1
00:00:00,287 --> 00:00:03,640
♪ (hareketli müzik) ♪

2
00:00:03,640 --> 00:00:09,665
İnternet: Teller, Kablolar ve Wi-Fi

3
00:00:10,618 --> 00:00:13,508
(Tess) İsmim Tess Winlock,
Google'da yazılım mühendisiyim.

4
00:00:13,508 --> 00:00:14,519
Size bir sorum var.

5
00:00:14,519 --> 00:00:18,447
Bir resim, metin mesajı veya e-posta
bir cihazdan diğerine nasıl gönderilir?

6
00:00:18,447 --> 00:00:21,005
Sihirle değil, internetle.

7
00:00:21,005 --> 00:00:24,975
Bilginin taşınması için inşa edilen
somut, fiziksel bir sistem.

8
00:00:24,975 --> 00:00:27,695
İnternet posta hizmetine çok benzer

9
00:00:27,695 --> 00:00:31,238
fakat gönderilen fiziksel şeyler
birazcık farklıdır.

10
00:00:31,238 --> 00:00:36,330
Kutu ve zarfların yerine
internet "İkili Bilgi" gönderir.

11
00:00:36,330 --> 00:00:40,688
Bilgi, bit'lerden oluşur.
Bit, karşıt çifti olarak tanımlanabilir:

12
00:00:40,688 --> 00:00:42,920
Açık veya kapalı, evet veya hayır.

13
00:00:42,920 --> 00:00:47,700
Genellikle açık için 1
ve kapalı için 0 kullanırız.

14
00:00:47,700 --> 00:00:51,652
Bit için iki olası durum olduğundan
"İkili Kod" olarak adlandırıyoruz.

15
00:00:51,652 --> 00:00:57,828
8 bit bir araya geldiğinde 1 byte yapar.
1000 byte birleştiğinde 1 kilobyte,

16
00:00:57,828 --> 00:01:00,090
1000 kilobayt ise 1 megabyte yapar.

17
00:01:00,090 --> 00:01:04,823
Bir şarkı genellikle
3 ila 4 megabyte kullanılarak kodlanır.

18
00:01:04,823 --> 00:01:07,042
Resim, video veya şarkı
fark etmeksizin

19
00:01:07,042 --> 00:01:09,892
internetteki her şey
bit ile gösterilir ve gönderilir.

20
00:01:09,892 --> 00:01:12,753
Bunlar, bilginin atomlarıdır.

21
00:01:12,753 --> 00:01:15,828
Fakat 1 ve 0'ları fiziksel olarak
bir yerden bir yere

22
00:01:15,828 --> 00:01:18,568
veya bir kişiden diğerine
göndermek gibi düşünmeyin.

23
00:01:18,568 --> 00:01:23,092
Peki teller ve yayın araçları üzerinden
gönderilen fiziksel şey nedir?

24
00:01:23,092 --> 00:01:26,706
İnsanların tek bit'lik bir bilgiyi
bir yerden bir yere göndermek için

25
00:01:26,706 --> 00:01:30,211
fiziksel olarak nasıl iletişim kurduğuna
dair bir örneği inceleyelim.

26
00:01:30,211 --> 00:01:33,801
Mesela ışığı
1 için açıp 0 için kapatabiliriz.

27
00:01:33,801 --> 00:01:38,900
Bip sesi veya morse kodu
benzeri şeyler kullanabiliriz.

28
00:01:38,900 --> 00:01:43,018
Bu yöntemler çalışır fakat oldukça yavaş,
hata eğilimli ve insana bağımlıdır.

29
00:01:43,018 --> 00:01:44,846
Aslında ihtiyacımız olan
bir makinedir.

30
00:01:44,846 --> 00:01:47,984
Tarih boyunca bu ikili bilgileri
farklı fiziksel ortamlar yoluyla

31
00:01:47,984 --> 00:01:49,347
Telgraf-Braille-Semafor

32
00:01:49,347 --> 00:01:51,517
gönderebilen birçok sistem inşa ettik.

33
00:01:51,517 --> 00:01:57,969
Bugün bit'leri fiziksel olarak elektrik,
ışık ve radyo dalgaları ile gönderiyoruz.

34
00:01:58,529 --> 00:02:03,759
Elektrikle bit göndermek için birbirine
bakır telle bağlı iki ampul düşünün.

35
00:02:03,759 --> 00:02:07,669
Bir cihaz kullanıcısı elektriği açarsa
ampul yanar.

36
00:02:07,669 --> 00:02:11,239
Elektrik yoksa ışık da yoktur.
İki uçtaki kullanıcı, ışığın

37
00:02:11,239 --> 00:02:14,519
açık olmasının 1 ve kapalı olmasının 0
olduğunu kararlaştırırsa

38
00:02:14,519 --> 00:02:19,522
bilgi bit'lerini bir kişiden diğerine
elektrik ile gönderen bir sistemimiz olur.

