[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.97,0:00:10.98,Default,,0000,0000,0000,,Vào ngày 26 tháng 7 năm 1943,
Dialogue: 0,0:00:10.98,0:00:14.50,Default,,0000,0000,0000,,Los Angeles bị bao phủ bởi một lớp khí dày\Nlàm khiến mọi người đau mắt,
Dialogue: 0,0:00:14.57,0:00:16.58,Default,,0000,0000,0000,,và che lấp ánh mặt trời.
Dialogue: 0,0:00:16.58,0:00:20.64,Default,,0000,0000,0000,,Những cư dân hoảng loạn tin rằng\Nthành phố đã bị tấn công bởi vũ khí hóa học.
Dialogue: 0,0:00:21.45,0:00:23.91,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng đám mây khí đó\Nkhông phải do chiến tranh.
Dialogue: 0,0:00:23.91,0:00:25.60,Default,,0000,0000,0000,,Nó là "Sương khói".
Dialogue: 0,0:00:25.60,0:00:28.18,Default,,0000,0000,0000,,Một hỗn hợp của khói bụi và sương mù.
Dialogue: 0,0:00:28.18,0:00:31.96,Default,,0000,0000,0000,,Từ "sương khói" ra đời vào đầu thế kỉ 20
Dialogue: 0,0:00:31.96,0:00:34.68,Default,,0000,0000,0000,,để miêu tả đám khí xám dày\Nbao phủ các thành phố
Dialogue: 0,0:00:34.68,0:00:35.68,Default,,0000,0000,0000,,như là Luân Đôn,
Dialogue: 0,0:00:35.68,0:00:36.39,Default,,0000,0000,0000,,Glasgow,
Dialogue: 0,0:00:36.39,0:00:38.69,Default,,0000,0000,0000,,và Edinburgh.
Dialogue: 0,0:00:38.69,0:00:41.02,Default,,0000,0000,0000,,Đám sương khí từ công nghiệp này\Nđược hình thành
Dialogue: 0,0:00:41.02,0:00:44.36,Default,,0000,0000,0000,,khi khói bụi từ than đốt\Ntrong lò sưởi ở nhà và các xí nghiệp
Dialogue: 0,0:00:44.36,0:00:47.12,Default,,0000,0000,0000,,hòa quyện với hơi nước ở trong không khí.
Dialogue: 0,0:00:47.12,0:00:50.29,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng đám sương khí\Ntrong vụ hoảng loạn ở LA lại khác.
Dialogue: 0,0:00:50.29,0:00:53.54,Default,,0000,0000,0000,,Nó có màu vàng và nồng nặc mùi hóa chất.
Dialogue: 0,0:00:53.54,0:00:57.58,Default,,0000,0000,0000,,Vì trong thành phố không đốt nhiều than, \Nnguyên nhân của đám khói vẫn là bí ẩn lớn
Dialogue: 0,0:00:57.58,0:01:02.26,Default,,0000,0000,0000,,cho đến khi nhà hóa học Arie Haagen-Smit \Nphát hiện hai thủ phạm,
Dialogue: 0,0:01:02.26,0:01:05.88,Default,,0000,0000,0000,,các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs)
Dialogue: 0,0:01:05.88,0:01:08.70,Default,,0000,0000,0000,,và khí đinitơ oxít.
Dialogue: 0,0:01:08.70,0:01:11.51,Default,,0000,0000,0000,,VOCs là hỗn hợp các chất dễ dàng bay hơi
Dialogue: 0,0:01:11.51,0:01:13.71,Default,,0000,0000,0000,,và có thể chứa các nguyên tố, như cacbon,
Dialogue: 0,0:01:13.71,0:01:14.74,Default,,0000,0000,0000,,oxi,
Dialogue: 0,0:01:14.74,0:01:15.74,Default,,0000,0000,0000,,hidro,
Dialogue: 0,0:01:15.74,0:01:16.65,Default,,0000,0000,0000,,clo,
Dialogue: 0,0:01:16.65,0:01:18.30,Default,,0000,0000,0000,,và lưu huỳnh.
Dialogue: 0,0:01:18.30,0:01:20.99,Default,,0000,0000,0000,,Một số khí được tổng hợp tự nhiên\Nbởi động - thực vật,
Dialogue: 0,0:01:20.99,0:01:23.12,Default,,0000,0000,0000,,nhưng số khác lại đến\Ntừ các nguồn nhân tạo,
Dialogue: 0,0:01:23.12,0:01:24.13,Default,,0000,0000,0000,,như dung môi,
Dialogue: 0,0:01:24.13,0:01:25.18,Default,,0000,0000,0000,,sơn,
Dialogue: 0,0:01:25.18,0:01:25.98,Default,,0000,0000,0000,,keo dán,
Dialogue: 0,0:01:25.98,0:01:27.68,Default,,0000,0000,0000,,và xăng dầu.
