WEBVTT

00:00:01.274 --> 00:00:06.690
Cila do te jete e ardhmja e te mesuarit?

NOTE Paragraph

00:00:06.690 --> 00:00:08.970
Une e kam nje plan,

00:00:08.970 --> 00:00:12.050
por ne menyre qe t'jua them,

00:00:12.050 --> 00:00:15.020
me duhet t'ju tregoj nje histori te vogel,

00:00:15.020 --> 00:00:17.866
e cila jep pak a shume idene se per cfare behet fjale.

NOTE Paragraph

00:00:17.866 --> 00:00:19.653
U perpoqa te kuptoj,

00:00:19.653 --> 00:00:23.060
nga vjen menyra e te mesuarit neper shkolla,

00:00:23.060 --> 00:00:25.330
nga e ka prejardhjen.

00:00:25.330 --> 00:00:27.762
Dhe mund te shikosh shume larg ne te shkuaren,

00:00:27.762 --> 00:00:31.575
por nese shikon te mesuarin ne ditet e sotme,

00:00:31.575 --> 00:00:35.277
eshte mjaft e thjeshte te kuptosh se nga vjen.

00:00:35.277 --> 00:00:39.225
Erdhi nga periudha e 300 viteve me pare,

00:00:39.225 --> 00:00:41.442
dhe nga e fundit

00:00:41.442 --> 00:00:44.410
dhe me e madhja e perandorive ne kete planet. [Perandoria Britanike]

00:00:44.410 --> 00:00:46.755
Imagjinoni te drejtoni shfaqjen,

00:00:46.755 --> 00:00:49.163
ose gjithe planetin,

00:00:49.163 --> 00:00:52.987
pa kompjutera, pa telefona,

00:00:52.987 --> 00:00:57.119
me te dhena te shkruara ne copa letrash,

00:00:57.119 --> 00:01:00.669
dhe te udhetoni me anije.

00:01:00.669 --> 00:01:02.823
Por Viktorianet ne fakt e kane bere.

00:01:02.823 --> 00:01:05.991
Ajo cka bene ishte e mrekullueshme.

00:01:05.991 --> 00:01:09.303
Ato krijuan nje kompjuter global

00:01:09.303 --> 00:01:12.359
te perbere nga njerez.

00:01:12.359 --> 00:01:14.152
Eshte akoma i pranishem edhe sot.

00:01:14.152 --> 00:01:20.131
Quhet makineria administrative burokratike.

00:01:20.131 --> 00:01:23.458
Ne menyre qe kjo makineri te punoje,

00:01:23.458 --> 00:01:26.659
duhen shume njerez.

00:01:26.659 --> 00:01:31.018
Ata bene nje tjeter makineri per te prodhuar keta njerez:

00:01:31.018 --> 00:01:33.914
shkollen.

00:01:33.914 --> 00:01:36.691
Shkollat do te krijonin njerezit

00:01:36.691 --> 00:01:40.540
te cilet me pas do te beheshin pjese te

00:01:40.540 --> 00:01:43.925
makinerise administrative burokratike.

00:01:43.925 --> 00:01:48.315
Ata duhet te jene njesoj me njera-tjetrein.

00:01:48.315 --> 00:01:50.472
Ata duhet te dine 3 gjera:

00:01:50.472 --> 00:01:53.512
Bukurshkrim, sepse te dhenat shkruhen me dore;

00:01:53.512 --> 00:01:55.667
duhet te jene te afte te lexojne;

00:01:55.667 --> 00:01:57.946
dhe duhet te jene te afte te kryejne shumezim,

00:01:57.946 --> 00:02:01.609
pjesetim, mbledhje dhe zbritje me mend.

00:02:01.609 --> 00:02:05.136
Duhet te jene aq identike sa te marresh njerin nga Zelanda e Re

00:02:05.136 --> 00:02:07.471
dhe ta cosh ne Kanada

00:02:07.471 --> 00:02:11.552
dhe ai do te funksionoje menjehere.

00:02:11.552 --> 00:02:14.421
Viktorianet ishin inxhiniere te medhenj.

00:02:14.421 --> 00:02:17.910
Ata krijuan nje sistem qe ishte aq i fuqishem

00:02:17.910 --> 00:02:20.365
sa eshte ende i pranishem edhe sot,

00:02:20.365 --> 00:02:24.341
duke prodhuar vazhdimisht njerez identike

00:02:24.341 --> 00:02:29.157
per nje makineri qe nuk ekziston me.

00:02:29.157 --> 00:02:32.085
Perandoria nuk eshte me,

00:02:32.085 --> 00:02:34.989
keshtu qe cfare do te bejme ne me ate dizajn

00:02:34.989 --> 00:02:37.358
qe prodhon keta njerez identike,

00:02:37.358 --> 00:02:40.261
dhe cfare do te bejme me pas

00:02:40.261 --> 00:02:44.181
nese do ta perdorim ndonjehere per dicka tjeter?

NOTE Paragraph

00:02:44.181 --> 00:02:45.871
["Shkollat qe njohim ne jane te vjeteruara."]

NOTE Paragraph

00:02:45.871 --> 00:02:47.763
Pra ky eshte nje koment mjaft i forte.

00:02:47.763 --> 00:02:51.557
Thashe se shkollat qe ne njohim tani, jane te vjeteruara.

00:02:51.557 --> 00:02:53.291
Nuk po them se jane te prishura.

00:02:53.291 --> 00:02:56.288
Eshte shume ne mode te thuash se sistemi edukativ eshte prishur.

00:02:56.288 --> 00:02:59.939
Nuk eshte i prishur. Eshte i konstruktuar mrekullisht.

00:02:59.939 --> 00:03:06.165
Vetem se nuk na duhet me. Eshte i vjeteruar.

