WEBVTT

00:00:09.445 --> 00:00:12.117
Մեր մաշկին բախվելիս
ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները

00:00:12.117 --> 00:00:14.940
մեզանից յուրաքանչյուրի վրա 
տարբեր ազդեցություն են ունենում:

00:00:14.940 --> 00:00:18.185
Կախված մաշկի գույնից՝ մեկը
կարող է մի քանի րոպեում կարմրել

00:00:18.185 --> 00:00:24.783
մեկ ուրիշի դեպքում էլ ժամեր կպահանջվեն 
ամենաաննշան փոփոխության համար:

00:00:24.783 --> 00:00:27.041
Այսպիսով, ո՞րն է այս 
տարբերությունների պատճառը,

00:00:27.041 --> 00:00:31.721
և ինչպե՞ս է մեր մաշկը ընդունում
այսքան տարբեր երանգներ:

NOTE Paragraph

00:00:31.721 --> 00:00:33.326
Անկախ գույնից,մեր մաշկը պատմում է

00:00:33.336 --> 00:00:38.323
մի ավանդություն մարդկային խիզախության 
և հարմարվելու կարողության մասին՝

00:00:38.323 --> 00:00:42.922
բացահայտելով դրա՝ կենսաբանական 
երևույթ լինելու տարբերակը:

00:00:42.922 --> 00:00:44.634
Այս ամենի հիմքում մելանինն է,

00:00:44.634 --> 00:00:47.244
մի գունանյութ, որը մաշկին 
և մազերին գույն է հաղորդում:

00:00:47.944 --> 00:00:51.412
Այս տարրը գոյանում է մաշկի բջիջներում 
առկա. այսպես կոչված, մելանոցիտներից

00:00:51.412 --> 00:00:53.487
և հանդիպում է երկու 
հիմնական ձևով:

00:00:53.487 --> 00:00:57.637
Մեկը էումելանինն է, 
որը մաշկին դարչնագույն,

00:00:57.637 --> 00:01:00.823
սև, մոխրագույն և բաց երանգներ է հաղորդում,

00:01:00.823 --> 00:01:06.000
իսկ ֆեոմելանինը առաջացնում է
կարմրավուն պեպեններ և կարմիր մազեր:

00:01:06.000 --> 00:01:08.518
Սակայն մարդիկ միշտ չէ, 
որ այդպիսին են եղել:

00:01:08.518 --> 00:01:12.310
Մեր մաշկի տարբեր երանգները ձևավորվել 
են էվոլյուցիոն գործընթացի արդյունքում՝

00:01:12.310 --> 00:01:14.435
արևի ազդեցությամբ:

00:01:14.435 --> 00:01:19.556
Այս ամենը սկսվել է 50․000 տարի առաջ, 
երբ մեր նախնիները Աֆրիկայից գաղթեցին

00:01:19.556 --> 00:01:22.356
դեպի հյուսիս՝ Եվրոպա և Ասիա:

NOTE Paragraph

00:01:22.356 --> 00:01:27.524
Այս նախամարդիկ ապրում էին Հասարակածի և 
Այծեղջյուրի արևադարձի միջև՝

00:01:27.544 --> 00:01:31.392
արևի ուլտրամանուշակագույն 
ճառագայթներով հագեցած տարածաշրջանում։

00:01:31.392 --> 00:01:34.898
Երբ մաշկը երկար ժամանակ ենթարկվում է 
ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների

00:01:34.908 --> 00:01:38.287
ազդեցությանը,այդ լույսը 
վնասում է մեր բջիջների մեջ առկա ԴՆԹ-ն

00:01:38.287 --> 00:01:40.634
և մաշկն սկսում է այրվել։

00:01:40.634 --> 00:01:42.342
Եթե այդ վնասը մեծ է,

00:01:42.342 --> 00:01:45.040
բջիջների փոփոխությունները 
կարող են հանգեցնել մելանոմայի՝