39
00:02:19,522 --> 00:02:24,722
Fakat küçük bir sorunumuz var.
Art arda beş kez 0 göndermemiz gerekirse

40
00:02:24,722 --> 00:02:30,135
iki tarafın da sıfırları sayabilmesini
nasıl sağlarsınız?

41
00:02:30,135 --> 00:02:33,525
Çözüm, bir saat veya zamanlayıcıyı
sisteme dahil etmektir.

42
00:02:33,525 --> 00:02:37,785
Kullanıcılar, göndericinin saniyede 1 bit
göndermesini ve alıcının her bir saniyeyi

43
00:02:37,785 --> 00:02:40,758
kaydetmesini kararlaştırıp
ve hatta ne olduğunu anlayabilirler.

44
00:02:40,758 --> 00:02:45,165
Art arda beş 0 göndermek için
ışığı kapatıp beş saniye beklersiniz.

45
00:02:45,165 --> 00:02:49,525
Hattın diğer ucundaki kişi
beş adet 0 yazar: 00000

46
00:02:49,525 --> 00:02:53,205
1 için de tam tersini yapın, ışığı açın.

47
00:02:53,205 --> 00:02:56,976
Elbette, saniyede bir bit'ten
birazcık fazlasını göndermek isteriz.

48
00:02:56,976 --> 00:02:59,089
Bunun için
"bant genişliğimizi" artırmalıyız:

49
00:02:59,089 --> 00:03:01,399
Bir cihazın "Maksimum İletim Kapasitesi".

50
00:03:01,399 --> 00:03:03,449
Bant genişliği "bit hızı" ile ölçülür.

51
00:03:03,449 --> 00:03:09,519
Genelde saniyelerle ölçülen bir sürede
fiilen gönderebildiğimiz bit sayısıdır.

52
00:03:10,617 --> 00:03:17,017
Farklı bir hız ölçüm türü ise "gecikme",
yani bir bit'in bir yerden bir yere

53
00:03:17,017 --> 00:03:20,883
kaynaktan talep eden cihaza
ulaşma süresidir.

54
00:03:21,662 --> 00:03:25,292
İnsan benzetiminde
saniyede bir bit oldukça hızlıydı

55
00:03:25,292 --> 00:03:27,602
fakat bir insanın takip etmesi biraz zor.

56
00:03:27,602 --> 00:03:31,482
Diyelim ki 3 saniyede 3 megabyte'lık
bir şarkı indirmek istiyorsunuz.

57
00:03:31,539 --> 00:03:36,824
Megabyte başına 8 milyon bit üzerinden
saniyede 8 milyon bit hızına denk gelir.

58
00:03:36,824 --> 00:03:40,090
İnsanlar saniyede 8 milyon bit
ne gönderebilir ne alabilir.

59
00:03:40,090 --> 00:03:41,990
Fakat bir makine bunu
gayet iyi başarır.

60
00:03:41,990 --> 00:03:45,464
Şimdi sorun, bu mesajların
hangi tür kablolarla gönderileceği

61
00:03:45,464 --> 00:03:48,318
ve sinyallerin
ne kadar uzağa gidebileceği.

62
00:03:48,318 --> 00:03:52,648
Ev, ofis veya okulunuzda gördüğünüz
bir ethernet kablosuyla

63
00:03:52,648 --> 00:03:56,878
yüz metreden sonra önemli ölçüde
"sinyal kaybı" veya kesinti oluşur.

64
00:03:58,423 --> 00:04:02,003
İnternet denen bu şeyin
tüm dünyada çalışmasını istiyorsak

65
00:04:02,003 --> 00:04:05,593
bit'leri oldukça uzun mesafelere
gönderecek alternatif bir yöntem olmalı.

66
00:04:05,593 --> 00:04:07,338
Okyanuslar arası diyorum!

67
00:04:07,338 --> 00:04:09,159
Peki başka ne kullanabiliriz?

68
00:04:09,159 --> 00:04:12,500
Telden geçen elektrikten
daha hızlı olan ne var?

69
00:04:13,270 --> 00:04:14,612
Işık.

70
00:04:14,732 --> 00:04:17,140
Bit'leri bir yerden diğerine
ışık demetleri halinde

71
00:04:17,140 --> 00:04:19,247
fiber optik kablo kullanarak
gönderebiliriz.

72
00:04:19,247 --> 00:04:20,627
"Fiber optik kablo",

73
00:04:20,627 --> 00:04:23,387
ışığı yansıtacak biçimde tasarlanan
bir cam ipliğidir.