00:03:06.165 --> 00:03:08.572
Cilat jane llojet e puneve qe kemi sot?

00:03:08.572 --> 00:03:10.706
Epo, nepunesit jane kompjuterat.

00:03:10.706 --> 00:03:13.237
Gjenden me mijera ne cdo zyre.

00:03:13.237 --> 00:03:16.442
Dhe kemi njerez te cilet udhezojne ata kompjutera

00:03:16.442 --> 00:03:18.919
te bejne punet e zyrave te tyre.

00:03:18.919 --> 00:03:22.183
Ata njerez nuk kane nevoje te kene nje shkrim te bukur.

00:03:22.183 --> 00:03:25.215
Nuk kane nevoje te jene te afte te shumezojne numra me mend.

00:03:25.215 --> 00:03:27.487
Kane nevoje te jene te afte te lexojne.

00:03:27.487 --> 00:03:31.637
Ne fakt, kane nevoje te jene te afte te lexojne me mprehtesi.

NOTE Paragraph

00:03:31.637 --> 00:03:34.744
Epo, kjo eshte tani per tani, por ne nuk e dime

00:03:34.744 --> 00:03:37.303
se si do te jene punet e te ardhmes.

00:03:37.303 --> 00:03:39.947
Dime se njerezit do te punojne kudo qe te duan,

00:03:39.947 --> 00:03:43.145
kurdo qe te duan, ne cilen menyre te duan.

00:03:43.145 --> 00:03:47.333
Si do t'i pergatise shkolla e tanishme

00:03:47.333 --> 00:03:49.876
per ate bote?

NOTE Paragraph

00:03:49.876 --> 00:03:54.924
Epo, une u ndesha me kete gje krejt rastesisht.

00:03:54.924 --> 00:03:57.556
Dikur u mesoja njerezve si te perdornin programe kompjuterash

00:03:57.556 --> 00:04:00.020
ne New Delhi, para 14 vjetesh.

00:04:00.020 --> 00:04:03.777
Dhe ngjitur me vendin ku une punoja, ishte nje lagje e varfer.

00:04:03.777 --> 00:04:06.364
Dhe une mendoja,"Si dreqin do te mesojne ndonjehere ata femije

00:04:06.364 --> 00:04:08.884
te perdorin programe kompjuterash?

00:04:08.884 --> 00:04:11.964
Apo nuk duhet te mesojne?"

00:04:11.964 --> 00:04:14.581
Ne te njejten kohe, ne kishim shume prinder,

00:04:14.581 --> 00:04:17.012
njerez te pasur, te cilet kishin kompjutera,

00:04:17.012 --> 00:04:20.143
dhe te cilet me thonin,"E dini, im bir,

00:04:20.143 --> 00:04:22.332
mendoj se ka dhunti,

00:04:22.332 --> 00:04:25.206
sepse ben gjera te mrekullueshme me kompjuterat.

00:04:25.206 --> 00:04:29.182
Dhe vajza ime--oh, patjeter eshte super-inteligjente."

00:04:29.182 --> 00:04:31.290
Dhe keshtu vazhdimisht. Keshtu qe papritur mendova se,

00:04:31.290 --> 00:04:33.086
si ka mundesi qe te gjithe njerezit e pasur kane

00:04:33.086 --> 00:04:35.227
keta femije jashtezakonisht te talentuar?

00:04:35.227 --> 00:04:37.142
(Te qeshura)

00:04:37.142 --> 00:04:39.966
Ku gabuan te varferit?

00:04:39.966 --> 00:04:42.969
Bera nje vrime ne murin ndares

00:04:42.969 --> 00:04:45.001
te lagjes se varfer ngjitur me zyren time,

00:04:45.001 --> 00:04:47.745
dhe futa nje kompjuter brenda saj vetem per te pare se cfare do te ndodhte

00:04:47.745 --> 00:04:50.729
nese do t'i jepja nje kompjuter femijeve qe nuk do ta kishin nje kurre,

00:04:50.729 --> 00:04:54.065
te cilet nuk dinin Anglisht, nuk dinin c'ishte interneti.

NOTE Paragraph

00:04:54.065 --> 00:04:55.017
Femijet erdhen me vrap.

00:04:55.017 --> 00:04:57.187
Ishte tre kembe mbi token, dhe ata thane,"Cfare eshte kjo?"

NOTE Paragraph

00:04:57.187 --> 00:05:00.171
Dhe une u thashe."Eshte..nuk e di."

00:05:00.171 --> 00:05:02.387
(Te qeshura)

NOTE Paragraph

00:05:02.387 --> 00:05:04.943
Ata thane,"Pse e vendose aty?"

NOTE Paragraph

00:05:04.943 --> 00:05:06.158
Une u thashe,"Ashtu kot."

NOTE Paragraph

00:05:06.158 --> 00:05:09.167
Dhe ata thane,"A mund ta prekim?"Une u thashe,"Nese deshironi."

NOTE Paragraph

00:05:09.167 --> 00:05:11.544
Dhe u largova.

00:05:11.544 --> 00:05:13.288
Pas rreth 8 oresh,

00:05:13.288 --> 00:05:16.243
I gjetem duke eksploruar dhe duke i mesuar njeri tjetrit si te eksploronin.

00:05:16.243 --> 00:05:18.740
Keshtu qe une thashe,"Epo kjo eshte e pamundur, sepse--

00:05:18.740 --> 00:05:22.281
Si eshte e mundur? Ata s'dine asgje."

NOTE Paragraph

00:05:22.281 --> 00:05:25.145
Koleget e mi thane,"Jo,ka nje zgjidhje te thjeshte.

00:05:25.145 --> 00:05:27.968
Nje nga studentet e tu duhet te kete kaluar aty pari,

00:05:27.968 --> 00:05:30.063
dhe i ka treguar si te perdorin mouse-in.'

