WEBVTT

00:00:13.079 --> 00:00:16.709
Wiem, że większość ludzi boi się śmierci,

00:00:16.709 --> 00:00:18.938
ale ja boję się przyjęć koktajlowych.

00:00:19.458 --> 00:00:21.878
(Śmiech)

00:00:22.378 --> 00:00:24.968
Niezbyt dobrze idzie mi gadka szmatka,

00:00:24.968 --> 00:00:27.168
więc gdy wleję w siebie kilka drinków,

00:00:27.168 --> 00:00:29.559
nigdy nie wiadomo,
co może mi się wymsknąć.

00:00:29.559 --> 00:00:31.210
(Śmiech)

00:00:31.750 --> 00:00:34.123
Jak pewnego razu na imprezie,

00:00:34.123 --> 00:00:37.079
gdy byłam w pół drogi do drugiego martini.

00:00:37.919 --> 00:00:39.419
Wdałam się w rozmowę

00:00:39.419 --> 00:00:43.140
z gorliwym wyznawcą ruchu
"koniec ze starzeniem się",

00:00:43.510 --> 00:00:47.440
czyli wizji radykalnego wydłużenia życia,

00:00:47.440 --> 00:00:51.780
modnego wśród bogaczy z Doliny Krzemowej,
którzy myślą, że powinni żyć wiecznie.

00:00:52.921 --> 00:00:55.018
Jeden z nich się chwalił,

00:00:55.018 --> 00:00:59.485
że dziennie zażywa 150 suplementów diety,

00:00:59.485 --> 00:01:01.745
żeby odstraszyć śmierć.

00:01:02.597 --> 00:01:05.488
Ta czynność musiała pożerać mu z godzinę,

00:01:05.488 --> 00:01:07.605
nie wspominając o błonie żołądka.

00:01:08.125 --> 00:01:10.038
(Śmiech)

00:01:10.458 --> 00:01:14.388
Facet, z którym rozmawiałam,
nie widział w tym nic dziwnego.

00:01:15.838 --> 00:01:17.478
Był połowę młodszy ode mnie,

00:01:17.838 --> 00:01:19.738
właściwie więcej niż połowę.

00:01:19.938 --> 00:01:24.566
Ponieważ mnie do śmierci 
jest zdecydowanie bliżej niż jemu,

00:01:24.566 --> 00:01:29.378
popełnił błąd, zakładając,
że żyję w śmiertelnym strachu.

00:01:30.228 --> 00:01:32.508
Zdziwił się, gdy okazało się to nieprawdą.

00:01:33.028 --> 00:01:35.678
Mój stoicki spokój w obliczu śmierci

00:01:35.678 --> 00:01:39.487
musiał wydać mu się
porażką z mojej strony.

00:01:40.597 --> 00:01:44.168
Zapytał: "Czemu zgadzasz się
na zbędne ograniczenia?".

00:01:44.168 --> 00:01:46.768
"Biotechnologia może oznaczać
koniec starzenia się.

00:01:46.768 --> 00:01:50.427
Może nawet koniec śmierci".

00:01:51.657 --> 00:01:53.961
No i wymsknęło mi się.

00:01:53.961 --> 00:01:57.068
(Śmiech)

00:01:58.808 --> 00:02:02.528
Spytałam: "Co jest złego w umieraniu?".

00:02:04.238 --> 00:02:06.488
Zaniemówił.

00:02:06.488 --> 00:02:09.038
Prawdę mówiąc, ja też.

00:02:09.832 --> 00:02:12.665
Nigdy nie zdarzyło mi się zadać
tego konkretnego pytania.

00:02:12.845 --> 00:02:14.667
Nigdy tak bezpośrednio,

00:02:14.667 --> 00:02:16.447
ale pojęłam, że gdzieś tam było,

00:02:16.447 --> 00:02:19.357
unosiło się między nami
w alkoholowych oparach.

