1
00:00:00,640 --> 00:00:02,419
Hayata mütevazı bir noktada başlayıp

2
00:00:02,419 --> 00:00:03,629
bütün engellere rağmen

3
00:00:03,629 --> 00:00:05,079
inanılmaz şeyler başaran

4
00:00:05,079 --> 00:00:06,609
olağanüstü insanların hikayeleri

5
00:00:06,609 --> 00:00:08,048
her zaman etkileyici olmuştur.

6
00:00:08,420 --> 00:00:10,090
Ama bu hikayelerin çok azı

7
00:00:10,090 --> 00:00:11,910
Ida B. Wells'inki kadar etkileyicidir.

8
00:00:11,910 --> 00:00:13,989
İç Savaş'ın ortasında Mississippi'de

9
00:00:13,989 --> 00:00:15,369
köle olarak doğan bir kadın,

10
00:00:15,369 --> 00:00:16,713
adaletsizlik çağında

11
00:00:16,713 --> 00:00:19,121
cesur bir araştırmacı gazeteci ve

12
00:00:19,121 --> 00:00:20,160
bir gün hakkında

13
00:00:20,160 --> 00:00:22,429
"gerçeğin en yüksek ve kararlı sesi"

14
00:00:22,429 --> 00:00:24,620
denilecek bir hak savunucusu oldu.

15
00:00:24,620 --> 00:00:26,529
Genç yaştan itibaren, Wells inanılmaz

16
00:00:26,529 --> 00:00:28,321
cesaretiyle inanılmaz yükler taşıdı.

17
00:00:28,321 --> 00:00:29,803
16 yaşında anne ve babası

18
00:00:29,803 --> 00:00:31,419
sarıhummadan öldüğünde

19
00:00:31,419 --> 00:00:33,581
ailesinin reisi oldu.

20
00:00:33,581 --> 00:00:35,789
Beş kardeşine bakabilmek için,

21
00:00:35,789 --> 00:00:37,672
kendi eğitimini kesip Mississippi'de

22
00:00:37,672 --> 00:00:39,834
öğretmen olarak çalışmaya başladı.

23
00:00:40,204 --> 00:00:42,073
21 yaşındayken,

24
00:00:42,073 --> 00:00:43,601
Memphis'e giden bir trende

25
00:00:43,601 --> 00:00:45,899
birinci sınıf yolcu vagonunda oturdu,

26
00:00:45,899 --> 00:00:47,880
ancak ona siyah kadınların ikinci sınıf

27
00:00:47,880 --> 00:00:49,410
vagonda oturabileceği söylendi.

28
00:00:49,410 --> 00:00:51,770
Kendisini kaldırmaya çalışan kondüktorü

29
00:00:51,770 --> 00:00:53,680
ısırmakla kalmadı, demir yolu şirketine

30
00:00:53,700 --> 00:00:55,970
ayrımcılıktan dolayı dava açtı.

31
00:00:56,270 --> 00:00:57,280
İlk davayı kazandı,

32
00:00:57,280 --> 00:00:59,062
ve dava sonucu imtiyazla değişse de

33
00:00:59,062 --> 00:01:00,860
tecrübelerini anlattığı makalesi

34
00:01:00,860 --> 00:01:02,952
gazetecilik kariyerinin başlangıcı oldu.

35
00:01:03,252 --> 00:01:04,860
Wells'in hayatı 1892'de

36
00:01:04,860 --> 00:01:06,980
arkadaşı Thomas Moss ve iki siyah erkek

37
00:01:06,980 --> 00:01:08,790
Memphis'te beyaz bir çete tarafından

38
00:01:08,790 --> 00:01:10,221
öldürüldüğüne tamamen değişti.

39
00:01:10,221 --> 00:01:12,461
Vahşice katledilmeleri Wells'i

40
00:01:12,461 --> 00:01:14,169
İç Savaş'tan sonra siyahlara karşı

41
00:01:14,169 --> 00:01:16,084
on yıllarca sıkça kullanılan

42
00:01:16,084 --> 00:01:18,460
bir terör eylemi olan linç hakkında

43
00:01:18,460 --> 00:01:19,922
konuşmaya itti.

44
00:01:19,922 --> 00:01:21,841
Cinayetleri aklamak için, siyah erkekler

45
00:01:21,841 --> 00:01:23,879
sıkça haksız yere tecavüzle suçlanıyordu.

46
00:01:23,879 --> 00:01:25,429
Birçok kişi tarafından okunan

47
00:01:25,429 --> 00:01:26,790
bir dizi makale ve broşürde,

48
00:01:26,790 --> 00:01:28,901
Wells linçin kadınların onurunu korumakla

49
00:01:28,901 --> 00:01:30,152
hiç ilgisinin olmadığını,

50
00:01:30,152 --> 00:01:31,590
güneyli beyaz erkeklerin

51
00:01:31,590 --> 00:01:33,571
gücünü korumakla ilgili olduğunu yazdı.

