0:00:00.000,0:00:03.000
Van julle ken waarskynlik die storie van die twee verkoopsmanne

0:00:03.000,0:00:06.000
wat in die 1900's Afrika besoek het.

0:00:06.000,0:00:08.000
Hulle is gestuur om uit te vind of daar enige geleentheid was

0:00:08.000,0:00:10.000
om skoene te verkoop.

0:00:10.000,0:00:13.000
Hulle stuur toe telegramme terug na Manchester toe

0:00:13.000,0:00:17.000
Die een skryf: "Situasie hopeloos. Stop.

0:00:17.000,0:00:18.000
Hulle dra nie skoene nie."

0:00:18.000,0:00:21.000
Die ander een skryf: "Uitstekende geleentheid.

0:00:21.000,0:00:23.000
Hulle het nog nie skoene hier nie."

0:00:23.000,0:00:24.000
(Gelag)

0:00:24.000,0:00:27.000
Daar is 'n soortgelyke situasie in die wêreld van klassieke musiek,

0:00:28.000,0:00:29.000
want party mense dink

0:00:29.000,0:00:32.000
dat klassieke musiek besig is om uit te sterf.

0:00:33.000,0:00:36.000
En dan is daar van ons wat dink dis nog net die begin van veel groter dinge.

0:00:36.000,0:00:40.000
Eerder as om statistiek en tendense aan te haal

0:00:40.000,0:00:42.000
en julle te vertel van al die orkeste wat ophou bestaan,

0:00:42.000,0:00:45.000
en die musiekmaatskappye wat besig is om te sluit,

0:00:45.000,0:00:49.000
het ek gedink ons kan vanaand 'n eksperiment doen -- 'n eksperiment..

0:00:49.000,0:00:53.000
Dis nie regtig 'n eksperiment nie, want ek weet wat die uitkoms is.

0:00:54.000,0:00:56.000
Maar dis iets soos 'n eksperiment. Nou, voor ons --

0:00:56.000,0:01:00.000
(Gelag)

0:01:00.000,0:01:02.000
-- voor ons begin, moet ek twee dinge doen.

0:01:02.000,0:01:06.000
Die een is dat ek julle wil herinner hoe 'n sewejarige kind

0:01:07.000,0:01:08.000
klink wanneer hy klavier speel.

0:01:08.000,0:01:10.000
Miskien het julle so 'n kind by die huis.

0:01:11.000,0:01:12.000
Hy klink omtrent so.

0:01:12.000,0:01:32.000
(Klavier)

0:01:32.000,0:01:34.000
Ek sien sommige van julle herken hierdie kind.

0:01:34.000,0:01:39.000
As hy 'n jaar lank oefen en les neem, is hy nou agt

0:01:39.000,0:01:40.000
en dan klink hy so.

0:01:40.000,0:01:47.000
(Klavier)

0:01:47.000,0:01:50.000
Dan oefen hy nog 'n jaar en neem les; nou's hy nege.

0:01:50.000,0:01:56.000
(Klavier)

0:01:56.000,0:01:59.000
Dan oefen hy nog 'n jaar en neem les; nou's hy tien.

0:01:59.000,0:02:06.000
(Klavier)

0:02:06.000,0:02:07.000
Op daardie stadium gooi hulle gewoonlik tou op.

0:02:07.000,0:02:09.000
(Gelag)

0:02:09.000,0:02:11.000
(Applous)

0:02:11.000,0:02:13.000
Maar as jy gewag het, nog een jaar gewag het,

0:02:14.000,0:02:15.000
sou jy dit gehoor het:

0:02:15.000,0:02:24.000
(Klavier)

0:02:24.000,0:02:27.000
Wat gebeur het, is nie wat julle dalk dink nie,

0:02:27.000,0:02:30.000
dit is, dat hy het skielik passievol, betrokke,

0:02:30.000,0:02:33.000
geraak, 'n nuwe onderwyser gekry, puberteit bereik het, of wat ook al.

0:02:33.000,0:02:37.000
Wat in werklikheid gebeur het, is dat die impetus verlaag is.

0:02:38.000,0:02:39.000
Julle sien, die eerste keer het hy

0:02:39.000,0:02:41.000
met 'n impetus op elke noot gespeel.

