[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:01.32,0:00:06.34,Default,,0000,0000,0000,,Żeby poradzić sobie z całą złożonością otaczającego nas świata, zaczęliśmy go klasyfikować.
Dialogue: 0,0:00:06.34,0:00:10.94,Default,,0000,0000,0000,,A nie ma bardziej oczywistej rzeczy do sklasyfikowania
Dialogue: 0,0:00:10.94,0:00:15.26,Default,,0000,0000,0000,,niż organizmy, które nas otaczają, niż otaczające na życie.
Dialogue: 0,0:00:15.26,0:00:19.99,Default,,0000,0000,0000,,Chcę Wam opowiedzieć o tym, w jaki sposób klasyfikujemy otaczające nas organizmy.
Dialogue: 0,0:00:19.99,0:00:25.61,Default,,0000,0000,0000,,Naukę o klasyfikacji nazywamy taksonomią. Najprostsza rzecz, o którą można zapytać, kiedy widzi się życie
Dialogue: 0,0:00:25.61,0:00:31.28,Default,,0000,0000,0000,,wokół siebie, widzi się podobieństwa między organizmami. Wyraźnie widać,
Dialogue: 0,0:00:31.28,0:00:37.69,Default,,0000,0000,0000,,że ten organizm jest bardziej podobny do innych organizmów, które wyglądają tak jak on, niż
Dialogue: 0,0:00:37.69,0:00:43.63,Default,,0000,0000,0000,,do trawy, na której stoi czy drzewa. Zaczynamy się zastanawiać, czy nie pogrupować tych organizmów
Dialogue: 0,0:00:43.63,0:00:50.88,Default,,0000,0000,0000,,z podobnymi do nich organizmami. I to jest podstawa
Dialogue: 0,0:00:50.88,0:01:00.35,Default,,0000,0000,0000,,tego, w jaki sposób klasyfikujemy to, co nas otacza. Wkładamy organizmy do osobnych szufladek, nazywanych gatunkami.
Dialogue: 0,0:01:00.35,0:01:06.62,Default,,0000,0000,0000,,To jest konkretne zwierzę, ale widzimy, że są też inne zwierzęta, które wydają się do niego podobne.
Dialogue: 0,0:01:06.62,0:01:13.68,Default,,0000,0000,0000,,Mówimy więc, że wszystkie należą do gatunku lwów. To kolejne zwierzę, są też inne zwierzęta w paski,
Dialogue: 0,0:01:13.68,0:01:18.69,Default,,0000,0000,0000,,jedne grubsze, inne wyższe, chudsze, z ciemniejszymi lub jaśniejszymi paskami, ale są do siebie
Dialogue: 0,0:01:18.69,0:01:24.64,Default,,0000,0000,0000,,na tyle podobne, że możemy je wszystkie nazywać tygrysami. Wszystkie zwierzęta, nawet te, które są
Dialogue: 0,0:01:24.64,0:01:29.70,Default,,0000,0000,0000,,trochę większe, chudsze, grubsze, jaśniejsze czy ciemniejsze, ale wyglądają w ten sposób, tak jak to zwierzę,
Dialogue: 0,0:01:29.70,0:01:35.36,Default,,0000,0000,0000,,nazywamy je wszystkie osłami. To zwierzę
Dialogue: 0,0:01:35.36,0:01:42.61,Default,,0000,0000,0000,,nazywamy osłem. A wszystkie zwierzęta, które wydają nam się podobne do tego - nazwiemy końmi.
Dialogue: 0,0:01:42.61,0:01:47.30,Default,,0000,0000,0000,,To może się wydawać bardzo prostym sposobem na klasyfikację. Wszystko, co
Dialogue: 0,0:01:47.30,0:01:51.66,Default,,0000,0000,0000,,przypomina to zwierzę, to lwy. Wszystko, co wygląda jak ten osobnik,
Dialogue: 0,0:01:51.66,0:01:58.03,Default,,0000,0000,0000,,to tygrysy. Ale to nie jest dobra definicja gatunku --
Dialogue: 0,0:01:58.03,0:02:01.93,Default,,0000,0000,0000,,organizmy, które są podobne albo zachowują się podobnie. Za chwilę zobaczycie, że
Dialogue: 0,0:02:01.93,0:02:07.55,Default,,0000,0000,0000,,niektóre organizmy mogą się bardzo różnić wyglądem czy zachowaniem, a jednocześnie być blisko spokrewnione.
