1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Van julle ken waarskynlik die storie
van die twee verkoopsmanne

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
wat in die 1900's Afrika besoek het.

3
00:00:06,000 --> 00:00:08,000
Hulle is gestuur om uit te vind
of daar enige geleentheid is

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
om skoene te verkoop.

5
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
Hulle stuur toe telegramme
terug na Manchester toe.

6
00:00:13,000 --> 00:00:14,000
Die een skryf:

7
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
"Situasie hopeloos. Stop.
Hulle dra nie skoene nie."

8
00:00:18,000 --> 00:00:19,000
Die ander een skryf:

9
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
"Uitstekende geleentheid.
Hulle't nog nie skoene hier nie."

10
00:00:23,000 --> 00:00:24,000
(Gelag)

11
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
Daar is ’n soortgelyke situasie
in die wêreld van klassieke musiek,

12
00:00:28,000 --> 00:00:29,000
want party mense dink dat
klassieke musiek besig is om uit te sterf.

13
00:00:29,000 --> 00:00:32,000
En dan is daar van ons wat dink dis
nog net die begin van veel groter dinge.

14
00:00:36,000 --> 00:00:40,000
Eerder as om statistiek
en tendense aan te haal

15
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
en julle te vertel van al die
orkeste wat ophou bestaan,

16
00:00:42,000 --> 00:00:45,000
en die musiekmaatskappye
wat besig is om te sluit,

17
00:00:45,000 --> 00:00:49,000
het ek gedink ons kan vanaand
’n eksperiment doen.

18
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
Dis nie regtig ’n eksperiment nie,
want ek weet wat die uitkoms is.

19
00:00:51,000 --> 00:00:54,000
(Gelag)

20
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
Maar dis iets soos ’n eksperiment.

21
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
Nou, voor ons begin --

22
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
(Gelag)

23
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
-- voor ons begin,
moet ek twee dinge doen.

24
00:01:02,000 --> 00:01:06,000
Die een is dat ek julle wil herinner
hoe 'n sewejarige kind

25
00:01:07,000 --> 00:01:08,000
klink wanneer hy klavier speel.

26
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Miskien het julle so ’n kind by die huis.

27
00:01:11,000 --> 00:01:12,000
Hy klink omtrent so.

28
00:01:12,000 --> 00:01:29,000
(Musiek)

29
00:01:29,000 --> 00:01:32,000
(Musiek eindig)

30
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Ek sien sommige van julle
herken hierdie kind.

31
00:01:34,000 --> 00:01:39,000
As hy ’n jaar lank oefen
en les neem, is hy nou agt

32
00:01:39,000 --> 00:01:40,000
en dan klink hy so.

33
00:01:40,000 --> 00:01:44,000
(Musiek)

34
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
(Musiek eindig)

35
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
Dan oefen hy nog ’n jaar
en neem les -- nou's hy nege.

36
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
(Musiek)

37
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
(Musiek eindig)

38
00:01:56,000 --> 00:01:59,000
Dan oefen hy nog ’n jaar
en neem les -- nou's hy tien.

39
00:01:59,000 --> 00:02:03,000
(Musiek)

40
00:02:03,000 --> 00:02:06,000
(Musiek eindig)

41
00:02:06,000 --> 00:02:07,000
Op daardie stadium gooi
hulle gewoonlik tou op.

42
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
(Gelag)

43
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
(Applous)

44
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Maar as jy nog een jaar gewag het,
sou jy dit gehoor het:

45
00:02:14,000 --> 00:02:15,000
(Musiek)

46
00:02:15,000 --> 00:02:24,000
(Musiek eindig)

47
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
Wat gebeur het, is nie
wat julle dalk dink nie,

48
00:02:27,000 --> 00:02:30,000
dat hy skielik passievol
en betrokke geraak het,

49
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
’n nuwe onderwyser gekry het,
puberteit bereik het, of wat ook al.

50
00:02:33,000 --> 00:02:37,000
Wat in werklikheid gebeur het,
is dat die impetus verlaag is.

51
00:02:38,000 --> 00:02:39,000
Julle sien, die eerste keer het hy
met ’n impetus op elke noot gespeel.

52
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
(Musiek)

53
00:02:44,000 --> 00:02:46,000
En die tweede, met die
impetus op elke tweede noot.