NOTE Paragraph

00:05:30.063 --> 00:05:31.586
Keshtu qe i thashe,"Po, ka mundesi."

NOTE Paragraph

00:05:31.586 --> 00:05:34.645
Keshtu perserita eksperimentin. Shkova 300 milje larg Delhi-t

00:05:34.645 --> 00:05:36.636
ne nje fshat vertet te vecuar

00:05:36.636 --> 00:05:40.428
ku shancet qe nje inxhinier kompjuterash te kalonte aty pari

00:05:40.428 --> 00:05:44.844
ishin shume te vogla.(Te qeshura)

00:05:44.844 --> 00:05:47.507
E perserita eksperimentin atje.

00:05:47.507 --> 00:05:49.794
Nuk kishte ndonje vend ku te qendroje, keshtu qe e vendosa kompjuterin

00:05:49.794 --> 00:05:51.994
u largova, u ktheva pas dy muajsh,

00:05:51.994 --> 00:05:53.689
gjeta femijet duke luajtur lojra ne te.

NOTE Paragraph

00:05:53.689 --> 00:05:54.640
Kur me pane, thane,

00:05:54.640 --> 00:05:57.122
"Duam nje procesor me te shpejte dhe nje mouse me te mire."

NOTE Paragraph

00:05:57.122 --> 00:06:01.416
(Te qeshura)

NOTE Paragraph

00:06:01.416 --> 00:06:04.825
Keshtu thashe."Si dreqin i dini te gjitha keto?"

NOTE Paragraph

00:06:04.825 --> 00:06:07.280
Dhe ata thane dicka qe mu duk mjaft interesante.

00:06:07.280 --> 00:06:08.945
Me nje ze te irrituar,thane,

00:06:08.945 --> 00:06:11.498
"Na keni dhene nej kompjuter qe punon vetem ne Anglisht,

00:06:11.498 --> 00:06:17.583
keshtu qe na u desh te mesonim vete Anglisht qe ta perdornim. (Te qeshura)

00:06:17.583 --> 00:06:19.560
Ajo ishte hera e pare, si mesues,

00:06:19.560 --> 00:06:24.651
qe degjoja fjalen "mesojme vete" te thene aq natyrshem.

NOTE Paragraph

00:06:24.651 --> 00:06:28.253
Ja ku eshte nje shfaqje e shkurter nga ata vite.

00:06:28.253 --> 00:06:30.900
Ajo eshte dita e pare tek Vrima ne Mur.

00:06:30.900 --> 00:06:33.138
Ne te djathten tuaj eshte nje 8-vjecar.

00:06:33.138 --> 00:06:38.858
Ne te majten e tij eshte nxenesja e tij, 6 vjecare.

00:06:38.858 --> 00:06:42.455
Dhe ai po i meson asaj si te perdore kompjuterin.

00:06:42.455 --> 00:06:45.741
Me pas ne pjese te tjera te vendit,

00:06:45.741 --> 00:06:48.024
e perserita kete, prape e prape,

00:06:48.024 --> 00:06:51.469
duke marre te njejtat rezultate.

00:06:51.469 --> 00:06:55.396
["Vrime ne Mur-1999"]

00:06:55.396 --> 00:06:59.661
Nje tjeter 8-vjecar duke i treguar motres se madhe cfare te beje.

00:07:04.460 --> 00:07:10.017
Dhe me ne fund nje vajze duke shpjeguar ne Marathi se cfare eshte,

00:07:10.017 --> 00:07:14.266
dhe tha, "Ka nje procesor brenda."

NOTE Paragraph

00:07:14.266 --> 00:07:16.759
Keshtu qe fillova te publikoj.

00:07:16.759 --> 00:07:19.314
Publikova kudo. Mbajta shenime dhe llogarita gjithcka,

00:07:19.314 --> 00:07:21.516
dhe thashe, ne 9 muaj, nje grup femijesh

00:07:21.516 --> 00:07:24.214
te lene vetem me nje kompjuter ne cfaredo gjuhe

00:07:24.214 --> 00:07:28.729
do te arrijne te njejtat standarte me nje sekretare zyre ne Perendim.

00:07:28.729 --> 00:07:33.489
E kisha pare te ndodhte vazhdimisht.

NOTE Paragraph

00:07:33.489 --> 00:07:36.221
Por isha kurioz te dija, cfare do te benin tjeter

00:07:36.221 --> 00:07:38.461
nese mund te benin kaq shume?

00:07:38.461 --> 00:07:40.989
Fillova te eksperimentoja ne fusha te tjera,

00:07:40.989 --> 00:07:43.957
nder te cilat, per shembull, shqiptimi.

00:07:43.957 --> 00:07:46.405
Eshte nje komunitet femijesh ne Indine jugore

00:07:46.405 --> 00:07:49.173
qe e shqiptojne shume keq anglishten,

00:07:49.173 --> 00:07:52.693
e i duhej shqiptim i mire sepse do t'i ndihmonte ne punet e tyre.

00:07:52.693 --> 00:07:56.771
U dhashe nje program "speech to text" ne nje kompjuter,

00:07:56.771 --> 00:08:00.045
dhe u thashe,"Vazhdoni t'i flisni derisa programi te shkruaje ate qe thoni ju."

00:08:00.045 --> 00:08:04.677
(Te qeshura)

00:08:04.677 --> 00:08:09.861
E bene kete, dhe shikoni pak.

NOTE Paragraph

00:08:09.861 --> 00:08:15.373
Kompjuteri: Kenaqesi te njihem me ty. Femija: Kenaqesi te njihem me ty.

NOTE Paragraph

00:08:15.373 --> 00:08:17.644
Sugatra Mitra: Arsyeja pse perfundova me fytyren

00:08:17.644 --> 00:08:21.461
e kesaj zonjushe te re aty eshte se dyshoj qe shume prej jush e njohin.