Dialogue: 0,0:02:07.55,0:02:11.36,Default,,0000,0000,0000,,Powiem też, co to znaczy być blisko spokrewnionym, a potem zobaczymy organizmy, które są bardzo
Dialogue: 0,0:02:11.36,0:02:17.30,Default,,0000,0000,0000,,podobne, mają podobne struktury, podobne zachowanie, na przykład nietoperze i ptaki,
Dialogue: 0,0:02:17.30,0:02:23.20,Default,,0000,0000,0000,,ale w rzeczywistości są bardzo odlegle spokrewnione. Potrzebujemy więc bardziej precyzyjnej definicji gatunku,
Dialogue: 0,0:02:23.20,0:02:29.00,Default,,0000,0000,0000,,a nie tylko tego, że organizmy są podobne do siebie albo podobnie się zachowują.
Dialogue: 0,0:02:29.00,0:02:40.01,Default,,0000,0000,0000,,Najprościej powiedzieć, że gatunek to zwierzęta, które mogą się krzyżować
Dialogue: 0,0:02:40.01,0:02:46.28,Default,,0000,0000,0000,,i mają wtedy potomstwo, które jest płodne,
Dialogue: 0,0:02:46.28,0:02:54.54,Default,,0000,0000,0000,,czyli też może mieć młode,
Dialogue: 0,0:02:54.54,0:03:00.35,Default,,0000,0000,0000,,potomstwo nie jest bezpłodne. Może rozmnażać się z innymi osobnikami swojego gatunku
Dialogue: 0,0:03:00.35,0:03:05.92,Default,,0000,0000,0000,,i wydawać na świat potomstwo. Na przykład ten lew,
Dialogue: 0,0:03:05.92,0:03:12.61,Default,,0000,0000,0000,,lew i lwica zwykle mogą mieć potomstwo, które
Dialogue: 0,0:03:12.61,0:03:19.34,Default,,0000,0000,0000,,będzie się rozmnażało z innymi lwami i lwicami, zależnie od płci, a ich młode będą przeżywały.
Dialogue: 0,0:03:19.34,0:03:26.68,Default,,0000,0000,0000,,Wygląda na to, że u lwów to działa. Tak samo wygląda sprawa tygrysów. Okazuje się, że
Dialogue: 0,0:03:26.68,0:03:36.94,Default,,0000,0000,0000,,jeśli skrzyżujemy lwa z tygrysicą, to też będą mieć potomstwo.
Dialogue: 0,0:03:36.94,0:03:43.96,Default,,0000,0000,0000,,Będą się rozmnażać. Ich potomstwo spopularyzował film niezależny "Napoleon Wybuchowiec". Bohater tytułowy
Dialogue: 0,0:03:43.96,0:03:49.20,Default,,0000,0000,0000,,był zafascynowany ich potomstwem, bo to fascynujące zwierzęta. Potomstwo lwa i tygrysicy to lygrys.
Dialogue: 0,0:03:49.20,0:03:55.71,Default,,0000,0000,0000,,Lew zapładnia tygrysicę, a ich dziecko to hybryda, krzyżówka
Dialogue: 0,0:03:55.71,0:04:00.68,Default,,0000,0000,0000,,lwa i tygrysa. To fascynujące zwierzęta, większe niż lwy i tygrysy.
Dialogue: 0,0:04:00.68,0:04:08.34,Default,,0000,0000,0000,,To największe znane nam koty, ale nie można zaklasyfikować ich jako odrębnego gatunku
Dialogue: 0,0:04:08.34,0:04:14.61,Default,,0000,0000,0000,,ani nie można powiedzieć, że lew i tygrys należą do jednego gatunku, bo nawet jeśli mogą się krzyżować,
Dialogue: 0,0:04:14.61,0:04:23.22,Default,,0000,0000,0000,,to ich potomstwo jest bezpłodne i samo nie wyda na świat dzieci.
Dialogue: 0,0:04:23.22,0:04:27.75,Default,,0000,0000,0000,,Kiedyś zdarzyło się, że lygrys miał młode z lwem czy tygrysem, ale to odosobniony przypadek.
