1
00:00:00,000 --> 00:00:03,390
Burada etdiyim şey tariximizdəki 
hadisələri ifadə edən bir dəstə

2
00:00:03,390 --> 00:00:05,760
şəkli kopyalayıb yapışdırmaqdır,

3
00:00:05,760 --> 00:00:08,380
tarix haqqında daha
geniş miqyasda düşündüyümüz zaman,

4
00:00:08,380 --> 00:00:12,290
çoxumuzun onunla hər 
hansısa bir əlaqəsinin olduğu

5
00:00:12,290 --> 00:00:14,890
və ya kiminsə tarix haqqında danışdığını 
eşitmişik.

6
00:00:14,890 --> 00:00:16,820
Və buradakı bütün mahiyyət,

7
00:00:16,820 --> 00:00:19,880
13,7 milyard ilin
nə qədər uzun olduğunu anlamağa çalışmaq

8
00:00:19,880 --> 00:00:23,280
və ya bu müddətin uzunluğunu qavramağa
başlamağa çalışmaqdır.

9
00:00:23,280 --> 00:00:26,090
Başlanğıc üçün,

10
00:00:26,090 --> 00:00:27,967
müəllif hüquqlarının olmadığı yerdə,

11
00:00:27,967 --> 00:00:30,050
bu, tapa bildiyim ən yaxşı təsvirdir.

12
00:00:30,050 --> 00:00:31,940
Bu, NASA-dan -- Böyük Partlayışdandır.

13
00:00:31,940 --> 00:00:33,890
Bu haqda bir neçə dəfə danışmışam.

14
00:00:33,890 --> 00:00:38,030
Böyük Partlayış,
13,7 milyard il əvvəl meydana gəlmişdir.

15
00:00:38,030 --> 00:00:40,640
Daha sonra əgər biz bir az irəli getsək

16
00:00:40,640 --> 00:00:42,780
və ya əslində daha çox irəli getsək

17
00:00:42,780 --> 00:00:46,355
o zaman faktiki olaraq günəş sistemimizin 
və Yer planetinin formalaşmasına çatmış olarıq.

18
00:00:46,355 --> 00:00:48,050
Bu, bir növ proto - planetar disk

19
00:00:48,050 --> 00:00:50,790
və ya 
gənc Günəşimizin ətrafında formalaşan

20
00:00:50,790 --> 00:00:52,460
proto - planetar diskin təsviridir.

21
00:00:52,580 --> 00:00:58,006
Və bu, 4,5 milyard il əvvələ aiddir.

22
00:00:58,006 --> 00:01:00,630
Bu hissədə bir daha qeyd edim ki, bunlar onların şəkilləri deyil.

23
00:01:00,630 --> 00:01:02,713
Bunlar sadəcə təsvirlərdir,

24
00:01:02,713 --> 00:01:03,650
çünki orada kamera ilə heç kim olmayıb.

25
00:01:03,650 --> 00:01:05,440
Dinozavrları öldürən asteroidin

26
00:01:05,440 --> 00:01:08,890
Yerə çarpdığı zaman
bu cür göründüyünü düşünürük.

27
00:01:08,890 --> 00:01:12,110
Və həmin asteroid 
65 milyon il əvvəl dinozavrları öldürdü.

28
00:01:19,200 --> 00:01:21,100
Beləliklə, o vaxta qədər biz yer üzərində
dinozavrlara sahib idik.

29
00:01:21,100 --> 00:01:24,330
Daha sonra bu mövcud nəzəriyyələrə əsasən

30
00:01:24,330 --> 00:01:25,650
Yer planeti onlardan xilas oldu.

31
00:01:25,650 --> 00:01:27,590
İndi bir az daha da sürətlənəcəyik.

32
00:01:27,590 --> 00:01:32,520
Təxminən 3 milyon il əvvəl

33
00:01:32,520 --> 00:01:35,590
gəlin bunu görə biləcəyiniz rəngdə edim

34
00:01:35,590 --> 00:01:43,100
yəni üç milyon il əvvəl 
əcdadlarımız belə bir görnüşə sahib idi.

35
00:01:43,100 --> 00:01:45,956
Bu Australopithecus afarensisdir.

