WEBVTT

00:00:08.568 --> 00:00:11.971
W. Shakespeare'in dili
eserleriyle ilk karşılaşan birine

00:00:11.971 --> 00:00:14.540
garip gelebilir.

00:00:14.540 --> 00:00:17.625
Fakat bunu değerlendirmenin
bir sırrı var.

00:00:17.625 --> 00:00:23.383
Oyunlarıyla ünlü olmasına rağmen
Shakespeare, öncelikle bir şairdir.

00:00:23.383 --> 00:00:26.202
Shakespeare'in dilinin en önemli
şeylerinden biri

00:00:26.202 --> 00:00:28.740
vurguyu kullanma şeklidir.

00:00:28.740 --> 00:00:30.153
Öyle sıradan vurgu değil,

00:00:30.153 --> 00:00:34.498
kelimelerdeki belli heceleri diğerlerinden
daha fazla vurgulamaktır.

00:00:34.498 --> 00:00:38.283
Bunu yapmaya öyle alışığız ki,
ilk bakışta fark etmeyebiliriz.

00:00:38.283 --> 00:00:42.462
Fakat kelimeyi yavaşça söylerseniz
kolaylıkla fark edebilirsiniz.

00:00:42.462 --> 00:00:48.272
Oyun yazarı, bilgisayar, telefon.

00:00:48.272 --> 00:00:50.644
Şairler, şiirlerinde ritim oluşturmak için

00:00:50.644 --> 00:00:52.609
vurgulu ve vurgusuz hecelerin

00:00:52.609 --> 00:00:55.603
düzeni ve sayısıyla 
uzun denemeler yapıp onları

00:00:55.603 --> 00:01:00.515
farklı şekillerde bir araya getirdikleri
için bu vurguların oldukça farkındadır.

00:01:00.515 --> 00:01:01.577
Şarkı yazarları gibi

00:01:01.577 --> 00:01:06.299
şairler de düşüncelerini sık sık
bu ritimlerin fark edilir tekrarı

00:01:06.299 --> 00:01:08.963
veya şiir ölçüsüyle ifade ederler.

00:01:08.963 --> 00:01:09.994
Müzikte olduğu gibi

00:01:09.994 --> 00:01:14.107
şiirin de bunu tanımlamak için
bir dizi terimi vardır.

00:01:14.107 --> 00:01:15.619
Bir dizede

00:01:15.619 --> 00:01:19.249
vezin, belirli bir ölçü oluşturan
vurgulu ve vurgusuz hecelerin

00:01:19.249 --> 00:01:21.407
sayısıdır,

00:01:21.407 --> 00:01:25.742
tıpkı müzikal bir ölçü gibi
belli sayıda vuruşlardan oluşur.

00:01:25.742 --> 00:01:29.504
Bir dize genellikle birkaç
vezinden oluşur.

00:01:29.504 --> 00:01:33.799
Örneğin, "üçlü hece" üç heceli,

00:01:33.799 --> 00:01:37.976
birincisi vurgulu, iki ve üçüncüsü
vurgusuz vezindir.

00:01:37.976 --> 00:01:41.164
Üçlü heceler, Robert Browning'in
"The Lost Leader" şiirindeki gibi

00:01:41.164 --> 00:01:44.541
hızlı geçilen ve etki uyandıran
dizeler oluşturabilir.

00:01:44.541 --> 00:01:51.505
"Just for a handful of silver he left us.
Just for a rib and to stick in his coat."

00:01:51.505 --> 00:01:54.403
Bir diğer ölçü türü, 
iki heceli uzun ölçü, yani

00:01:54.403 --> 00:01:57.619
vurgulu bir hecenin ardından
vurgusuz bir hecenin gelmesidir.

00:01:57.619 --> 00:02:00.482
Shakespeare'in Makbet'inden 
alınan bu dizelerdeki ikili hece

00:02:00.482 --> 00:02:04.224
cadıların şarkılarına kötülük çağıran
ve ürkütücü bir ton katar.

00:02:04.224 --> 00:02:10.750
"Double, double, toil and trouble;
fire burn and cauldron bubble."

00:02:10.750 --> 00:02:13.674
Fakat Shakespear'de
hepsi "iamb"dir.

00:02:13.674 --> 00:02:16.811
İki heceli vezin, vurgulu-vurgusuz 
iki heceli veznin tersi gibidir

00:02:16.811 --> 00:02:20.493
yani ilk hece vurgusuz
ikinci hece vurguludur;

00:02:20.493 --> 00:02:24.215
"To be, or not to be."de olduğu gibi.

00:02:24.215 --> 00:02:28.425
Shakespeare'in özellikle 
tercih ettiği ölçü,

00:02:28.425 --> 00:02:31.832
her dizenin beş ikili heceden oluştuğu
toplamda on heceli olan

00:02:31.832 --> 00:02:34.949
beşli hece (iambic pentameter) ölçüsüdür.