Dialogue: 0,0:01:27.68,0:01:31.42,Default,,0000,0000,0000,,Trong khi đó, quá trình đốt nhiên liệu\Nkhông hoàn toàn trong động cơ xe cộ
Dialogue: 0,0:01:31.42,0:01:34.21,Default,,0000,0000,0000,,thải ra khí đinitơ oxit.
Dialogue: 0,0:01:34.21,0:01:38.04,Default,,0000,0000,0000,,Đó là lý do mà đám khí này có màu vàng.
Dialogue: 0,0:01:38.04,0:01:41.72,Default,,0000,0000,0000,,VOCs và đinitơ oxit phản ứng với ánh nắng,
Dialogue: 0,0:01:41.72,0:01:46.21,Default,,0000,0000,0000,,tạo ra chất ô nhiễm thứ cấp gọi là PANs \Nvà ozon tầng đối lưu,
Dialogue: 0,0:01:46.21,0:01:49.13,Default,,0000,0000,0000,,hay ozon dưới mặt đất.
Dialogue: 0,0:01:49.13,0:01:53.92,Default,,0000,0000,0000,,PANs và ozon làm mắt khó chịu \Nvà hủy hoại chức năng phổi.
Dialogue: 0,0:01:53.92,0:01:57.02,Default,,0000,0000,0000,,Đây là hai nhân tố hóa học chính \Ntrong sương khói quang hóa,
Dialogue: 0,0:01:57.02,0:02:00.07,Default,,0000,0000,0000,,đó là thứ đã gây ra phiền nhiễu ở LA.
Dialogue: 0,0:02:00.07,0:02:03.99,Default,,0000,0000,0000,,Vậy tại sao sương khói chỉ ảnh hưởng\Ntới một số thành phố nhất định?
Dialogue: 0,0:02:03.99,0:02:06.97,Default,,0000,0000,0000,,Sương khói do công nghiệp và quang hóa\Nlà các nhân tố nhân tạo,
Dialogue: 0,0:02:06.97,0:02:10.57,Default,,0000,0000,0000,,kết hợp với thời tiết địa phương\Nvà vị trí địa lý.
Dialogue: 0,0:02:10.98,0:02:15.90,Default,,0000,0000,0000,,Độ ẩm cao ở Luân Đôn biến nó thành\Nnơi hoàn hảo cho sương khói công nghiệp.
Dialogue: 0,0:02:15.90,0:02:19.40,Default,,0000,0000,0000,,Khói bụi quang hóa xuất hiện nhiều nhất\Nở những khu đô thị lặng gió,
Dialogue: 0,0:02:19.42,0:02:21.45,Default,,0000,0000,0000,,khô, ấm áp và nhiều nắng.
Dialogue: 0,0:02:22.38,0:02:25.93,Default,,0000,0000,0000,,Bức xạ cực tím từ mặt trời \Ncung cấp năng lượng cần thiết
Dialogue: 0,0:02:25.93,0:02:30.08,Default,,0000,0000,0000,,để phân hủy các phân tử góp phần \Ntạo nên sương khói.
Dialogue: 0,0:02:30.08,0:02:32.74,Default,,0000,0000,0000,,Các thành phố có núi bao quanh, như LA,
Dialogue: 0,0:02:32.74,0:02:35.04,Default,,0000,0000,0000,,hoặc nằm trên khu vực lòng chảo,\Nnhư Bắc Kinh,
Dialogue: 0,0:02:35.04,0:02:40.45,Default,,0000,0000,0000,,đặc biệt xuất hiện nhiều sương khói\Ndo không có cách nào để chúng tiêu tan.
Dialogue: 0,0:02:40.45,0:02:44.64,Default,,0000,0000,0000,,Chuyện này một phần do hiện tượng\Nđược gọi sự nghịch nhiệt,
Dialogue: 0,0:02:44.64,0:02:47.89,Default,,0000,0000,0000,,khi đó, thay vì khí nóng\Nliên tiếp nổi lên trên,
Dialogue: 0,0:02:47.89,0:02:52.02,Default,,0000,0000,0000,,một tầng khí ô nhiễm bị kẹt lại\Nở bề mặt Trái Đất
Dialogue: 0,0:02:52.02,0:02:55.14,Default,,0000,0000,0000,,do một tầng khí ấm hơn bên trên.
Dialogue: 0,0:02:55.14,0:02:57.96,Default,,0000,0000,0000,,Sương khói không chỉ gây đau mắt.
Dialogue: 0,0:02:57.96,0:03:00.19,Default,,0000,0000,0000,,Hai loại sương khói\Nđều gây khó chịu cho mắt,
Dialogue: 0,0:03:00.19,0:03:00.96,Default,,0000,0000,0000,,mũi,
Dialogue: 0,0:03:00.96,0:03:01.82,Default,,0000,0000,0000,,và họng,
Dialogue: 0,0:03:01.82,0:03:04.82,Default,,0000,0000,0000,,làm bệnh hen suyễn\Nvà tràn khí phổi trầm trọng hơn,
Dialogue: 0,0:03:04.82,0:03:08.76,Default,,0000,0000,0000,,và tăng nguy cơ các bệnh\Nvề đường hô hấp như viêm phế quản.