0:02:42.000,0:02:44.000
(Klavier)

0:02:44.000,0:02:46.000
En die tweede met die impetus op elke tweede noot.

0:02:47.000,0:02:49.000
(Klavier)

0:02:49.000,0:02:50.000
Julle kan dit sien deur na my kop te kyk.

0:02:51.000,0:02:52.000
(Gelag)

0:02:52.000,0:02:54.000
Die nege-jarige, die nege-jarige

0:02:54.000,0:02:55.000
plaas die impetus op elke vierde noot.

0:02:55.000,0:02:57.000
(Klavier)

0:02:58.000,0:02:59.000
En die tien-jarige op elke agt note.

0:02:59.000,0:03:02.000
(Klavier)

0:03:02.000,0:03:04.000
En die 11-jarige, een impetus op die hele frase.

0:03:04.000,0:03:07.000
(Klavier)

0:03:08.000,0:03:10.000
Ek weet -- ek weet nie hoe ons hier beland het nie.

0:03:10.000,0:03:12.000
(Gelag)

0:03:13.000,0:03:15.000
Ek het nie gesê ek gaan my skouer oor beweeg, my lyf beweeg nie.

0:03:15.000,0:03:17.000
Nee, die musiek het my omgestoot,

0:03:17.000,0:03:19.000
dit is waarom ek dit 'een-boud' spel noem.

0:03:19.000,0:03:21.000
(Klavier)

0:03:21.000,0:03:22.000
Dit kan ook die ander boud wees.

0:03:22.000,0:03:26.000
(Klavier)

0:03:26.000,0:03:29.000
Julle weet, 'n man het een keer na 'n aanbieding gekyk wat ek voorgedra het

0:03:29.000,0:03:30.000
toe ek met 'n jong pianis gewerk het.

0:03:31.000,0:03:33.000
Hy was die president van 'n maatskappy in Ohio.

0:03:33.000,0:03:35.000
En ek het met die jong pianis gewerk

0:03:36.000,0:03:38.000
en ek het gesê: "Die moeilikheid met jou is dat jy 'n 'twee-boud' speler is.

0:03:38.000,0:03:40.000
Jy behoort 'n 'een-boud' speler te wees."

0:03:40.000,0:03:42.000
Toe verskuif ek sy lyf so terwyl hy speel.

0:03:42.000,0:03:44.000
En skielik het die musiek lewe gekry. Dit het opgestyg.

0:03:45.000,0:03:47.000
Die gehoor het na hulle asems gesnak toe hulle die verskil hoor.

0:03:47.000,0:03:49.000
En toe kry ek 'n brief van hierdie man.

0:03:49.000,0:03:50.000
Hy skryf: "Ek was so beïndruk.

0:03:50.000,0:03:52.000
Ek het teruggegaan en my hele firma omskep

0:03:53.000,0:03:54.000
in 'n 'een-boud' maatskappy."

0:03:54.000,0:03:57.000
(Gelag)

0:03:58.000,0:04:00.000
Die ander ding wat ek wou doen, is om julle oor julleself te vertel.

0:04:00.000,0:04:03.000
Ek verstaan daar is 1,600 mense hier.

0:04:03.000,0:04:06.000
Ek skat dat 45 van julle waarskynlik

0:04:06.000,0:04:08.000
'n absolute passie vir klassieke musiek het.

0:04:09.000,0:04:14.000
Julle is mal oor klassieke musiek. Julle radio's is altyd op klassiek ingestel.

0:04:14.000,0:04:17.000
Julle het CD's in julle motors en julle woon simfoniekonserte by.

0:04:17.000,0:04:18.000
En julle kinders speel instrumente.

0:04:18.000,0:04:20.000
Julle kan nie jul lewens indink sonder klassieke musiek nie.

0:04:21.000,0:04:23.000
Dit is die eerste groep; 'n redelike klein groepie.

0:04:23.000,0:04:25.000
Dan is daar 'n ander groep, 'n groter groep.

0:04:25.000,0:04:27.000
Dit is mense wat nie omgee as klassieke musiek speel nie.

0:04:27.000,0:04:28.000
(Gelag)

0:04:28.000,0:04:30.000
Julle weet, 'n mens kom tuis na 'n lang dag

0:04:30.000,0:04:32.000
en jy kry 'n glasie wyn en gaan sit gemaklik.