00:08:21.461 --> 00:08:24.957
Tani ajo i eshte bashkuar nje qendre telefonatash ne Hyderabad

00:08:24.957 --> 00:08:29.679
dhe mund t'ju kete torturuar per faturat e kartes tuaj te kreditit

00:08:29.679 --> 00:08:34.452
ne nje theks Anglez shume te qarte.

NOTE Paragraph

00:08:34.452 --> 00:08:38.829
Keshtu qe me pas njerezit thane, epo, edhe sa do te vazhdoje?

00:08:38.829 --> 00:08:40.399
Kur ndalon?

00:08:40.399 --> 00:08:43.762
Vendosa se do te shkaterroja argumentin tim

00:08:43.762 --> 00:08:46.266
duke krijuar nje sugjerim absurd.

00:08:46.266 --> 00:08:50.154
Krijova nje hipoteze, nje hipoteze qesharake.

00:08:50.154 --> 00:08:51.958
Tamil eshte nje gjuhe jugore Indiane dhe thashe,

00:08:51.958 --> 00:08:54.603
a munden femijet qe flasin Tamil ne nje fshat ne jug te Indise

00:08:54.603 --> 00:08:58.108
te mesojne bioteknologjine e kopjimit te ADN-se, ne anglisht

00:08:58.108 --> 00:09:00.355
nga nje kompjuter i vendosur ne ane te rruges?

00:09:00.355 --> 00:09:02.540
Dhe thashe,"Do t'i llogaris. Do te marrin nje 0.

00:09:02.540 --> 00:09:05.594
Do te harxhoj nja dy muaj, do ta le per dy muaj,

00:09:05.594 --> 00:09:07.898
do te rikthehem, dhe do te marrin nje 0 tjeter.

00:09:07.898 --> 00:09:12.254
Do te kthehem ne laborator dhe do te them, na duhen mesues.

00:09:12.254 --> 00:09:16.317
Gjeta nje fshat. Quhej Kallikuppam ne jug te Indise.

00:09:16.317 --> 00:09:18.994
Vendosa kompjuterat e Vrimes ne Mur atje,

00:09:18.994 --> 00:09:22.681
shkarkova te gjitha llojet e gjerave ne lidhje me kopjimin e ADN'se,

00:09:22.681 --> 00:09:25.986
shumicen e te cilave nuk i kuptoja.

NOTE Paragraph

00:09:25.986 --> 00:09:28.963
Femijet erdhen me nxitim,thane,"C'eshte e gjitha kjo?"

NOTE Paragraph

00:09:28.963 --> 00:09:33.971
U thashe,"Eshte shume aktuale, shume e rendesishme. Por eshte e gjitha ne Anglisht.

NOTE Paragraph

00:09:33.971 --> 00:09:37.325
Ata thane,"Si mund te kuptojme fjale aq te medha ne Anglisht

00:09:37.325 --> 00:09:39.403
dhe diagrame dhe kimi?"

NOTE Paragraph

00:09:39.403 --> 00:09:42.227
Deri tani, kisha zhvilluar nje metode te re pedagogjike,

00:09:42.227 --> 00:09:45.111
te cilen e aplikova. U thashe, "Nuk kam as idene me te vogel."

00:09:45.111 --> 00:09:48.306
(Te qeshura)

00:09:48.306 --> 00:09:51.256
"Dhe gjithsesi, do te largohem."

00:09:51.256 --> 00:09:55.624
(Te qeshura)

NOTE Paragraph

00:09:55.624 --> 00:09:59.213
Keshtu i lashe per dy muaj.

00:09:59.213 --> 00:10:01.848
Kishin marre zero pike. I bera nje test.

00:10:01.848 --> 00:10:02.772
U ktheva pas dy muajsh

00:10:02.772 --> 00:10:06.432
dhe femijesh me rrethuan dhe thane,"Ne nuk kuptuam asgje."

NOTE Paragraph

00:10:06.432 --> 00:10:08.507
Thashe,"Cfare prisja?"

00:10:08.507 --> 00:10:12.592
Keshtu u thashe,"Ok,por sa kohe ju desh

00:10:12.592 --> 00:10:15.353
per te vendosur se nuk mund te kuptoni asgje?"

NOTE Paragraph

00:10:15.353 --> 00:10:17.301
Ata thane,"Nuk kemi hequr dore.

00:10:17.301 --> 00:10:19.277
E shikojme cdo dite."

NOTE Paragraph

00:10:19.277 --> 00:10:21.742
Dhe une thashe,"Cfare? Nuk i kuptoni keto faqe

00:10:21.742 --> 00:10:24.446
dhe vazhdoni t'ia ngulni syte per dy muaj? Per cfare?"

NOTE Paragraph

00:10:24.446 --> 00:10:26.959
Keshtu nje vajze e vogel te cilen e shikoni tani,

00:10:26.959 --> 00:10:29.691
ngriti doren,dhe me tha me nje gjuhe Tamil dhe nje Anglishte cope-cope,

00:10:29.691 --> 00:10:31.888
"Epo, pervec faktit se

00:10:31.888 --> 00:10:35.039
kopjimi i pavend i ADN-se shkakton semundje,

00:10:35.039 --> 00:10:37.560
nuk kemi kuptuar asgje tjeter."

NOTE Paragraph

00:10:37.560 --> 00:10:43.272
(Te qeshura) (Duartrokitje)

NOTE Paragraph

00:10:43.272 --> 00:10:47.392
Keshtu i bera nje provim.

00:10:47.392 --> 00:10:50.664
Mora nje pamundesi edukative, 0 deri ne 30 perqind

00:10:50.664 --> 00:10:52.968
ne dy muaj ne mes te vapes tropikale

00:10:52.968 --> 00:10:56.408
me nje kompjuter nen peme ne nje gjuhe qe nuk e dinin

00:10:56.408 --> 00:10:59.480
duke bere dicka e cila eshte nje dekade perpara tyre.

00:10:59.480 --> 00:11:04.857
Absurde. Por duhet te ndiqja standartet Viktoriane.

00:11:04.857 --> 00:11:08.257
30 perqindeshi do te thote se ngelnin ne provim.

00:11:08.257 --> 00:11:11.193
Si t'i beja te kalonin? Duhet t'u jepja 20 pike te tjera.

00:11:11.193 --> 00:11:16.030
Nuk mund te gjeja mesues. Ajo qe gjeta ishte nje shoqe e tyre,

00:11:16.030 --> 00:11:18.416
nje vajze 22-vjecare qe ishte llogaritare

00:11:18.416 --> 00:11:20.864
dhe luante me ta gjate gjithe kohen.

NOTE Paragraph

00:11:20.864 --> 00:11:22.985
Keshtu qe e pyeta vajzen, "A mund t'i ndihmosh?'

NOTE Paragraph

00:11:22.985 --> 00:11:25.256
Dhe ajo tha, "Absolutisht jo.

00:11:25.256 --> 00:11:28.333
Nuk kam bere shkence ne shkolle. Nuk ia kam idene

00:11:28.333 --> 00:11:32.862
se c'bejne nen ate peme gjate gjithe dites. Nuk mund t'ju ndihmoj."

NOTE Paragraph

00:11:32.862 --> 00:11:37.393
I thashe,"Te te them dicka. Perdor metoden e gjyshes."

NOTE Paragraph

00:11:37.393 --> 00:11:38.723
Ajo tha, "Cfare eshte kjo?"

NOTE Paragraph

00:11:38.723 --> 00:11:40.110
Une i thashe,"Qendro mbrapa tyre.

00:11:40.110 --> 00:11:41.716
Kurdo here qe ata bejne dicka, thjesht thuaj,

00:11:41.732 --> 00:11:44.513
'Uau, dua te them, si e bere kete?

00:11:44.529 --> 00:11:47.625
Cila eshte faqja tjeter? O zot, kur isha ne moshen tende, nuk do kisha mundur kurre ta beja kete.'

00:11:47.625 --> 00:11:50.547
Ti e di cfare bejne gjyshet."

NOTE Paragraph

00:11:50.547 --> 00:11:52.721
Dhe keshtu beri ajo per dy muaj te tjere.

00:11:52.721 --> 00:11:55.635
Piket u rriten ne 50 perqind.

00:11:55.635 --> 00:11:57.289
Kallikuppam kishte arritur rezultatet

00:11:57.289 --> 00:11:59.167
e shkolles ku punoja une ne New Delhi,

00:11:59.167 --> 00:12:03.303
nje shkolle e pasur private me nje mesues te kualifikuar te bioteknologjise.

00:12:03.303 --> 00:12:08.140
Kur pashe ate grafik e dija se kishte nje menyre per te rrafshuar fushen e lojes.

NOTE Paragraph

00:12:08.140 --> 00:12:10.236
Ja ku eshte Kallikuppam.

NOTE Paragraph

00:12:10.236 --> 00:12:18.431
(Femijet duke folur) Neurone...komunikim.

NOTE Paragraph

00:12:18.431 --> 00:12:22.122
E kam kendin e xhirimit gabim. Eshte thjeshte dicka fillestaresh,

00:12:22.122 --> 00:12:24.618
por ajo qe po thoshte, me c'mund te kuptoni,

00:12:24.618 --> 00:12:27.025
kishte lidhje me neuronet, me duart e saj ne ate menyre,

00:12:27.025 --> 00:12:30.581
dhe po thoshte se neuronet komunikojne.

00:12:30.581 --> 00:12:33.925
Ne moshen 12 vjecare.

NOTE Paragraph

00:12:33.925 --> 00:12:37.135
Pra si do te jene punet?

00:12:37.135 --> 00:12:39.426
Epo, ne e dime si jane tani.

00:12:39.426 --> 00:12:41.764
Si do te jete te mesuarit? E dime si eshte tani,

00:12:41.764 --> 00:12:44.817
femijet me telefonin gjate gjithe kohes ne njeren dore

00:12:44.817 --> 00:12:48.590
dhe me pas duke shkuar ne shkolle me gjysme zemre, per te mbajtur nje liber ne doren tjeter.

NOTE Paragraph

00:12:48.590 --> 00:12:52.549
Si do te jete e nesermja?

00:12:52.549 --> 00:12:57.449
Mund te ndodhe qe ne te mos kemi nevoje fare per te shkuar ne shkolle?

00:12:57.449 --> 00:13:00.989
Mund te ndodhe qe, ne nje fare pike kur te kesh nevoje te dish dicka,

00:13:00.989 --> 00:13:04.309
do ta zbulosh brenda dy minutave?

00:13:04.309 --> 00:13:08.414
Mund te ndodhe--nje pyetje shkaterruese,

00:13:08.414 --> 00:13:11.206
e cila ishte pershtatur per mua nga Nicholas Negroponte--

00:13:11.206 --> 00:13:14.245
mund te ndodhe qe ne po shkojme drejt

00:13:14.245 --> 00:13:17.605
nje te ardhme ku te dish eshte e dale mode?

00:13:17.605 --> 00:13:20.138
Por kjo eshte e tmerrshme. Ne jemi homo sapiens.

00:13:20.138 --> 00:13:24.055
Te dime, eshte ajo qe na dallon nga majmunet.

00:13:24.055 --> 00:13:25.832
Por shikojeni ne kete menyre.

