met hierdie man se oë.

352
00:17:58,600 --> 00:17:59,360
(Gelag)

353
00:17:59,360 --> 00:18:02,510
Reg. As die oë dus blink,
weet jy dat jy slaag.

354
00:18:02,510 --> 00:18:05,390
As die oë nie blink nie,
moet jy ’n vraag vra.

355
00:18:05,390 --> 00:18:06,670
En die vraag is:

356
00:18:06,670 --> 00:18:09,410
Wie is ek besig om te wees,

357
00:18:09,410 --> 00:18:11,940
dat my spelers se oë nie blink nie?

358
00:18:11,940 --> 00:18:13,610
Ons kan dit met ons kinders ook doen.

359
00:18:13,610 --> 00:18:16,520
Wie is ek besig om te wees,

360
00:18:16,520 --> 00:18:19,000
dat my kinders se oë nie blink nie?

361
00:18:19,000 --> 00:18:21,550
Dis 'n totaal ander wêreld.

362
00:18:21,550 --> 00:18:26,820
Nou, ons moet amper hierdie magiese,
op-die-berg week beëindig,

363
00:18:26,820 --> 00:18:29,170
en ons gaan terug na die wêreld.

364
00:18:29,170 --> 00:18:32,640
En ek sê dis gepas dat ons die vraag vra:

365
00:18:32,640 --> 00:18:37,440
Wie is ons besig om te wees wanneer
ons teruggaan na die wêreld toe?

366
00:18:37,440 --> 00:18:40,220
En weet julle,
ek't ’n definisie van sukses.

367
00:18:40,220 --> 00:18:41,356
Dis baie eenvoudig.

368
00:18:41,356 --> 00:18:43,333
Dit gaan nie oor rykdom of roem of mag nie.

369
00:18:43,333 --> 00:18:46,270
Dit gaan oor hoeveel
blink oë ek om my het.

370
00:18:46,270 --> 00:18:49,000
En nou het ek een laaste gedagte,

371
00:18:49,000 --> 00:18:53,200
en dis dat dit regtig
’n verskil maak wat ons sê --

372
00:18:53,200 --> 00:18:55,650
die woorde wat uit ons mond kom.

373
00:18:55,650 --> 00:18:58,510
Ek't dit geleer van ’n vrou
wat Auschwitz oorleef het,

374
00:18:58,510 --> 00:19:00,120
een van die min oorlewendes.

375
00:19:00,120 --> 00:19:03,050
Sy is Auschwitz toe op 15.

376
00:19:04,190 --> 00:19:05,590
En ...

377
00:19:07,120 --> 00:19:09,220
haar broer was agt,

378
00:19:09,220 --> 00:19:12,160
en hulle ouers was verlore.

379
00:19:12,160 --> 00:19:16,240
En sy't vir my gesê:

380
00:19:16,240 --> 00:19:19,000
"Ons was in die trein op pad Auschwitz toe

381
00:19:19,000 --> 00:19:22,240
en ek't afgekyk en gesien dat
my boetie se skoene weg was.

382
00:19:22,240 --> 00:19:25,430
Toe sê ek: "Waarom is jy so simpel,
kan jy nie jou goed bymekaar hou nie,

383
00:19:25,430 --> 00:19:26,666
om hemelsnaam?"

384
00:19:26,666 --> 00:19:30,713
Op die manier wat ’n ouer suster 
dalk met haar jonger broer sal praat.

385
00:19:31,600 --> 00:19:33,680
Ongelukkig was dit die laaste ding
wat sy ooit vir hom gesê het,

386
00:19:33,680 --> 00:19:35,370
want sy't hom nooit weer gesien nie.

387
00:19:35,370 --> 00:19:37,390
Hy't nie oorleef nie.

388
00:19:37,390 --> 00:19:40,370
Toe sy uit Auschwitz kom,
het sy 'n eed geneem.

389
00:19:40,370 --> 00:19:41,680
Sy't my vertel.

390
00:19:41,680 --> 00:19:45,160
Sy't gesê: "Ek't uit Auschwitz die lewe ingeloop

391
00:19:45,160 --> 00:19:46,920
en ek't myself iets belowe.

392
00:19:46,920 --> 00:19:48,000
Die belofte was:

393
00:19:48,000 --> 00:19:54,800
"Ek sal nooit iets sê wat nie aanvaarbaar sal
wees as die laaste ding wat ek ooit sê nie."

394
00:19:54,800 --> 00:19:56,710
Kan ons dit doen? Nee.

395
00:19:56,710 --> 00:20:00,240
Ons sal misluk en ander ook.

396
00:20:00,240 --> 00:20:03,810
Maar dis ’n ideaal om na te streef.

397
00:20:03,810 --> 00:20:05,220
Dankie.

398
00:20:05,220 --> 00:20:10,000
(Applous)

399
00:20:11,870 --> 00:20:13,210
Blink oë!

400
00:20:14,410 --> 00:20:15,930
Blink oë!

401
00:20:17,230 --> 00:20:20,620
(Applous)

402
00:20:22,210 --> 00:20:24,530
Dankie, dankie.

403
00:20:24,530 --> 00:20:25,603
(Applous)