0:00:13.079,0:00:16.709
Wiem, że większość ludzi boi się śmierci,

0:00:16.709,0:00:18.938
ale ja boję się przyjęć koktajlowych.

0:00:19.458,0:00:21.878
(Śmiech)

0:00:22.378,0:00:24.968
Niezbyt dobrze idzie mi gadka szmatka,

0:00:24.968,0:00:27.168
więc gdy wleję w siebie kilka drinków,

0:00:27.168,0:00:29.559
nigdy nie wiadomo,[br]co może mi się wymsknąć.

0:00:29.559,0:00:31.210
(Śmiech)

0:00:31.750,0:00:34.123
Jak pewnego razu na imprezie,

0:00:34.123,0:00:37.079
gdy byłam w pół drogi do drugiego martini.

0:00:37.919,0:00:39.419
Wdałam się w rozmowę

0:00:39.419,0:00:43.140
z gorliwym wyznawcą ruchu[br]"koniec ze starzeniem się",

0:00:43.510,0:00:47.440
czyli wizji radykalnego wydłużenia życia,

0:00:47.440,0:00:51.780
modnego wśród bogaczy z Doliny Krzemowej,[br]którzy myślą, że powinni żyć wiecznie.

0:00:52.921,0:00:55.018
Jeden z nich się chwalił,

0:00:55.018,0:00:59.485
że dziennie zażywa 150 suplementów diety,

0:00:59.485,0:01:01.745
żeby odstraszyć śmierć.

0:01:02.597,0:01:05.488
Ta czynność musiała pożerać mu z godzinę,

0:01:05.488,0:01:07.605
nie wspominając o błonie żołądka.

0:01:08.125,0:01:10.038
(Śmiech)

0:01:10.458,0:01:14.388
Facet, z którym rozmawiałam,[br]nie widział w tym nic dziwnego.

0:01:15.838,0:01:17.478
Był połowę młodszy ode mnie,

0:01:17.838,0:01:19.738
właściwie więcej niż połowę.

0:01:19.938,0:01:24.566
Ponieważ mnie do śmierci [br]jest zdecydowanie bliżej niż jemu,

0:01:24.566,0:01:29.378
popełnił błąd, zakładając,[br]że żyję w śmiertelnym strachu.

0:01:30.228,0:01:32.508
Zdziwił się, gdy okazało się to nieprawdą.

0:01:33.028,0:01:35.678
Mój stoicki spokój w obliczu śmierci

0:01:35.678,0:01:39.487
musiał wydać mu się[br]porażką z mojej strony.

0:01:40.597,0:01:44.168
Zapytał: "Czemu zgadzasz się[br]na zbędne ograniczenia?".

0:01:44.168,0:01:46.768
"Biotechnologia może oznaczać[br]koniec starzenia się.

0:01:46.768,0:01:50.427
Może nawet koniec śmierci".

0:01:51.657,0:01:53.961
No i wymsknęło mi się.

0:01:53.961,0:01:57.068
(Śmiech)

0:01:58.808,0:02:02.528
Spytałam: "Co jest złego w umieraniu?".

0:02:04.238,0:02:06.488
Zaniemówił.

0:02:06.488,0:02:09.038
Prawdę mówiąc, ja też.

0:02:09.832,0:02:12.665
Nigdy nie zdarzyło mi się zadać[br]tego konkretnego pytania.

0:02:12.845,0:02:14.667
Nigdy tak bezpośrednio,

0:02:14.667,0:02:16.447
ale pojęłam, że gdzieś tam było,

0:02:16.447,0:02:19.357
unosiło się między nami[br]w alkoholowych oparach.

0:02:19.357,0:02:22.187
(Śmiech)

0:02:23.037,0:02:25.369
Chyba trafiłam w samo sedno,

0:02:25.919,0:02:30.629
bo strach przed śmiercią[br]bierze się za pewnik.

0:02:31.458,0:02:33.698
Zapytajcie ludzi, czy się boją.

0:02:33.698,0:02:35.112
Ja pytałam,

0:02:35.112,0:02:37.471
choć zazwyczaj nie na imprezach.

0:02:37.471,0:02:40.795
W większości odpowiadali: "Oczywiście!",

0:02:40.795,0:02:44.725
a miny mieli, jakby chcieli uciec,[br]gdzie pieprz rośnie.

0:02:45.765,0:02:47.974
Psycholog William James

0:02:47.974,0:02:50.774
nazwał śmierć "złowrogim kontekstem",

0:02:50.774,0:02:55.443
"czerwiem u źródła[br]ludzkich dążeń do szczęścia".

