1 00:00:00,000 --> 00:00:03,960 Müasir insanlar hüceyrələrin mövcudluğunu və bütün canlıların hüceyrələrdən 2 00:00:03,970 --> 00:00:04,970 təşkil olunması ideyasını qəbul etməyə meyllidirlər, biz, yəni 3 00:00:07,000 --> 00:00:11,000 insanlar, canlı orqanizmlər çoxlu hüceyrələrdən təşkil olunmuşuq 4 00:00:11,180 --> 00:00:12,180 və insan bədənində təqribən 37 trilyon hüceyrə var! 5 00:00:19,440 --> 00:00:23,200 Lakin əgər biz 400 il əvvələ 1600-cü illərə qayıtsaydıq, 6 00:00:23,260 --> 00:00:25,000 bu bizə o qədərdə aydın olmazdı. 7 00:00:25,000 --> 00:00:26,920 Bunun səbəbi odur ki, insanlar birbaşa müşahidə aparmaq 8 00:00:26,920 --> 00:00:30,960 üçün lazım olan ləvazimatlara sahib deyildilər. Onlar, hətta bu hüceyrələrin 9 00:00:30,960 --> 00:00:34,040 mövcud olduğunu belə bilmirdilər. Onlar birhüceyrəli orqanizmlərin mövcudluğundan xəbərsiz idilər. 10 00:00:34,540 --> 00:00:37,340 Lakin bunların hamısı Robert Hukla dəyişməyə başladı. 11 00:00:38,920 --> 00:00:43,500 Robert Hukun primitiv mikroskopu təkmilləşdirmək şansı var idi 12 00:00:43,560 --> 00:00:45,400 və şəkildə gördüyünüz onun düzəltdiyi mikroskopdur. 13 00:00:45,400 --> 00:00:46,980 Diqqətlə baxsanız onun hal-hazırda istifadə olunan 14 00:00:47,000 --> 00:00:48,720 mikroskoplara oxşadığını və nə qədər sadə olduğunu görə bilərsiniz. 15 00:00:48,720 --> 00:00:51,660 Bu alətin böyütmə linzaları var idi, eyni zamanda 16 00:00:51,660 --> 00:00:56,280 işıq olaraq alovdan istifadə etmişdi və işıq kanaldan 17 00:00:56,280 --> 00:00:59,420 keçərək müşahidə edilən obyektin üzərində əks olunurdu. 18 00:00:59,420 --> 00:01:03,840 Və 1665-ci ildə o, "Mikroqrafiyanı" nəşr edir. 19 00:01:03,840 --> 00:01:07,340 Mən yəqin ki, onu düz tələffüz etmirəm. 20 00:01:07,340 --> 00:01:11,740 Beləliklə, bu 1665-ci ildir, Robert Huk bunu nəşr edir və 21 00:01:11,780 --> 00:01:14,760 kitabda, öz mikroskopu vasitəsilə etdiyi müşahidələrinin 22 00:01:14,760 --> 00:01:18,680 təsvirini verir və şəkillərini çəkir. 23 00:01:18,680 --> 00:01:21,320 Onun çoxlu heyrətamiz təsvirləri var idi, əslində o, bit və 24 00:01:21,320 --> 00:01:23,720 birə kimi müşahidələrini təsvir edə 25 00:01:23,720 --> 00:01:26,940 biləcək qədər yaxşı rəssam idi. 26 00:01:26,940 --> 00:01:30,580 Lakin onun müşahidə edə biləcəyi canlılar təkcə bit və birə deyildi. 27 00:01:30,580 --> 00:01:36,880 O həm də mantarlara baxmışdı, ya da sadəcə mantara baxmış və müşahidə apararkən "Hey bax, 28 00:01:36,880 --> 00:01:49,160 burada kiçik kvadratlar var və onlar sanki bu mantarın bir növ əsas vahidləridir." 29 00:01:49,160 --> 00:01:56,160 Və o deyir ki, "Bu mənə içində kahinlərin yaşadığı və vaxtlarını keçirdiyi hüceyrə adlanan kiçik otaqları xatırladır". 30 00:01:56,160 --> 00:01:58,040 Ona görə də o, bunları hüceyrə adlandırır. 31 00:01:58,040 --> 00:02:00,220 Və bu da terminin haradan gəldiyini izah edir. 32 00:02:00,280 --> 00:02:02,060 O, bunları "Mikroqrafiya" kitabında hüceyrə adlandırır. 33 00:02:03,100 --> 00:02:04,020 Bu hüceyrədir. 34 00:02:04,020 --> 00:02:07,140 O, çox yaxşı rəssam idi və heyrətamiz rəsmlər çəkirdi. 35 00:02:07,140 --> 00:02:09,780 "Mikroqrafiya" kitabında çoxlu təsvirlər 36 00:02:09,780 --> 00:02:13,580 versə də, təəssüf ki, Robert Hukun günümüzə gəlib çıxmış şəkilləri yoxdur. 37 00:02:13,580 --> 00:02:16,880 Bu inanılmaz hekayədir. Bir çox fərziyyələrə görə Robert Hukun 38 00:02:17,080 --> 00:02:22,920 yeganə orijinal portreti İsaak Nyuton tərəfindən yandırılmışdır. 39 00:02:22,920 --> 00:02:26,320 Bu gələcəkdə danışa bildiyimiz, mübahisəli başqa bir hekayədir. 40 00:02:26,320 --> 00:02:31,800 Lakin Robert Hukun gördüyü - o buna "hüceyrə" demişdi - 41 00:02:31,800 --> 00:02:37,040 onun baxdığı ölü toxuma idi, yəni o hüceyrə qalıqlarını müşahidə edirdi. Və onun gördüyü əslində 42 00:02:37,040 --> 00:02:41,920 hüceyrə qılafının qalıqları idi. O, birbaşa "canlı hüceyrəni" müşahidə etməyə qadir deyildi. Və o, "Hey, bu 43 00:02:41,920 --> 00:02:46,140 bütün həyatın vahidləri ola bilər və hüceyrələr də özlüyündə çoxala bilər" deyə biləcək qədər məlumata sahib deyildi. 44 00:02:46,140 --> 00:02:52,520 "Və bütün hüceyrələr digər hüceyrələrdən yaranır." Və biz tarixdə irəliləmədikcə 45 00:02:52,620 --> 00:02:57,320 Bir neçə il sonraya gedək və Antoni Van Levenhuka çataq. 46 00:02:57,320 --> 00:02:59,320 Bilirəm, yəqin ki, bunu da düzgün tələffüz etmədim. 47 00:03:00,280 --> 00:03:03,640 O, hollandiyalı idi və linza düzəldirdi. Hukun işlərindən ilhamlanaraq deyir ki, 48 00:03:03,640 --> 00:03:09,940 "Mən linza düzəldə bilirəm, bəlkə bununla daha yaxşı mikroskop düzəldə və daha yaxşı müşahidələr apara bilərəm." 49 00:03:10,120 --> 00:03:13,240 Və o bunu edə bilərdi, eyni zamanda bunu edərək canlı hüceyrələri və canlı birhüceyrəli 50 00:03:13,240 --> 00:03:17,040 orqanizmləri birbaşa müşahidə edə bilərdi. 51 00:03:17,040 --> 00:03:19,920 Belə ki, o, birbaşa spermi müşahidə etmişdi. 52 00:03:19,920 --> 00:03:23,340 O demişdi ki, "Bu şey sanki canlıdır!" 53 00:03:23,340 --> 00:03:30,960 O, protozoaları birbaşa müşahidə edə bilmişdi - bunlar birhüceyrəli, eukariotlardır 54 00:03:31,060 --> 00:03:34,780 onların hüceyrə divarı var və bu şeylər birhüceyrəli heyvanlara oxşayırlar. 55 00:03:34,780 --> 00:03:37,780 Və o, onlara "animakul" adını vermişdi. 56 00:03:41,320 --> 00:03:47,240 Deyirdi "Bax, sanki burda kiçik heyvanlar gəzirlər." 