WEBVTT 00:00:06.645 --> 00:00:08.984 Na początku 1863 roku 00:00:08.984 --> 00:00:11.935 jeszcze nieczynne londyńskie metro, 00:00:11.935 --> 00:00:16.644 pierwsze na świecie, wywołało poruszenie w mieście. 00:00:17.024 --> 00:00:20.454 Wykopanie dziury pod miastem i umieszczenie w nim linii kolejowej 00:00:20.454 --> 00:00:22.557 wydawało się nierealne. 00:00:22.557 --> 00:00:24.755 Bywalcy pubów szydzili z tego pomysłu, 00:00:24.755 --> 00:00:30.055 a lokalny pastor oskarżył kolej o próbę dostania się do piekła. 00:00:30.055 --> 00:00:31.923 Większość myślała, że projekt 00:00:31.923 --> 00:00:35.455 za ponad 100 milionów dolarów, w przeliczeniu na obecne pieniądze, 00:00:35.455 --> 00:00:37.064 nigdy się nie powiedzie. NOTE Paragraph 00:00:37.064 --> 00:00:38.732 A jednak udało się. 00:00:38.732 --> 00:00:41.167 10 stycznia 1863 roku 00:00:41.167 --> 00:00:46.414 30 tysięcy osób przejechało pierwszym na świecie metrem 00:00:46.414 --> 00:00:49.654 na sześciokilometrowym odcinku w Londynie. 00:00:49.654 --> 00:00:52.676 Po trzech latach budowy i kilku niepowodzeniach 00:00:52.676 --> 00:00:56.287 Metropolitan Railway była gotowa do pracy. 00:00:56.287 --> 00:00:58.605 Władze miasta odczuły dużą ulgę. 00:00:58.605 --> 00:01:00.545 Od dawna desperacko szukały sposobu 00:01:00.545 --> 00:01:04.243 na zmniejszenie tłoku na drogach. 00:01:04.243 --> 00:01:08.345 Londyn, wówczas największe i najbogatsze miasto na świecie, 00:01:08.345 --> 00:01:10.826 był w stanie permanentnej blokady. 00:01:10.826 --> 00:01:11.685 Wozy, 00:01:11.685 --> 00:01:12.703 straganiarze, 00:01:12.703 --> 00:01:13.471 krowy 00:01:13.471 --> 00:01:16.283 i podróżni blokowali ruch drogowy. NOTE Paragraph 00:01:17.103 --> 00:01:20.163 Wiktoriański wizjoner Charles Pearson 00:01:20.163 --> 00:01:23.335 jako pierwszy pomyślał o umieszczeniu kolei pod ziemią. 00:01:23.335 --> 00:01:26.932 Lobbował za podziemnymi pociągami w latach 40. XIX wieku, 00:01:26.932 --> 00:01:29.907 ale przeciwnicy uznali je za niepraktyczne, 00:01:29.907 --> 00:01:34.594 bo ówczesna kolej ograniczała się do krótkich tuneli pod wzgórzami. 00:01:34.594 --> 00:01:38.594 Jak można poprowadzić kolej przez centrum miasta? NOTE Paragraph 00:01:38.594 --> 00:01:42.033 Wystarczyła "metoda odkrywkowa". 00:01:42.033 --> 00:01:44.625 Robotnicy wykopywali ogromny rów, 00:01:44.625 --> 00:01:47.354 budowali tunel z ceglanych łuków, 00:01:47.354 --> 00:01:51.065 a następnie zasypywali dziurę nad tunelem. 00:01:51.065 --> 00:01:52.584 Ze względu na inwazyjność 00:01:52.584 --> 00:01:55.605 i konieczność wyburzenia budynków nad tunelami 00:01:55.605 --> 00:01:58.763 większość linii biegła pod istniejącymi drogami. 00:01:58.763 --> 00:02:01.046 Oczywiście zdarzały się wypadki. 00:02:01.046 --> 00:02:04.840 Raz ulewa zalała pobliskie kanały 00:02:04.840 --> 00:02:07.363 i woda przebiła się przez wykopy, 00:02:07.363 --> 00:02:10.143 opóźniając projekt o kilka miesięcy. NOTE Paragraph 00:02:10.143 --> 00:02:13.036 Jednak zaraz po otwarciu Metropolitan Railway 00:02:13.036 --> 00:02:16.207 Londyńczycy zaczęli jeździć nowymi pociągami. 