00:01:45.040 --> 00:01:49.687
մահացու քաղցկեղի,
որը ձևավորվում է մաշկի մելանոիդների մեջ։

NOTE Paragraph

00:01:49.687 --> 00:01:53.901
Մեզ հայտնի արևապաշտպան վահանակը 
50․000 տարի առաջ գոյություն չի ունեցել։

00:01:53.901 --> 00:01:57.199
Ուրեմն, ինչպե՞ս էին մեր 
նախնիները հաղթահարում

00:01:57.199 --> 00:01:59.719
այս ուլտրամանուշակագույն
ճառագայթների ներգործությունը։

00:01:59.719 --> 00:02:01.669
Կենդանի մնալու բանալին

00:02:01.669 --> 00:02:05.166
սեփական մաշկի տակ արտադրված
արևապաշտպան նյութը՝ մելանինն է։

NOTE Paragraph

00:02:05.166 --> 00:02:07.903
Ձեր մաշկի մեջ մելանինի տեսակով 
և քանակով է պայմանավորված,

00:02:07.903 --> 00:02:11.637
թե որքանով եք պաշտպանված արևից։

00:02:11.637 --> 00:02:15.373
Դա գալիս է մաշկի հակազդեցությունից, 
քանի որ արևի ճառագայթը բախվում է մաշկին:

NOTE Paragraph

00:02:15.373 --> 00:02:16.703
Երբ մաշկը ենթարկվում է արևի

00:02:16.703 --> 00:02:18.764
ուլտրամանուշակագույն լույսի
ներգործությանը,

00:02:18.764 --> 00:02:22.520
այն գործի է դնում հատուկ լուսային զգայուն 
ընկալիչները, այսպես կոչված ռոդոպսինը,

00:02:22.520 --> 00:02:25.907
որը խթանում է մելանինի արտադրությունը 
և բջիջները պաշտպանում վնասվելուց։

00:02:25.907 --> 00:02:29.598
Բաց մաշկ ունեցող մարդկանց դեպքում
լրացուցիչ մելանինը մգեցնում է մաշկը և

00:02:29.598 --> 00:02:30.648
առաջացնում արևայրուք։

NOTE Paragraph

00:02:30.648 --> 00:02:33.274
Սերնդեսերունդ

00:02:33.274 --> 00:02:36.643
Աֆրիկայի՝ արևով հագեցած լայնություններում
ապրող մարդիկ

00:02:36.643 --> 00:02:39.959
հարմարվել են մելանինի 
ավելի բարձր արտադրությանը

00:02:39.959 --> 00:02:41.917
և ավելի շատ էումելանինի առկայությանը,

00:02:41.917 --> 00:02:44.592
որը մաշկին հաղորդում է ավելի մուգ երանգ։

00:02:44.592 --> 00:02:48.156
Այս ներկառուցված արևապաշտպան վահանը 
օգնում է նրանց՝ պաշտպանվել մելանոմայից,

00:02:48.156 --> 00:02:51.058
ըստ երևույթին, նրանց դարձնելով
էվոլյուցիոն տեսանկյունից կայուն

00:02:51.058 --> 00:02:55.117
և ընդունակ՝ այս օգտակար հատկությունը
նոր սերունդներին փոխանցելու առումով։

NOTE Paragraph

00:02:55.127 --> 00:03:00.137
Սակայն շուտով, արևին հարմարված մեր
նախնիներից ոմանք արևադարձային գոտուց

00:03:00.137 --> 00:03:01.718
տեղափոխվեցին հյուսիս՝

00:03:01.718 --> 00:03:04.658
տարածվելով աշխարհով մեկ:

00:03:04.658 --> 00:03:07.336
Որքան ավելի հյուսիս էին բարձրանում,
այնքան ավելի քիչ էին

00:03:07.336 --> 00:03:08.526
արևի ուղիղ ճառագայթները։

00:03:08.526 --> 00:03:12.481
Սա խնդիր էր, որովհետև ուլտրամանուշակագույն
ճառագայթները թեպետ կարող են վնասել մաշկը,

