0:00:13.079,0:00:16.709
De meeste mensen[br]moeten niets hebben van de dood,

0:00:16.709,0:00:18.938
maar dat heb ik juist met feestjes.

0:00:19.458,0:00:21.878
(Gelach)

0:00:22.378,0:00:24.968
Ik ben niet zo'n koetjes-en-kalfjesmens,

0:00:24.968,0:00:27.168
dus giet er een paar drankjes in

0:00:27.168,0:00:29.559
en je weet nooit wat eruit komt.

0:00:29.559,0:00:31.210
(Gelach)

0:00:31.750,0:00:34.123
Dat gebeurde er dus op zo'n gelegenheid,

0:00:34.123,0:00:37.079
halverwege de tweede martini.

0:00:37.919,0:00:39.419
Ik raakte in gesprek

0:00:39.419,0:00:43.140
met zo iemand die denkt[br]dat je eeuwig jong kunt blijven -

0:00:43.510,0:00:47.440
je kent dat wel, visioenen[br]van een extreem lang leven

0:00:47.440,0:00:51.780
van Silicon Valley miljardairs die vinden[br]dat ze nooit zouden moeten sterven.

0:00:52.921,0:00:55.018
Een van hen ging er toen zelfs prat op

0:00:55.018,0:00:59.485
dat hij iedere dag[br]150 voedingssupplementen nam

0:00:59.485,0:01:01.745
om aan de dood te ontkomen -

0:01:02.597,0:01:05.378
het moet hem op zijn minst[br]een uur per dag hebben gekost,

0:01:05.378,0:01:07.315
laat staan zijn maagwand.

0:01:08.125,0:01:10.038
(Gelach)

0:01:10.458,0:01:14.618
Die gast waar ik mee sprak,[br]scheen het niet zo vreemd te vinden.

0:01:15.838,0:01:17.478
Hij was half mijn leeftijd --

0:01:17.838,0:01:19.738
nee, nog wel iets jonger.

0:01:19.938,0:01:24.566
Ik was er duidelijk zekerder van[br]dat hij ooit zou sterven dan hijzelf,

0:01:24.566,0:01:29.378
waar hij ten onrechte uit concludeerde[br]dat ik er dus wel doodsbang voor zou zijn.

0:01:30.228,0:01:32.508
Het verraste hem dat dat niet zo was.

0:01:33.028,0:01:35.678
Hij scheen mijn nonchalance[br]eigenlijk meer op te vatten

0:01:35.678,0:01:39.487
als een bekentenis[br]van een soort falen van mijn kant.

0:01:40.597,0:01:44.168
"Waarom zou je vermijdbare[br]grenzen accepteren?" zei hij.

0:01:44.168,0:01:46.768
"Biotechnologie kan[br]een eind maken aan veroudering,

0:01:46.768,0:01:50.427
misschien zelfs ook aan sterven."

0:01:51.657,0:01:53.961
En toen floepte het eruit.

0:01:53.961,0:01:56.398
(Gelach)

0:01:58.808,0:02:02.528
"Maar wat is er mis[br]met doodgaan?" vroeg ik.

0:02:04.238,0:02:06.488
Hij was met stomheid geslagen,

0:02:06.488,0:02:09.038
en ik eigenlijk ook.

0:02:09.832,0:02:12.845
Ik had me nooit voorgenomen[br]deze specifieke vraag te stellen.

0:02:12.845,0:02:14.767
Ik had het nooit zo direct geformuleerd,

0:02:14.767,0:02:19.357
maar nu het daar zo hing,[br]in de dranklucht tussen ons in,

0:02:19.357,0:02:22.187
(Gelach)

0:02:23.037,0:02:25.369
leek het de spijker[br]wel op de kop te raken,

0:02:25.919,0:02:30.629
want dat we bang zijn voor de dood[br]wordt als vanzelfsprekend verondersteld.

0:02:31.458,0:02:33.698
Vraag het mensen -

0:02:33.698,0:02:35.112
en dat heb ik gedaan,

0:02:35.112,0:02:37.471
zij het meestal niet op feestjes --

0:02:37.471,0:02:40.795
en de meesten zeggen: "Ja, natuurlijk!"

0:02:40.795,0:02:44.725
en zouden zich nog het liefst[br]direct uit de voeten maken.

0:02:45.765,0:02:47.974
De psycholoog William James

0:02:47.974,0:02:50.774
noemde de dood "het onheilspellende decor"

0:02:50.774,0:02:55.443
en "de wurm in de kern[br]van het menselijk streven naar geluk."

0:02:56.453,0:02:58.074
Of de dichter Philip Larkin,

0:02:58.074,0:03:00.634
die heel goed was in wurmen[br]in de kern van dingen

0:03:01.284,0:03:06.856
en schreef over het wakker liggen[br]in afschuw van de "totale eeuwige leegte".