00:02:19.357 --> 00:02:22.187
(Śmiech)

00:02:23.037 --> 00:02:25.369
Chyba trafiłam w samo sedno,

00:02:25.919 --> 00:02:30.629
bo strach przed śmiercią
bierze się za pewnik.

00:02:31.458 --> 00:02:33.698
Zapytajcie ludzi, czy się boją.

00:02:33.698 --> 00:02:35.112
Ja pytałam,

00:02:35.112 --> 00:02:37.471
choć zazwyczaj nie na imprezach.

00:02:37.471 --> 00:02:40.795
W większości odpowiadali: "Oczywiście!",

00:02:40.795 --> 00:02:44.725
a miny mieli, jakby chcieli uciec,
gdzie pieprz rośnie.

00:02:45.765 --> 00:02:47.974
Psycholog William James

00:02:47.974 --> 00:02:50.774
nazwał śmierć "złowrogim kontekstem",

00:02:50.774 --> 00:02:55.443
"czerwiem u źródła
ludzkich dążeń do szczęścia".

00:02:56.453 --> 00:02:58.074
Poeta Philip Larkin,

00:02:58.074 --> 00:03:00.634
też dobry w czerwiach u źródeł,

00:03:01.284 --> 00:03:03.286
pisał o niemożności zaśnięcia ze strachu,

00:03:03.286 --> 00:03:06.866
który nazwał "wieczną, absolutną pustką".

00:03:08.619 --> 00:03:12.145
Okazuje się jednak, 
że w braniu rzeczy za pewnik

00:03:12.145 --> 00:03:14.655
jestem równie beznadziejna
jak w gadkach szmatkach.

00:03:15.061 --> 00:03:18.408
Gdy coś wydaje się oczywiste
i nie do zakwestionowania,

00:03:18.408 --> 00:03:21.476
wtedy zazwyczaj nachodzą mnie wątpliwości.

00:03:22.206 --> 00:03:24.426
To, co bierzemy za pewnik,

00:03:24.437 --> 00:03:29.037
może naprawdę być tym,
czego nie zdążyliśmy przemyśleć.

00:03:30.867 --> 00:03:32.158
Pewnie myślicie,

00:03:32.158 --> 00:03:35.874
że nie miałam innego wyboru,
jak rozmyślać nad własną śmiercią,

00:03:35.874 --> 00:03:38.493
skoro kilka razy spojrzałam jej w oczy.

00:03:38.891 --> 00:03:42.582
Na Bliskim Wschodzie postrzelono mnie,
kiedy pracowałam jako dziennikarka,

00:03:42.582 --> 00:03:44.231
zbombardowano jako osobę cywilną,

00:03:44.231 --> 00:03:46.621
groziły mi prawicowe opryszki.

00:03:47.353 --> 00:03:51.532
Najbliżej śmierci znalazłam się
na własne życzenie.

00:03:52.382 --> 00:03:54.418
Straciłam panowanie nad samochodem

00:03:54.418 --> 00:03:58.561
na zakręcie numer trzy na torze wyścigowym
na amerykańskim Środkowym Zachodzie.

00:03:58.561 --> 00:04:01.195
W zwolnionym tempie, jak mi się zdawało,

00:04:01.195 --> 00:04:03.417
koziołkowałam

00:04:03.417 --> 00:04:07.247
kilka razy.

00:04:08.337 --> 00:04:12.611
W tamtej chwili jedno zdanie
rozbrzmiewało mi w głowie

00:04:12.611 --> 00:04:15.194
jak mantra.

00:04:15.704 --> 00:04:21.424
Myślałam: "Głupio tak umrzeć".

00:04:21.424 --> 00:04:23.851
(Śmiech)

00:04:29.499 --> 00:04:30.649
Moją pierwszą reakcją,

00:04:30.649 --> 00:04:33.473
kiedy samochód się zatrzymał
i okazało się, że żyję,

00:04:33.473 --> 00:04:34.882
było zdziwienie,

00:04:34.882 --> 00:04:36.532
po którym przyszła wdzięczność

00:04:36.532 --> 00:04:39.790
dla wynalazcy kasku.