00:03:12.481 --> 00:03:15.269
բայց միաժամանակ ունեն
կարևոր օգտակար հատկություն:

00:03:15.269 --> 00:03:19.037
Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները օգնում
են մեր մարմիններին՝ արտադրել վիտամին D՝

00:03:19.037 --> 00:03:22.801
տարր, որը ամրացնում է ոսկորները և թույլ
տալիս մեզ՝ կլանել կենսական հանքանյութեր,

00:03:22.801 --> 00:03:26.374
ինչպիսիք են՝ կալցիումը, երկաթը, 
մագնեզիումը, ֆոսֆատը և ցինկը։

00:03:26.384 --> 00:03:30.514
Առանց այդ տարրի մարդիկ լուրջ հոգնածություն
են զգում և ոսկորները թուլանում են,

00:03:30.534 --> 00:03:33.783
ինչն էլ կարող է հանգեցնել
ռախիտ հիվանդության:

NOTE Paragraph

00:03:33.783 --> 00:03:37.706
Վիտամին D-ի անբավարարությունը լուրջ
սպառնալիք կարող է լինել հյուսիսում

00:03:37.706 --> 00:03:42.056
ապրող թուխ մարդկանց համար,
որոնց մաշկը չի կլանում արևի լույսը:

00:03:42.057 --> 00:03:44.656
Սակայն եղել են նաև մելանինի 
քիչ արտադրության դեպքեր։

00:03:44.656 --> 00:03:48.232
Նրանք ենթարկվում էին լույսի բավականաչափ
փոքր քանակի ներգործության,

00:03:48.232 --> 00:03:50.432
ինչի պայմաններում մելանոմայի 
ռիսկը նվազում էր,

00:03:50.432 --> 00:03:54.007
իսկ նրանց բաց մաշկը ավելի լավ էր 
կլանում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները։

00:03:54.007 --> 00:03:55.828
Այսպիսով, նրանք օգտվեցին վիտամին D-ից,

00:03:55.828 --> 00:03:57.316
որը ամրացնում էր նրանց ոսկորներ

00:03:57.316 --> 00:04:00.647
և բավարար էր՝ առողջ 
սերունդ ունենալու համար:

00:04:00.657 --> 00:04:02.715
Այդ շրջաններում բնական ընտրության

00:04:02.715 --> 00:04:05.997
արդյունքում մաշկի գույնը 
աստիճանաբար ավելի բաց դարձավ:

NOTE Paragraph

00:04:05.997 --> 00:04:09.509
Մեր նախնիների հարմարվողականության
արդյունքում

00:04:09.509 --> 00:04:13.828
այսօր մոլորակը լի է մարդկանցով, 
որոնք ունեն մաշկի մեծ գունապնակ.

00:04:13.828 --> 00:04:19.245
սովորաբար ավելի մուգ, էումելանինով հարուստ
հասարակածի ավելի տաք, արևոտ շրջաններում

00:04:19.245 --> 00:04:23.869
և համեմատաբար ավելի բաց, ֆեոմելանինով
հարուստ մաշկի երանգներ՝ զով շրջաններում,

00:04:23.869 --> 00:04:26.211
քանի որ արևի ճառագայթները 
այնտեղ ավելի թույլ են:

NOTE Paragraph

00:04:26.211 --> 00:04:30.461
Ուստի, մաշկի գույնը ավելին է,
քան հարմարվողականություն՝

00:04:30.461 --> 00:04:32.811
արևի շուրջը պտտվող 
ժայռաբեկորի վրա ապրելու համար:

00:04:32.811 --> 00:04:34.296
Մաշկը կլանում է լույսը,

00:04:34.296 --> 00:04:37.116
սակայն մի բան հաստատ է՝ 
այն չի արտացոլում մարդու էությունը: