1
00:00:13,079 --> 00:00:16,709
Wiem, że większość ludzi boi się śmierci,

2
00:00:16,709 --> 00:00:18,938
ale ja boję się przyjęć koktajlowych.

3
00:00:19,458 --> 00:00:21,878
(Śmiech)

4
00:00:22,378 --> 00:00:24,968
Niezbyt dobrze idzie mi gadka szmatka,

5
00:00:24,968 --> 00:00:27,168
więc gdy wleję w siebie kilka drinków,

6
00:00:27,168 --> 00:00:29,559
nigdy nie wiadomo,
co może mi się wymsknąć.

7
00:00:29,559 --> 00:00:31,210
(Śmiech)

8
00:00:31,750 --> 00:00:34,123
Jak pewnego razu na imprezie,

9
00:00:34,123 --> 00:00:37,079
gdy byłam w pół drogi do drugiego martini.

10
00:00:37,919 --> 00:00:39,419
Wdałam się w rozmowę

11
00:00:39,419 --> 00:00:43,140
z gorliwym wyznawcą ruchu
"koniec ze starzeniem się",

12
00:00:43,510 --> 00:00:47,440
czyli wizji radykalnego wydłużenia życia,

13
00:00:47,440 --> 00:00:51,780
modnego wśród bogaczy z Doliny Krzemowej,
którzy myślą, że powinni żyć wiecznie.

14
00:00:52,921 --> 00:00:55,018
Jeden z nich się chwalił,

15
00:00:55,018 --> 00:00:59,485
że dziennie zażywa 150 suplementów diety,

16
00:00:59,485 --> 00:01:01,745
żeby odstraszyć śmierć.

17
00:01:02,597 --> 00:01:05,488
Ta czynność musiała pożerać mu z godzinę,

18
00:01:05,488 --> 00:01:07,605
nie wspominając o błonie żołądka.

19
00:01:08,125 --> 00:01:10,038
(Śmiech)

20
00:01:10,458 --> 00:01:14,388
Facet, z którym rozmawiałam,
nie widział w tym nic dziwnego.

21
00:01:15,838 --> 00:01:17,478
Był połowę młodszy ode mnie,

22
00:01:17,838 --> 00:01:19,738
właściwie więcej niż połowę.

23
00:01:19,938 --> 00:01:24,566
Ponieważ mnie do śmierci 
jest zdecydowanie bliżej niż jemu,

24
00:01:24,566 --> 00:01:29,378
popełnił błąd, zakładając,
że żyję w śmiertelnym strachu.

25
00:01:30,228 --> 00:01:32,508
Zdziwił się, gdy okazało się to nieprawdą.

26
00:01:33,028 --> 00:01:35,678
Mój stoicki spokój w obliczu śmierci

27
00:01:35,678 --> 00:01:39,487
musiał wydać mu się
porażką z mojej strony.

28
00:01:40,597 --> 00:01:44,168
Zapytał: "Czemu zgadzasz się
na zbędne ograniczenia?".

29
00:01:44,168 --> 00:01:46,768
"Biotechnologia może oznaczać
koniec starzenia się.

30
00:01:46,768 --> 00:01:50,427
Może nawet koniec śmierci".

31
00:01:51,657 --> 00:01:53,961
No i wymsknęło mi się.

32
00:01:53,961 --> 00:01:57,068
(Śmiech)

33
00:01:58,808 --> 00:02:02,528
Spytałam: "Co jest złego w umieraniu?".

34
00:02:04,238 --> 00:02:06,488
Zaniemówił.

35
00:02:06,488 --> 00:02:09,038
Prawdę mówiąc, ja też.

36
00:02:09,832 --> 00:02:12,665
Nigdy nie zdarzyło mi się zadać
tego konkretnego pytania.

37
00:02:12,845 --> 00:02:14,667
Nigdy tak bezpośrednio,

38
00:02:14,667 --> 00:02:16,447
ale pojęłam, że gdzieś tam było,

39
00:02:16,447 --> 00:02:19,357
unosiło się między nami
w alkoholowych oparach.