52
00:01:33,571 --> 00:01:35,453
Bugünün hak savunucuları da dahil

53
00:01:35,453 --> 00:01:37,090
onu takip eden birçok lider gibi,

54
00:01:37,090 --> 00:01:38,232
Wells'in argümanları,

55
00:01:38,232 --> 00:01:39,991
bireylerin yanlış davranışlarını

56
00:01:39,991 --> 00:01:41,271
hedef almak yerine,

57
00:01:41,271 --> 00:01:43,212
incelenmeyen ırkçılık kurumlarını

58
00:01:43,212 --> 00:01:45,236
ve arkalarındaki gücü hedef aldığı için

59
00:01:45,236 --> 00:01:46,061
çok güçlüydü.

60
00:01:46,061 --> 00:01:47,531
Çığır açıcı analizleri

61
00:01:47,531 --> 00:01:49,832
hem toplumun linç tartışmasını değiştirdi

62
00:01:49,832 --> 00:01:51,921
hem de öğretmeni, Frederick Douglass

63
00:01:51,921 --> 00:01:53,881
ileride Wells'e kıyasla kendi yazılarının

64
00:01:53,881 --> 00:01:55,492
"zayıf" kaldığını söyleyecekti.

65
00:01:55,492 --> 00:01:57,331
Wells Memphis'te bir siyah gazetesinin

66
00:01:57,331 --> 00:01:59,032
sahiplerinden biri ve editörü oldu.

67
00:01:59,032 --> 00:02:00,601
Linç karşıtı makalelerinden biri

68
00:02:00,601 --> 00:02:02,371
beyaz grupları mutsuz ettikten sonra,

69
00:02:02,371 --> 00:02:04,441
öfkeli bir çete gazete ofisini basıp

70
00:02:04,441 --> 00:02:05,482
yerle bir etti.

71
00:02:05,482 --> 00:02:06,972
Ölüm tehditleriyle yüzleşen

72
00:02:06,972 --> 00:02:09,092
Wells çantasında tabanca taşımaya başladı

73
00:02:09,092 --> 00:02:10,661
ama linç karşıtı görüşlerinde

74
00:02:10,661 --> 00:02:12,014
geri adım atmayı reddetti.

75
00:02:12,014 --> 00:02:14,679
Adaletsizliğe karşı savaşarak ölmenin

76
00:02:14,679 --> 00:02:16,654
kapana yakalanmış köpek ya da fare gibi

77
00:02:16,654 --> 00:02:18,343
ölmekten daha iyi olduğunu söyledi.

78
00:02:18,343 --> 00:02:20,093
Bu olaydan sonra New York'a taşındı

79
00:02:20,093 --> 00:02:21,772
ve daha da büyük bir kitle için

80
00:02:21,772 --> 00:02:23,715
araştırmacı gazetecilik yapmaya başladı,

81
00:02:23,715 --> 00:02:25,823
Güney'deki linçlerin belgelendiği

82
00:02:25,823 --> 00:02:27,943
istatistiklerle broşürler hazırladı.

83
00:02:28,473 --> 00:02:30,063
Popüler linç karşıtı konuşmaları

84
00:02:30,063 --> 00:02:31,377
onu Britanya'ya da götürdü

85
00:02:31,377 --> 00:02:32,824
ve oradaki beyaz dinleyicileri

86
00:02:32,824 --> 00:02:34,107
ABD'deki dinleyicilerinden

87
00:02:34,107 --> 00:02:35,390
daha da çok öfkelendirdi.

88
00:02:35,950 --> 00:02:37,643
Yurtdışındaki turu özellikle

89
00:02:37,643 --> 00:02:40,033
İngiliz gazete ve siyasetçilerin

90
00:02:40,033 --> 00:02:42,543
linci kınamasını sağladı.

91
00:02:42,673 --> 00:02:44,624
Wells linç karşıtı hareketin

92
00:02:44,624 --> 00:02:46,564
en görünür ulusal lideri haline geldi.

93
00:02:47,204 --> 00:02:48,993
Sıklıkla kendisini fazla inatçı

94
00:02:48,993 --> 00:02:51,034
ve öfkeli olmakla eleştirse de,

95
00:02:51,034 --> 00:02:53,103
bu özellikleri onu tutkulu bir konuşmacı

96
00:02:53,103 --> 00:02:55,764
ve yılmak bilmez bir hak savunucusu yaptı.