36
00:01:45,956 --> 00:01:48,355
Fikrimcə bu onun təsviridir, 
bu, Lüsidir.

37
00:01:51,890 --> 00:01:57,210
İnanıram ki, nəzəriyyə əsasən hamımızda ondan bəzi 
DNT - lərin olmasıdır.

38
00:01:57,210 --> 00:01:59,402
Ancaq bu, 3 milyon il əvvəl idi.

39
00:01:59,402 --> 00:02:01,360
Və siz daha da sürətlənsəniz,

40
00:02:01,360 --> 00:02:05,100
planetdə ilk müasir insana yəni sizin kimi və ya mənim kimi görünən

41
00:02:05,100 --> 00:02:07,450
və düşünən insanlara gəlib çatmış olarsınız.

42
00:02:07,450 --> 00:02:12,790
Bu, 200.000 il əvvələ aiddir.

43
00:02:12,790 --> 00:02:14,000
Baxın tam burada.

44
00:02:14,000 --> 00:02:16,320
Aydındır ki, 
bu rəsm çox daha sonra çəkilib.

45
00:02:16,320 --> 00:02:19,650
Ancaq bu, 
200.000 il əvvəlki müasir insanın təsviridir.

46
00:02:19,650 --> 00:02:20,641
Və sonra

47
00:02:20,641 --> 00:02:22,651
siz daha da sürətlənəcəksiniz.

48
00:02:22,651 --> 00:02:24,400
Mən isə İsa da qalmağa davam etmək istəmirəm.

49
00:02:24,400 --> 00:02:26,460
Mən bunu, onun reaktiv bir gəmiyə minməsi ilə etdim.

50
00:02:26,460 --> 00:02:29,320
Həqiqətən də 
heç kəsi incitmək fikrində deyiləm.

51
00:02:29,320 --> 00:02:33,930
Mən sadəcə İsanı seçməyə davam edirəm,

52
00:02:33,930 --> 00:02:39,680
çünki səmimi olarsaq, 
bu bizim təqvimimizdir

53
00:02:39,680 --> 00:02:40,860
o, 2000 il əvvəl bir çox insanın tanıdığı yaxşı bir insandır.

54
00:02:40,860 --> 00:02:43,390
Və beləliklə, bir çox müasir tarixi əlaqələndirdiyimiz zaman

55
00:02:43,390 --> 00:02:46,450
bir çox hadisələr onun doğumundan sonra baş verir.

56
00:02:46,450 --> 00:02:49,890
Yəni, buradakı açıq bir şəkildə

57
00:02:49,890 --> 00:02:51,220
İsanın doğumunun rəsmidir.

58
00:02:51,220 --> 00:02:56,250
Və bu, 2000 il əvvələ aiddir.

59
00:02:56,250 --> 00:03:00,950
Və sonra bu bir az Amerika mərkəzli ola bilər.

60
00:03:00,950 --> 00:03:02,960
Ancaq İstiqlal Bəyannaməsi

61
00:03:02,960 --> 00:03:03,790
böyük bir hadisə idi.

62
00:03:03,790 --> 00:03:05,570
Əslində, dünya miqyasında belə,

63
00:03:05,570 --> 00:03:08,780
bu, planetdə ortaya çıxan

64
00:03:08,780 --> 00:03:11,490
və bir növ konstitusiya demokratiyasına əsaslanan

65
00:03:11,490 --> 00:03:14,050
ilk dünyəvi demokratiya idi.

66
00:03:14,050 --> 00:03:16,460
Dedilər ki, 
biz artıq İngiltərə kralını istəmirik.

67
00:03:16,460 --> 00:03:21,170
Və bu, 
təxminən 234 il əvvəl baş vermişdir.

68
00:03:21,170 --> 00:03:23,680
Mən bunu hər zaman xatırladım 
çünki demək olar ki,

69
00:03:23,680 --> 00:03:25,010
200 illik yubileyində anadan olmuşam.

70
00:03:25,010 --> 00:03:26,760
Beləliklə, sadəcə siz mənim yaşımı 200-ə əlavə etməlisiniz.

71
00:03:26,760 --> 00:03:29,690
Bu, 234 il əvvəl idi.