00:02:16.207 --> 00:02:20.381 Metro szybko stało się ważną częścią londyńskiej komunikacji. 00:02:20.381 --> 00:02:22.424 Wkrótce zbudowano dodatkowe linie, 00:02:22.424 --> 00:02:25.626 a wokół stacji powstały przedmieścia. 00:02:25.626 --> 00:02:28.312 Obok linii kolejowej otwarto duże domy towarowe, 00:02:28.312 --> 00:02:31.184 a spółka kolejowa stworzyła nawet atrakcje, 00:02:31.184 --> 00:02:34.405 jak wysoki na 30 pięter diabelski młyn w Earls Court, 00:02:34.405 --> 00:02:37.275 do którego turystów przywożono pociągiem. NOTE Paragraph 00:02:37.275 --> 00:02:38.624 W ciągu 30 lat 00:02:38.624 --> 00:02:41.415 długość londyńskiego metra wzrosła do 80 kilometrów, 00:02:41.415 --> 00:02:44.463 linie biegły tunelami centrum miasta, 00:02:44.463 --> 00:02:49.014 a podmiejskie pociągi jeździły na powierzchni, często na nasypach. NOTE Paragraph 00:02:49.014 --> 00:02:50.840 Londyn wciąż się rozrastał, 00:02:50.840 --> 00:02:53.814 a dostęp do metra chciał mieć każdy. 00:02:53.814 --> 00:02:55.255 Pod koniec lat 80. XIX wieku 00:02:55.255 --> 00:02:59.646 miasto z budynkami, kanałami i kablami elektrycznymi 00:02:59.646 --> 00:03:01.905 było za gęsto zabudowane dla metody odkrywkowej. 00:03:01.905 --> 00:03:04.455 Trzeba było opracować nowy system. 00:03:04.455 --> 00:03:07.324 Przy pomocy maszyny Greathead Shield 00:03:07.324 --> 00:03:11.164 grupa 12 robotników mogła przewiercić ziemię 00:03:11.164 --> 00:03:15.075 i wykopać w londyńskiej glinie głębokie podziemne tunele. NOTE Paragraph 00:03:15.075 --> 00:03:19.156 Te nowe linie, zwane rurami, znajdowały się na różnych głębokościach, 00:03:19.156 --> 00:03:23.416 ale zwykle około 25 metrów głębiej niż linie odkrywkowe. 00:03:23.416 --> 00:03:26.436 Dzięki temu ich budowa nie przeszkadzała na powierzchni 00:03:26.436 --> 00:03:29.455 i można było kopać pod budynkami. 00:03:29.455 --> 00:03:32.494 Pierwsza taka linia, City and South London, 00:03:32.494 --> 00:03:36.054 została otwarta w 1890 roku i odniosła taki sukces, 00:03:36.054 --> 00:03:40.143 że w ciągu kolejnych 20 lat zbudowano jeszcze pół tuzina takich linii. 00:03:40.623 --> 00:03:44.755 Nowej technologii użyto nawet, żeby wykopać kilka linii 00:03:44.755 --> 00:03:47.073 pod londyńską Tamizą. NOTE Paragraph 00:03:48.233 --> 00:03:49.804 Na początku XX wieku 00:03:49.804 --> 00:03:50.536 Budapeszt, 00:03:50.536 --> 00:03:51.257 Berlin, 00:03:51.257 --> 00:03:51.965 Paryż 00:03:51.965 --> 00:03:52.865 i Nowy Jork 00:03:52.865 --> 00:03:55.535 miały własne metro. 00:03:55.535 --> 00:03:59.955 Dziś, kiedy ponad 160 miast w 55 krajach 00:03:59.955 --> 00:04:03.055 zwalcza tłok za pomocą podziemnych linii, 00:04:03.055 --> 00:04:06.805 możemy podziękować Charlesowi Pearsonowi i Metropolitan Railway za to, 00:04:06.805 --> 00:04:09.464 że zaczęliśmy w dobrym miejscu.