1
00:00:13,079 --> 00:00:16,709
De meeste mensen
moeten niets hebben van de dood,

2
00:00:16,709 --> 00:00:18,938
maar dat heb ik juist met feestjes.

3
00:00:19,458 --> 00:00:21,878
(Gelach)

4
00:00:22,378 --> 00:00:24,968
Ik ben niet zo'n koetjes-en-kalfjesmens,

5
00:00:24,968 --> 00:00:27,168
dus giet er een paar drankjes in

6
00:00:27,168 --> 00:00:29,559
en je weet nooit wat eruit komt.

7
00:00:29,559 --> 00:00:31,210
(Gelach)

8
00:00:31,750 --> 00:00:34,123
Dat gebeurde er dus op zo'n gelegenheid,

9
00:00:34,123 --> 00:00:37,079
halverwege de tweede martini.

10
00:00:37,919 --> 00:00:39,419
Ik raakte in gesprek

11
00:00:39,419 --> 00:00:43,140
met zo iemand die denkt
dat je eeuwig jong kunt blijven --

12
00:00:43,510 --> 00:00:47,440
je kent dat wel, visioenen
van een extreem lang leven

13
00:00:47,440 --> 00:00:51,780
van Silicon Valley miljardairs die vinden
dat ze nooit zouden moeten sterven.

14
00:00:52,921 --> 00:00:55,018
Een van hen ging er toen zelfs prat op

15
00:00:55,018 --> 00:00:59,485
dat hij iedere dag
150 voedingssupplementen nam

16
00:00:59,485 --> 00:01:01,745
om aan de dood te ontkomen --

17
00:01:02,597 --> 00:01:05,378
het moet hem op zijn minst
een uur per dag hebben gekost,

18
00:01:05,378 --> 00:01:07,315
laat staan zijn maagwand.

19
00:01:08,125 --> 00:01:10,038
(Gelach)

20
00:01:10,458 --> 00:01:14,618
Die gast waar ik mee sprak,
scheen het niet zo vreemd te vinden.

21
00:01:15,838 --> 00:01:17,478
Hij was half mijn leeftijd --

22
00:01:17,838 --> 00:01:19,738
nee, nog wel iets jonger.

23
00:01:19,938 --> 00:01:24,566
Ik was er duidelijk zekerder van
dat hij ooit zou sterven dan hijzelf,

24
00:01:24,566 --> 00:01:29,378
waar hij ten onrechte uit concludeerde
dat ik er dus wel doodsbang voor zou zijn.

25
00:01:30,228 --> 00:01:32,508
Het verraste hem dat dat niet zo was.

26
00:01:33,028 --> 00:01:35,678
Hij scheen mijn nonchalance
eigenlijk meer op te vatten

27
00:01:35,678 --> 00:01:39,487
als een bekentenis
van een soort falen van mijn kant.

28
00:01:40,597 --> 00:01:44,168
"Waarom zou je vermijdbare
grenzen accepteren?" zei hij.

29
00:01:44,168 --> 00:01:46,768
"Biotechnologie kan
een eind maken aan veroudering,

30
00:01:46,768 --> 00:01:50,427
misschien zelfs ook aan sterven."

31
00:01:51,657 --> 00:01:53,961
En toen floepte het eruit.

32
00:01:53,961 --> 00:01:56,398
(Gelach)

33
00:01:58,808 --> 00:02:02,528
"Maar wat is er mis
met doodgaan?" vroeg ik.

34
00:02:04,238 --> 00:02:06,488
Hij was met stomheid geslagen,

35
00:02:06,488 --> 00:02:09,038
en ik eigenlijk ook.

36
00:02:09,832 --> 00:02:12,845
Ik had me nooit voorgenomen
deze specifieke vraag te stellen.

37
00:02:12,845 --> 00:02:14,767
Ik had het nooit zo direct geformuleerd,

38
00:02:14,767 --> 00:02:19,357
maar nu het daar zo hing,
in de dranklucht tussen ons in,

39
00:02:19,357 --> 00:02:22,187
(Gelach)

40
00:02:23,037 --> 00:02:25,369
leek het de spijker
wel op de kop te raken,

41
00:02:25,919 --> 00:02:30,629
want dat we bang zijn voor de dood
wordt als vanzelfsprekend verondersteld.