Dialogue: 0,0:04:27.75,0:04:34.76,Default,,0000,0000,0000,,Zwykle lygrysy nie mają potomstwa. Zwykle efekt takiej krzyżówki
Dialogue: 0,0:04:34.76,0:04:41.40,Default,,0000,0000,0000,,nie jest zdolny do rozrodu ani płodny. Dlatego uważamy lwy i tygrysy za osobne gatunki
Dialogue: 0,0:04:41.40,0:04:46.28,Default,,0000,0000,0000,,i nie nazywamy lygrysa gatunkiem. Nazywamy go hybrydą między dwoma gatunkami.
Dialogue: 0,0:04:46.28,0:04:51.43,Default,,0000,0000,0000,,Tak samo sytuacja wygląda -- właściwie moglibyście zapytać - tym razem mieliśmy lwa i tygrysicę, a co by się
Dialogue: 0,0:04:51.43,0:04:56.80,Default,,0000,0000,0000,,a co by się stało, gdyby było na odwrót. Gdybyśmy mieli lwicę i tygrysa?
Dialogue: 0,0:04:56.80,0:05:02.44,Default,,0000,0000,0000,,Taka krzyżówka jest inna od poprzedniej i nazywa się tyglew (tigon).
Dialogue: 0,0:05:02.44,0:05:07.60,Default,,0000,0000,0000,,To odmienna krzyżówka, która ma trochę inne cechy niż lygrys.
Dialogue: 0,0:05:07.60,0:05:17.07,Default,,0000,0000,0000,,Zachęcam, żebyście sprawdzili, czym jest tyglew. Podobnie jeśli mamy samca osła,
Dialogue: 0,0:05:17.07,0:05:20.09,Default,,0000,0000,0000,,osły to niewątpliwie osobny gatunek,
Dialogue: 0,0:05:20.09,0:05:25.10,Default,,0000,0000,0000,,bo jeśli mamy osła i oślicę i one się rozmnażają, to ich potomstwem
Dialogue: 0,0:05:25.10,0:05:30.77,Default,,0000,0000,0000,,jest osioł, który może się rozmnażać z innymi osłami i produkować potomstwo. Więc nie tylko osioł
Dialogue: 0,0:05:30.77,0:05:36.62,Default,,0000,0000,0000,,rozmnaża się z innymi osłami, ale też efekt tego procesu, młody osioł, może się z nimi rozmnażać.
Dialogue: 0,0:05:36.62,0:05:42.10,Default,,0000,0000,0000,,Podobnie konie, mogą się rozmnażać między sobą i zawsze ich potomstwo będzie płodne.
Dialogue: 0,0:05:42.10,0:05:53.80,Default,,0000,0000,0000,,Ale jeżeli weźmiemy osła i klacz, to one też mogą się skrzyżować, a efektem tego będzie muł.
Dialogue: 0,0:05:53.80,0:06:00.77,Default,,0000,0000,0000,,Tak jak lygrysy, muły, o ile wiem, są bezpłodne.
Dialogue: 0,0:06:00.77,0:06:07.08,Default,,0000,0000,0000,,Nie mogą wyprodukować potomstwa, nie mogą krzyżować się ze sobą.
Dialogue: 0,0:06:07.08,0:06:13.63,Default,,0000,0000,0000,,Chociaż osły i konie mogą się ze sobą krzyżować i rodzić muły, to ich potomstwo nie jest płodne i dlatego
Dialogue: 0,0:06:13.63,0:06:21.02,Default,,0000,0000,0000,,nie uważamy osłów i koni za ten sam gatunek i uważamy muła, tak jak lygrysa i tyglwa,
Dialogue: 0,0:06:21.02,0:06:26.73,Default,,0000,0000,0000,,za hybrydę (krzyżówkę). Ogólnie, używamy słowa
Dialogue: 0,0:06:26.73,0:06:32.07,Default,,0000,0000,0000,,hybryda jeśli dwa organizmy, dwie różne od siebie formy, zeszły się i mają potomstwo.
Dialogue: 0,0:06:32.07,0:06:37.08,Default,,0000,0000,0000,,Tak jak w przypadku tyglwa, możecie powiedzieć -- co by było gdyby skrzyżować oślicę z ogierem?