74
00:04:23,387 --> 00:04:28,367
Bir ışık demetini kablodan gönderdiğinizde
ışık kablo boyunca diğer uçta alınana dek

75
00:04:28,367 --> 00:04:31,265
aşağı yukarı sıçrar.
Sıçrama açısına bağlı olarak

76
00:04:31,265 --> 00:04:36,135
tümü aynı anda ışık hızında ilerleyen
pek çok bit gönderebiliriz.

77
00:04:36,135 --> 00:04:38,975
Anlayacağınız, fiber oldukça hızlıdır.

78
00:04:38,975 --> 00:04:42,505
Fakat daha önemlisi,
mesafe uzadıkça sinyal kötüleşmez.

79
00:04:42,505 --> 00:04:45,655
Böylece, yüzlerce mili
sinyal kaybı yaşamadan aşabilirsiniz.

80
00:04:45,655 --> 00:04:49,318
O nedenle bir kıtadan diğerine
bağlanmak için okyanus zeminlerinden

81
00:04:49,318 --> 00:04:51,262
fiber optik kablo geçiririz.

82
00:04:51,262 --> 00:04:54,635
2008'de Mısır'ın İskenderiye kenti
yakınlarında bir kablonun kopması...

83
00:04:54,635 --> 00:04:56,005
2008 Deniz Altı
Kablo Kopması

84
00:04:56,005 --> 00:04:59,305
...Orta Doğu ve Hindistan'ın çoğunda
internet kesintisine yol açmıştı.

85
00:04:59,305 --> 00:05:03,145
Bu internet denen şeyi cepte sayıyoruz
ama oldukça kırılgan, fiziksel bir sistem.

86
00:05:03,648 --> 00:05:07,438
Fiber muhteşem fakat gerçekten pahalı
ve üzerinde çalışmak zor.

87
00:05:07,438 --> 00:05:10,338
Pek çok şey için bakır kablo bulmalısınız.

88
00:05:11,008 --> 00:05:13,458
Peki bir şeyleri kablo olmadan
nasıl taşıyoruz?

89
00:05:13,458 --> 00:05:15,978
Bir şeyleri kablosuz olarak
nasıl gönderiyoruz?

90
00:05:15,978 --> 00:05:16,948
Radyo

91
00:05:16,948 --> 00:05:20,518
"Kablosuz" bit gönderim makineleri
bir yerden bir yere bit göndermek için

92
00:05:20,518 --> 00:05:22,278
genellikle radyo sinyalleri kullanır.

93
00:05:22,278 --> 00:05:29,018
Makinelerin 1 ve 0'ları farklı frekanstaki
radyo dalgalarına dönüştürmeleri gerekir.

94
00:05:29,018 --> 00:05:34,058
Alıcı makineler, süreci tersine çevirip
bilgisayarınızda ikili kodlara dönüştürür.

95
00:05:34,058 --> 00:05:36,468
Kablosuz, internetimizi
taşınabilir hale getirdi.

96
00:05:36,468 --> 00:05:40,468
Fakat bir radyo sinyali hepten bozulmadan
o kadar da uzağa gidemez.

97
00:05:40,468 --> 00:05:44,778
Bir Los Angeles radyo istasyonu sinyalini
Chicago'da alamazsınız.

98
00:05:45,845 --> 00:05:49,215
Kablosuz ne kadar muhteşem olsa da
halen kablolu internete bağımlıdır.

99
00:05:49,215 --> 00:05:53,394
Bir kahvecide Wi-Fi kullanıyorsanız
bit'ler bu kablosuz yönlendiriciye

100
00:05:53,394 --> 00:05:57,496
ardından da fiziksel kablolarla
internette oldukça uzak mesafelere gider.

101
00:05:58,542 --> 00:06:01,452
Bit göndermede kullanılan fiziksel yöntem
ileride değişebilir.

102
00:06:01,452 --> 00:06:05,027
Uydular arasında gönderilen lazer de olsa
balon veya drone'lardan gönderilen

103
00:06:05,027 --> 00:06:08,642
radyo dalgaları da olsa
altta yatan ikili bilgi gösterimi

104
00:06:08,642 --> 00:06:14,033
ve bu bilgileri gönderip almada kullanılan
protokoller aşağı yukarı aynı kalmıştır.

105
00:06:14,033 --> 00:06:19,213
Kelime, e-posta, görsel, kedi videosu,
köpek videosu fark etmeksizin

106
00:06:19,213 --> 00:06:22,453
internetteki her şey 1 ve 0'lara
indirgenir ve elektronik sinyaller,

107
00:06:22,453 --> 00:06:27,213
ışık demetleri, radyo dalgaları
ve kucak kucak sevgiyle gönderilir.