40
00:02:19,357 --> 00:02:22,187
(Śmiech)

41
00:02:23,037 --> 00:02:25,369
Chyba trafiłam w samo sedno,

42
00:02:25,919 --> 00:02:30,629
bo strach przed śmiercią
bierze się za pewnik.

43
00:02:31,458 --> 00:02:33,698
Zapytajcie ludzi, czy się boją.

44
00:02:33,698 --> 00:02:35,112
Ja pytałam,

45
00:02:35,112 --> 00:02:37,471
choć zazwyczaj nie na imprezach.

46
00:02:37,471 --> 00:02:40,795
W większości odpowiadali: "Oczywiście!",

47
00:02:40,795 --> 00:02:44,725
a miny mieli, jakby chcieli uciec,
gdzie pieprz rośnie.

48
00:02:45,765 --> 00:02:47,974
Psycholog William James

49
00:02:47,974 --> 00:02:50,774
nazwał śmierć "złowrogim kontekstem",

50
00:02:50,774 --> 00:02:55,443
"czerwiem u źródła
ludzkich dążeń do szczęścia".

51
00:02:56,453 --> 00:02:58,074
Poeta Philip Larkin,

52
00:02:58,074 --> 00:03:00,634
też dobry w czerwiach u źródeł,

53
00:03:01,284 --> 00:03:03,286
pisał o niemożności zaśnięcia ze strachu,

54
00:03:03,286 --> 00:03:06,866
który nazwał "wieczną, absolutną pustką".

55
00:03:08,619 --> 00:03:12,145
Okazuje się jednak, 
że w braniu rzeczy za pewnik

56
00:03:12,145 --> 00:03:14,655
jestem równie beznadziejna
jak w gadkach szmatkach.

57
00:03:15,061 --> 00:03:18,408
Gdy coś wydaje się oczywiste
i nie do zakwestionowania,

58
00:03:18,408 --> 00:03:21,476
wtedy zazwyczaj nachodzą mnie wątpliwości.

59
00:03:22,206 --> 00:03:24,426
To, co bierzemy za pewnik,

60
00:03:24,437 --> 00:03:29,037
może naprawdę być tym,
czego nie zdążyliśmy przemyśleć.

61
00:03:30,867 --> 00:03:32,158
Pewnie myślicie,

62
00:03:32,158 --> 00:03:35,874
że nie miałam innego wyboru,
jak rozmyślać nad własną śmiercią,

63
00:03:35,874 --> 00:03:38,493
skoro kilka razy spojrzałam jej w oczy.

64
00:03:38,891 --> 00:03:42,582
Na Bliskim Wschodzie postrzelono mnie,
kiedy pracowałam jako dziennikarka,

65
00:03:42,582 --> 00:03:44,231
zbombardowano jako osobę cywilną,

66
00:03:44,231 --> 00:03:46,621
groziły mi prawicowe opryszki.

67
00:03:47,353 --> 00:03:51,532
Najbliżej śmierci znalazłam się
na własne życzenie.

68
00:03:52,382 --> 00:03:54,418
Straciłam panowanie nad samochodem

69
00:03:54,418 --> 00:03:58,561
na zakręcie numer trzy na torze wyścigowym
na amerykańskim Środkowym Zachodzie.

70
00:03:58,561 --> 00:04:01,195
W zwolnionym tempie, jak mi się zdawało,

71
00:04:01,195 --> 00:04:03,417
koziołkowałam

72
00:04:03,417 --> 00:04:07,247
kilka razy.

73
00:04:08,337 --> 00:04:12,611
W tamtej chwili jedno zdanie
rozbrzmiewało mi w głowie

74
00:04:12,611 --> 00:04:15,194
jak mantra.

75
00:04:15,704 --> 00:04:21,424
Myślałam: "Głupio tak umrzeć".

76
00:04:21,424 --> 00:04:23,851
(Śmiech)

77
00:04:29,499 --> 00:04:30,649
Moją pierwszą reakcją,

78
00:04:30,649 --> 00:04:33,473
kiedy samochód się zatrzymał
i okazało się, że żyję,

79
00:04:33,473 --> 00:04:34,882
było zdziwienie,

80
00:04:34,882 --> 00:04:36,532
po którym przyszła wdzięczność

81
00:04:36,532 --> 00:04:39,790
dla wynalazcy kasku.