0:02:56.453,0:02:58.074
Poeta Philip Larkin,

0:02:58.074,0:03:00.634
też dobry w czerwiach u źródeł,

0:03:01.284,0:03:03.286
pisał o niemożności zaśnięcia ze strachu,

0:03:03.286,0:03:06.866
który nazwał "wieczną, absolutną pustką".

0:03:08.619,0:03:12.145
Okazuje się jednak, [br]że w braniu rzeczy za pewnik

0:03:12.145,0:03:14.655
jestem równie beznadziejna[br]jak w gadkach szmatkach.

0:03:15.061,0:03:18.408
Gdy coś wydaje się oczywiste[br]i nie do zakwestionowania,

0:03:18.408,0:03:21.476
wtedy zazwyczaj nachodzą mnie wątpliwości.

0:03:22.206,0:03:24.426
To, co bierzemy za pewnik,

0:03:24.437,0:03:29.037
może naprawdę być tym,[br]czego nie zdążyliśmy przemyśleć.

0:03:30.867,0:03:32.158
Pewnie myślicie,

0:03:32.158,0:03:35.874
że nie miałam innego wyboru,[br]jak rozmyślać nad własną śmiercią,

0:03:35.874,0:03:38.493
skoro kilka razy spojrzałam jej w oczy.

0:03:38.891,0:03:42.582
Na Bliskim Wschodzie postrzelono mnie,[br]kiedy pracowałam jako dziennikarka,

0:03:42.582,0:03:44.231
zbombardowano jako osobę cywilną,

0:03:44.231,0:03:46.621
groziły mi prawicowe opryszki.

0:03:47.353,0:03:51.532
Najbliżej śmierci znalazłam się[br]na własne życzenie.

0:03:52.382,0:03:54.418
Straciłam panowanie nad samochodem

0:03:54.418,0:03:58.561
na zakręcie numer trzy na torze wyścigowym[br]na amerykańskim Środkowym Zachodzie.

0:03:58.561,0:04:01.195
W zwolnionym tempie, jak mi się zdawało,

0:04:01.195,0:04:03.417
koziołkowałam

0:04:03.417,0:04:07.247
kilka razy.

0:04:08.337,0:04:12.611
W tamtej chwili jedno zdanie[br]rozbrzmiewało mi w głowie

0:04:12.611,0:04:15.194
jak mantra.

0:04:15.704,0:04:21.424
Myślałam: "Głupio tak umrzeć".

0:04:21.424,0:04:23.851
(Śmiech)

0:04:29.499,0:04:30.649
Moją pierwszą reakcją,

0:04:30.649,0:04:33.473
kiedy samochód się zatrzymał[br]i okazało się, że żyję,

0:04:33.473,0:04:34.882
było zdziwienie,

0:04:34.882,0:04:36.532
po którym przyszła wdzięczność

0:04:36.532,0:04:39.790
dla wynalazcy kasku.

0:04:39.790,0:04:40.897
(Śmiech)

0:04:40.897,0:04:43.069
Dopiero potem przyszło mi na myśl:

0:04:43.069,0:04:47.259
"Co głupiego byłoby w takiej śmierci?

0:04:47.764,0:04:51.082
Jak wygląda inteligentna śmierć?".

0:04:51.082,0:04:52.690
(Śmiech)

0:04:53.530,0:04:56.558
Skąd takie pytanie?

0:04:56.978,0:05:01.546
Jedyną odpowiedzią jest:[br]intelektualna próżność.

0:05:03.066,0:05:07.685
Na pewno byłam zbyt inteligentna[br]na tak głupią śmierć.

0:05:07.685,0:05:10.567
(Śmiech)

0:05:13.337,0:05:17.106
Zdaje się, że nie tylko życie[br]ma dla mnie ogromną wagę,

0:05:17.106,0:05:19.207
ale też i śmierć.

0:05:19.737,0:05:21.418
Nawet pomimo tego, że będąc martwą,

0:05:21.418,0:05:25.208
nie mogłabym docenić znaczenia tego faktu.

0:05:25.578,0:05:28.539
W sumie nie mogłabym niczego docenić,

0:05:29.009,0:05:31.699
więc dobrze, że nie jestem wierząca,

0:05:32.486,0:05:35.615
bo wtedy na pewno byłabym w pobliżu,

0:05:35.615,0:05:39.107
w tak zwanym "życiu po śmierci".

0:05:40.177,0:05:44.876
Delikatnie mówiąc,[br]to bardzo otrzeźwiające,

0:05:44.876,0:05:48.321
ponieważ z założenia nie tylko[br]nigdy naprawdę nie umrzesz,

0:05:48.321,0:05:50.850
ale i to, co robisz w tym życiu,

0:05:50.850,0:05:55.030
przypuszczalnie stanowi[br]o twoim losie w kolejnym.

