[Op 3 April 2016 waren we getuige van
het grootste datalek in de geschiedenis.]
[De Panama Papers lieten zien
hoe rijke en machtige mensen]
[enorme bedragen verbergen
op offshore-rekeningen.]
[Wat betekent dit?]
[We vroegen Robert Palmer
van Global Witness om uitleg.]
Er is deze week een ware vloedgolf
van verhalen losgekomen
op basis van 11 miljoen gelekte documenten
van een advocatenkantoor in Panama
genaamd Mossack Fonseca.
De publicatie van deze Panamese documenten
geeft ons een kijkje achter de schermen
van de geheimzinnige offshorewereld.
We krijgen een idee van hoe klanten,
banken en advocaten
naar bedrijven als Mossack Fonseca gaan
en zeggen: "OK,
wij willen een anoniem bedrijf,
kunt u dat regelen?"
Je krijgt echt de e-mails te zien,
je ziet hoe berichten worden uitgewisseld,
je krijgt te zien
hoe deze processen verlopen,
hoe dit werkt.
Dit heeft direct al
geleid tot concrete gevolgen.
De premier van IJsland
heeft ontslag genomen.
We hebben ook vernomen
dat een bondgenoot van de wrede
Syrische dictator Bashar Al-Assad
ook offshorebedrijven heeft.
Ook zou er wellicht sprake zijn
van een geldstroom van 2 miljard dollar
die leidt naar Vladimir Poetin,
de president van Rusland,
via zijn jeugdvriend,
een topcellist.
Er zullen zeker
een hoop rijke personen zijn
die met het zweet in de handen
de berichtenstroom
en de volgende serie
gelekte documenten zullen volgen.
Het lijkt wel het plot
van een spionagethriller
of een roman van John Grisham.
Het lijkt zo'n ver-van-m'n-bed-show
voor jou, mij, gewone mensen.
Wat kan het ons verder schelen?
Het punt is dat als machtige individuen
hun geld offshore kunnen parkeren,
in plaats van te belasting betalen
zoals zou moeten,
er minder geld beschikbaar is
voor essentiële openbare diensten
zoals gezondheidszorg, scholen en wegen.
Dat raakt ons allemaal.
Voor mijn organisatie, Global Witness,
is dit soort ontmaskering
natuurlijk fantastisch.
De media en de politieke leiders
in de hele wereld praten nu
over hoe individuen
de offshoregeheimhouding gebruiken
om hun bezittingen te verbergen --
iets waar wij al tien jaar over praten
en iets aan proberen te doen.
Nu denk ik dat veel mensen die wereld
verwarrend en onduidelijk vinden,
en dat het lastig is om te begrijpen
hoe die offshore-industrie werkt.
Ik vergelijk het graag
met een set Russische poppetjes.
Je hebt een bedrijf dat zit
verborgen in een ander bedrijf,
dat weer verborgen zit
in een derde bedrijf.
Zo wordt het bijna onmogelijk te begrijpen
wie er achter die constructies zit.
Het kan heel moeilijk zijn
voor rechtshandhavers
of belastingdiensten, journalisten
of de burgermaatschappij,
om er echt de vinger achter te krijgen.
Het is interessant om te zien
dat hier in de Verenigde Staten
minder aandacht voor is.
Misschien is dat omdat er nog geen
prominente mensen uit de VS
een rol hebben gespeeld
in deze ontmaskering, in dit schandaal.
Nu is dat niet omdat rijke Amerikanen
hun geld niet offshore verbergen.
Dat zit hem gewoon in de manier
waarop offshore werkt.
Mossack Fonseca heeft
minder Amerikaanse klanten.
Ik denk dat als we lekken
uit de Kaaimaneilanden zouden zien,
of zelfs uit Delaware, Wyoming of Nevada,
we veel meer gevallen
van betrokken Amerikanen zouden zien.
In een aantal staten in de VS
heb je zelfs minder informatie nodig,
hoef je minder informatie te verschaffen
om een bedrijf op te richten
dan om een bibliotheekkaart te krijgen.
Dat soort geheimhouding zorgt ervoor
dat personeel van schooldistricten
schoolkinderen kan oplichten.
Daardoor hebben oplichters
kwetsbare investeerders kunnen bestelen.
Dit soort gedrag raakt ons allemaal.
Hier bij Global Witness
wilden we wel eens zien
hoe dat er in de praktijk uitzag.
Hoe gaat dat feitelijk in zijn werk?
Dus stuurden we
een undercoveronderzoeker
naar 13 advocatenkantoren in Manhattan.
Onze onderzoeker deed zich voor
als een Afrikaanse minister
die verdachte gelden de VS in wou loodsen
om een huis, een jacht,
een vliegtuig mee te kopen.
Het was schokkend om te zien
dat al die advocaten, op één na,
onze onderzoeker suggesties deden
over hoe die gelden de VS in te krijgen.
Het ging altijd om oriënterende gesprekken
en we zijn niet echt klant geworden,
laat staan dat er echt
geld werd overgemaakt,
maar het toont wel
het probleem in het systeem.
Het is ook belangrijk
dit niet als individuele gevallen te zien.
Dit gaat niet over één specifieke advocaat
die met onze onderzoeker sprak
en suggesties deed.
Dit gaat niet over één politicus
in het bijzonder
die betrokken raakt in een schandaal.
Dit gaat over hoe een systeem werkt
waarin corruptie, belastingontduiking,
armoede en instabiliteit zijn verankerd.
Om dit aan te pakken
moet er iets structureel veranderen.
We zullen de regels
van het spel moeten veranderen
om dit soort gedrag te bemoeilijken.
Dit mag allemaal heel somber lijken,
alsof we er niets aan kunnen doen,
alsof er toch nooit iets veranderd,
want er zullen toch altijd rijke,
machtige personen zijn.
Maar als geboren optimist
zie ik signalen die duiden
op het begin van verandering.
De laatste paar jaar
zien we echt een beweging
richting meer tranparantie
waar het gaat om eigendomsstructuur.
Het werd echt op de politieke agenda gezet
door premier David Cameron
van Groot-Brittannië
op een grote G8-conferentie
in Noord-Ierland in 2013.
Sinds toen is de Europese Unie bezig
om in ieder land
centrale registers op te zetten
over wie nu precies de bedrijven
in Europa bezit en aanstuurt.
Eigenlijk is het heel triest
dat de VS hierin achterloopt.
Er is breed ondersteunde
wetgeving geïntroduceerd
in het Congres en de Senaat,
maar die maakt nog niet
de vorderingen die we graag willen zien.
We zouden dus graag zien
dat de Panamalekken,
dit buitengewone inkijkje
in de offshorewereld,
zorgen voor meer openheid
in de VS en de hele wereld.
Voor ons bij Global Witness
is dit een moment voor verandering.
De gewone mensen zullen boos moeten worden
over de manier waarop de rijken
hun identiteit kunnen verstoppen
achter geheime bedrijven.
Leidende zakenlui zullen
moeten ingrijpen en zeggen:
"Geheimhouding is niet goed
voor onze bedrijven."
Onze politieke leiders zullen
het probleem moeten onderkennen
en zich verplichten tot wetsveranderingen
die dit soort geheimhouding tegengaan.
Samen kunnen we de verbergcultuur
een halt toeroepen
die op dit moment gelegenheid geeft
tot belastingontduiking,
corruptie en witwaspraktijken.