82
00:04:39,790 --> 00:04:40,897
(Śmiech)

83
00:04:40,897 --> 00:04:43,069
Dopiero potem przyszło mi na myśl:

84
00:04:43,069 --> 00:04:47,259
"Co głupiego byłoby w takiej śmierci?

85
00:04:47,764 --> 00:04:51,082
Jak wygląda inteligentna śmierć?".

86
00:04:51,082 --> 00:04:52,690
(Śmiech)

87
00:04:53,530 --> 00:04:56,558
Skąd takie pytanie?

88
00:04:56,978 --> 00:05:01,546
Jedyną odpowiedzią jest:
intelektualna próżność.

89
00:05:03,066 --> 00:05:07,685
Na pewno byłam zbyt inteligentna
na tak głupią śmierć.

90
00:05:07,685 --> 00:05:10,567
(Śmiech)

91
00:05:13,337 --> 00:05:17,106
Zdaje się, że nie tylko życie
ma dla mnie ogromną wagę,

92
00:05:17,106 --> 00:05:19,207
ale też i śmierć.

93
00:05:19,737 --> 00:05:21,418
Nawet pomimo tego, że będąc martwą,

94
00:05:21,418 --> 00:05:25,208
nie mogłabym docenić znaczenia tego faktu.

95
00:05:25,578 --> 00:05:28,539
W sumie nie mogłabym niczego docenić,

96
00:05:29,009 --> 00:05:31,699
więc dobrze, że nie jestem wierząca,

97
00:05:32,486 --> 00:05:35,615
bo wtedy na pewno byłabym w pobliżu,

98
00:05:35,615 --> 00:05:39,107
w tak zwanym "życiu po śmierci".

99
00:05:40,177 --> 00:05:44,876
Delikatnie mówiąc,
to bardzo otrzeźwiające,

100
00:05:44,876 --> 00:05:48,321
ponieważ z założenia nie tylko
nigdy naprawdę nie umrzesz,

101
00:05:48,321 --> 00:05:50,850
ale i to, co robisz w tym życiu,

102
00:05:50,850 --> 00:05:55,030
przypuszczalnie stanowi
o twoim losie w kolejnym.

103
00:05:55,783 --> 00:05:58,738
Innymi słowy, życie,
które obecnie wiedziesz,

104
00:05:58,738 --> 00:06:02,122
nie ma wartości samo w sobie,

105
00:06:02,782 --> 00:06:04,722
ale właściwie, czyli nie innymi słowy,

106
00:06:04,722 --> 00:06:08,635
lecz według słów Ricka Warrena,
pastora motywacyjnego,

107
00:06:08,635 --> 00:06:11,035
tego od książki "The Purpose Driven Life",

108
00:06:12,010 --> 00:06:13,688
który mówi: "Ziemia...",

109
00:06:14,438 --> 00:06:16,568
niczego nie zmyślam,

110
00:06:17,088 --> 00:06:21,485
"Ziemia to przystanek, przedszkole,


111
00:06:21,485 --> 00:06:26,465
próba życia w wieczności".

112
00:06:27,432 --> 00:06:30,122
Życie jako sesja próbna?

113
00:06:30,697 --> 00:06:33,434
To sposób na trywializowanie problemu.

114
00:06:33,854 --> 00:06:35,154
Jak również inny.

115
00:06:35,154 --> 00:06:39,434
To, co oferuje Dolina Krzemowa,
dążenie do nieśmiertelności,

116
00:06:39,675 --> 00:06:43,051
jest świecką wersją trywializacji.

117
00:06:43,441 --> 00:06:45,566
Nawet jeśli zostaniesz w swoim ciele,

118
00:06:45,566 --> 00:06:49,392
zamiast ulotnić się w bezcielesny stan.

119
00:06:50,032 --> 00:06:54,484
Współzałożyciel firmy PayPal
Peter Thiel powiedział,

120
00:06:54,484 --> 00:06:58,004
cytuję:

121
00:06:58,004 --> 00:07:02,285
"Jeśli ludzie myślą, że umrą,
to demotywują się".