42
00:02:31,458 --> 00:02:33,698
Vraag het mensen --

43
00:02:33,698 --> 00:02:35,112
en dat heb ik gedaan,

44
00:02:35,112 --> 00:02:37,471
zij het meestal niet op feestjes --

45
00:02:37,471 --> 00:02:40,795
en de meesten zeggen: "Ja, natuurlijk!"

46
00:02:40,795 --> 00:02:44,725
en zouden zich nog het liefst
direct uit de voeten maken.

47
00:02:45,765 --> 00:02:47,974
De psycholoog William James

48
00:02:47,974 --> 00:02:50,774
noemde de dood "het onheilspellende decor"

49
00:02:50,774 --> 00:02:55,443
en "de wurm in de kern
van het menselijk streven naar geluk."

50
00:02:56,453 --> 00:02:58,074
Of de dichter Philip Larkin,

51
00:02:58,074 --> 00:03:00,634
die heel goed was in wurmen
in de kern van dingen

52
00:03:01,284 --> 00:03:06,856
en schreef over het wakker liggen
in afschuw van de "totale eeuwige leegte".

53
00:03:08,619 --> 00:03:12,145
Ik blijk net zo slecht te zijn
in dingen voor vanzelfsprekend aannemen

54
00:03:12,145 --> 00:03:14,515
als ik ben in feestjes.

55
00:03:15,061 --> 00:03:18,408
Als iets zo voor de hand ligt
dat je er niet meer bij nadenkt,

56
00:03:18,408 --> 00:03:21,476
begin ik juist vragen te stellen;

57
00:03:22,206 --> 00:03:24,426
want als we iets
voor vanzelfsprekend aannemen

58
00:03:24,437 --> 00:03:29,037
betekent dat misschien wel
dat we er niet goed over hebben nagedacht.

59
00:03:30,867 --> 00:03:32,158
Je zou wel kunnen zeggen

60
00:03:32,158 --> 00:03:35,874
dat ik weinig keus had
om over mijn dood na te denken,

61
00:03:35,874 --> 00:03:38,493
omdat ik er een paar keer
dichtbij ben geweest.

62
00:03:39,131 --> 00:03:42,582
In het Midden-Oosten
werd er op me geschoten als journalist,

63
00:03:42,582 --> 00:03:44,231
werd ik als burger gebombardeerd

64
00:03:44,231 --> 00:03:46,621
en bedreigd door rechtse schurken.

65
00:03:47,353 --> 00:03:51,532
Maar ik kwam er nog het dichtst bij
door mijn eigen toedoen.

66
00:03:52,382 --> 00:03:54,418
Ik verloor de controle over mijn auto

67
00:03:54,418 --> 00:03:58,561
in bocht drie van een circuit
in het Midwesten van Amerika

68
00:03:58,561 --> 00:04:01,307
en het was alsof ik
in een tergend trage slow-motion

69
00:04:01,307 --> 00:04:03,417
over de kop ging,

70
00:04:03,417 --> 00:04:07,247
en nog eens, en -- jawel -- nog eens.

71
00:04:08,337 --> 00:04:12,611
En toen ik zo door de lucht ging,
had ik maar één gedachte

72
00:04:12,611 --> 00:04:15,194
die zich als een mantra herhaalde:

73
00:04:15,704 --> 00:04:21,424
"Dit", dacht ik steeds maar weer,
"is wel een hele stomme dood."

74
00:04:21,424 --> 00:04:23,851
(Gelach)

75
00:04:29,619 --> 00:04:30,619
Mijn eerste reactie,

76
00:04:30,619 --> 00:04:33,473
toen de auto tot stilstand kwam
en ik nog bleek te leven,

77
00:04:33,473 --> 00:04:34,882
was verbazing,

78
00:04:34,882 --> 00:04:36,532
gevolgd door een golf dankbaarheid

79
00:04:36,532 --> 00:04:39,790
voor wie ooit de valhelm had uitgevonden.