0:05:55.783,0:05:58.738
Innymi słowy, życie,[br]które obecnie wiedziesz,

0:05:58.738,0:06:02.122
nie ma wartości samo w sobie,

0:06:02.782,0:06:04.722
ale właściwie, czyli nie innymi słowy,

0:06:04.722,0:06:08.635
lecz według słów Ricka Warrena,[br]pastora motywacyjnego,

0:06:08.635,0:06:11.035
tego od książki "The Purpose Driven Life",

0:06:12.010,0:06:13.688
który mówi: "Ziemia...",

0:06:14.438,0:06:16.568
niczego nie zmyślam,

0:06:17.088,0:06:21.485
"Ziemia to przystanek, przedszkole,[br]

0:06:21.485,0:06:26.465
próba życia w wieczności".

0:06:27.432,0:06:30.122
Życie jako sesja próbna?

0:06:30.697,0:06:33.434
To sposób na trywializowanie problemu.

0:06:33.854,0:06:35.154
Jak również inny.

0:06:35.154,0:06:39.434
To, co oferuje Dolina Krzemowa,[br]dążenie do nieśmiertelności,

0:06:39.675,0:06:43.051
jest świecką wersją trywializacji.

0:06:43.441,0:06:45.566
Nawet jeśli zostaniesz w swoim ciele,

0:06:45.566,0:06:49.392
zamiast ulotnić się w bezcielesny stan.

0:06:50.032,0:06:54.484
Współzałożyciel firmy PayPal[br]Peter Thiel powiedział,

0:06:54.484,0:06:58.004
cytuję:

0:06:58.004,0:07:02.285
"Jeśli ludzie myślą, że umrą,[br]to demotywują się".

0:07:02.765,0:07:05.403
(Śmiech)

0:07:06.353,0:07:07.517
To nie wszystko!

0:07:08.107,0:07:09.247
(Śmiech)

0:07:09.687,0:07:15.027
"Idea nieśmiertelności motywuje".

0:07:18.785,0:07:22.929
Jako jedna z tych głupiutkich osób[br]wierzących, że umrą,

0:07:22.929,0:07:26.806
czuję się zdziwiona elokwencją Thiela.

0:07:26.806,0:07:31.286
Thiel ogranicza ludzkie istnienie[br]do języka zarządzania korporacją,

0:07:32.303,0:07:34.483
do ścieżki motywacyjnej.

0:07:35.423,0:07:39.073
Myśli, że śmierć unieważnia nasze życie.

0:07:39.840,0:07:44.425
Zakłada, że życie jest[br]jedynie kwestią metryki,

0:07:44.807,0:07:48.967
a jego wartość da się[br]łatwo policzyć w latach.

0:07:49.797,0:07:53.926
W świecie Thiela to,[br]co pozwala rano wstać z łóżka,

0:07:53.926,0:07:56.526
to nie zadowolenie z życia,[br]które wiedziemy,

0:07:56.526,0:08:02.006
ale nadzieja, że będziemy[br]wiecznie wstawać w przyszłości.

0:08:04.587,0:08:07.663
Osobiście nie wyobrażam sobie[br]czegoś bardziej przybijającego.

0:08:07.663,0:08:10.323
(Śmiech)

0:08:13.363,0:08:15.914
(Brawa)

0:08:17.034,0:08:19.607
Marzenie Thiela to dla mnie koszmar.

0:08:19.767,0:08:21.004
(Śmiech)

0:08:21.144,0:08:22.819
Jeśli o tym chwilę pomyślicie,

0:08:22.819,0:08:25.964
może okazać się, że dla was także.

0:08:26.574,0:08:28.712
Odłóżmy rozważania praktyczne

0:08:28.712,0:08:31.658
o tym, kto mógłby pozwolić sobie[br]na życie wieczne.

0:08:31.658,0:08:34.143
Pewnie jest to mniej istotne,

0:08:34.143,0:08:36.692
gdy jest się miliarderem,[br]ale tylko nieco mniej,

0:08:36.692,0:08:38.687
ponieważ dowolna ilość miliardów dolarów

0:08:38.687,0:08:42.444
to wciąż kropla w morzu[br]finansowych potrzeb wieczności.

0:08:43.224,0:08:47.014
Lepiej zastanówmy się,[br]co oznaczałoby życie wieczne,

0:08:47.018,0:08:51.001
jak by to było istnieć wiecznie,

0:08:51.001,0:08:54.631
jak ten różowy zajączek[br]ze starej reklamy baterii

0:08:54.631,0:08:57.266
uderzający w blaszany bębenek.