54
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
(Musiek)

55
00:02:49,000 --> 00:02:50,000
Julle kan dit sien deur na my kop te kyk.

56
00:02:51,000 --> 00:02:52,000
(Gelag)

57
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
Die negejarige plaas die
impetus op elke vierde noot.

58
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
(Musiek)

59
00:02:58,000 --> 00:02:59,000
En die tienjarige op elke agt note.

60
00:02:59,000 --> 00:03:02,000
(Musiek)

61
00:03:02,000 --> 00:03:04,000
En die 11-jarige, een
impetus op die hele frase.

62
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
(Musiek)

63
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
Ek weet nie hoe ons
hier beland het nie.

64
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
(Gelag)

65
00:03:13,000 --> 00:03:15,000
Ek't nie gesê ek gaan my skouer
oor beweeg, my lyf beweeg nie.

66
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Nee, die musiek het my omgestoot,

67
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
dis hoekom ek dit "een-boud" spel noem.

68
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
(Musiek)

69
00:03:21,000 --> 00:03:22,000
Dit kan ook die ander boud wees.

70
00:03:22,000 --> 00:03:26,000
(Musiek)

71
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
Julle weet, ’n man het een keer na
’n aanbieding gekyk wat ek voorgedra het

72
00:03:29,000 --> 00:03:30,000
toe ek met ’n jong pianis gewerk het.

73
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
Hy was die president
van 'n maatskappy in Ohio.

74
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
En ek't met die jong pianis gewerk en gesê:

75
00:03:36,000 --> 00:03:38,000
"Die moeilikheid met jou is
dat jy ’n twee-boud speler is.

76
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
Jy behoort ’n een-boud speler te wees."

77
00:03:40,000 --> 00:03:42,000
Toe verskuif ek sy lyf so terwyl hy speel.

78
00:03:42,000 --> 00:03:44,000
En skielik het die musiek
lewe gekry. Dit het opgestyg.

79
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
Die gehoor het na hulle asems gesnak
toe hulle die verskil hoor.

80
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
En toe kry ek ’n brief van hierdie man.

81
00:03:49,000 --> 00:03:50,000
Hy skryf: "Ek was so beïndruk.

82
00:03:50,000 --> 00:03:52,000
Ek het teruggegaan en my hele firma omskep

83
00:03:53,000 --> 00:03:54,000
in 'n een-boud maatskappy."

84
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
(Gelag)

85
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
Die ander ding wat ek wou doen,
is om julle oor julleself te vertel.

86
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Ek verstaan daar is 1600 mense hier.

87
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Ek skat dat 45 van julle waarskynlik

88
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
’n absolute passie vir
klassieke musiek het.

89
00:04:09,000 --> 00:04:14,000
Julle is mal oor klassieke musiek.
Julle radio's is altyd op klassiek ingestel.

90
00:04:14,000 --> 00:04:17,000
Julle het CD's in julle motors en
julle woon simfoniekonserte by.

91
00:04:17,000 --> 00:04:18,000
En julle kinders speel instrumente.

92
00:04:18,000 --> 00:04:20,000
Julle kan nie jul lewens indink
sonder klassieke musiek nie.

93
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Dit is die eerste groep;
’n redelike klein groepie.

94
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
Dan is daar ’n ander groep,
’n groter groep.

95
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
Dis mense wat nie omgee
as klassieke musiek speel nie.

96
00:04:27,000 --> 00:04:28,000
(Gelag)

97
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
Jy weet, ’n mens kom tuis na ’n lang dag

98
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
en jy kry ’n glasie wyn
en gaan sit gemaklik.

99
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
’n Bietjie Vivaldi in die agtergrond
doen geen skade nie.

100
00:04:36,000 --> 00:04:37,000
Dis die tweede groep.

101
00:04:37,000 --> 00:04:38,000
Nou vir die derde groep.

102
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Dit is mense wat nooit
na klassieke musiek luister nie.

103
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
Dis eenvoudig nie deel van jou lewe nie.

104
00:04:43,000 --> 00:04:45,000
Jy mag dit dalk nes sekondêre rook
by die lughawe optel, maar --

105
00:04:45,000 --> 00:04:47,000
(Gelag)

106
00:04:47,000 --> 00:04:48,000
-- en miskien ’n stukkie
marsmusiek uit Aïda

107
00:04:48,000 --> 00:04:49,000
wanneer jy die saal instap.

108
00:04:49,000 --> 00:04:52,000
Maar andersins hoor jy dit nooit nie.

109
00:04:52,000 --> 00:04:53,000
Dis waarskynlik die
grootste groep van almal.

110
00:04:53,000 --> 00:04:55,000
En dan is daar ’n baie klein groepie.

111
00:04:55,000 --> 00:04:58,000
Dis mense wat dink dat hulle toondoof is.

112
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
’n Verbasende aantal mense
dink hulle is toondoof.

113
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
Inderwaarheid hoor ek dikwels:
"My man is toondoof."

114
00:05:03,000 --> 00:05:04,000
(Gelag)

115
00:05:04,000 --> 00:05:05,000
Die waarheid is dat jy nie
toondoof kan wees nie.

116
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
Niemand is toondoof nie.

117
00:05:07,000 --> 00:05:10,000
As jy toondoof was, sou jy
nie die ratte kon verwissel

118
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
in jou motor met ’n handrat nie.

119
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Jy sou nie die verskil kon agterkom tussen

120
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
iemand van Texas en iemand van Rome nie.

121
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
En die telefoon. Die telefoon.

122
00:05:18,000 --> 00:05:21,000
As jou ma op die

123
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
elendige telefoon bel en sê: "Hallo,"

124
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
dan weet jy nie net wie dit is nie,
jy weet ook in watter bui sy is.

125
00:05:27,000 --> 00:05:30,000
Jy het ’n wonderlike oor.
Almal het 'n wonderlike oor.

126
00:05:30,000 --> 00:05:32,000
Niemand is dus toondoof nie.

127
00:05:32,000 --> 00:05:33,000
Maar ek sê julle wat.

128
00:05:33,000 --> 00:05:36,000
Dit help nie ek gaan voort met die ding,

129
00:05:36,000 --> 00:05:39,000
met so ’n groot gaping
tussen dié wat verstaan,

130
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
en wat passievol en lief
vir klassieke musiek is,

131
00:05:42,000 --> 00:05:45,000
en diegene wat glad geen
aanklank daarmee het nie.

132
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
Die toondoof mense is nie meer hier nie.

133
00:05:47,000 --> 00:05:48,000
Maar selfs tussen daai twee kategorieë

134
00:05:48,000 --> 00:05:51,000
is die gaping te groot.

135
00:05:51,000 --> 00:05:55,000
Ek gaan dus nie voortgaan
totdat elkeen in hierdie vertrek,

136
00:05:55,000 --> 00:06:00,000
op die onderste vloer en in Aspen,
en almal wat hierna kyk,

137
00:06:01,000 --> 00:06:04,000
geleer het om klassieke musiek
lief te hê en te verstaan nie.

138
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
En dis wat ons gaan doen.

139
00:06:07,000 --> 00:06:12,000
Julle sien dat ek nie
die geringste twyfel het

140
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
dat dit gaan werk as julle
na my gesig kyk nie, reg?

141
00:06:15,000 --> 00:06:19,000
Dis een van die eienskappe van
’n leier: hy het geen twyfel

142
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
aan die mense wat hy lei se vermoë

143
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
om dit te bereik waaroor hy droom nie.

144
00:06:25,000 --> 00:06:28,000
Dink net, as Martin Luther King
gesê het: "Ek het ’n droom.

145
00:06:28,000 --> 00:06:30,000
Maar ek's nie seker
of hulle kans sien nie."

146
00:06:30,000 --> 00:06:33,000
(Gelag)

147
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
Goed. Ek gaan ’n stuk van Chopin gebruik.

148
00:06:36,000 --> 00:06:39,000
Dis ’n pragtige prelude van Chopin.

149
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
Van julle sal dit ken.

150
00:06:42,000 --> 00:07:10,000
(Musiek)

151
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
Weet julle wat dink ek het waarskynlik
in hierdie kamer gebeur?

152
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
Toe ek begin het, het julle gedink:
"Hoe pragtig klink dit."

153
00:07:15,000 --> 00:07:28,000
(Musiek)

154
00:07:29,000 --> 00:07:30,000
"Ek dink nie ons moet volgende jaar
vir die somervakansie

155
00:07:30,000 --> 00:07:32,000
na dieselfde plek toe gaan nie."