0:03:08.619,0:03:12.145
Ik blijk net zo slecht te zijn[br]in dingen voor vanzelfsprekend aannemen

0:03:12.145,0:03:14.515
als ik ben in feestjes.

0:03:15.061,0:03:18.408
Als iets zo voor de hand ligt[br]dat je er niet meer bij nadenkt,

0:03:18.408,0:03:21.476
begin ik juist vragen te stellen;

0:03:22.206,0:03:24.426
want als we iets[br]voor vanzelfsprekend aannemen

0:03:24.437,0:03:29.037
betekent dat misschien wel[br]dat we er niet goed over hebben nagedacht.

0:03:30.867,0:03:32.158
Je zou wel kunnen zeggen

0:03:32.158,0:03:35.874
dat ik weinig keus had[br]om over mijn dood na te denken,

0:03:35.874,0:03:38.493
omdat ik er een paar keer[br]dichtbij ben geweest.

0:03:39.131,0:03:42.582
In het Midden-Oosten[br]werd er op me geschoten als journalist,

0:03:42.582,0:03:44.231
werd ik als burger gebombardeerd

0:03:44.231,0:03:46.621
en bedreigd door rechtse schurken.

0:03:47.353,0:03:51.532
Maar ik kwam er nog het dichtst bij[br]door mijn eigen toedoen.

0:03:52.382,0:03:54.418
Ik verloor de controle over mijn auto

0:03:54.418,0:03:58.561
in bocht drie van een circuit[br]in het Midwesten van Amerika

0:03:58.561,0:04:01.307
en het was alsof ik[br]in een tergend trage slow-motion

0:04:01.307,0:04:03.417
over de kop ging,

0:04:03.417,0:04:07.247
en nog eens, en -- jawel -- nog eens.

0:04:08.337,0:04:12.611
En toen ik zo door de lucht ging,[br]had ik maar één gedachte

0:04:12.611,0:04:15.194
die zich als een mantra herhaalde:

0:04:15.704,0:04:21.424
"Dit", dacht ik steeds maar weer,[br]"is wel een hele stomme dood."

0:04:21.424,0:04:23.851
(Gelach)

0:04:29.619,0:04:30.619
Mijn eerste reactie,

0:04:30.619,0:04:33.473
toen de auto tot stilstand kwam[br]en ik nog bleek te leven,

0:04:33.473,0:04:34.882
was verbazing,

0:04:34.882,0:04:36.532
gevolgd door een golf dankbaarheid

0:04:36.532,0:04:39.790
voor wie ooit de valhelm had uitgevonden.

0:04:39.790,0:04:40.897
(Gelach)

0:04:40.897,0:04:43.069
Later begon ik me wel af te vragen:

0:04:43.069,0:04:47.259
"Wat is er eigenlijk zo stom aan[br]om op zo'n manier te overlijden?"

0:04:47.764,0:04:51.082
Wat is dan eigenlijk wél[br]een intelligente manier om dood te gaan?

0:04:51.082,0:04:52.690
(Gelach)

0:04:53.530,0:04:56.558
Waarom stelde ik mezelf[br]die vraag eigenlijk?

0:04:56.978,0:05:01.546
Ik kon niets anders bedenken[br]dan: intellectuele ijdelheid.

0:05:03.066,0:05:07.685
Ik was tenslotte veel te intelligent[br]om op een stomme manier te overlijden.

0:05:07.685,0:05:10.277
(Gelach)

0:05:13.337,0:05:17.106
Het schijnt dat niet alleen[br]mijn leven me heel dierbaar is,

0:05:17.106,0:05:19.207
maar mijn dood ook --

0:05:19.737,0:05:21.418
al zou ik eenmaal gestorven

0:05:21.418,0:05:25.208
daar helaas geen plezier[br]meer aan kunnen beleven.

0:05:25.578,0:05:28.369
Ik zou dan trouwens nérgens[br]meer plezier aan kunnen beleven

0:05:29.009,0:05:31.699
en daarom is het maar goed[br]dat ik niet gelovig ben.

0:05:32.486,0:05:35.615
Anders zou ik er namelijk nog wel zijn,

0:05:35.615,0:05:39.107
in iets wat men het 'hiernamaals' noemt.

0:05:40.177,0:05:44.876
En dat is, voorzichtig uitgedrukt,[br]een weinig plezierig vooruitzicht,

0:05:44.876,0:05:48.321
want dat zou niet alleen betekenen[br]dat je nooit echt sterft,

0:05:48.321,0:05:50.850
maar dat wat je in dit leven doet

0:05:50.850,0:05:55.030
je lot bepaalt voor je[br]veronderstelde volgende.