00:13:25.832 --> 00:13:28.378
Natyres iu deshen 100 milion vjet

00:13:28.378 --> 00:13:30.514
ta bente majmunin te cohej ne kembe

00:13:30.514 --> 00:13:32.698
e te shnderrohej ne homo sapiens.

00:13:32.698 --> 00:13:36.394
Ne na u deshen vetem 10,000 ta benim diturine te dale mode.

00:13:36.394 --> 00:13:38.576
Cfare arritjeje.

00:13:38.576 --> 00:13:42.603
Por duhet ta integrojme ate ne te ardhmen tone.

NOTE Paragraph

00:13:42.603 --> 00:13:45.562
Inkurajimi duket se eshte celesi.

00:13:45.562 --> 00:13:46.772
Nese shikoni Kuppam,

00:13:46.772 --> 00:13:49.586
nese shikoni eksperimente te tjera qe une bera,

00:13:49.586 --> 00:13:56.721
ishte thjesht, "uau," duke pershendetur te mesuarin.

NOTE Paragraph

00:13:56.721 --> 00:13:59.115
Ka prova nga neuroshkenca.

00:13:59.115 --> 00:14:02.317
Pjesa zvarranikese e trurit tone, e cila ndodhet ne mes te tij,

00:14:02.317 --> 00:14:06.053
kur eshte e kercenuar, mbyll cdo gje tjeter,

00:14:06.053 --> 00:14:09.731
mbyll korteksin paraballor, pjeset qe mesojne,

00:14:09.731 --> 00:14:12.475
i mbyll te gjitha.

00:14:12.475 --> 00:14:16.623
Denimet dhe ekzaminimet shikohen si kercenime.

00:14:16.623 --> 00:14:20.248
Ne marrim femijet tane, i bejme te mbyllin trurin,

00:14:20.248 --> 00:14:22.944
dhe u themi,"Performoni."

00:14:22.944 --> 00:14:26.425
Pse e krijuan nje sistem te tille?

00:14:26.425 --> 00:14:28.071
Sepse ishte i nevojshem.

00:14:28.071 --> 00:14:30.656
Ishte nje kohe ne Koherat e Perandorive

00:14:30.656 --> 00:14:34.926
kur te duhenin njerez te cilet mund te mbijetonin ne kercenim.

00:14:34.926 --> 00:14:37.193
Kur je duke qendruar ne nje kanal i vetem,

00:14:37.193 --> 00:14:41.224
nese do te kishe mbijetuar, je ne rregull, kalove.

00:14:41.224 --> 00:14:44.197
Nese jo, deshtove.

00:14:44.197 --> 00:14:46.853
Por Koha e Perandorive mbaroi.

00:14:46.853 --> 00:14:50.491
Cfare i ndodh kreativitetit ne moshen tone?

00:14:50.491 --> 00:14:53.506
Duhet ta ndryshojme ate balance

00:14:53.506 --> 00:14:56.915
nga kercenim ne kenaqesi.

NOTE Paragraph

00:14:56.915 --> 00:15:00.867
U ktheva ne Angli duke kerkuar per gjyshe Britanike.

00:15:00.867 --> 00:15:03.884
Vendosa lajmerime dhe fletushka qe thonin,

00:15:03.884 --> 00:15:07.304
nese je nje gjyshe Britanike, nese ke nje modem dhe nje kamera,

00:15:07.304 --> 00:15:10.531
mund te me japesh nje ore ne jave nga koha jote, falas?

00:15:10.531 --> 00:15:12.643
Mora 200 ne dy javet e para.

00:15:12.643 --> 00:15:17.551
Njoh me shume gjyshe Britanike se ndonje tjeter ne univers.( Te qeshura)

00:15:17.551 --> 00:15:21.366
Ato quhen "The Granny Cloud"

00:15:21.366 --> 00:15:23.096
"The Granny Cloud" vendoset para internetit.

00:15:23.096 --> 00:15:27.470
Nese nje femije ndodhet ne telashe, ne dergojme nje gjyshe.

00:15:27.470 --> 00:15:31.039
Ajo hyn ne Skype dhe i zgjidh gjerat.

00:15:31.039 --> 00:15:34.658
I kam pare ta bejne nga nje fshat i quajtur Diggles

00:15:34.658 --> 00:15:36.703
ne veriperendim te Anglise,

00:15:36.703 --> 00:15:40.007
thelle brenda nje fshati ne Tamil Nadu, Indi.

00:15:40.007 --> 00:15:42.247
6,000 milje larg.

00:15:42.247 --> 00:15:45.823
E ben me nje gjest te vetem prej nje-vjecari.

00:15:45.823 --> 00:15:47.538
"Shhh."

00:15:47.538 --> 00:15:50.263
Ne rregull?

NOTE Paragraph

00:15:50.263 --> 00:15:51.799
Shiko kete.

NOTE Paragraph

00:15:51.799 --> 00:15:56.055
Gjyshja:Nuk mund te me kapesh. Thuaje.

00:15:56.055 --> 00:15:59.823
Nuk mund te me kapesh.

NOTE Paragraph

00:15:59.823 --> 00:16:02.791
Femija: Nuk mund te me kapesh.

NOTE Paragraph

00:16:02.791 --> 00:16:08.373
Gjyshja:Une jam njeriu Gingerbread. Femija:Une jam njeriu Gingerbread.

NOTE Paragraph

00:16:08.373 --> 00:16:12.963
Gjyshja:Bravo! Shume mire.

NOTE Paragraph

00:16:12.963 --> 00:16:15.421
SM:Pra cfare po ndodh ketu?

00:16:15.421 --> 00:16:17.265
mendoj se ajo ku duhet te perqendrohemi eshte

00:16:17.265 --> 00:16:19.646
duhet ta shikojme te mesuarit

00:16:19.646 --> 00:16:24.234
si prodhim i edukimit te vete-organizuar.