00:02:34.949 --> 00:02:38.357
Shakespeare'in en meşhur
dizelerinin çoğunda kullanılmıştır:

00:02:38.357 --> 00:02:42.597
"Shall I compare thee
to a summer's day?"

00:02:42.597 --> 00:02:46.965
"Arise fair sun, 
and kill the envious moon."

00:02:46.965 --> 00:02:51.406
İkili hecelerin hem noktalamayı hem de
heceleri nasıl böldüğüne bakın.

00:02:51.406 --> 00:02:55.548
Ölçü sestedir, hecelemede değil.

00:02:55.548 --> 00:02:58.369
Beşli hece ölçüsü teknik görünebilir,

00:02:58.369 --> 00:03:01.422
fakat ne olduğunu anlamanın
kolay bir yolu var.

00:03:01.422 --> 00:03:05.669
"iamb" kelimesi tıpkı
"I am" gibi telaffuz edilir.

00:03:05.669 --> 00:03:07.975
Şimdi de bunu beşli ölçü olacak şekilde

00:03:07.975 --> 00:03:11.155
bir cümleye uyarlayalım.

00:03:11.155 --> 00:03:15.308
"Ben tahta ayaklı bir korsanım."

00:03:15.308 --> 00:03:17.549
Korsan ancak iki adımda bir yürüyebilir,

00:03:17.549 --> 00:03:20.676
Shakespeare'in tercih ettiği ölçüyü
hatırlatıcı bir örnek.

00:03:20.676 --> 00:03:24.428
Beşli ölçü korsan on adım attığında olur.

00:03:24.428 --> 00:03:27.764
Korsan arkadaşımız bize bunun
nasıl gösterildiğini de hatırlatır,

00:03:27.764 --> 00:03:32.166
terk edilmiş bir ada kumsalı boyunca
bıraktığı ayak izlerini düşünürsek:

00:03:32.166 --> 00:03:37.858
Vurgusuz hece için bir kavis ve
vurgulu için bir ayakkabı izi.

00:03:37.858 --> 00:03:42.293
"If music be the food of love, play on."

00:03:42.293 --> 00:03:44.722
Tabii ki, Shakespeare'in oyunlarında
satırların çoğu

00:03:44.722 --> 00:03:46.820
nesir türündedir.

00:03:46.820 --> 00:03:48.166
Fakat dikkatli okursanız

00:03:48.166 --> 00:03:51.090
Shakespeare'in karakterlerinin, şiire

00:03:51.090 --> 00:03:53.762
ve özellikle beşli hece ölçüsüne
başvurduğunu görürsünüz,

00:03:53.762 --> 00:03:57.778
tıpkı kendi hayatımızda benzer sebeplerden
dolayı şiire yöneldiğimiz gibi.

00:03:57.778 --> 00:04:03.301
Tutkulu, içe dönük veya 
derin duygular hissetmek.

00:04:03.301 --> 00:04:06.808
Hamlet'in var oluşunu düşünmesi

00:04:06.808 --> 00:04:09.100
veya Romeo'nun aşkını ilan etmesi olsun,

00:04:09.100 --> 00:04:12.848
karakterler duygularından ve dünyada
bulunma amaçlarından bahsederken

00:04:12.848 --> 00:04:15.287
beşli ölçüye döner.

00:04:15.287 --> 00:04:18.411
Bu ise bir soru işareti bırakır.

00:04:18.411 --> 00:04:22.039
Neden Shakespeare bu anlarda
bir vurgulu bir vurgusuz altılı hece

00:04:22.039 --> 00:04:26.669
veya bir vurgulu iki vurgusuz üçlü
hecedense beşli hece ölçüsünü seçmiştir?

00:04:26.669 --> 00:04:30.138
Beşli hece ölçüsü İngiliz diline 
doğal bir uyum gösterdiği için,

00:04:30.138 --> 00:04:31.795
oyuncularının ezberlemesi ve

00:04:31.795 --> 00:04:36.179
izleyicilerin anlamasının 
kolay olduğu söylenir.

00:04:36.179 --> 00:04:38.131
Ancak başka bir sebebi de olabilir.

00:04:38.131 --> 00:04:40.864
Bir daha,
Shakespeare'in karakterlerine

00:04:40.864 --> 00:04:44.045
birden şiir okutan türden
coşkun bir hisse kapıldığınızda

00:04:44.045 --> 00:04:47.550
elinizi göğsünüzün sol tarafına koyun.

00:04:47.550 --> 00:04:49.251
Ne hissediyorsunuz?

00:04:49.251 --> 00:04:52.180
Bir vurgusuz bir vurgulu atan kalbinizi.

00:04:52.180 --> 00:04:58.052
Da duhm, da duhm, 
da duhm, da duhm, da duhm.

00:04:58.052 --> 00:05:02.133
Shakespeare'in en şiirsel dizeleri
sadece kalbe dair şeyler anlatmaz.

00:05:02.133 --> 00:05:04.288
Kalbin ritmine de uyar.