0:04:33.000,0:04:35.000
'n Bietjie Vivaldi in die agtergrond doen geen skade nie.

0:04:35.000,0:04:36.000
(Gelag)

0:04:36.000,0:04:37.000
Dis die tweede groep.

0:04:37.000,0:04:38.000
Nou vir die derde groep.

0:04:38.000,0:04:40.000
Dit is mense wat nooit na klassieke musiek luister nie.

0:04:40.000,0:04:42.000
Dit is eenvoudig nie deel van jou lewe nie.

0:04:43.000,0:04:45.000
Jy mag dit dalk nes sekondêre rook by die lughawe optel, maar --

0:04:45.000,0:04:47.000
(Gelag)

0:04:47.000,0:04:48.000
-- en miskien 'n stukkie marsmusiek uit Aïda

0:04:48.000,0:04:51.000
wanneer jy die saal instap. Maar andersins hoor jy dit nooit.

0:04:52.000,0:04:53.000
Dit is waarskynlik die grootste groep van almal.

0:04:53.000,0:04:55.000
En dan is daar 'n baie klein groepie.

0:04:55.000,0:04:58.000
Dit is mense wat dink dat hulle toondoof is.

0:04:58.000,0:05:00.000
'n Verbasende aantal mense dink hulle is toondoof.

0:05:01.000,0:05:03.000
Inderwaarheid hoor ek dikwels: "My man is toondoof."

0:05:03.000,0:05:04.000
(Gelag)

0:05:04.000,0:05:07.000
Die waarheid is dat jy nie toondoof kan wees nie. Niemand is toondoof nie.

0:05:07.000,0:05:10.000
As jy toondoof was, sou jy nie die ratte kon verwissel

0:05:10.000,0:05:12.000
in jou motor met 'n handdrat nie.

0:05:12.000,0:05:14.000
Jy sou nie die verskil kon agterkom tussen

0:05:14.000,0:05:16.000
iemand van Texas en iemand van Rome nie.

0:05:16.000,0:05:20.000
En die telefoon. Die telefoon. As jou ma op die elendige foon

0:05:21.000,0:05:23.000
bel en sy sê: "Hallo,"

0:05:23.000,0:05:26.000
dan weet jy nie net wie dit is nie, jy weet ook in watter bui sy is.

0:05:27.000,0:05:30.000
Jy het 'n wonderlike oor. Almal het 'n wonderlike oor.

0:05:30.000,0:05:32.000
Niemand is dus toondoof nie.

0:05:32.000,0:05:36.000
Maar ek sê julle wat. Dit help nie ek gaan voort met hierdie ding nie

0:05:36.000,0:05:39.000
met so 'n groot gaping tussen dié wat verstaan,

0:05:40.000,0:05:42.000
en wat passievol en lief vir klassieke musiek is,

0:05:42.000,0:05:45.000
en diegene wat glad geen aanklank daarmee het nie.

0:05:45.000,0:05:47.000
Die toondoof mense is nie meer hier nie.

0:05:47.000,0:05:51.000
Maar selfs tussen daardie twee kategorieë is die gaping te groot.

0:05:51.000,0:05:55.000
Ek gaan dus nie voortgaan totdat elkeen in hierdie vertrek,

0:05:55.000,0:06:00.000
op die onderste vloer en in Aspen, en almal wat hierna kyk,

0:06:01.000,0:06:04.000
geleer het om klassieke musiek lief te hê en te verstaan nie.

0:06:04.000,0:06:06.000
En dit is wat ons gaan doen.

0:06:07.000,0:06:12.000
Julle sien dat ek nie die geringste twyfel het

0:06:12.000,0:06:15.000
dat dit gaan werk as julle na my gesig kyk nie, reg?

0:06:15.000,0:06:19.000
Dit is een van die eienskappe van 'n leier dat hy geen twyfel het nie

0:06:19.000,0:06:22.000
oor die mense wat hy lei se vermoë

0:06:23.000,0:06:25.000
om dit te bereik waaroor hy droom nie.

0:06:25.000,0:06:28.000
Dink net, as Martin Luther King sou sê: "I have a dream

0:06:28.000,0:06:30.000
of course, I'm not sure they'll be up to it."