00:16:24.234 --> 00:16:27.079
Nese e lejon procesin e te mesuarit te vete-organizohet,

00:16:27.079 --> 00:16:29.570
atehere te mesuarit shfaqet.

00:16:29.570 --> 00:16:31.963
Nuk behet fjale per te qene i detyruar te mesosh.

00:16:31.963 --> 00:16:34.179
Behet fjale per ta lejuar veten te mesoje.

00:16:34.179 --> 00:16:37.452
Mesuesja ve procesin ne levizje

00:16:37.452 --> 00:16:40.171
dhe me pas zmbrapset ne frike te perzier me nderim

00:16:40.171 --> 00:16:42.539
dhe shikon ndersa te mesuarit ndodh.

00:16:42.539 --> 00:16:45.492
Mendoj se ketu perqendrohet e gjithe kjo.

NOTE Paragraph

00:16:45.492 --> 00:16:48.244
Por si do ta dime? Si do te arrijme ta dime?

00:16:48.244 --> 00:16:49.919
Epo, une synoj te ndertoj

00:16:49.919 --> 00:16:53.220
keto Ambjente te te Mesuarit te Vete-Organizuar.

00:16:53.220 --> 00:16:56.905
Jane ne parim modem, bashkepunim

00:16:56.905 --> 00:16:59.298
dhe inkurajim te vendosura bashke.

00:16:59.298 --> 00:17:01.004
E kam provuar ne shume e shume shkolla.

NOTE Paragraph

00:17:01.004 --> 00:17:03.539
Eshte provuar ne te gjithe boten dhe mesuesit

00:17:03.539 --> 00:17:07.165
pak a shume, zmbrapsen dhe thone,"Thjesht ndodh vetvetiu?"

NOTE Paragraph

00:17:07.165 --> 00:17:10.282
Dhe une thashe,"Po, ndodh vetvetiu." "Nga e dije kete?"

NOTE Paragraph

00:17:10.282 --> 00:17:13.775
Une thashe,:"Nuk do t'i besoje, femijet qe ma thane

00:17:13.775 --> 00:17:16.703
dhe se nga jane."

NOTE Paragraph

00:17:16.703 --> 00:17:19.447
Ja ku eshte nje SOLE ne veprim.

NOTE Paragraph

00:17:19.447 --> 00:17:25.556
(Femijet duke folur)

NOTE Paragraph

00:17:25.556 --> 00:17:31.845
Kjo eshte ne Angli.

00:17:31.845 --> 00:17:35.611
Ai mban rregull dhe qetesi,

00:17:35.611 --> 00:17:44.126
sepse mbani mend, nuk ka mesues verdalle.

NOTE Paragraph

00:17:46.096 --> 00:17:49.999
Vajza: Numri total i elektroneve nuk eshte i barabarte me numrin total te protoneve-- SM:Australi

00:17:49.999 --> 00:17:56.734
Vajza:--duke i dhene nje ngarkese te pergjithshme pozitive ose negative.

00:17:56.734 --> 00:18:00.318
Ngarkesa e pergjithshme ne nje jon eshte e njejte me numrin e protoneve

00:18:00.318 --> 00:18:03.611
ne jon minus numrin e elektroneve.

NOTE Paragraph

00:18:03.611 --> 00:18:06.660
SM: Ka mesuar sa per nje dekade.

NOTE Paragraph

00:18:06.660 --> 00:18:10.263
Pra SOLE, mendoj se na duhet nje program mesimor me pyetje te medha.

00:18:10.263 --> 00:18:12.469
Ju sapo degjuat per te. E dini se c'do te thote.

00:18:12.469 --> 00:18:15.870
Ishte nje kohe kur burri dhe gruaja e periudhes se gurit

00:18:15.870 --> 00:18:17.974
uleshin, shikonin qiellin dhe thonin,

00:18:17.974 --> 00:18:20.453
"Cfare jane ato drita qe shkelqejne?"

00:18:20.453 --> 00:18:25.247
Ata ndertuan programin e pare mesimor, por ne i kemi lene ne harrese ato pyetje te mahnitshme.

00:18:25.247 --> 00:18:29.377
Kemi arritur tek tangjentja e nje kendi.

00:18:29.377 --> 00:18:33.085
Por kjo nuk eshte edhe aq seksi.

00:18:33.085 --> 00:18:36.046
Menyra si do t'i drejtoheshe nje 9-vjecari eshte t'i thuash,

00:18:36.046 --> 00:18:39.199
"Nese nje meteor do te vinte per t'u perplasur me Token,

00:18:39.199 --> 00:18:42.597
si do ta zbuloje nese do ta godiste apo jo?"

00:18:42.597 --> 00:18:45.157
Dhe nese ai thote, "Epo, cfare? Si?"

00:18:45.157 --> 00:18:48.142
ti thua, "Gjendet nje fjale magjike. Quhet tangjentja e kendit."

00:18:48.142 --> 00:18:51.013
dhe lere rehat. Do ta zbuloje.

NOTE Paragraph

00:18:51.013 --> 00:18:55.471
Pra ja ku jane disa imazhe nga SOLE.

00:18:55.471 --> 00:19:01.060
Kam provuar nje pyetje te pabesueshme--

00:19:01.060 --> 00:19:05.348
"Kur filloi bota? Si do te mbaroje?"--

00:19:05.348 --> 00:19:07.293
per 9-vjecaret.

00:19:07.293 --> 00:19:10.269
Kjo ketu eshte ne lidhje me cfare i ndodh ajrit kur ne marrim fryme.

00:19:10.269 --> 00:19:15.227
Kjo eshte bere nga femije pa ndihmen e ndonje mesuesi.

00:19:15.227 --> 00:19:17.611
Mesuesi vetem ngre pyetjen,

00:19:17.611 --> 00:19:21.275
dhe me pas zmbrapset dhe admiron pergjigjen.