156
00:07:32,000 --> 00:07:35,000
(Gelag)

157
00:07:35,000 --> 00:07:36,000
Dis snaaks, nie waar nie?

158
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Dis snaaks hoe sulke dinge 
in ons gedagtes insluip.

159
00:07:41,000 --> 00:07:42,000
En natuurlik --

160
00:07:42,000 --> 00:07:45,000
(Applous)

161
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
Natuurlik, as die stuk lank is
en jy het ’n lang dag gehad,

162
00:07:48,000 --> 00:07:49,000
mag jy selfs insluimer.

163
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Dan pomp jou metgesel jou in die ribbes

164
00:07:51,000 --> 00:07:52,000
en sê: "Word wakker! Dis kultuur!"
En dan voel jy nog slegter.

165
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
(Gelag)

166
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
Maar het dit al ooit by jou opgekom
dat die rede waarom jy vaak word

167
00:07:59,000 --> 00:08:01,000
met klassieke musiek nie
jou skuld is nie, maar ons s'n?

168
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
Het enigiemand gedink,
terwyl ek gespeel het:

169
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
"Waarom gebruik hy soveel klemtone?"

170
00:08:05,000 --> 00:08:08,000
As ek dit met my kop gedoen het,
sou julle beslis so gedink het.

171
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
(Musiek)

172
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
(Musiek eindig)

173
00:08:14,000 --> 00:08:18,000
En vir die res van julle lewens
sal julle altyd bewus wees

174
00:08:18,000 --> 00:08:22,000
van die klemtone wanneer
julle na klassieke musiek luister.

175
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Kom ons kyk dus wat regtig hier aangaan.

176
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Ons het ’n B. Dis ’n B.

177
00:08:26,000 --> 00:08:29,000
Die volgende noot is ’n C.

178
00:08:29,000 --> 00:08:30,000
En die C se taak is om
die B treurig te maak.

179
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
En dit werk, of hoe?

180
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
(Gelag)

181
00:08:35,000 --> 00:08:36,000
Komponiste weet dit.

182
00:08:36,000 --> 00:08:37,000
As hulle treurige musiek wil hê,
speel hulle net hierdie twee note.

183
00:08:38,000 --> 00:08:43,000
(Musiek)

184
00:08:43,000 --> 00:08:45,000
Maar basies is dit net ’n B,
met vier treuriges.

185
00:08:45,000 --> 00:08:47,000
(Gelag)

186
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
Nou gaan dit af na A.

187
00:08:50,000 --> 00:08:51,000
Nou na G.

188
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
En dan na F.

189
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
So ons het B, A, G, F.

190
00:08:55,000 --> 00:08:58,000
En as ons B, A, G, F het,

191
00:08:58,000 --> 00:09:01,000
wat verwag ons volgende?

192
00:09:01,000 --> 00:09:02,000
(Musiek)

193
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
O, dit was seker toeval.

194
00:09:04,000 --> 00:09:07,000
Kom ons probeer weer.

195
00:09:07,000 --> 00:09:08,000
(Musiek)

196
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
O, die TED-koor

197
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
(Gelag)

198
00:09:13,000 --> 00:09:14,000
En julle let op dat niemand
toondoof is nie, ne?

199
00:09:14,000 --> 00:09:17,000
Niemand nie.

200
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
Julle weet, elke dorpie in Bangladesh

201
00:09:19,000 --> 00:09:24,000
en elke gehuggie in Sjina -- almal weet:

202
00:09:25,000 --> 00:09:26,000
da, da, da, da -- da.

203
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
Almal weet om ’n E daar te verwag.

204
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
Chopin wou nie daar by
die E uitgekom het nie,

205
00:09:32,000 --> 00:09:33,333
want wat sou gebeur het?

206
00:09:33,333 --> 00:09:34,666
Dit sou verby wees, soos Hamlet.
Onthou julle?

207
00:09:34,666 --> 00:09:36,000
Eerste bedryf, derde toneel:

208
00:09:37,000 --> 00:09:38,000
hy vind uit dat sy oom
sy pa doodgemaak het.

209
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Julle onthou hy hou aan om sy oom te nader
en hom amper dood te maak.

210
00:09:41,000 --> 00:09:44,000
Dan draai hy om en hy nader hom weer
en maak hom amper dood.

211
00:09:44,000 --> 00:09:46,000
En die kritici daar in die agterste ry,

212
00:09:46,000 --> 00:09:49,000
hulle moet ’n opinie hê,
dus sê hulle: "Hamlet sloer."

213
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
Of hulle sê: "Hamlet het
’n Oedipus-kompleks."

214
00:09:53,000 --> 00:09:54,000
Nee, anders sou die opvoering
verby gewees het. Dis simpel.

215
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
(Gelag)

216
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
Dis waarom Shakespeare
al daai goed in Hamlet gesit het --

217
00:09:59,000 --> 00:10:01,000
Ophelia wat van haar kop af raak,
die storie binne die storie,

218
00:10:01,000 --> 00:10:02,000
en Yorick se kopbeen, en die grafgrawers.

219
00:10:03,000 --> 00:10:04,000
Dis in orde om uit te stel --

220
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
tot die vyfde bedryf,
dan kan hy hom doodmaak.

221
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
Dieselfde geld vir Chopin.

222
00:10:08,000 --> 00:10:11,000
Hy wil net-net E bereik,

223
00:10:11,000 --> 00:10:13,000
en hy sê: "Oeps, ek moet liewer
terug gaan en dit weer doen."

224
00:10:13,000 --> 00:10:16,000
Dan doen hy dit weer.

225
00:10:17,000 --> 00:10:18,000
Nou raak hy opgewonde.

226
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
(Musiek)

227
00:10:20,000 --> 00:10:21,000
Dis opgewondenheid, moenie bekommer nie.

228
00:10:22,000 --> 00:10:24,000
Nou kom hy by F-kruis uit
en uiteindelik gaan hy af tot by E,

229
00:10:24,000 --> 00:10:25,000
maar dis in die verkeerde sleutel --

230
00:10:25,000 --> 00:10:28,000
want die sleutel waarna
hy soek is dié een

231
00:10:28,000 --> 00:10:31,000
en in plaas daarvan doen hy ...

232
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
Nou, ons noem dit misleidende intonasie,

233
00:10:33,000 --> 00:10:36,000
want dit mislei ons.

234
00:10:36,000 --> 00:10:38,000
Ek sê altyd vir my studente: 
"As julle met misleidende intonasie te doen het

235
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
lig altyd julle wenkbroue, dan sal almal weet."

236
00:10:40,000 --> 00:10:43,000
(Gelag)

237
00:10:43,000 --> 00:10:46,000
(Applous)

238
00:10:47,000 --> 00:10:49,000
Reg. Hy kom dus by die E uit, maar dis in die verkeerde sleutel.

239
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
Nou probeer hy weer E. Daardie sleutel werk nie.

240
00:10:52,000 --> 00:10:55,000
Nou probeer hy weer die E. Daardie sleutel werk nie.

241
00:10:55,000 --> 00:10:57,000
Nou probeer hy weer E, en dit werk nie.

242
00:10:58,000 --> 00:11:01,000
En dan, uiteindelik...

243
00:11:01,000 --> 00:11:05,000
Daar is 'n man in die voorste ry wat "Mmm" brom.

244
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
Dit is dieselfde ding wat hy doen wanneer hy na 'n lang dag

245
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
by die huis kom, sy motor afskakel en sê:

246
00:11:12,000 --> 00:11:15,000
"A, ek is tuis." Want ons weet almal waar ons huise is.

247
00:11:15,000 --> 00:11:18,000
Dit is dus 'n stuk wat van verlaat af weer tuiskom.

248
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Ek gaan dit regdeur speel

249
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
en julle gaan volg: B, C, B, C, B, C, B --

250
00:11:23,000 --> 00:11:25,000
af na A, af na G, af na F.

251
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
Amper tot by E, maar dan sal die opvoering verby wees.

252
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
Hy gaan terug na B. Hy raak baie opgewonde. Gaan na F-kruis, Gaan na E.

253
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Dis die verkeerde akkord. Dis die verkeerde akkord.. Dis die verkeerde akkoord.

254
00:11:33,000 --> 00:11:35,000
En uiteindelik na E, en dis tuis.

255
00:11:35,000 --> 00:11:38,000
En wat julle gaan sien, is 'een boud'-spel.

256
00:11:38,000 --> 00:11:41,000
(Gelag)

257
00:11:41,000 --> 00:11:43,000
Want vir my, om van die B tot by die E te beweeg,

258
00:11:44,000 --> 00:11:49,000
moet ek ophou dink aan elke enkele noot op hierdie roete

259
00:11:49,000 --> 00:11:54,000
en begin dink aan die lang, lang pad van B tot E.

260
00:11:55,000 --> 00:11:59,000
Julle weet, ons was pas in Suid-Afrika, en jy kan nie na Suid-Afrika gaan

261
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
sonder om aan Mandela wat 27 jaar lank in die tronk was te dink nie.

262
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
Waaraan het hy gedink? Middagete?

263
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Nee, hy het gedink aan die visie vir Suid-Afrika

264
00:12:09,000 --> 00:12:10,000
en 'n visie vir die mensdom. Dis wat behoue gebly het --

265
00:12:10,000 --> 00:12:13,000
dit gaan oor visie; dit gaan oor die lang pad.

266
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
Soos die voël wat oor die veld vlieg

267
00:12:15,000 --> 00:12:19,000
en geen aandag gee aan die heinings daaronder nie, reg?

268
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Nou gaan julle die lyn al die pad volg, van B tot E.

269
00:12:22,000 --> 00:12:26,000
Ek het een finale versoek voor ek hierdie stuk regdeur speel.

270
00:12:26,000 --> 00:12:31,000
Sal jy dink aan iemand wat jy baie liefhet, wat nie meer daar is nie?

271
00:12:31,000 --> 00:12:34,000
'n Geliefde ouma, 'n geliefde,

272
00:12:35,000 --> 00:12:38,000
iemand in jou lewe wat jy met jou hele hart liefhet,

273
00:12:38,000 --> 00:12:41,000
maar daardie persoon is nie meer by jou nie.

274
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
Dink aan daardie persoon, en volg terselfdertyd

275
00:12:45,000 --> 00:12:49,000
die lyn al die pad van B na E,

276
00:12:49,000 --> 00:12:57,000
en jy sal alles hoor wat Chopin te sê gehad het.

277
00:12:57,000 --> 00:14:48,000
(Musiek)

278
00:14:48,000 --> 00:14:55,000
(Applous)

279
00:14:55,000 --> 00:15:00,000
Julle mag dalk nou wonder,

280
00:15:00,000 --> 00:15:06,000
julle mag wonder waarom ek saam klap.

281
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
Wel, ek het dit by 'n skool in Boston gedoen

282
00:15:08,000 --> 00:15:12,000
met omtrent 70 graad sewes -- 12-jariges.

283
00:15:12,000 --> 00:15:14,000
Ek het presies dieselfde met hulle gedoen, en ek het hulle vertel

284
00:15:14,000 --> 00:15:15,000
en die hele ding aan hulle verduidelik.

285
00:15:15,000 --> 00:15:17,000
En aan die einde het hulle besete geraak en geklap. Hulle het geklap.

286
00:15:18,000 --> 00:15:19,000
Ek het geklap. Hulle het geklap.

287
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
Totdat ek vra: "Waarom klap ek?"

288
00:15:21,000 --> 00:15:22,000
En een van die kleintjies sê: "Want ons het geluister."

289
00:15:22,000 --> 00:15:27,000
(Gelag)

290
00:15:28,000 --> 00:15:30,000
Dink daaraan. 1,600 mense, besige mense,

291
00:15:30,000 --> 00:15:32,000
wat by baie verskillende dinge betrokke is.

292
00:15:33,000 --> 00:15:39,000
Besig om te luister, te verstaan en aangeraak te word deur 'n stuk van Chopin.

293
00:15:39,000 --> 00:15:40,000
Dit is merkwaardig.

294
00:15:40,000 --> 00:15:43,000
Is ek seker dat elkeen dit gevolg en verstaan het

295
00:15:43,000 --> 00:15:45,000
en daardeur aangeraak is. Natuurlik kan ek nie seker wees nie.

296
00:15:46,000 --> 00:15:47,000
Maar kom ek vertel julle wat met my gebeur het.

297
00:15:47,000 --> 00:15:50,000
Ek was 10 jaar gelede, tydens hulle moeilikhede, in Ierland,

298
00:15:50,000 --> 00:15:53,000
en ek het met 'n klompie Katolieke en Protestantse kinders gewerk

299
00:15:53,000 --> 00:15:57,000
oor konflikoplossing. Toe doen ek dit met hulle.

300
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
'n Gewaagde ding, want hulle was straatkinders.

301
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
En een van hulle kom die volgende oggend na my en hy sê:

302
00:16:04,000 --> 00:16:07,000
"Jy weet, ek het nog nooit in my lewe na klassieke musiek geluister nie,

303
00:16:07,000 --> 00:16:08,000
maar toe jy daardie "shopping" stuk speel..."

304
00:16:08,000 --> 00:16:11,000
(Gelag)

305
00:16:11,000 --> 00:16:15,000
Hy sê: "My broer is laasjaar geskiet en ek het nie oor hom gehuil nie.

306
00:16:16,000 --> 00:16:17,000
Maar gistraand toe jy daardie stuk speel,

307
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
was hy die een aan wie ek gedink het.

308
00:16:20,000 --> 00:16:22,000
En ek het gevoel hoe trane oor my gesig stroom.

309
00:16:22,000 --> 00:16:25,000
En weet jy, dit het regtig goed gevoel om oor my broer te huil."

310
00:16:25,000 --> 00:16:27,000
Op daardie oomblik het ek besluit

311
00:16:27,000 --> 00:16:34,000
dat klassieke musiek aan almal behoort. Aaan almal.

312
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Nou, hoe sou julle loop -- want julle ken almal

313
00:16:37,000 --> 00:16:41,000
my professie, die musiekprofessie beskou dit nie so nie.

314
00:16:41,000 --> 00:16:44,000
Hulle sê 3 persent van die bevolking hou van klassieke musiek.

315
00:16:44,000 --> 00:16:48,000
As ons dit maar net kon opstoot na 4 persent sou ons probleme opgelos wees.

316
00:16:49,000 --> 00:16:52,000
Ek sê: "Hoe sou jy loop? Hoe sou jy praat? Hoe sou jy wees

317
00:16:52,000 --> 00:16:55,000
as jy gedink het dat 3 persent van die bevolking van klassieke musiek hou?

318
00:16:56,000 --> 00:16:58,000
As ons dit maar net kon opstoot na 4 persent. Hoe sou jy geloop het?

319
00:16:58,000 --> 00:17:00,000
Hoe sou jy gepraat het? Hoe sou jy wees

320
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
as jy gedink het dat almal lief is vir klassieke musiek --

321
00:17:02,000 --> 00:17:04,000
hulle het dit nog net nie ontdek nie."

322
00:17:04,000 --> 00:17:05,000
(Gelag)

323
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
Sien, dit is totaal verskillende wêrelde.

324
00:17:08,000 --> 00:17:11,000
Ek het 'n wonderlike ervaring gehad toe ek 45 jaar oud was.

325
00:17:11,000 --> 00:17:16,000
Ek het toe reeds 20 jaar lank dirigeer, en skielik het ek iets besef.

326
00:17:17,000 --> 00:17:20,000
Die dirigent van 'n orkes maak nie 'n geluid nie.

327
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
My foto verskyn voor op die CD -

328
00:17:22,000 --> 00:17:25,000
(Gelag)

329
00:17:25,000 --> 00:17:27,000
- maar die dirigent maak nie 'n geluid nie.

330
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
Vir hom om mag te hê, is hy afhanklik van sy vermoë om ander mense te bemagtig.

331
00:17:32,000 --> 00:17:36,000
En dit het alles vir my verander. Dit was 'n totale lewensomkeer.

332
00:17:37,000 --> 00:17:38,000
Mense in my orkes het na my toe gekom en gesê:

333
00:17:38,000 --> 00:17:40,000
"Ben, wat het gebeur?." Dis wat gebeur het:

334
00:17:40,000 --> 00:17:45,000
Ek het besef dat my taak is om moontlikheid in andere te wek.

335
00:17:45,000 --> 00:17:48,000
En natuurlik wou ek weet of ek besig was om dit te doen.

336
00:17:48,000 --> 00:17:51,000
En weet julle hoe 'n mens dit bepaal? Jy kyk na hulle oë.

337
00:17:51,000 --> 00:17:55,000
As hulle oë blink, dan weet jy dat jy daarin slaag.

338
00:17:56,000 --> 00:17:57,000
Jy kan 'n dorpie van lig voorsien met hierdie man se oë.

339
00:17:57,000 --> 00:17:59,000
(Gelag)

340
00:17:59,000 --> 00:18:01,000
Reg. As die oë dus blink, weet jy dat jy slaag.