0:08:57.266,0:08:58.382
(Śmiech)

0:08:59.862,0:09:02.756
Właściwie mamy wyobrażenie,[br]jak to mogłoby być.

0:09:03.419,0:09:05.589
Widać to w sposobie, w jaki się wyrażamy.

0:09:06.096,0:09:08.196
Gdy na przykład mówimy,

0:09:08.196,0:09:11.856
że wykład dłużył się bez końca,

0:09:12.406,0:09:15.236
gdy narzekamy na ciągły trajkot,

0:09:15.236,0:09:19.576
albo gdy mówimy, że zły film się ciągnie.

0:09:20.914,0:09:24.314
Świadomie albo nieświadomie[br]zauważamy, że nie mając końca,

0:09:24.314,0:09:27.324
nasze życie stałoby się nudną,[br]bezkształtną nieskończonością:

0:09:27.694,0:09:32.229
dzień dłużyłby się za dniem, [br]i tak przez wieczność.

0:09:33.109,0:09:36.559
Nieskończoność wyssałaby[br]witalność z naszej egzystencji,

0:09:36.559,0:09:38.369
pozbawiłaby ją znaczenia.

0:09:38.789,0:09:41.689
Doprowadziłaby do znużenia i bezcelowości,

0:09:41.689,0:09:44.299
a to przecież znamiona[br]chronicznej depresji.

0:09:45.899,0:09:50.349
Ostatnią rzeczą, jakiej bym chciała,[br]to nigdy nie umrzeć.

0:09:51.794,0:09:54.164
Nie chciałabym żyć wiecznie,

0:09:54.164,0:09:58.164
bo nieśmiertelność nie jest tym,[br]czego byśmy sobie szczerze życzyli.

0:09:58.164,0:10:01.394
Wręcz przeciwnie, to klątwa.

0:10:02.294,0:10:03.940
Tak jak w micie greckim,

0:10:04.117,0:10:07.234
w którym Syzyf toczy głaz pod górę

0:10:07.234,0:10:08.804
i nigdy nie dociera na szczyt.

0:10:09.394,0:10:11.734
Jak w historiach o duchach i wampirach

0:10:11.744,0:10:16.054
skazanych na niekończącą się[br]egzystencję upiorów.

0:10:17.055,0:10:20.095
A nawet w komiksie o Supermanie,

0:10:20.095,0:10:23.945
który nigdy nie będzie prowadził[br]zwykłego życia Clarka Kenta,

0:10:24.295,0:10:29.225
nie będzie żył, kochał i nie umrze[br]jak normalna istota ludzka.

0:10:29.970,0:10:31.730
Zakończenia są potrzebne,

0:10:32.220,0:10:35.350
a najważniejsze jest wpisane w nas samych.

0:10:35.880,0:10:37.510
To umiejętność umierania,

0:10:37.930,0:10:39.510
nasza śmiertelność

0:10:39.510,0:10:43.140
jest tym, co czyni nas ludźmi.

0:10:43.140,0:10:46.980
Jesteśmy śmiertelnymi istotami [br]pośród nieskończoności

0:10:46.980,0:10:49.150
i jeśli mamy tego świadomość,

0:10:49.150,0:10:52.790
to pomaga ona docenić fakt, że istniejemy,

0:10:52.790,0:10:55.900
dodaje nowej głębi[br]idei życia jako podróży.

0:10:57.262,0:11:02.412
Moja śmiertelność[br]nie jest zaprzeczeniem sensu,

0:11:02.692,0:11:04.527
ona go tworzy.

0:11:04.807,0:11:06.837
Jest tym, co budzi mnie do życia.

0:11:06.837,0:11:07.902
Tym, co mówi:

0:11:07.902,0:11:09.302
"Doceń je!

0:11:09.302,0:11:10.912
Nie bierz za pewnik!

0:11:11.152,0:11:12.892
Napisz następną książkę!

0:11:13.092,0:11:14.532
Śmiej się z przyjaciółmi!

0:11:14.762,0:11:16.082
Odkrywaj!

0:11:16.732,0:11:18.812
Zjedz kolejny tuzin ostryg!".

0:11:18.812,0:11:20.092
(Śmiech)

0:11:20.612,0:11:23.762
Ważne jest nie to, jak długo żyję,

0:11:23.762,0:11:25.702
ale jak żyję.

0:11:26.582,0:11:28.642
Staram się to robić dobrze

0:11:29.669,0:11:31.049
aż do samego końca.

0:11:31.897,0:11:33.577
Dziękuję!

0:11:33.763,0:11:36.943
(Brawa)