72
00:03:29,690 --> 00:03:33,550
Bunların hamısı haqqında eşitdiyimiz və danışdığımız hadisələr

73
00:03:33,550 --> 00:03:35,470
və ya müəyyən zaman dövrləridir.

74
00:03:35,470 --> 00:03:37,950
Və insanlar
bu cür illəri bir kənara atırlar.

75
00:03:37,950 --> 00:03:39,680
Amma bu videoda etmək istədiyim şey,

76
00:03:39,680 --> 00:03:43,140
bunu anlaya biləcəyimiz zaman miqyasları ilə əlaqələndirməkdir.

77
00:03:43,140 --> 00:03:47,660
Beləliklə, 
Böyük Partlayışın 13,7 milyard il əvvəl baş verməsinə əvəzinə,

78
00:03:47,660 --> 00:03:51,080
bu hadisənin 10 il əvvəl baş vermiş olduğunu düşünək.

79
00:03:51,080 --> 00:03:53,810
Çünki çoxumuz, 
xüsusən də əgər siz 10 yaşından yuxarısınızsa,

80
00:03:53,810 --> 00:03:55,780
10 ilin nə olduğunu bir şəkildə anlaya bilərik.

81
00:03:55,780 --> 00:03:58,000
Bu, çox, çox uzun bir müddətdir.

82
00:03:58,000 --> 00:04:00,190
Amma həyatlarımızda yaxşı olan bir şey,

83
00:04:00,190 --> 00:04:01,560
təcrübələrimizin içərisindədir.

84
00:04:01,560 --> 00:04:04,980
Böyük Partlayışın 13,7 milyard il əvvəl

85
00:04:04,980 --> 00:04:07,540
baş verməsi əvəzinə

86
00:04:07,540 --> 00:04:11,690
bu hadisənin 
10 il əvvəl baş verdiyini düşünək.

87
00:04:11,690 --> 00:04:14,280
Və bu hadisənin 10 il əvvəl baş verdiyini iddia etsək,

88
00:04:14,280 --> 00:04:17,200
gəlin bu hadisələrin hər birinin neçə il,

89
00:04:17,200 --> 00:04:20,940
dəqiqə
və ya saat əvvəl baş verəcəyini düşünək.

90
00:04:20,940 --> 00:04:24,380
Beləliklə,
əgər həqiqətən 13,7 milyard il əvvəl baş vermiş Böyük Partlayış,

91
00:04:24,380 --> 00:04:26,890
10 il əvvəl baş vermiş olsaydı

92
00:04:26,890 --> 00:04:30,280
və biz hər şeyi kiçildsəydik

93
00:04:30,280 --> 00:04:33,580
və ya hər şeyi azaltsaydıq,

94
00:04:33,580 --> 00:04:36,690
o zaman 
Yer təxminən 3,3 il əvvəl yaranmış olardı.

95
00:04:36,690 --> 00:04:41,300
Deməli, bu, 3,3 il əvvəl olardı.

96
00:04:41,300 --> 00:04:44,960
Yəni bunda heyrətamiz bir şey yoxdur.

97
00:04:44,960 --> 00:04:47,570
Bu, kainatın yaşının əhəmiyyətli bir hissəsidir.

98
00:04:47,570 --> 00:04:51,430
Belə ki, hələ ki, bu ağıllara 
durğunluq verən bir fikir deyil.

99
00:04:51,430 --> 00:04:54,770
Ancaq biz dinozavrların nəsli kəsildiyi zamana qədər getsək,

100
00:04:54,770 --> 00:04:58,815
yer üzərində olan son dinozavrlar,

101
00:04:58,815 --> 00:05:01,440
indi 65 milyon il - və bu bizə milyonlarla milyard arasındakı fərqi başa düşməyə imkan verəcəkdir

102
00:05:01,440 --> 00:05:05,220
əgər kainat cəmi 10 yaşında olsaydı,

103
00:05:05,220 --> 00:05:09,450
o zaman dinozavrların nəsli 17 gün əvvəl yox olacaqdı.

104
00:05:09,450 --> 00:05:11,211
Bir ay əvvəl dinozavrların nəsli

105
00:05:11,211 --> 00:05:12,210
kəsilmiş olardı.