341
00:18:01,000 --> 00:18:04,000
As die oë nie blink nie, moet jy 'n vraag vra.

342
00:18:04,000 --> 00:18:05,000
En die vraag is:

343
00:18:05,000 --> 00:18:11,000
Wat is ek besig om te wees, dat my spelers se oë nie blink nie?

344
00:18:12,000 --> 00:18:13,000
Ons kan dit met ons kinders ook doen.

345
00:18:13,000 --> 00:18:18,000
Wie is ek besig om te wees, dat my kinders se oë nie blink nie?

346
00:18:19,000 --> 00:18:21,000
Dit is 'n totaal ander wêreld.

347
00:18:21,000 --> 00:18:26,000
Nou, ons is amper op die punt om hierdie magiese, op-die-berg week te beëindig,

348
00:18:27,000 --> 00:18:28,000
en ons gaan terug na die wêreld.

349
00:18:28,000 --> 00:18:32,000
En ek sê dis gepas dat ons die vraag vra:

350
00:18:32,000 --> 00:18:37,000
Wie is ons besig om te wees wanneer ons teruggaan na die wêreld toe?

351
00:18:37,000 --> 00:18:39,000
En weet julle, ek het 'n definisie van sukses.

352
00:18:40,000 --> 00:18:42,000
Dis vir my baie eenvoudig. Dit gaan nie oor rykdom of roem of mag nie.

353
00:18:42,000 --> 00:18:45,000
Dit gaan oor hoeveel blink oë ek rondom my het.

354
00:18:46,000 --> 00:18:49,000
En nou het ek een laaste gedagte, en dit is

355
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
dat dit regtig 'n verskil maak wat ons sê.

356
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
Die woorde wat uit ons mond kom.

357
00:18:54,000 --> 00:18:58,000
Ek het dit geleer van 'n vrou wat Auschwitz oorleef het,

358
00:18:58,000 --> 00:18:59,000
een van die min oorlewendes.

359
00:18:59,000 --> 00:19:03,000
Sy is na Auschwitz toe sy 15-jaar oud was,

360
00:19:04,000 --> 00:19:11,000
en haar broer was agt, en hulle ouers was weg.

361
00:19:11,000 --> 00:19:16,000
En sy het dit vir my vertel, sy het gesê:

362
00:19:16,000 --> 00:19:19,000
"Ons was in die trein op pad na Auschwitz en ek het afgekyk

363
00:19:19,000 --> 00:19:21,000
en gesien dat my boetie se skoene weg was.

364
00:19:22,000 --> 00:19:25,000
Toe sê ek: "Waarom is jy so simpel, kan jy nie jou goed bymekaar hou nie,

365
00:19:25,000 --> 00:19:26,000
om hemelsnaam?" - op die manier wat 'n ouer suster

366
00:19:26,000 --> 00:19:30,000
dalk met haar jonger broer sal praat.

367
00:19:30,000 --> 00:19:33,000
Ongelukkig was dit die laaste ding wat sy ooit vir hom gesê het

368
00:19:33,000 --> 00:19:37,000
want sy het hom nooit weer gesien nie. Hy het nie oorleef nie.

369
00:19:37,000 --> 00:19:39,000
Toe sy uit Auschwitz kom, het sy 'n eed geneem.

370
00:19:40,000 --> 00:19:44,000
Sy het dit vir my gesê. Sy het gesê: "Ek het uit Auschwitz die lewe ingestap

371
00:19:44,000 --> 00:19:49,000
en ek het myself iets belowe. Die belofte was dat ek nooit iets sal sê

372
00:19:50,000 --> 00:19:53,000
wat nie aanvaarbaar sal wees as die laaste ding wat ek ooit sê nie."

373
00:19:53,000 --> 00:19:57,000
Kan ons dit doen? Nee. Ons sal faal

374
00:19:58,000 --> 00:20:05,000
en ander sal faal. Maar dis 'n ideaal om na streef. Dankie.

375
00:20:05,000 --> 00:20:10,000
(Applous)

376
00:20:11,000 --> 00:20:22,000
Blink oë, blink oë.

377
00:20:22,000 --> 00:20:25,000
Dankie, dankie.

378
00:20:26,000 --> 00:20:31,000
(Musiek)