0:06:30.000,0:06:33.000
(Gelag)

0:06:34.000,0:06:36.000
Goed. Ek gaan 'n stuk van Chopin gebruik.

0:06:36.000,0:06:41.000
Dit is 'n pragtige prelude van Chopin. Party van julle sal dit ken.

0:06:42.000,0:07:10.000
(Musiek)

0:07:10.000,0:07:12.000
Weet julle wat dink ek het waarskynlik in hierdie kamer gebeur?

0:07:13.000,0:07:15.000
Toe ek begin het, het julle gedink: "Hoe pragtig klink dit."

0:07:15.000,0:07:28.000
(Musiek)

0:07:29.000,0:07:30.000
"Ek dink nie ons moet volgende jaar vir die somervakansie

0:07:30.000,0:07:32.000
na dieselfde plek toe gaan nie."

0:07:32.000,0:07:35.000
(Gelag)

0:07:35.000,0:07:38.000
Dis snaaks, is dit nie? Dis snaaks hoe sulke dinge

0:07:38.000,0:07:41.000
in ons gedagtes insluip.

0:07:41.000,0:07:42.000
En natuurlik...

0:07:42.000,0:07:45.000
(Applous)

0:07:45.000,0:07:47.000
-- en natuurlik, as die stuk lank is en jy het 'n lang dag gehad,

0:07:48.000,0:07:49.000
mag jy selfs insluimer.

0:07:49.000,0:07:51.000
Dan sal jou metgesel jou in die ribbes pomp

0:07:51.000,0:07:55.000
en sê: "Word wakker! Dis kultuur!" En dan voel jy nog slegter.

0:07:55.000,0:07:58.000
Maar het dit al ooit by jou opgekom dat die rede waarom jy vaak word

0:07:59.000,0:08:01.000
met klassieke musiek nie jou skuld is nie, maar ons s'n?

0:08:01.000,0:08:03.000
Het enigiemand gedink, terwyl ek gespeel het:

0:08:03.000,0:08:05.000
"Waarom gebruik hy soveel klemtone?"

0:08:05.000,0:08:08.000
As ek dit met my kop gedoen het, sou julle beslis so gedink het.

0:08:09.000,0:08:14.000
(Musiek)

0:08:14.000,0:08:18.000
En vir die res van julle lewens sal julle altyd bewus wees

0:08:18.000,0:08:22.000
van die klemtone wanneer julle na klassieke musiek luister.

0:08:22.000,0:08:24.000
Kom ons kyk dus wat regtig hier aangaan.

0:08:24.000,0:08:29.000
Ons het 'n B. Dit is 'n B. Die volgende noot is 'n C.

0:08:29.000,0:08:32.000
En die taak van die C is om die B treurig te maak. En dit werk, nie waar nie?

0:08:32.000,0:08:35.000
(Gelag)

0:08:35.000,0:08:37.000
Komponiste weet dit. As hulle treurige musiek wil hê,

0:08:37.000,0:08:38.000
speel hulle net hierdie twee note.

0:08:38.000,0:08:43.000
(Musiek)

0:08:43.000,0:08:45.000
Maar basies is dit net 'n B, met vier treuriges.

0:08:45.000,0:08:47.000
(Gelag)

0:08:48.000,0:08:53.000
Nou gaan dit af na A. Nou na G, en dan na F.

0:08:53.000,0:08:57.000
Ons het dus B, A, G, F. En wanneer ons B, A, G, F het,

0:08:58.000,0:09:04.000
wat verwag ons volgende? O, dit was seker toeval.

0:09:04.000,0:09:10.000
Kom ons probeer weer. O, die TED-koor.

0:09:10.000,0:09:13.000
(Gelag)

0:09:13.000,0:09:17.000
En julle let op dat niemand toondoof is nie, reg? Niemand is nie.

0:09:17.000,0:09:19.000
Julle weet, elke dorpie in Bangladesh

0:09:19.000,0:09:24.000
en elke gehuggie in Sjina. Almal weet:

0:09:25.000,0:09:28.000
da, da, da, da - da. Almal weet om 'n E daar te verwag.

0:09:28.000,0:09:31.000
Nou. Chopin wou nie daar by die E uitgekom het nie,

0:09:32.000,0:09:34.000
want wat sou gebeur het? Dit sou verby wees, soos Hamlet.

