1
00:00:09,388 --> 00:00:13,432
Термохалинска циркулација и Голфска струја

2
00:00:13,432 --> 00:00:16,921
Океанските струи имаат директно влијание врз нашите животи.

3
00:00:16,921 --> 00:00:21,863
Тие влијаат на времето, климатските услови и многу повеќе.

4
00:00:21,863 --> 00:00:26,320
Океанските струи и ветерот пренесуваат топлина од екваторот накај половите

5
00:00:26,520 --> 00:00:30,385
и дејствуваат како голем мотор за глобалната клима.

6
00:00:30,385 --> 00:00:33,522
Во океаните има многу струи.

7
00:00:33,522 --> 00:00:37,942
Термохалинската циркулација е многу важна за нашата клима.

8
00:00:37,942 --> 00:00:40,947
Овој термин опишува комбинација на струи

9
00:00:40,947 --> 00:00:45,726
кои предизвикуваат размена на вода помеѓу четири од петте океани.

10
00:00:45,726 --> 00:00:49,762
Тие формираат систем на струи распространет низ целиот свет.

11
00:00:49,762 --> 00:00:53,087
Во поимот термохалинска циркулација

12
00:00:53,087 --> 00:00:55,679
“термо“ се однесува на температурата,

13
00:00:55,680 --> 00:00:57,740
а “халинска“ на концентрацијата на сол во водата.

14
00:00:59,220 --> 00:01:02,280
Двете заедно ја одредуваат густината на водата.

15
00:01:02,620 --> 00:01:05,538
Иако водата може делумно да се движи поради ветерот,

16
00:01:05,540 --> 00:01:10,540
разликата во густината на океаните е главната причина за нејзиното движење.

17
00:01:11,340 --> 00:01:16,600
Топлата вода има пониска густина и плови, а ладната вода тоне.

18
00:01:16,907 --> 00:01:20,303
Густината на водата се зголемува и со концентрацијата на сол.

19
00:01:20,702 --> 00:01:23,933
На екваторот Сонцето грее многу силно,

20
00:01:23,940 --> 00:01:27,660
што предизвикува многу испарување и зголемување на соленоста на водата.

21
00:01:29,180 --> 00:01:31,960
Токму таму почнува Голфската струја.

22
00:01:32,460 --> 00:01:36,080
Голфската струја е многу важна за европскaта клима.

23
00:01:37,180 --> 00:01:42,419
Со должина од 10.000 km, таа е една од најдолгите и најбрзи струи на Земјата,

24
00:01:42,419 --> 00:01:44,407
и е многу топла.

25
00:01:44,880 --> 00:01:51,200
Со брзина од околу 2 m/s, таа носи и до 100.000.000 m³ вода во секунда накај Европа.

26
00:01:51,380 --> 00:01:56,020
Југоисточниот пасат, кој е постојан ветер,

27
00:01:56,060 --> 00:01:59,240
ја носи топлата вода од површината накај северозапад,

28
00:01:59,240 --> 00:02:02,900
сè до Мексиканскиот Залив каде таа се загрева до 30 °C.

29
00:02:04,620 --> 00:02:07,280
Ротацијата на земјата и западните ветрови потоа ја насочуваат

30
00:02:07,280 --> 00:02:09,940
Голфската струја накај Европа и ја делат.

31
00:02:10,760 --> 00:02:15,000
Еден дел плови на југ, друг на исток и се вика Канарска струја,

32
00:02:15,000 --> 00:02:19,073
а трет дел плови накај север каде ослободува многу топлина во атмосферата

33
00:02:19,080 --> 00:02:21,500
и е познат како Североатлантска струја.

34
00:02:22,680 --> 00:02:25,191
Таму водата станува поладна.

35
00:02:25,191 --> 00:02:28,473
Поради испарувањето се зголемува концентрацијата на сол и густината на водата,

36
00:02:28,480 --> 00:02:32,380
и водата почнува да тоне помеѓу Гренланд, Норвешка и Исланд.