Dialogue: 0,0:06:37.08,0:06:42.75,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby skrzyżować oślicę z ogierem, powstałaby krzyżówka nazywana
Dialogue: 0,0:06:42.75,0:06:50.27,Default,,0000,0000,0000,,osłomułem, który nie jest tak znany jak muł. Ludzie często używają mułów,
Dialogue: 0,0:06:50.27,0:06:55.43,Default,,0000,0000,0000,,bo to dobre zwierzęta robocze, łączą w sobie dobre cechy osłów i koni.
Dialogue: 0,0:06:55.43,0:07:00.63,Default,,0000,0000,0000,,Osłomuły są mniej popularne, ale ta krzyżówka jest również możliwa i ma inne cechy niż muły.
Dialogue: 0,0:07:00.63,0:07:05.60,Default,,0000,0000,0000,,Chciałbym to podkreślić, ponieważ na początku staraliśmy się wymyślić,
Dialogue: 0,0:07:05.60,0:07:10.06,Default,,0000,0000,0000,,jak sklasyfikować zwierzęta i uznaliśmy, że organizmy, które są podobne i zachowują się podobnie powinny
Dialogue: 0,0:07:10.06,0:07:14.93,Default,,0000,0000,0000,,być uznane za jeden gatunek. Chcę Wam pokazać, że organizmy, które są bardzo zróżnicowane i różnie się zachowują
Dialogue: 0,0:07:14.93,0:07:21.34,Default,,0000,0000,0000,,nie należą do jednego gatunku. Ale chcę Wam pokazać także przypadek, który jest nam bliski, w którym
Dialogue: 0,0:07:21.34,0:07:27.61,Default,,0000,0000,0000,,definicja, mówiąca o możliwości rozrodu i produkcji płodnego potomstwa jest znacznie
Dialogue: 0,0:07:27.61,0:07:33.93,Default,,0000,0000,0000,,ważniejsza niż jakiekolwiek definicje związane z podobieństwem wyglądu i zachowania.
Dialogue: 0,0:07:33.93,0:07:40.10,Default,,0000,0000,0000,,Najlepszy przykład to psy. To bardzo typowy gatunek, ponieważ psy---
Dialogue: 0,0:07:40.10,0:07:48.65,Default,,0000,0000,0000,,Mam tu przykłady różnych ras psów, które bardzo się od siebie różnią. To oczywiste --
Dialogue: 0,0:07:48.65,0:07:55.10,Default,,0000,0000,0000,,popatrzcie na różnicę pomiędzy tym małym chihuahua i tym dogiem.
Dialogue: 0,0:07:55.10,0:08:00.63,Default,,0000,0000,0000,,Różnią się wielkością, sposobem zachowania, różnią się
Dialogue: 0,0:08:00.63,0:08:04.11,Default,,0000,0000,0000,,może nawet bardziej niż osioł różni się od konia czy lew
Dialogue: 0,0:08:04.11,0:08:10.10,Default,,0000,0000,0000,,od tygrysicy. Wyglądają też zupełnie inaczej. Są różnej wielkości,
Dialogue: 0,0:08:10.10,0:08:15.77,Default,,0000,0000,0000,,ale te dwa psy mogłyby się skrzyżować, chociaż akurat w przypadku tych dwóch,
Dialogue: 0,0:08:15.77,0:08:20.20,Default,,0000,0000,0000,,mogłoby to być fizycznie trudne do zrealizowania. Ale zakładając, że przeszkody udałoby się pokonać, mogłyby się skrzyżować,
Dialogue: 0,0:08:20.20,0:08:27.61,Default,,0000,0000,0000,,a ich potomstwo byłoby płodne. Tak samo w przypadku tych dwóch psów, tak samo dla tych.
Dialogue: 0,0:08:27.61,0:08:32.07,Default,,0000,0000,0000,,Z tego powodu, chociaż rasy psów są tak bardzo zróżnicowane, głównie dlatego, że ludzie hodowali
Dialogue: 0,0:08:32.07,0:08:37.08,Default,,0000,0000,0000,,poszczególne rasy dla jakichś konkretnych cech. Chociaż są tak różne i inaczej się zachowują,
Dialogue: 0,0:08:37.08,9:59:59.99,Default,,0000,0000,0000,,to ponieważ mogą się ze sobą krzyżować i mają wtedy płodne potomstwo, to wszystkie należą do tego samego gatunku.