Dialogue: 0,0:03:09.30,0:03:12.84,Default,,0000,0000,0000,,Sương khói đặc biệt nguy hiểm\Nvới trẻ nhỏ và người già,
Dialogue: 0,0:03:12.84,0:03:16.06,Default,,0000,0000,0000,,phụ nữ mang thai bị phơi nhiễm\Ncó thể sinh con nhẹ cân
Dialogue: 0,0:03:16.06,0:03:18.62,Default,,0000,0000,0000,,và mang các khuyết tật bẩm sinh.
Dialogue: 0,0:03:18.62,0:03:21.36,Default,,0000,0000,0000,,Chất gây ô nhiễm thứ phát\Ntrong khói bụi quang hóa
Dialogue: 0,0:03:21.36,0:03:24.68,Default,,0000,0000,0000,,có thể hủy hoại, gây suy yếu hoa màu\Nvà giảm năng suất,
Dialogue: 0,0:03:24.76,0:03:27.82,Default,,0000,0000,0000,,làm cho chúng dễ nhiễm sâu bệnh hơn.
Dialogue: 0,0:03:27.82,0:03:32.69,Default,,0000,0000,0000,,Sau hàng thập kỷ, sương khói vẫn được coi\Nnhư cái giá tất yếu của văn minh.
Dialogue: 0,0:03:32.69,0:03:36.63,Default,,0000,0000,0000,,Người dân Luân Đôn đã quen\Nvới loại "sương mù đậu súp" nổi tiếng
Dialogue: 0,0:03:36.63,0:03:39.65,Default,,0000,0000,0000,,quét qua mọi nẻo đường cho đến năm 1952,
Dialogue: 0,0:03:39.65,0:03:44.70,Default,,0000,0000,0000,,khi trận sương khói lớn làm tê liệt\Ngiao thông của thành phố trong nhiều ngày,
Dialogue: 0,0:03:44.70,0:03:48.71,Default,,0000,0000,0000,,và khiến hơn 4000 người chết\Nvì bệnh hô hấp.
Dialogue: 0,0:03:48.71,0:03:52.39,Default,,0000,0000,0000,,Kết quả là, đạo luật\NKhông khí Sạch năm 1956
Dialogue: 0,0:03:52.39,0:03:55.59,Default,,0000,0000,0000,,đã cấm đốt than tại mốt số khu vực\Nnhất định trong thành phố,
Dialogue: 0,0:03:55.59,0:03:58.55,Default,,0000,0000,0000,,dẫn đến sự giảm thiểu\Nlượng lớn sương khói.
Dialogue: 0,0:03:58.55,0:04:02.85,Default,,0000,0000,0000,,Tương tự, những điều luật\Nvề hàm lượng khí thải xe cộ và khí ga ở Mỹ
Dialogue: 0,0:04:02.85,0:04:07.84,Default,,0000,0000,0000,,đã giúp giảm nồng độ chất dễ bay hơi\Nvà nồng độ sương khói trong không khí.
Dialogue: 0,0:04:07.84,0:04:11.54,Default,,0000,0000,0000,,Sương khói vẫn là\Nmột vấn đề lớn trên thế giới.
Dialogue: 0,0:04:11.54,0:04:14.97,Default,,0000,0000,0000,,Trung Quốc và Ba Lan, những nước\Nsử dụng nhiều năng lượng từ than,
Dialogue: 0,0:04:14.97,0:04:18.18,Default,,0000,0000,0000,,đều có nồng độ sương khói công nghiệp cao.
Dialogue: 0,0:04:18.18,0:04:21.50,Default,,0000,0000,0000,,Sương khói quang hóa\Nvà các phần tử từ khí thải xe cộ
Dialogue: 0,0:04:21.50,0:04:23.99,Default,,0000,0000,0000,,ảnh hưởng tới nhiều thành phố\Nđang phát triển nhanh,
Dialogue: 0,0:04:23.99,0:04:26.36,Default,,0000,0000,0000,,từ Mexico và Santiago
Dialogue: 0,0:04:26.36,0:04:29.34,Default,,0000,0000,0000,,đến New Delhi và Tehran.
Dialogue: 0,0:04:29.34,0:04:32.13,Default,,0000,0000,0000,,Các chính phủ đã đề xuất\Nnhiều cách giải quyết,
Dialogue: 0,0:04:32.13,0:04:36.78,Default,,0000,0000,0000,,như cấm xe cộ đi lại\Ntại một thời điểm xác định trong ngày.
Dialogue: 0,0:04:36.78,0:04:40.27,Default,,0000,0000,0000,,Vì hơn nửa dân số thế giới\Nđổ xô đến thành phố để sinh sống,
Dialogue: 0,0:04:40.27,0:04:44.27,Default,,0000,0000,0000,,chuyển đổi sang các phương tiện công cộng\Nvà loại bỏ nhiên liệu hóa thạch
Dialogue: 0,0:04:44.27,0:04:46.80,Default,,0000,0000,0000,,có thể giúp chúng ta thở dễ dàng hơn.