37
00:02:33,300 --> 00:02:38,000
Таму се наоѓаат најголемите водопади на Земјата, или водни оџаци:

38
00:02:38,000 --> 00:02:44,696
тоа се столбови вода широки околу 15 km и високи до 4.000 m.

39
00:02:44,696 --> 00:02:50,215
секоја секунда паѓаат 17,000,000 m³ вода, или отприлика 15 пати повеќе вода

40
00:02:50,220 --> 00:02:52,500
отколку што носат сите реки на светот.

41
00:02:53,280 --> 00:02:57,254
Ова предизвикува силен вител, кој постојано привлекува нова вода

42
00:02:57,254 --> 00:03:00,113
и така ја тера Голфската струја накај Европа.

43
00:03:01,208 --> 00:03:07,000
Многу животни ја користат Голфската струја за превоз од Караибите на Север.

44
00:03:07,443 --> 00:03:09,074
Но таа не носи само животни,

45
00:03:09,074 --> 00:03:12,042
туку и огромни количини на топол воздух.

46
00:03:12,433 --> 00:03:15,482
За да се произведе иста количина топлина како таа што Голфската струја ја носи во Европа

47
00:03:15,482 --> 00:03:18,116
би ни требале 1.000.000 нуклеарни централи.

48
00:03:19,040 --> 00:03:21,700
Затоа Голфската струја се вика топлотна пумпа.

49
00:03:21,860 --> 00:03:24,520
Без неа, температурата овде би била значајно пониска,

50
00:03:24,523 --> 00:03:27,283
барем пет до десет степени.

51
00:03:27,283 --> 00:03:31,480
Наместо бујни полиња, во Европа би имале долги зими и пејзажи покриени со снег.

52
00:03:32,320 --> 00:03:36,340
Во последните години, научниците и експертите често

53
00:03:36,340 --> 00:03:41,160
зборуваат за ризикот од престанување на Голфската струја поради климатските промени.

54
00:03:41,940 --> 00:03:45,420
Ако поларниот мраз се стопи, концентрацијата на сол во водата

55
00:03:45,420 --> 00:03:48,140
во Гренланд ќе се намали, а со тоа ќе ѝ се намали и густината.

56
00:03:49,080 --> 00:03:51,700
Североатлантската струја нема веќе да биде доволно тешка

57
00:03:51,700 --> 00:03:54,060
и нема да тоне како сега.

58
00:03:55,660 --> 00:04:00,640
Во најлош случај, тоа ќе предизвика Голфската струја, нашата топлотна пумпа, да застане.

59
00:04:01,400 --> 00:04:04,940
Некои климатски експерти мислат дека глобалното затоплување би можело

60
00:04:04,947 --> 00:04:06,433
да го компензира овој ефект.

61
00:04:07,366 --> 00:04:10,693
Знаеме дека климата природно се менува

62
00:04:10,700 --> 00:04:13,960
што се гледа во развојот на земјата во изминатите неколку милиони години.

63
00:04:14,720 --> 00:04:17,500
Имало ладни и топли доби.

64
00:04:17,506 --> 00:04:22,061
Во последната ледена доба, огромна поплава од стопен мраз ја блокирала

65
00:04:22,061 --> 00:04:26,274
топлата Северностланска струја, покривајќи ја северната хемисфера со мраз.

66
00:04:28,338 --> 00:04:32,427
Научниците имаат различни видувања за влијанието кое климатските промени ќе го имаат

67
00:04:32,427 --> 00:04:36,474
врз термохалинската циркулација, но едно е сигурно:

68
00:04:36,474 --> 00:04:40,202
кога климата ќе се смени, комплексниот систем на океански струи и ветрови,

69
00:04:40,202 --> 00:04:43,384
кој бил стабилен од последната ледена доба,

70
00:04:43,384 --> 00:04:46,640
ќе се смени на начини кои сè уште не ги разбираме.