0:09:34.000,0:09:36.000
Onthou julle Hamlet? Eerste Bedryf, Toneel 3:

0:09:37.000,0:09:38.000
hy vind uit dat sy oom sy pa doodgemaak het.

0:09:38.000,0:09:40.000
Julle onthou hy hou aan om sy oom te nader

0:09:40.000,0:09:41.000
en hy maak hom amper dood. Dan draai hy om

0:09:41.000,0:09:44.000
en hy nader hom weer en maak hom amper dood.

0:09:44.000,0:09:46.000
En die kritici, wat almal daar in die agterste ry sit,

0:09:46.000,0:09:49.000
hulle moet 'n opinie hê, dus sê hulle: "Hamlet is 'n sloerder."

0:09:49.000,0:09:50.000
(Gelag)

0:09:50.000,0:09:52.000
Of hulle sê: "Hamlet het 'n Oedipus-kompleks."

0:09:53.000,0:09:56.000
Nee, anders sou die opvoering verby gewees het. Dis simpel.

0:09:56.000,0:09:58.000
Dit is waarom Shakespeare al daardie goed in Hamlet gesit het.

0:09:59.000,0:10:01.000
Julle weet, Ophelia wat van haar kop af raak en die storie binne die storie,

0:10:01.000,0:10:02.000
en Yorick se kopbeen en die grafgrawers.

0:10:03.000,0:10:06.000
Dis in orde om uit te stel - totdat hy hom in die Vyfde Bedryf kan doodmaak.

0:10:06.000,0:10:11.000
Dieselfde met Chopin. Hy is op pad om tot by die E te vorder,

0:10:11.000,0:10:13.000
en hy sê: "Oeps, ek moet liewers terug gaan en dit weer doen."

0:10:13.000,0:10:16.000
Dan doen hy dit weer.

0:10:17.000,0:10:20.000
Nou raak hy opgewonde -- dit is opgewondenheid,

0:10:20.000,0:10:21.000
julle hoef julle nie daaroor te bekommer nie.

0:10:22.000,0:10:24.000
Nou kom hy by F-kruis uit en uiteindelik gaan hy af tot by E,

0:10:24.000,0:10:27.000
maar dis in die verkeerde sleutel. Want die sleutel waarna hy soek

0:10:28.000,0:10:31.000
is hierdie een, en in plaas daarvan doen hy...

0:10:31.000,0:10:35.000
nou, ons noem dit "misleidende intonasie" want dit mislei ons.

0:10:36.000,0:10:38.000
Ek sê altyd vir my studente: "As julle met misleidende intonasie te doen het

0:10:38.000,0:10:40.000
lig altyd julle wenkbroue, dan sal almal weet."

0:10:40.000,0:10:43.000
(Gelag)

0:10:43.000,0:10:46.000
(Applous)

0:10:47.000,0:10:49.000
Reg. Hy kom dus by die E uit, maar dis in die verkeerde sleutel.

0:10:49.000,0:10:52.000
Nou probeer hy weer E. Daardie sleutel werk nie.

0:10:52.000,0:10:55.000
Nou probeer hy weer die E. Daardie sleutel werk nie.

0:10:55.000,0:10:57.000
Nou probeer hy weer E, en dit werk nie.

0:10:58.000,0:11:01.000
En dan, uiteindelik...

0:11:01.000,0:11:05.000
Daar is 'n man in die voorste ry wat "Mmm" brom.

0:11:06.000,0:11:08.000
Dit is dieselfde ding wat hy doen wanneer hy na 'n lang dag

0:11:08.000,0:11:11.000
by die huis kom, sy motor afskakel en sê:

0:11:12.000,0:11:15.000
"A, ek is tuis." Want ons weet almal waar ons huise is.

0:11:15.000,0:11:18.000
Dit is dus 'n stuk wat van verlaat af weer tuiskom.

0:11:18.000,0:11:20.000
Ek gaan dit regdeur speel

0:11:20.000,0:11:23.000
en julle gaan volg: B, C, B, C, B, C, B --

0:11:23.000,0:11:25.000
af na A, af na G, af na F.

0:11:25.000,0:11:27.000
Amper tot by E, maar dan sal die opvoering verby wees.