80
00:04:39,790 --> 00:04:40,897
(Gelach)

81
00:04:40,897 --> 00:04:43,069
Later begon ik me wel af te vragen:

82
00:04:43,069 --> 00:04:47,259
"Wat is er eigenlijk zo stom aan
om op zo'n manier te overlijden?"

83
00:04:47,764 --> 00:04:51,082
Wat is dan eigenlijk wél
een intelligente manier om dood te gaan?

84
00:04:51,082 --> 00:04:52,690
(Gelach)

85
00:04:53,530 --> 00:04:56,558
Waarom stelde ik mezelf
die vraag eigenlijk?

86
00:04:56,978 --> 00:05:01,546
Ik kon niets anders bedenken
dan: intellectuele ijdelheid.

87
00:05:03,066 --> 00:05:07,685
Ik was tenslotte veel te intelligent
om op een stomme manier te overlijden.

88
00:05:07,685 --> 00:05:10,277
(Gelach)

89
00:05:13,337 --> 00:05:17,106
Het schijnt dat niet alleen
mijn leven me heel dierbaar is,

90
00:05:17,106 --> 00:05:19,207
maar mijn dood ook --

91
00:05:19,737 --> 00:05:21,418
al zou ik eenmaal gestorven

92
00:05:21,418 --> 00:05:25,208
daar helaas geen plezier
meer aan kunnen beleven.

93
00:05:25,578 --> 00:05:28,369
Ik zou dan trouwens nérgens
meer plezier aan kunnen beleven

94
00:05:29,009 --> 00:05:31,699
en daarom is het maar goed
dat ik niet gelovig ben.

95
00:05:32,486 --> 00:05:35,615
Anders zou ik er namelijk nog wel zijn,

96
00:05:35,615 --> 00:05:39,107
in iets wat men het 'hiernamaals' noemt.

97
00:05:40,177 --> 00:05:44,876
En dat is, voorzichtig uitgedrukt,
een weinig plezierig vooruitzicht,

98
00:05:44,876 --> 00:05:48,321
want dat zou niet alleen betekenen
dat je nooit echt sterft,

99
00:05:48,321 --> 00:05:50,850
maar dat wat je in dit leven doet

100
00:05:50,850 --> 00:05:55,030
je lot bepaalt voor je
veronderstelde volgende.

101
00:05:55,783 --> 00:05:58,738
Met andere woorden:
het leven dat je nu leeft,

102
00:05:58,738 --> 00:06:02,122
heeft op zich geen intrinsieke waarde;

103
00:06:02,782 --> 00:06:04,722
ofwel, niet in andere woorden,

104
00:06:04,722 --> 00:06:08,635
maar in de woorden van motiverend
mega-predikant Rick Warren,

105
00:06:08,635 --> 00:06:11,035
schrijver van The Purpose Driven Life:

106
00:06:12,010 --> 00:06:13,688
"Aarde", zegt hij --

107
00:06:14,438 --> 00:06:16,568
en ik verzin dit niet, hè --

108
00:06:17,108 --> 00:06:24,178
"Aarde is de verzamelplaats, de crèche,
de oefenplaats voor je eeuwige leven."

109
00:06:27,432 --> 00:06:30,122
Het leven is slechts oefenstof?

110
00:06:30,697 --> 00:06:33,434
Hoe onbeduidend kun je het maken?

111
00:06:33,854 --> 00:06:35,154
Hier is er nog een,

112
00:06:35,154 --> 00:06:39,434
want wat de onsterfelijke apostelen
van Silicon Valley ons kunnen bieden,

113
00:06:39,675 --> 00:06:43,051
is feitelijk een wereldlijke
versie van hetzelfde.

114
00:06:43,441 --> 00:06:45,566
Ook al blijf je volgens hen in je lichaam

115
00:06:45,566 --> 00:06:49,392
in plaats van te verdampen
naar een hogere werkelijkheid.

116
00:06:50,032 --> 00:06:54,484
Zo is daar Peter Thiel,
mede-oprichter van Paypal,

117
00:06:54,484 --> 00:06:58,004
die zegt -- letterlijk --

118
00:06:58,004 --> 00:07:02,285
"Als mensen denken dat ze zullen sterven,
werkt dat demotiverend."

119
00:07:02,765 --> 00:07:05,403
(Gelach)

120
00:07:06,353 --> 00:07:07,517
Er komt nog meer!