97
00:02:55,764 --> 00:02:57,614
Güneyli beyazlardan ölüm tehditleri

98
00:02:57,614 --> 00:02:59,546
ve onu çok radikal gören ılımlı

99
00:02:59,546 --> 00:03:01,624
siyah reformistlerin eleştirilerine rağmen

100
00:03:01,624 --> 00:03:03,594
Wells rahatlık, kolaylık ve güvenlik için

101
00:03:03,594 --> 00:03:05,304
ideallerinden taviz vermeyi

102
00:03:05,304 --> 00:03:07,026
reddetti.

103
00:03:07,476 --> 00:03:09,174
"Yanlışları düzeltmenin yolu

104
00:03:09,174 --> 00:03:10,747
doğruların ışığını tutmaktır"

105
00:03:10,747 --> 00:03:12,265
diye yazdı ve arkadaşları

106
00:03:12,265 --> 00:03:14,404
ve müttefikleriyle arasını açsa da

107
00:03:14,404 --> 00:03:16,365
çirkin gerçekleri söylemekten çekinmedi.

108
00:03:16,365 --> 00:03:17,704
Irkı ve cinsiyetinden dolayı

109
00:03:17,704 --> 00:03:19,494
açıksözlülüğünü cezalandırmak isteyen

110
00:03:19,494 --> 00:03:20,674
insanların tehditleri

111
00:03:20,674 --> 00:03:21,984
ve düşmanlığına rağmen

112
00:03:21,984 --> 00:03:23,764
susturulmayı reddetti.

113
00:03:24,284 --> 00:03:26,035
Kadın hakları için mücale etse de,

114
00:03:26,035 --> 00:03:28,224
ırk sorununu dikkat dağıtıcı bulan

115
00:03:28,224 --> 00:03:30,136
beyaz Süfrajetler

116
00:03:30,136 --> 00:03:32,194
Wells'i hayal kırıklığına uğrattı.

117
00:03:32,194 --> 00:03:34,375
Bir kısmı ırk ayrımını bile destekliyordu.

118
00:03:34,375 --> 00:03:36,944
1913'ün meşhur Süfrajet yürüyüşünde siyah

119
00:03:36,944 --> 00:03:39,176
kadınlara arkada yürümeleri söylenmişken,

120
00:03:39,176 --> 00:03:41,424
Wells eylemin başlamasını bekledi ve

121
00:03:41,424 --> 00:03:44,315
asice kendi eyalet temsilcileriyle yürüdü.

122
00:03:44,805 --> 00:03:47,509
Benzer şekilde, siyahların içinde

123
00:03:47,509 --> 00:03:49,554
kadın haklarını ırkçılıkla mücadelen

124
00:03:49,554 --> 00:03:51,486
daha önemsiz görenlere de sinirliydi.

125
00:03:51,486 --> 00:03:53,809
Irk ve cinsiyetin iki mücadelesi arasında,

126
00:03:53,809 --> 00:03:56,656
sıkça yalnız mücadele ettiğini hissetti.

127
00:03:58,056 --> 00:03:59,475
Birçok talibi olmasına

128
00:03:59,475 --> 00:04:01,775
ve toplumsal evlilik baskısına rağmen

129
00:04:01,775 --> 00:04:03,655
20li yaşları boyunca bekar kaldı.

130
00:04:03,655 --> 00:04:06,492
30larının başında, kendine uygun birini,

131
00:04:06,492 --> 00:04:08,644
hak mücadelesinde kendi kadar tutkulu olan

132
00:04:08,644 --> 00:04:10,585
ve Wells'in kariyerini hep destekleyen

133
00:04:10,585 --> 00:04:11,985
siyah avukat

134
00:04:11,985 --> 00:04:13,445
Ferdinand Barnett'i buldu.

135
00:04:13,445 --> 00:04:15,455
Evlenip dört çocuk sahibi oldular,

136
00:04:15,455 --> 00:04:17,186
Wells zaman içinde tam zamanlı

137
00:04:17,186 --> 00:04:19,725
gazete editörlüğünü bıraksa da

138
00:04:19,725 --> 00:04:21,435
reformlar için çalışmayı

139
00:04:21,435 --> 00:04:23,426
ölene kadar bırakmadı.

140
00:04:24,096 --> 00:04:26,906
1931'de 69 yaşında öldüğünde

141
00:04:26,906 --> 00:04:29,006
Ida B. Wells insanların

142
00:04:29,006 --> 00:04:31,076
ırk, cinsiyet ve ABD'deki şiddete

143
00:04:31,076 --> 00:04:32,966
bakışını derinden değiştirmişti.

144
00:04:32,966 --> 00:04:34,225
Kendisini de bir zamanlar

145
00:04:34,225 --> 00:04:35,946
mülk olarak görülen bir köleden

146
00:04:35,946 --> 00:04:37,797
dünyanın sahibiymişçesine yürüyen biri

147
00:04:37,797 --> 00:04:39,905
olarak tanımlanan bir kadına dönüştürdü.