0:11:28.000,0:11:30.000
Hy gaan terug na B. Hy raak baie opgewonde. Gaan na F-kruis, Gaan na E.

0:11:30.000,0:11:32.000
Dis die verkeerde akkord. Dis die verkeerde akkord.. Dis die verkeerde akkoord.

0:11:33.000,0:11:35.000
En uiteindelik na E, en dis tuis.

0:11:35.000,0:11:38.000
En wat julle gaan sien, is 'een boud'-spel.

0:11:38.000,0:11:41.000
(Gelag)

0:11:41.000,0:11:43.000
Want vir my, om van die B tot by die E te beweeg,

0:11:44.000,0:11:49.000
moet ek ophou dink aan elke enkele noot op hierdie roete

0:11:49.000,0:11:54.000
en begin dink aan die lang, lang pad van B tot E.

0:11:55.000,0:11:59.000
Julle weet, ons was pas in Suid-Afrika, en jy kan nie na Suid-Afrika gaan

0:11:59.000,0:12:02.000
sonder om aan Mandela wat 27 jaar lank in die tronk was te dink nie.

0:12:03.000,0:12:05.000
Waaraan het hy gedink? Middagete?

0:12:05.000,0:12:08.000
Nee, hy het gedink aan die visie vir Suid-Afrika

0:12:09.000,0:12:10.000
en 'n visie vir die mensdom. Dis wat behoue gebly het --

0:12:10.000,0:12:13.000
dit gaan oor visie; dit gaan oor die lang pad.

0:12:13.000,0:12:15.000
Soos die voël wat oor die veld vlieg

0:12:15.000,0:12:19.000
en geen aandag gee aan die heinings daaronder nie, reg?

0:12:19.000,0:12:22.000
Nou gaan julle die lyn al die pad volg, van B tot E.

0:12:22.000,0:12:26.000
Ek het een finale versoek voor ek hierdie stuk regdeur speel.

0:12:26.000,0:12:31.000
Sal jy dink aan iemand wat jy baie liefhet, wat nie meer daar is nie?

0:12:31.000,0:12:34.000
'n Geliefde ouma, 'n geliefde,

0:12:35.000,0:12:38.000
iemand in jou lewe wat jy met jou hele hart liefhet,

0:12:38.000,0:12:41.000
maar daardie persoon is nie meer by jou nie.

0:12:42.000,0:12:45.000
Dink aan daardie persoon, en volg terselfdertyd

0:12:45.000,0:12:49.000
die lyn al die pad van B na E,

0:12:49.000,0:12:57.000
en jy sal alles hoor wat Chopin te sê gehad het.

0:12:57.000,0:14:48.000
(Musiek)

0:14:48.000,0:14:55.000
(Applous)

0:14:55.000,0:15:00.000
Julle mag dalk nou wonder,

0:15:00.000,0:15:06.000
julle mag wonder waarom ek saam klap.

0:15:06.000,0:15:08.000
Wel, ek het dit by 'n skool in Boston gedoen

0:15:08.000,0:15:12.000
met omtrent 70 graad sewes -- 12-jariges.

0:15:12.000,0:15:14.000
Ek het presies dieselfde met hulle gedoen, en ek het hulle vertel

0:15:14.000,0:15:15.000
en die hele ding aan hulle verduidelik.

0:15:15.000,0:15:17.000
En aan die einde het hulle besete geraak en geklap. Hulle het geklap.

0:15:18.000,0:15:19.000
Ek het geklap. Hulle het geklap.

0:15:19.000,0:15:21.000
Totdat ek vra: "Waarom klap ek?"

0:15:21.000,0:15:22.000
En een van die kleintjies sê: "Want ons het geluister."

0:15:22.000,0:15:27.000
(Gelag)

0:15:28.000,0:15:30.000
Dink daaraan. 1,600 mense, besige mense,

0:15:30.000,0:15:32.000
wat by baie verskillende dinge betrokke is.

0:15:33.000,0:15:39.000
Besig om te luister, te verstaan en aangeraak te word deur 'n stuk van Chopin.

0:15:39.000,0:15:40.000
Dit is merkwaardig.

0:15:40.000,0:15:43.000
Is ek seker dat elkeen dit gevolg en verstaan het

0:15:43.000,0:15:45.000
en daardeur aangeraak is. Natuurlik kan ek nie seker wees nie.