121
00:07:08,107 --> 00:07:09,247
(Gelach)

122
00:07:09,687 --> 00:07:15,687
"Het idee van onsterfelijkheid",
zegt hij, "werkt motiverend."

123
00:07:18,785 --> 00:07:22,929
Als een van de mensen die gek genoeg is
om te geloven dat ze zal sterven,

124
00:07:22,929 --> 00:07:26,426
vind ik zijn nonchalance verbijsterend.

125
00:07:26,806 --> 00:07:31,286
Hij reduceert het menselijk bestaan
tot zijn managementjargon,

126
00:07:32,303 --> 00:07:34,483
tot tjakkaa-niveau.

127
00:07:35,343 --> 00:07:39,353
Hij schijnt te denken dat onze levens
er niet toe doen omdat we zullen sterven

128
00:07:39,840 --> 00:07:44,425
en neemt aan dat het leven
wel is te vangen in een spreadsheet,

129
00:07:44,807 --> 00:07:48,967
waarin je de waarde ervan
simpelweg kunt uitrekenen in jaren.

130
00:07:49,797 --> 00:07:53,926
Wat ons in Thiels wereld
uit bed doet komen,

131
00:07:53,926 --> 00:07:56,526
is niet dat we willen
genieten van dit leven,

132
00:07:56,526 --> 00:08:02,006
maar de hoop dat we voor eeuwig
's morgens uit bed zullen blijven komen.

133
00:08:04,587 --> 00:08:07,663
Persoonlijk vind ik dat juist
een heel deprimerende gedachte.

134
00:08:07,663 --> 00:08:10,323
(Gelach)

135
00:08:13,363 --> 00:08:15,914
(Applaus)

136
00:08:17,034 --> 00:08:19,607
Thiels droom is mijn nachtmerrie.

137
00:08:19,767 --> 00:08:21,004
(Gelach)

138
00:08:21,144 --> 00:08:22,819
En als je er even over nadenkt

139
00:08:22,819 --> 00:08:25,964
misschien ook wel de jouwe.

140
00:08:26,574 --> 00:08:28,712
Praktische overwegingen terzijde,

141
00:08:28,712 --> 00:08:31,658
zoals wie kan zich
een eeuwig leven veroorloven?

142
00:08:31,658 --> 00:08:35,173
Misschien maak je je daar
als miljardair iets minder zorgen over,

143
00:08:35,173 --> 00:08:36,692
maar dan nog:

144
00:08:36,692 --> 00:08:38,687
hoeveel miljard je ook hebt,

145
00:08:38,687 --> 00:08:42,444
het is slechts een druppel
in de financiële oceaan van de eeuwigheid.

146
00:08:43,224 --> 00:08:47,014
Laten we ons in plaats daarvan
eens een eeuwig leven voorstellen,

147
00:08:47,018 --> 00:08:51,001
hoe het zou zijn
om steeds maar door te gaan,

148
00:08:51,001 --> 00:08:54,631
zoals dat roze speelgoedkonijntje
in die oude batterijreclames

149
00:08:54,631 --> 00:08:57,266
wat maar op zijn trommeltje bleef slaan.

150
00:08:57,266 --> 00:08:58,382
(Gelach)

151
00:08:59,862 --> 00:09:02,756
Feitelijk hebben we ook wel
een idee van hoe dat zou zijn.

152
00:09:03,419 --> 00:09:05,589
Je hoort het aan hoe we praten.

153
00:09:06,096 --> 00:09:08,206
Als we vertellen 
dat we bij een lezing waren

154
00:09:08,206 --> 00:09:11,856
waar maar geen einde aan leek te komen,

155
00:09:12,406 --> 00:09:15,236
of klagen over oeverloos gekwebbel,

156
00:09:15,236 --> 00:09:19,576
of een slechte film
beschrijven als ellenlang.

157
00:09:20,914 --> 00:09:24,314
Bewust of niet,
we beseffen dat zonder einde

158
00:09:24,314 --> 00:09:27,324
het leven een matte,
karakterloze vlakte zou worden,

159
00:09:27,694 --> 00:09:32,564
een eindeloze reeks gebeurtenissen,
letterlijk ad infinitum.