00:04:39.790 --> 00:04:40.897
(Śmiech)

00:04:40.897 --> 00:04:43.069
Dopiero potem przyszło mi na myśl:

00:04:43.069 --> 00:04:47.259
"Co głupiego byłoby w takiej śmierci?

00:04:47.764 --> 00:04:51.082
Jak wygląda inteligentna śmierć?".

00:04:51.082 --> 00:04:52.690
(Śmiech)

00:04:53.530 --> 00:04:56.558
Skąd takie pytanie?

00:04:56.978 --> 00:05:01.546
Jedyną odpowiedzią jest:
intelektualna próżność.

00:05:03.066 --> 00:05:07.685
Na pewno byłam zbyt inteligentna
na tak głupią śmierć.

00:05:07.685 --> 00:05:10.567
(Śmiech)

00:05:13.337 --> 00:05:17.106
Zdaje się, że nie tylko życie
ma dla mnie ogromną wagę,

00:05:17.106 --> 00:05:19.207
ale też i śmierć.

00:05:19.737 --> 00:05:21.418
Nawet pomimo tego, że będąc martwą,

00:05:21.418 --> 00:05:25.208
nie mogłabym docenić znaczenia tego faktu.

00:05:25.578 --> 00:05:28.539
W sumie nie mogłabym niczego docenić,

00:05:29.009 --> 00:05:31.699
więc dobrze, że nie jestem wierząca,

00:05:32.486 --> 00:05:35.615
bo wtedy na pewno byłabym w pobliżu,

00:05:35.615 --> 00:05:39.107
w tak zwanym "życiu po śmierci".

00:05:40.177 --> 00:05:44.876
Delikatnie mówiąc,
to bardzo otrzeźwiające,

00:05:44.876 --> 00:05:48.321
ponieważ z założenia nie tylko
nigdy naprawdę nie umrzesz,

00:05:48.321 --> 00:05:50.850
ale i to, co robisz w tym życiu,

00:05:50.850 --> 00:05:55.030
przypuszczalnie stanowi
o twoim losie w kolejnym.

00:05:55.783 --> 00:05:58.738
Innymi słowy, życie,
które obecnie wiedziesz,

00:05:58.738 --> 00:06:02.122
nie ma wartości samo w sobie,

00:06:02.782 --> 00:06:04.722
ale właściwie, czyli nie innymi słowy,

00:06:04.722 --> 00:06:08.635
lecz według słów Ricka Warrena,
pastora motywacyjnego,

00:06:08.635 --> 00:06:11.035
tego od książki "The Purpose Driven Life",

00:06:12.010 --> 00:06:13.688
który mówi: "Ziemia...",

00:06:14.438 --> 00:06:16.568
niczego nie zmyślam,

00:06:17.088 --> 00:06:21.485
"Ziemia to przystanek, przedszkole,


00:06:21.485 --> 00:06:26.465
próba życia w wieczności".

00:06:27.432 --> 00:06:30.122
Życie jako sesja próbna?

00:06:30.697 --> 00:06:33.434
To sposób na trywializowanie problemu.

00:06:33.854 --> 00:06:35.154
Jak również inny.

00:06:35.154 --> 00:06:39.434
To, co oferuje Dolina Krzemowa,
dążenie do nieśmiertelności,

00:06:39.675 --> 00:06:43.051
jest świecką wersją trywializacji.

00:06:43.441 --> 00:06:45.566
Nawet jeśli zostaniesz w swoim ciele,

00:06:45.566 --> 00:06:49.392
zamiast ulotnić się w bezcielesny stan.

00:06:50.032 --> 00:06:54.484
Współzałożyciel firmy PayPal
Peter Thiel powiedział,

00:06:54.484 --> 00:06:58.004
cytuję:

00:06:58.004 --> 00:07:02.285
"Jeśli ludzie myślą, że umrą,
to demotywują się".