NOTE Paragraph

00:19:21.275 --> 00:19:25.011
Pra cila eshte deshira ime?

00:19:25.011 --> 00:19:27.227
Deshira ime eshte

00:19:27.227 --> 00:19:31.541
te modelojme te ardhmen e te mesuarit.

00:19:31.541 --> 00:19:33.507
Nuk duam te jemi pjese kembimi

00:19:33.507 --> 00:19:35.899
per nje kompjuter gjigand te perbere nga njerez, apo jo?

00:19:35.899 --> 00:19:39.555
Pra duhet te modelojme te ardhmen e te mesuarit.

00:19:39.555 --> 00:19:41.191
Dhe une duhet--prisni pak,

00:19:41.191 --> 00:19:43.891
Duhet ta shpreh kete gje ashtu sic duhet,

00:19:43.891 --> 00:19:46.535
sepse,e dini,eshte shume e rendesishme.

00:19:46.535 --> 00:19:48.851
Deshira ime eshte te modeloj nje te ardhme te te mesuarit

00:19:48.851 --> 00:19:51.085
duke mbeshtetur femije ne te gjithe boen

00:19:51.085 --> 00:19:54.131
te trokasin ne kuriozitetin e tyre dhe ne aftesine e tyre te te bashkepunuarit.

00:19:54.131 --> 00:19:56.363
Me ndihmoni ta ndertoj kete shkolle.

00:19:56.363 --> 00:19:59.699
Do te quhet Shkolla ne Re.

00:19:59.699 --> 00:20:04.772
Do te jete nje shkolle ku femijet shkojne ne keto aventura intelektuale

00:20:04.772 --> 00:20:08.629
te udhehequr nga pyetjet te cilat fusin ndermjetesit e tyre.

00:20:08.629 --> 00:20:10.900
Menyra se si une dua ta bej kete

00:20:10.900 --> 00:20:15.260
eshte te ndertoj nje menyre te lehte per ta studiuar.

00:20:15.260 --> 00:20:18.060
Eshte nje lehtesi e cila eshte praktikisht e paemeruar.

00:20:18.060 --> 00:20:19.827
Ka vetem nje gjyshe

00:20:19.827 --> 00:20:22.268
e cila arrin shendet dhe siguri.

00:20:22.268 --> 00:20:23.701
Pjesa tjeter e saj vjen nga reja.

00:20:23.701 --> 00:20:25.616
Dritat ndizen dhe fiken nga reja.

00:20:25.616 --> 00:20:27.644
etj.,etj.,cdo gje behet nga reja.

NOTE Paragraph

00:20:27.644 --> 00:20:30.869
Por ju dua per nje tjeter qellim.

00:20:30.869 --> 00:20:33.628
Ju mund te beni Ambiente te te Mesuarit te Vete-Organizuar

00:20:33.628 --> 00:20:38.644
ne shtepi, ne shkolle, jashte shkolle, ne klube.

00:20:38.644 --> 00:20:40.772
Eshte shume e thjeshte per tu bere. Eshte nje dokument i madh

00:20:40.772 --> 00:20:42.660
i prodhuar nga TED i cili ju tregon si ta beni.

00:20:42.660 --> 00:20:46.036
Nese do te mundeshit ju lutem, ju lutem bejeni

00:20:46.036 --> 00:20:48.401
permes te peste kontinenteve

00:20:48.401 --> 00:20:50.612
dhe me dergoni te dhenat,

00:20:50.612 --> 00:20:54.116
me pas do t'i bashkoj, do t'i zhvendos ne Shkollen e Reve,

00:20:54.116 --> 00:20:57.380
dhe do te krijoj te ardhmen e te mesuarit.

00:20:57.380 --> 00:20:59.172
Kjo eshte deshira ime.

NOTE Paragraph

00:20:59.172 --> 00:21:00.595
Dhe vetem dicka te fundit.

00:21:00.595 --> 00:21:03.188
Do t'ju coj ne maje te Himalajeve.

00:21:03.188 --> 00:21:06.491
Ne 12,000 kembe lartesi, ku ajri eshte i paket,

00:21:06.491 --> 00:21:09.476
dikur ndertova dy kompjutera te futur ne nje Vrime ne Mur,

00:21:09.476 --> 00:21:10.931
dhe femijet u grumbulluan aty.

00:21:10.931 --> 00:21:13.828
Dhe ishte kjo vajza e vogel e cila me ndiqte nga pas.

NOTE Paragraph

00:21:13.828 --> 00:21:18.544
Dhe i thashe,"E di, dua t'i jap nje kompjuter te gjitheve, cdo femije.

00:21:18.544 --> 00:21:20.945
Nuk e di, cfare duhet te bej?"

00:21:20.945 --> 00:21:24.976
Dhe po perpiqesha ta fotografoja qetesisht.

NOTE Paragraph

00:21:24.976 --> 00:21:29.032
Ajo papritur e ngriti doren keshtu, dhe me tha,

00:21:29.032 --> 00:21:30.921
"Beje."

NOTE Paragraph

00:21:30.921 --> 00:21:42.785
(Te qeshura)(Duartrokitje)

NOTE Paragraph

00:21:42.785 --> 00:21:44.646
Mendoj se ishte nje keshille e mire.

00:21:44.646 --> 00:21:46.714
Do ta ndjek keshillen e saj. Do te pushoj se foluri.

00:21:46.714 --> 00:21:50.704
Faleminderit. Faleminderit shume.

00:21:50.704 --> 00:21:54.455
(Duartrokitje)

00:21:54.455 --> 00:22:02.779
Faleminderit. Faleminderit.(Duartrokitje)

00:22:02.779 --> 00:22:09.194
Faleminderit shume. Uau. (Duartrokitje)