160
00:09:33,109 --> 00:09:36,559
Eindeloosheid zou de vitaliteit
uit ons bestaan wegzuigen,

161
00:09:36,559 --> 00:09:38,369
er de zin uit verwijderen.

162
00:09:38,789 --> 00:09:41,689
Wat zou resten is een gevoel
van verveling en zinloosheid,

163
00:09:41,689 --> 00:09:44,299
zo typerend voor chronische depressies.

164
00:09:45,899 --> 00:09:50,349
Dus nooit doodgaan
is wel het laatste wat ik wil.

165
00:09:51,794 --> 00:09:54,164
Ik koester geen verlangen
naar een eeuwig leven,

166
00:09:54,164 --> 00:09:58,164
want onsterfelijkheid is niet iets
om aanbeden te worden;

167
00:09:58,164 --> 00:10:01,394
integendeel, het is juist een vloek.

168
00:10:02,294 --> 00:10:04,124
Denk aan die Griekse mythe

169
00:10:04,124 --> 00:10:07,234
waarin Sisyphus zijn kei
oneindig tegen de heuvel op duwt

170
00:10:07,234 --> 00:10:08,804
en nooit de top bereikt.

171
00:10:09,394 --> 00:10:11,734
Of aan spook- en vampierverhalen,

172
00:10:11,734 --> 00:10:16,054
waarin de levende doden zijn verdoemd
tot eindeloze, schimmige schijnlevens.

173
00:10:17,055 --> 00:10:20,095
Of zelfs aan een stripfiguur als Superman,

174
00:10:20,095 --> 00:10:23,945
gedoemd om nooit een gewoon
Clark Kent-leven te kunnen leiden,

175
00:10:24,295 --> 00:10:29,225
nooit te kunnen leven, liefhebben
en sterven als een normaal mens.

176
00:10:29,970 --> 00:10:32,020
We kunnen niet zonder eindes,

177
00:10:32,390 --> 00:10:35,520
want het meest fundamentele einde
zit in ons ingebakken:

178
00:10:35,880 --> 00:10:37,510
ons vermogen om dood te gaan,

179
00:10:37,930 --> 00:10:39,510
onze sterfelijkheid,

180
00:10:39,510 --> 00:10:43,140
maakt het mens-zijn nou net zo bijzonder.

181
00:10:43,140 --> 00:10:46,980
We zijn eindige wezens in de eeuwigheid,

182
00:10:46,980 --> 00:10:49,150
en als we hier oog voor hebben,

183
00:10:49,150 --> 00:10:52,790
versterkt dat onze waardering
voor het feit dat we bestaan,

184
00:10:52,790 --> 00:10:55,900
geeft het verdieping aan het idee
van het leven als een reis.

185
00:10:58,472 --> 00:11:02,412
Sterfelijkheid ontkracht de zin dus niet.

186
00:11:02,692 --> 00:11:04,527
Het brengt zin voort.

187
00:11:04,807 --> 00:11:06,837
Het houdt me bij de les.

188
00:11:06,837 --> 00:11:07,902
Het zegt:

189
00:11:07,902 --> 00:11:09,302
"Geniet ervan!

190
00:11:09,302 --> 00:11:10,912
Het is niet vanzelfsprekend!

191
00:11:11,152 --> 00:11:12,892
Schrijf het volgende boek!

192
00:11:13,092 --> 00:11:14,532
Lach met je vrienden!

193
00:11:14,762 --> 00:11:16,082
Trek erop uit!

194
00:11:16,732 --> 00:11:18,812
Eet nog een dozijn oesters!"

195
00:11:18,812 --> 00:11:20,092
(Gelach)

196
00:11:20,612 --> 00:11:23,762
Want het gaat er niet om hoe lang ik leef,

197
00:11:23,762 --> 00:11:25,702
maar hoe ik leef

198
00:11:26,582 --> 00:11:28,642
en ik ga mijn best doen --

199
00:11:29,669 --> 00:11:31,049
tot aan het einde.

200
00:11:31,888 --> 00:11:33,118
Dank je wel.

201
00:11:33,758 --> 00:11:36,648
(Applaus)