122
00:07:02,765 --> 00:07:05,403
(Śmiech)

123
00:07:06,353 --> 00:07:07,517
To nie wszystko!

124
00:07:08,107 --> 00:07:09,247
(Śmiech)

125
00:07:09,687 --> 00:07:15,027
"Idea nieśmiertelności motywuje".

126
00:07:18,785 --> 00:07:22,929
Jako jedna z tych głupiutkich osób
wierzących, że umrą,

127
00:07:22,929 --> 00:07:26,806
czuję się zdziwiona elokwencją Thiela.

128
00:07:26,806 --> 00:07:31,286
Thiel ogranicza ludzkie istnienie
do języka zarządzania korporacją,

129
00:07:32,303 --> 00:07:34,483
do ścieżki motywacyjnej.

130
00:07:35,423 --> 00:07:39,073
Myśli, że śmierć unieważnia nasze życie.

131
00:07:39,840 --> 00:07:44,425
Zakłada, że życie jest
jedynie kwestią metryki,

132
00:07:44,807 --> 00:07:48,967
a jego wartość da się
łatwo policzyć w latach.

133
00:07:49,797 --> 00:07:53,926
W świecie Thiela to,
co pozwala rano wstać z łóżka,

134
00:07:53,926 --> 00:07:56,526
to nie zadowolenie z życia,
które wiedziemy,

135
00:07:56,526 --> 00:08:02,006
ale nadzieja, że będziemy
wiecznie wstawać w przyszłości.

136
00:08:04,587 --> 00:08:07,663
Osobiście nie wyobrażam sobie
czegoś bardziej przybijającego.

137
00:08:07,663 --> 00:08:10,323
(Śmiech)

138
00:08:13,363 --> 00:08:15,914
(Brawa)

139
00:08:17,034 --> 00:08:19,607
Marzenie Thiela to dla mnie koszmar.

140
00:08:19,767 --> 00:08:21,004
(Śmiech)

141
00:08:21,144 --> 00:08:22,819
Jeśli o tym chwilę pomyślicie,

142
00:08:22,819 --> 00:08:25,964
może okazać się, że dla was także.

143
00:08:26,574 --> 00:08:28,712
Odłóżmy rozważania praktyczne

144
00:08:28,712 --> 00:08:31,658
o tym, kto mógłby pozwolić sobie
na życie wieczne.

145
00:08:31,658 --> 00:08:34,143
Pewnie jest to mniej istotne,

146
00:08:34,143 --> 00:08:36,692
gdy jest się miliarderem,
ale tylko nieco mniej,

147
00:08:36,692 --> 00:08:38,687
ponieważ dowolna ilość miliardów dolarów

148
00:08:38,687 --> 00:08:42,444
to wciąż kropla w morzu
finansowych potrzeb wieczności.

149
00:08:43,224 --> 00:08:47,014
Lepiej zastanówmy się,
co oznaczałoby życie wieczne,

150
00:08:47,018 --> 00:08:51,001
jak by to było istnieć wiecznie,

151
00:08:51,001 --> 00:08:54,631
jak ten różowy zajączek
ze starej reklamy baterii

152
00:08:54,631 --> 00:08:57,266
uderzający w blaszany bębenek.

153
00:08:57,266 --> 00:08:58,382
(Śmiech)

154
00:08:59,862 --> 00:09:02,756
Właściwie mamy wyobrażenie,
jak to mogłoby być.

155
00:09:03,419 --> 00:09:05,589
Widać to w sposobie, w jaki się wyrażamy.

156
00:09:06,096 --> 00:09:08,196
Gdy na przykład mówimy,

157
00:09:08,196 --> 00:09:11,856
że wykład dłużył się bez końca,

158
00:09:12,406 --> 00:09:15,236
gdy narzekamy na ciągły trajkot,

159
00:09:15,236 --> 00:09:19,576
albo gdy mówimy, że zły film się ciągnie.

160
00:09:20,914 --> 00:09:24,314
Świadomie albo nieświadomie
zauważamy, że nie mając końca,

161
00:09:24,314 --> 00:09:27,324
nasze życie stałoby się nudną,
bezkształtną nieskończonością:

162
00:09:27,694 --> 00:09:32,229
dzień dłużyłby się za dniem, 
i tak przez wieczność.

163
00:09:33,109 --> 00:09:36,559
Nieskończoność wyssałaby
witalność z naszej egzystencji,

164
00:09:36,559 --> 00:09:38,369
pozbawiłaby ją znaczenia.

165
00:09:38,789 --> 00:09:41,689
Doprowadziłaby do znużenia i bezcelowości,

166
00:09:41,689 --> 00:09:44,299
a to przecież znamiona
chronicznej depresji.

167
00:09:45,899 --> 00:09:50,349
Ostatnią rzeczą, jakiej bym chciała,
to nigdy nie umrzeć.

168
00:09:51,794 --> 00:09:54,164
Nie chciałabym żyć wiecznie,

169
00:09:54,164 --> 00:09:58,164
bo nieśmiertelność nie jest tym,
czego byśmy sobie szczerze życzyli.

170
00:09:58,164 --> 00:10:01,394
Wręcz przeciwnie, to klątwa.

171
00:10:02,294 --> 00:10:03,940
Tak jak w micie greckim,

172
00:10:04,117 --> 00:10:07,234
w którym Syzyf toczy głaz pod górę

173
00:10:07,234 --> 00:10:08,804
i nigdy nie dociera na szczyt.

174
00:10:09,394 --> 00:10:11,734
Jak w historiach o duchach i wampirach

175
00:10:11,744 --> 00:10:16,054
skazanych na niekończącą się
egzystencję upiorów.

176
00:10:17,055 --> 00:10:20,095
A nawet w komiksie o Supermanie,

177
00:10:20,095 --> 00:10:23,945
który nigdy nie będzie prowadził
zwykłego życia Clarka Kenta,

178
00:10:24,295 --> 00:10:29,225
nie będzie żył, kochał i nie umrze
jak normalna istota ludzka.

179
00:10:29,970 --> 00:10:31,730
Zakończenia są potrzebne,

180
00:10:32,220 --> 00:10:35,350
a najważniejsze jest wpisane w nas samych.

181
00:10:35,880 --> 00:10:37,510
To umiejętność umierania,

182
00:10:37,930 --> 00:10:39,510
nasza śmiertelność

183
00:10:39,510 --> 00:10:43,140
jest tym, co czyni nas ludźmi.

184
00:10:43,140 --> 00:10:46,980
Jesteśmy śmiertelnymi istotami 
pośród nieskończoności

185
00:10:46,980 --> 00:10:49,150
i jeśli mamy tego świadomość,

186
00:10:49,150 --> 00:10:52,790
to pomaga ona docenić fakt, że istniejemy,

187
00:10:52,790 --> 00:10:55,900
dodaje nowej głębi
idei życia jako podróży.

188
00:10:57,262 --> 00:11:02,412
Moja śmiertelność
nie jest zaprzeczeniem sensu,

189
00:11:02,692 --> 00:11:04,527
ona go tworzy.

190
00:11:04,807 --> 00:11:06,837
Jest tym, co budzi mnie do życia.

191
00:11:06,837 --> 00:11:07,902
Tym, co mówi:

192
00:11:07,902 --> 00:11:09,302
"Doceń je!

193
00:11:09,302 --> 00:11:10,912
Nie bierz za pewnik!

194
00:11:11,152 --> 00:11:12,892
Napisz następną książkę!

195
00:11:13,092 --> 00:11:14,532
Śmiej się z przyjaciółmi!

196
00:11:14,762 --> 00:11:16,082
Odkrywaj!

197
00:11:16,732 --> 00:11:18,812
Zjedz kolejny tuzin ostryg!".

198
00:11:18,812 --> 00:11:20,092
(Śmiech)

199
00:11:20,612 --> 00:11:23,762
Ważne jest nie to, jak długo żyję,

200
00:11:23,762 --> 00:11:25,702
ale jak żyję.

201
00:11:26,582 --> 00:11:28,642
Staram się to robić dobrze

202
00:11:29,669 --> 00:11:31,049
aż do samego końca.

203
00:11:31,897 --> 00:11:33,577
Dziękuję!

204
00:11:33,763 --> 00:11:36,943
(Brawa)