00:07:02.765 --> 00:07:05.403
(Śmiech)

00:07:06.353 --> 00:07:07.517
To nie wszystko!

00:07:08.107 --> 00:07:09.247
(Śmiech)

00:07:09.687 --> 00:07:15.027
"Idea nieśmiertelności motywuje".

00:07:18.785 --> 00:07:22.929
Jako jedna z tych głupiutkich osób
wierzących, że umrą,

00:07:22.929 --> 00:07:26.806
czuję się zdziwiona elokwencją Thiela.

00:07:26.806 --> 00:07:31.286
Thiel ogranicza ludzkie istnienie
do języka zarządzania korporacją,

00:07:32.303 --> 00:07:34.483
do ścieżki motywacyjnej.

00:07:35.423 --> 00:07:39.073
Myśli, że śmierć unieważnia nasze życie.

00:07:39.840 --> 00:07:44.425
Zakłada, że życie jest
jedynie kwestią metryki,

00:07:44.807 --> 00:07:48.967
a jego wartość da się
łatwo policzyć w latach.

00:07:49.797 --> 00:07:53.926
W świecie Thiela to,
co pozwala rano wstać z łóżka,

00:07:53.926 --> 00:07:56.526
to nie zadowolenie z życia,
które wiedziemy,

00:07:56.526 --> 00:08:02.006
ale nadzieja, że będziemy
wiecznie wstawać w przyszłości.

00:08:04.587 --> 00:08:07.663
Osobiście nie wyobrażam sobie
czegoś bardziej przybijającego.

00:08:07.663 --> 00:08:10.323
(Śmiech)

00:08:13.363 --> 00:08:15.914
(Brawa)

00:08:17.034 --> 00:08:19.607
Marzenie Thiela to dla mnie koszmar.

00:08:19.767 --> 00:08:21.004
(Śmiech)

00:08:21.144 --> 00:08:22.819
Jeśli o tym chwilę pomyślicie,

00:08:22.819 --> 00:08:25.964
może okazać się, że dla was także.

00:08:26.574 --> 00:08:28.712
Odłóżmy rozważania praktyczne

00:08:28.712 --> 00:08:31.658
o tym, kto mógłby pozwolić sobie
na życie wieczne.

00:08:31.658 --> 00:08:34.143
Pewnie jest to mniej istotne,

00:08:34.143 --> 00:08:36.692
gdy jest się miliarderem,
ale tylko nieco mniej,

00:08:36.692 --> 00:08:38.687
ponieważ dowolna ilość miliardów dolarów

00:08:38.687 --> 00:08:42.444
to wciąż kropla w morzu
finansowych potrzeb wieczności.

00:08:43.224 --> 00:08:47.014
Lepiej zastanówmy się,
co oznaczałoby życie wieczne,

00:08:47.018 --> 00:08:51.001
jak by to było istnieć wiecznie,

00:08:51.001 --> 00:08:54.631
jak ten różowy zajączek
ze starej reklamy baterii

00:08:54.631 --> 00:08:57.266
uderzający w blaszany bębenek.

00:08:57.266 --> 00:08:58.382
(Śmiech)

00:08:59.862 --> 00:09:02.756
Właściwie mamy wyobrażenie,
jak to mogłoby być.

00:09:03.419 --> 00:09:05.589
Widać to w sposobie, w jaki się wyrażamy.

00:09:06.096 --> 00:09:08.196
Gdy na przykład mówimy,

00:09:08.196 --> 00:09:11.856
że wykład dłużył się bez końca,

00:09:12.406 --> 00:09:15.236
gdy narzekamy na ciągły trajkot,

00:09:15.236 --> 00:09:19.576
albo gdy mówimy, że zły film się ciągnie.

00:09:20.914 --> 00:09:24.314
Świadomie albo nieświadomie
zauważamy, że nie mając końca,

00:09:24.314 --> 00:09:27.324
nasze życie stałoby się nudną,
bezkształtną nieskończonością:

00:09:27.694 --> 00:09:32.229
dzień dłużyłby się za dniem, 
i tak przez wieczność.

