WEBVTT

00:00:09.450 --> 00:00:12.217
Ultraviyole güneş ışığı
cildimize çarptığında

00:00:12.217 --> 00:00:14.890
hepimizi farklı şekillerde etkiler.

00:00:14.890 --> 00:00:16.465
Deri rengine bağlı olarak

00:00:16.465 --> 00:00:20.585
bazılarını pancar kırmızısına dönüştürmek
için dakikalar yeterliyken

00:00:20.585 --> 00:00:24.935
bazılarında en küçük bir değişikliği
görmek için saatler gerekir.

00:00:24.985 --> 00:00:26.985
Peki bu değişiklikten ne sorumlu

00:00:26.985 --> 00:00:31.331
ve derimiz nasıl bu kadar
farklı renkler aldı?

NOTE Paragraph

00:00:31.441 --> 00:00:32.976
Rengi ne olursa olsun, 


00:00:32.976 --> 00:00:38.323
derimiz, insan korkusuzluğu ve uyum
yeteneğinin destansı hikayesini anlatır.

00:00:38.323 --> 00:00:42.922
Değişken renkleri de tabiatın
işleyişi seyrinde ortaya çıkar.

00:00:42.922 --> 00:00:44.944
Hepsi melanin çevresinde gelişir,

00:00:44.944 --> 00:00:47.944
deri ve saçımıza renk veren pigment.

00:00:47.944 --> 00:00:51.212
Bu bileşen melanosit denilen
deri hücrelerinden gelir


00:00:51.212 --> 00:00:53.445
ve iki temel form alır.

00:00:53.445 --> 00:00:57.507
Ömelanin kahverengi ton yelpazesindeki
cilt renklerini ve yanı sıra

00:00:57.507 --> 00:01:00.823
siyah, kahverengi, sarı saç renklerini
meydana getirir;

00:01:00.823 --> 00:01:06.000
feomelaninse, çillerin kızılımsı kahvesi
ve kızıl saça rengini verir.

00:01:06.000 --> 00:01:08.518
Ama insanlar her zaman böyle değildi.

00:01:08.518 --> 00:01:10.020
Değişken cilt tonlarımız,


00:01:10.020 --> 00:01:14.050
Güneş'in yol açtığı
evrimsel bir süreçte oluştu.

00:01:14.093 --> 00:01:19.523
Herşey 50.000 yıl önce
atalarımızın Afrika'dan kuzeye,

00:01:19.556 --> 00:01:22.356
Avrupa ve Asya'ya göç etmesiyle başladı.

NOTE Paragraph

00:01:22.356 --> 00:01:27.494
Bu antik insanlar Ekvator ve
Oğlak Dönencesi arasındaki

00:01:27.494 --> 00:01:31.114
Güneş'in ultraviyole ışınlarına
doymuş bölgede yaşıyordu.

00:01:31.124 --> 00:01:34.552
Derimiz ultraviyole ışınlara
uzun süreler maruz kaldığında

00:01:34.552 --> 00:01:38.258
bu ışınlar hücrelerimizdeki DNA'ya 
zarar verir

00:01:38.287 --> 00:01:40.634
ve derimiz yanmaya başlar.

00:01:40.634 --> 00:01:42.342
Bu hasar yeterince şiddetli olursa


00:01:42.342 --> 00:01:44.980
hücrelerdeki mutasyonlar "melanom"a

00:01:44.980 --> 00:01:49.687
-derinin melanositlerinde oluşan
ölümcül bir kanser türüne- yol açabilir.

NOTE Paragraph

00:01:49.687 --> 00:01:53.901
50.000 yıl önce bugün bildiğimiz şekliyle
güneş koruyucular yoktu.

00:01:53.901 --> 00:01:58.179
Peki atalarımız ultraviyole ışınların 
bu saldırısıyla nasıl başa çıktı?

00:01:58.179 --> 00:02:01.749
Hayatta kalmalarının anahtarı 
kendi güneş koruyucularında yatıyordu.

00:02:01.749 --> 00:02:05.166
Yani, deri altında üretilen melaninde.

NOTE Paragraph

00:02:05.166 --> 00:02:07.613
Derimizdeki melanin tipi ve miktarı

00:02:07.613 --> 00:02:11.637
güneşten ne kadar korunacağımızı belirler.

00:02:11.637 --> 00:02:15.373
Bu da güneş ışığı cilde çarptığında
derinin verdiği cevaba bağlıdır.

00:02:15.373 --> 00:02:17.334
Derimiz ultraviyole ışığa
maruz kaldığında

00:02:17.334 --> 00:02:21.120
bu, rodopsin adlı ışığa duyarlı
özel reseptörleri tetikler.

00:02:21.120 --> 00:02:25.637
Bunlar hücreleri hasardan koruyan melanin
üretimini uyarır.

00:02:25.637 --> 00:02:30.598
Açık tenli insanlarda bu ekstra melanin
cildi koyulaştırır ve bronzluk sağlar.

NOTE Paragraph

00:02:30.598 --> 00:02:33.264
Kuşaklar boyunca

00:02:33.264 --> 00:02:36.643
Afrika'nın güneşe doymuş enlemlerinde 
yaşayan insanlar,

00:02:36.643 --> 00:02:39.909
daha yüksek bir melanin üretim eşiği 


00:02:39.909 --> 00:02:41.917
ve daha fazla ömelanin kazandılar.

00:02:41.917 --> 00:02:44.592
Bu da ciltlerine daha koyu bir renk verdi.

00:02:44.592 --> 00:02:48.064
Bu içten gelen güneş kalkanı onların
melanomdan korunmasına yardım etti,

00:02:48.064 --> 00:02:50.388
muhtemelen onları evrimsel olarak
daha uygun ve

00:02:50.388 --> 00:02:56.007
bu yararlı özelliği gelecek nesillere
aktarmaya daha elverişli hale getirdi.

NOTE Paragraph

00:02:56.017 --> 00:03:00.057
Ama çok geçmeden güneşe uyum sağlamış
atalarımızdan bazıları kuzeye doğru,

00:03:00.057 --> 00:03:02.098
tropikal bölge dışına,

00:03:02.098 --> 00:03:04.678
Dünya'nın dört bir yanına göç ettiler.

00:03:04.678 --> 00:03:08.316
Daha kuzeye gittikçe daha az
dik gelen güneş ışığı gördüler.

00:03:08.316 --> 00:03:12.211
Bu da bir soruna yol açtı. Çünkü
ultraviyole ışık cilde zarar verebilse de

00:03:12.211 --> 00:03:15.169
aynı zamanda önemli bir faydası da
vardır.

00:03:15.179 --> 00:03:18.227
Ultraviyole vücudumuzun D vitamini
üretmesine yardımcı olur.

00:03:18.227 --> 00:03:22.421
Bu vitamin kemikleri güçlendirir ve
yaşamsal mineralleri emmemizi sağlar.

00:03:22.441 --> 00:03:26.384
Kalsiyum, demir, magnezyum,
fosfat ve çinko gibi

00:03:26.384 --> 00:03:29.604
D vitamini olmadan, insanlar
ciddi yorgunluk ve

00:03:29.604 --> 00:03:33.753
güçsüzleşmiş kemiklerle seyreden
rikets adlı bir durum yaşar.

NOTE Paragraph

00:03:33.753 --> 00:03:37.706
Koyu cildi, zaten az olan
güneş ışığını da engelleyen insanlar için

00:03:37.706 --> 00:03:41.967
D vitamini eksikliği, kuzeyde
ciddi bir tehlike oluştururdu.

00:03:41.967 --> 00:03:44.836
Ama bu insanlardan bazıları
daha az melanin üretmeyi başardı.

00:03:44.836 --> 00:03:49.422
Bu insanlar melanom olmayacak kadar
az miktarda ışığa maruz kaldılar

00:03:49.422 --> 00:03:53.227
ve daha açık renkli ciltleri
ultraviyole ışığı daha iyi absorbe etti.

00:03:53.227 --> 00:03:55.318
Böylelikle D vitamininden
yararlanabildiler,

00:03:55.318 --> 00:03:56.666
güçlü kemikler geliştirdiler

00:03:56.666 --> 00:04:00.657
ve sağlıklı döller üretecek kadar
iyi şekilde hayatta kaldılar.

00:04:00.657 --> 00:04:02.715
Kuşaklar boyu seçilimle birlikte,

00:04:02.715 --> 00:04:06.327
bu bölgelerdeki deri rengi
aşamalı olarak açıldı.

NOTE Paragraph

00:04:06.777 --> 00:04:09.509
Atalarımızın uyum yeteneğinin
bir sonucu olarak,

00:04:09.509 --> 00:04:13.898
bugün gezegenimiz geniş yelpazede
deri rengine sahip insanlarla dolu.

00:04:13.898 --> 00:04:19.165
Tipik olarak koyu, ömelanin zengin cilt
Ekvator çevresinde sıcak, güneşli kuşakta

00:04:19.165 --> 00:04:23.869
ve açık, feomelanin zengin cilt tonları
ekvatordan dışarı yayıldıkça

00:04:23.869 --> 00:04:26.281
ve güneş ışığı azaldıkça oluşmakta.

NOTE Paragraph

00:04:26.281 --> 00:04:29.431
Bu yüzden, deri rengi
uyumsal bir özellikten biraz daha fazlası,

00:04:29.431 --> 00:04:32.701
Güneş çevresinde dolanan bir
kaya parçasında yaşayan bizler için

00:04:32.701 --> 00:04:34.196
Derimiz ışığı absorbe edebilir;

00:04:34.196 --> 00:04:37.146
ama hiçbir şekilde karakteri yansıtmaz.