0:15:46.000,0:15:47.000
Maar kom ek vertel julle wat met my gebeur het.

0:15:47.000,0:15:50.000
Ek was 10 jaar gelede, tydens hulle moeilikhede, in Ierland,

0:15:50.000,0:15:53.000
en ek het met 'n klompie Katolieke en Protestantse kinders gewerk

0:15:53.000,0:15:57.000
oor konflikoplossing. Toe doen ek dit met hulle.

0:15:58.000,0:16:00.000
'n Gewaagde ding, want hulle was straatkinders.

0:16:00.000,0:16:03.000
En een van hulle kom die volgende oggend na my en hy sê:

0:16:04.000,0:16:07.000
"Jy weet, ek het nog nooit in my lewe na klassieke musiek geluister nie,

0:16:07.000,0:16:08.000
maar toe jy daardie "shopping" stuk speel..."

0:16:08.000,0:16:11.000
(Gelag)

0:16:11.000,0:16:15.000
Hy sê: "My broer is laasjaar geskiet en ek het nie oor hom gehuil nie.

0:16:16.000,0:16:17.000
Maar gistraand toe jy daardie stuk speel,

0:16:17.000,0:16:20.000
was hy die een aan wie ek gedink het.

0:16:20.000,0:16:22.000
En ek het gevoel hoe trane oor my gesig stroom.

0:16:22.000,0:16:25.000
En weet jy, dit het regtig goed gevoel om oor my broer te huil."

0:16:25.000,0:16:27.000
Op daardie oomblik het ek besluit

0:16:27.000,0:16:34.000
dat klassieke musiek aan almal behoort. Aaan almal.

0:16:35.000,0:16:37.000
Nou, hoe sou julle loop -- want julle ken almal

0:16:37.000,0:16:41.000
my professie, die musiekprofessie beskou dit nie so nie.

0:16:41.000,0:16:44.000
Hulle sê 3 persent van die bevolking hou van klassieke musiek.

0:16:44.000,0:16:48.000
As ons dit maar net kon opstoot na 4 persent sou ons probleme opgelos wees.

0:16:49.000,0:16:52.000
Ek sê: "Hoe sou jy loop? Hoe sou jy praat? Hoe sou jy wees

0:16:52.000,0:16:55.000
as jy gedink het dat 3 persent van die bevolking van klassieke musiek hou?

0:16:56.000,0:16:58.000
As ons dit maar net kon opstoot na 4 persent. Hoe sou jy geloop het?

0:16:58.000,0:17:00.000
Hoe sou jy gepraat het? Hoe sou jy wees

0:17:00.000,0:17:02.000
as jy gedink het dat almal lief is vir klassieke musiek --

0:17:02.000,0:17:04.000
hulle het dit nog net nie ontdek nie."

0:17:04.000,0:17:05.000
(Gelag)

0:17:05.000,0:17:07.000
Sien, dit is totaal verskillende wêrelde.

0:17:08.000,0:17:11.000
Ek het 'n wonderlike ervaring gehad toe ek 45 jaar oud was.

0:17:11.000,0:17:16.000
Ek het toe reeds 20 jaar lank dirigeer, en skielik het ek iets besef.

0:17:17.000,0:17:20.000
Die dirigent van 'n orkes maak nie 'n geluid nie.

0:17:20.000,0:17:22.000
My foto verskyn voor op die CD -

0:17:22.000,0:17:25.000
(Gelag)

0:17:25.000,0:17:27.000
- maar die dirigent maak nie 'n geluid nie.

0:17:28.000,0:17:32.000
Vir hom om mag te hê, is hy afhanklik van sy vermoë om ander mense te bemagtig.

0:17:32.000,0:17:36.000
En dit het alles vir my verander. Dit was 'n totale lewensomkeer.

0:17:37.000,0:17:38.000
Mense in my orkes het na my toe gekom en gesê:

0:17:38.000,0:17:40.000
"Ben, wat het gebeur?." Dis wat gebeur het:

0:17:40.000,0:17:45.000
Ek het besef dat my taak is om moontlikheid in andere te wek.

0:17:45.000,0:17:48.000
En natuurlik wou ek weet of ek besig was om dit te doen.

0:17:48.000,0:17:51.000
En weet julle hoe 'n mens dit bepaal? Jy kyk na hulle oë.