0:05:55.783,0:05:58.738
Met andere woorden:[br]het leven dat je nu leeft,

0:05:58.738,0:06:02.122
heeft op zich geen intrinsieke waarde;

0:06:02.782,0:06:04.722
ofwel, niet in andere woorden,

0:06:04.722,0:06:08.635
maar in de woorden van motiverend[br]mega-predikant Rick Warren,

0:06:08.635,0:06:11.035
schrijver van The Purpose Driven Life:

0:06:12.010,0:06:13.688
"Aarde", zegt hij --

0:06:14.438,0:06:16.568
en ik verzin dit niet, hè --

0:06:17.108,0:06:24.178
"Aarde is de verzamelplaats, de crèche,[br]de oefenplaats voor je eeuwige leven."

0:06:27.432,0:06:30.122
Het leven is slechts oefenstof?

0:06:30.697,0:06:33.434
Hoe onbeduidend kun je het maken?

0:06:33.854,0:06:35.154
Hier is er nog een,

0:06:35.154,0:06:39.434
want wat de onsterfelijke apostelen[br]van Silicon Valley ons kunnen bieden,

0:06:39.675,0:06:43.051
is feitelijk een wereldlijke[br]versie van hetzelfde.

0:06:43.441,0:06:45.566
Ook al blijf je volgens hen in je lichaam

0:06:45.566,0:06:49.392
in plaats van te verdampen[br]naar een hogere werkelijkheid.

0:06:50.032,0:06:54.484
Zo is daar Peter Thiel,[br]mede-oprichter van Paypal,

0:06:54.484,0:06:58.004
die zegt -- letterlijk --

0:06:58.004,0:07:02.285
"Als mensen denken dat ze zullen sterven,[br]werkt dat demotiverend."

0:07:02.765,0:07:05.403
(Gelach)

0:07:06.353,0:07:07.517
Er komt nog meer!

0:07:08.107,0:07:09.247
(Gelach)

0:07:09.687,0:07:15.687
"Het idee van onsterfelijkheid",[br]zegt hij, "werkt motiverend."

0:07:18.785,0:07:22.929
Als een van de mensen die gek genoeg is[br]om te geloven dat ze zal sterven,

0:07:22.929,0:07:26.426
vind ik zijn nonchalance verbijsterend.

0:07:26.806,0:07:31.286
Hij reduceert het menselijk bestaan[br]tot zijn managementjargon,

0:07:32.303,0:07:34.483
tot tjakkaa-niveau.

0:07:35.343,0:07:39.353
Hij schijnt te denken dat onze levens[br]er niet toe doen omdat we zullen sterven

0:07:39.840,0:07:44.425
en neemt aan dat het leven[br]wel is te vangen in een spreadsheet,

0:07:44.807,0:07:48.967
waarin je de waarde ervan[br]simpelweg kunt uitrekenen in jaren.

0:07:49.797,0:07:53.926
Wat ons in Thiels wereld[br]uit bed doet komen,

0:07:53.926,0:07:56.526
is niet dat we willen[br]genieten van dit leven,

0:07:56.526,0:08:02.006
maar de hoop dat we voor eeuwig[br]'s morgens uit bed zullen blijven komen.

0:08:04.587,0:08:07.663
Persoonlijk vind ik dat juist[br]een heel deprimerende gedachte.

0:08:07.663,0:08:10.323
(Gelach)

0:08:13.363,0:08:15.914
(Applaus)

0:08:17.034,0:08:19.607
Thiels droom is mijn nachtmerrie.

0:08:19.767,0:08:21.004
(Gelach)

0:08:21.144,0:08:22.819
En als je er even over nadenkt

0:08:22.819,0:08:25.964
misschien ook wel de jouwe.

0:08:26.574,0:08:28.712
Praktische overwegingen terzijde,

0:08:28.712,0:08:31.658
zoals wie kan zich[br]een eeuwig leven veroorloven?

0:08:31.658,0:08:35.173
Misschien maak je je daar[br]als miljardair iets minder zorgen over,

0:08:35.173,0:08:36.692
maar dan nog:

0:08:36.692,0:08:38.687
hoeveel miljard je ook hebt,

0:08:38.687,0:08:42.444
het is slechts een druppel[br]in de financiële oceaan van de eeuwigheid.

0:08:43.224,0:08:47.014
Laten we ons in plaats daarvan[br]eens een eeuwig leven voorstellen,

0:08:47.018,0:08:51.001
hoe het zou zijn[br]om steeds maar door te gaan,

0:08:51.001,0:08:54.631
zoals dat roze speelgoedkonijntje[br]in die oude batterijreclames

0:08:54.631,0:08:57.266
wat maar op zijn trommeltje bleef slaan.