00:09:33.109 --> 00:09:36.559
Nieskończoność wyssałaby
witalność z naszej egzystencji,

00:09:36.559 --> 00:09:38.369
pozbawiłaby ją znaczenia.

00:09:38.789 --> 00:09:41.689
Doprowadziłaby do znużenia i bezcelowości,

00:09:41.689 --> 00:09:44.299
a to przecież znamiona
chronicznej depresji.

00:09:45.899 --> 00:09:50.349
Ostatnią rzeczą, jakiej bym chciała,
to nigdy nie umrzeć.

00:09:51.794 --> 00:09:54.164
Nie chciałabym żyć wiecznie,

00:09:54.164 --> 00:09:58.164
bo nieśmiertelność nie jest tym,
czego byśmy sobie szczerze życzyli.

00:09:58.164 --> 00:10:01.394
Wręcz przeciwnie, to klątwa.

00:10:02.294 --> 00:10:03.940
Tak jak w micie greckim,

00:10:04.117 --> 00:10:07.234
w którym Syzyf toczy głaz pod górę

00:10:07.234 --> 00:10:08.804
i nigdy nie dociera na szczyt.

00:10:09.394 --> 00:10:11.734
Jak w historiach o duchach i wampirach

00:10:11.744 --> 00:10:16.054
skazanych na niekończącą się
egzystencję upiorów.

00:10:17.055 --> 00:10:20.095
A nawet w komiksie o Supermanie,

00:10:20.095 --> 00:10:23.945
który nigdy nie będzie prowadził
zwykłego życia Clarka Kenta,

00:10:24.295 --> 00:10:29.225
nie będzie żył, kochał i nie umrze
jak normalna istota ludzka.

00:10:29.970 --> 00:10:31.730
Zakończenia są potrzebne,

00:10:32.220 --> 00:10:35.350
a najważniejsze jest wpisane w nas samych.

00:10:35.880 --> 00:10:37.510
To umiejętność umierania,

00:10:37.930 --> 00:10:39.510
nasza śmiertelność

00:10:39.510 --> 00:10:43.140
jest tym, co czyni nas ludźmi.

00:10:43.140 --> 00:10:46.980
Jesteśmy śmiertelnymi istotami 
pośród nieskończoności

00:10:46.980 --> 00:10:49.150
i jeśli mamy tego świadomość,

00:10:49.150 --> 00:10:52.790
to pomaga ona docenić fakt, że istniejemy,

00:10:52.790 --> 00:10:55.900
dodaje nowej głębi
idei życia jako podróży.

00:10:57.262 --> 00:11:02.412
Moja śmiertelność
nie jest zaprzeczeniem sensu,

00:11:02.692 --> 00:11:04.527
ona go tworzy.

00:11:04.807 --> 00:11:06.837
Jest tym, co budzi mnie do życia.

00:11:06.837 --> 00:11:07.902
Tym, co mówi:

00:11:07.902 --> 00:11:09.302
"Doceń je!

00:11:09.302 --> 00:11:10.912
Nie bierz za pewnik!

00:11:11.152 --> 00:11:12.892
Napisz następną książkę!

00:11:13.092 --> 00:11:14.532
Śmiej się z przyjaciółmi!

00:11:14.762 --> 00:11:16.082
Odkrywaj!

00:11:16.732 --> 00:11:18.812
Zjedz kolejny tuzin ostryg!".

00:11:18.812 --> 00:11:20.092
(Śmiech)

00:11:20.612 --> 00:11:23.762
Ważne jest nie to, jak długo żyję,

00:11:23.762 --> 00:11:25.702
ale jak żyję.

00:11:26.582 --> 00:11:28.642
Staram się to robić dobrze

00:11:29.669 --> 00:11:31.049
aż do samego końca.

00:11:31.897 --> 00:11:33.577
Dziękuję!

00:11:33.763 --> 00:11:36.943
(Brawa)