106
00:05:12,210 --> 00:05:15,680
Beləliklə, əgər kainat mən
yeni məzun olanda yaradılsaydı,

107
00:05:15,680 --> 00:05:18,570
hal hazırda 30 yaşındayam və 
yəni 24 yaşında olduğum zaman

108
00:05:18,570 --> 00:05:22,510
sadəcə keçən ay 
dinozavrların nəsli kəsilmiş olardı.

109
00:05:22,510 --> 00:05:24,620
Və bu daha da sərsəmlədici bir hala çevrilir.

110
00:05:24,620 --> 00:05:27,500
17 gün əvvəl 
dinozavrların nəsli kəsiləcəkdi.

111
00:05:27,500 --> 00:05:29,420
Australopitekus afarensis 19 saat əvvəl

112
00:05:29,420 --> 00:05:32,300
yəni dünən Yer kürəsində gəzmiş olardı.

113
00:05:35,940 --> 00:05:39,080
19 saat əvvəl o,

114
00:05:39,080 --> 00:05:39,900
planetdə gəzirdi.

115
00:05:39,900 --> 00:05:48,550
Müasir insanlar 
bir saatdan bir az daha uzun olan

116
00:05:48,550 --> 00:05:51,050
80 dəqiqə 
əvvəl meydana çıxa bilməyəcklərdi.

117
00:05:51,050 --> 00:05:52,430
Müasir insan belə yox idi.

118
00:05:52,430 --> 00:05:54,550
Kainat 10 yaşında olduğu zaman

119
00:05:54,550 --> 00:05:56,280
bizim kimi görünən, bizim kimi düşünən

120
00:05:56,280 --> 00:05:59,620
birilərini görməyimiz son bir saat qədər

121
00:05:59,620 --> 00:06:02,500
daha yaxın bir zamanda baş verərdi.

122
00:06:02,500 --> 00:06:05,430
Bir az daha da irəliyə doğru sürətlənək,

123
00:06:05,430 --> 00:06:09,620
əgər kainat 13,7 milyard yaşında deyildə 
10 yaşında olsaydı

124
00:06:09,620 --> 00:06:12,540
və biz də hər şeyi kiçiltsəydik
o zaman İsanın doğumu

125
00:06:12,540 --> 00:06:15,680
46 saniyə əvvəl baş vermiş olardı.

126
00:06:19,530 --> 00:06:21,250
Və daha sonra biz Müstəqillik Bəyannaməsinə qədər

127
00:06:21,250 --> 00:06:23,750
sürətli bir şəkildə irəliləsək 
bu hadisənin

128
00:06:23,750 --> 00:06:29,850
beş saniyə öncə 
baş vermiş olduğunu görərik.

129
00:06:29,850 --> 00:06:33,900
Ancaq bu kainatın miqyası qədər

130
00:06:33,900 --> 00:06:35,850
ağlasığmaz bir şey deyil.

131
00:06:35,850 --> 00:06:37,950
Ancaq mənim fikrimcə, bu hələ də olduqca heyrətamiz 
bir hadisədir.

132
00:06:37,950 --> 00:06:43,450
Demək istədiyim 
əgər kainat 10 yaşında olsaydı

133
00:06:43,450 --> 00:06:46,570
1776 - cı ildən bu yana
qlobal miqyasda baş verənlərin hamısı

134
00:06:46,570 --> 00:06:49,570
beş saniyəlik 
bir zaman müddəti ilə əhatə oluna bilərdi.

135
00:06:49,570 --> 00:06:52,030
Ümid edirəm ki, 
bu sizə az da olsa bir perspektiv verir.

136
00:06:52,030 --> 00:06:56,180
Növbəti videoda hər şeyi 
zaman içərisində sıxlaşdırmaq əvəzinə

137
00:06:56,180 --> 00:06:58,740
bu şkalayı 
bir növ məsafə şkalası ilə əvəz edəcəm.

138
00:06:58,740 --> 00:07:01,570
Beləliklə belə bir şey deyə bilərik

139
00:07:01,570 --> 00:07:03,490
əgər kainat ekranımdakı piksellərin sayı olsaydı,

140
00:07:03,490 --> 00:07:06,890
bunların hər biri nə qədər böyük olardı?