0:08:57.266,0:08:58.382
(Gelach)

0:08:59.862,0:09:02.756
Feitelijk hebben we ook wel[br]een idee van hoe dat zou zijn.

0:09:03.419,0:09:05.589
Je hoort het aan hoe we praten.

0:09:06.096,0:09:08.206
Als we vertellen [br]dat we bij een lezing waren

0:09:08.206,0:09:11.856
waar maar geen einde aan leek te komen,

0:09:12.406,0:09:15.236
of klagen over oeverloos gekwebbel,

0:09:15.236,0:09:19.576
of een slechte film[br]beschrijven als ellenlang.

0:09:20.914,0:09:24.314
Bewust of niet,[br]we beseffen dat zonder einde

0:09:24.314,0:09:27.324
het leven een matte,[br]karakterloze vlakte zou worden,

0:09:27.694,0:09:32.564
een eindeloze reeks gebeurtenissen,[br]letterlijk ad infinitum.

0:09:33.109,0:09:36.559
Eindeloosheid zou de vitaliteit[br]uit ons bestaan wegzuigen,

0:09:36.559,0:09:38.369
er de zin uit verwijderen.

0:09:38.789,0:09:41.689
Wat zou resten is een gevoel[br]van verveling en zinloosheid,

0:09:41.689,0:09:44.299
zo typerend voor chronische depressies.

0:09:45.899,0:09:50.349
Dus nooit doodgaan[br]is wel het laatste wat ik wil.

0:09:51.794,0:09:54.164
Ik koester geen verlangen[br]naar een eeuwig leven,

0:09:54.164,0:09:58.164
want onsterfelijkheid is niet iets[br]om aanbeden te worden;

0:09:58.164,0:10:01.394
integendeel, het is juist een vloek.

0:10:02.294,0:10:04.124
Denk aan die Griekse mythe

0:10:04.124,0:10:07.234
waarin Sisyphus zijn kei[br]oneindig tegen de heuvel op duwt

0:10:07.234,0:10:08.804
en nooit de top bereikt.

0:10:09.394,0:10:11.734
Of aan spook- en vampierverhalen,

0:10:11.734,0:10:16.054
waarin de levende doden zijn verdoemd[br]tot eindeloze, schimmige schijnlevens.

0:10:17.055,0:10:20.095
Of zelfs aan een stripfiguur als Superman,

0:10:20.095,0:10:23.945
gedoemd om nooit een gewoon[br]Clark Kent-leven te kunnen leiden,

0:10:24.295,0:10:29.225
nooit te kunnen leven, liefhebben[br]en sterven als een normaal mens.

0:10:29.970,0:10:32.020
We kunnen niet zonder eindes,

0:10:32.390,0:10:35.520
want het meest fundamentele einde[br]zit in ons ingebakken:

0:10:35.880,0:10:37.510
ons vermogen om dood te gaan,

0:10:37.930,0:10:39.510
onze sterfelijkheid,

0:10:39.510,0:10:43.140
maakt het mens-zijn nou net zo bijzonder.

0:10:43.140,0:10:46.980
We zijn eindige wezens in de eeuwigheid,

0:10:46.980,0:10:49.150
en als we hier oog voor hebben,

0:10:49.150,0:10:52.790
versterkt dat onze waardering[br]voor het feit dat we bestaan,

0:10:52.790,0:10:55.900
geeft het verdieping aan het idee[br]van het leven als een reis.

0:10:58.472,0:11:02.412
Sterfelijkheid ontkracht de zin dus niet.

0:11:02.692,0:11:04.527
Het brengt zin voort.

0:11:04.807,0:11:06.837
Het houdt me bij de les.

0:11:06.837,0:11:07.902
Het zegt:

0:11:07.902,0:11:09.302
"Geniet ervan!

0:11:09.302,0:11:10.912
Het is niet vanzelfsprekend!

0:11:11.152,0:11:12.892
Schrijf het volgende boek!

0:11:13.092,0:11:14.532
Lach met je vrienden!

0:11:14.762,0:11:16.082
Trek erop uit!

0:11:16.732,0:11:18.812
Eet nog een dozijn oesters!"

0:11:18.812,0:11:20.092
(Gelach)

0:11:20.612,0:11:23.762
Want het gaat er niet om hoe lang ik leef,

0:11:23.762,0:11:25.702
maar hoe ik leef

0:11:26.582,0:11:28.642
en ik ga mijn best doen --

0:11:29.669,0:11:31.049
tot aan het einde.

0:11:31.888,0:11:33.118
Dank je wel.

0:11:33.758,0:11:36.648
(Applaus)