0:17:51.000,0:17:55.000
As hulle oë blink, dan weet jy dat jy daarin slaag.

0:17:56.000,0:17:57.000
Jy kan 'n dorpie van lig voorsien met hierdie man se oë.

0:17:57.000,0:17:59.000
(Gelag)

0:17:59.000,0:18:01.000
Reg. As die oë dus blink, weet jy dat jy slaag.

0:18:01.000,0:18:04.000
As die oë nie blink nie, moet jy 'n vraag vra.

0:18:04.000,0:18:05.000
En die vraag is:

0:18:05.000,0:18:11.000
Wat is ek besig om te wees, dat my spelers se oë nie blink nie?

0:18:12.000,0:18:13.000
Ons kan dit met ons kinders ook doen.

0:18:13.000,0:18:18.000
Wie is ek besig om te wees, dat my kinders se oë nie blink nie?

0:18:19.000,0:18:21.000
Dit is 'n totaal ander wêreld.

0:18:21.000,0:18:26.000
Nou, ons is amper op die punt om hierdie magiese, op-die-berg week te beëindig,

0:18:27.000,0:18:28.000
en ons gaan terug na die wêreld.

0:18:28.000,0:18:32.000
En ek sê dis gepas dat ons die vraag vra:

0:18:32.000,0:18:37.000
Wie is ons besig om te wees wanneer ons teruggaan na die wêreld toe?

0:18:37.000,0:18:39.000
En weet julle, ek het 'n definisie van sukses.

0:18:40.000,0:18:42.000
Dis vir my baie eenvoudig. Dit gaan nie oor rykdom of roem of mag nie.

0:18:42.000,0:18:45.000
Dit gaan oor hoeveel blink oë ek rondom my het.

0:18:46.000,0:18:49.000
En nou het ek een laaste gedagte, en dit is

0:18:49.000,0:18:52.000
dat dit regtig 'n verskil maak wat ons sê.

0:18:52.000,0:18:54.000
Die woorde wat uit ons mond kom.

0:18:54.000,0:18:58.000
Ek het dit geleer van 'n vrou wat Auschwitz oorleef het,

0:18:58.000,0:18:59.000
een van die min oorlewendes.

0:18:59.000,0:19:03.000
Sy is na Auschwitz toe sy 15-jaar oud was,

0:19:04.000,0:19:11.000
en haar broer was agt, en hulle ouers was weg.

0:19:11.000,0:19:16.000
En sy het dit vir my vertel, sy het gesê:

0:19:16.000,0:19:19.000
"Ons was in die trein op pad na Auschwitz en ek het afgekyk

0:19:19.000,0:19:21.000
en gesien dat my boetie se skoene weg was.

0:19:22.000,0:19:25.000
Toe sê ek: "Waarom is jy so simpel, kan jy nie jou goed bymekaar hou nie,

0:19:25.000,0:19:26.000
om hemelsnaam?" - op die manier wat 'n ouer suster

0:19:26.000,0:19:30.000
dalk met haar jonger broer sal praat.

0:19:30.000,0:19:33.000
Ongelukkig was dit die laaste ding wat sy ooit vir hom gesê het

0:19:33.000,0:19:37.000
want sy het hom nooit weer gesien nie. Hy het nie oorleef nie.

0:19:37.000,0:19:39.000
Toe sy uit Auschwitz kom, het sy 'n eed geneem.

0:19:40.000,0:19:44.000
Sy het dit vir my gesê. Sy het gesê: "Ek het uit Auschwitz die lewe ingestap

0:19:44.000,0:19:49.000
en ek het myself iets belowe. Die belofte was dat ek nooit iets sal sê

0:19:50.000,0:19:53.000
wat nie aanvaarbaar sal wees as die laaste ding wat ek ooit sê nie."

0:19:53.000,0:19:57.000
Kan ons dit doen? Nee. Ons sal faal

0:19:58.000,0:20:05.000
en ander sal faal. Maar dis 'n ideaal om na streef. Dankie.

0:20:05.000,0:20:10.000
(Applous)

0:20:11.000,0:20:22.000
Blink oë, blink oë.

0:20:22.000,0:20:25.000
Dankie, dankie.

0:20:26.000,0:20:31.000
(Musiek)