57 00:03:47,300 --> 00:03:51,060 Və deyir, ola bilsin ki, bu həyatın bir növ sadə formasıdır, ya da ən azından 58 00:03:51,060 --> 00:03:54,300 deyir ki, bu qədər kiçik ölçülərdə belə həyata rast gəlmək olar. 59 00:03:55,140 --> 00:04:03,040 Lakin hüceyrə nəzəriyyəsinin tam, müasir forması gələcəyə doğru 100-150-il getmədikcə hələ üzə çıxmayacaq. 60 00:04:03,140 --> 00:04:05,480 Və biz 1800-ci illərin əvvəlinə çatdıq. 61 00:04:05,840 --> 00:04:13,620 Deməli, biz sürətlə 1830-cu illərə getsək, ekranda Mattias Şleyden və Teodor Şvan adlı iki centlmenin şəklini görərik. 62 00:04:13,620 --> 00:04:16,360 Bunlar "müasir hüceyrə nəzəriyyəsi" adlandırdığımız nəzəriyyənin 63 00:04:16,360 --> 00:04:19,240 təməlini qoymağa başlayan insanlardırlar. 64 00:04:19,240 --> 00:04:22,320 Belə ki, müasir hüceyrə nəzəriyyəsi 65 00:04:22,320 --> 00:04:26,720 Müşahidələrindən istifadə edərək belə bir nəticəyə gəlirlər ki, 66 00:04:26,720 --> 00:04:30,480 "Bəlkə də, bütün həyat, bütün canlı orqanizmlər bir və ya 67 00:04:30,480 --> 00:04:42,360 bir neçə hüceyrədən təşkil olunublar." 68 00:04:42,360 --> 00:04:45,660 Hal-hazırda biz buna əminik, lakin keçmişdə bu aydın deyildi. 69 00:04:45,660 --> 00:04:51,600 Bir və bir neçə hüceyrənin həyatın bir növ vahidi olmağı heç kimə aydın deyildi. 70 00:04:51,600 --> 00:04:54,100 Və əgər həyat bir və ya bir neçə hüceyrədən təşkil olunubsa, 71 00:04:54,100 --> 00:04:58,740 o zaman biz hüceyrəyə həyatın əsas vahidi kimi baxa bilərik. 72 00:04:58,740 --> 00:05:07,480 Hüceyrə həyatın əsas vahididir 73 00:05:07,480 --> 00:05:09,680 Həyatın ən kiçik vahidlərinin hüceyrələr, yəni 74 00:05:09,680 --> 00:05:14,820 canlı hüceyrələr olduğunu demək çox güclü bir bəyanatdır. 75 00:05:15,240 --> 00:05:20,840 Bu tamamlanmış hüceyrə nəzəriyyəsi deyildi və bu iki centlmenin hər ikisi hüceyrənin digər hüceyrələrdən yarandığını bilirdi. 76 00:05:20,900 --> 00:05:25,320 Onlar hüceyrələrin çoxaldığını müşahidə etmişdilər, lakin bu hələ 77 00:05:25,320 --> 00:05:30,820 də açıq sual olaraq qalırdı ki, "Bəlkə bəzi hüceyrələr başqa hüceyrələrdən yaranırlar? Digərləri isə spontan olaraq yaranırlar.... 78 00:05:30,820 --> 00:05:36,700 ....əgər doğru elementlər və mühit varsa, onlar necəsə yaradıla bilər. Ya da özləri heç bir şeydən yaranırlar." 79 00:05:36,780 --> 00:05:46,580 Müasir hüceyrə nəzəriyyəsinin üçün prinsipi yaranana qədər, yəni 1800-ci illərin ortalarında müasir hüceyrə nəzəriyyəsinin üçüncü prinsipinin yaranmasına qədər bu heç kimə aydın deyildi. 80 00:05:46,580 --> 00:05:51,300 Və bu bütün hüceyrələrin digər hüceyrələrdən yaranması fikri idi. 81 00:05:51,300 --> 00:05:56,340 Bütün hüceyrələr digər hüceyrələrdən 82 00:05:56,340 --> 00:05:59,960 Bu fikrin həqiqi atası, bu fikri yaradan centlmen 83 00:05:59,960 --> 00:06:02,800 budur, Robert Remak. 84 00:06:02,800 --> 00:06:09,200 Bəzən bu prinsip buradakı Rudolf Virxovun adı altında hallanır, 85 00:06:09,380 --> 00:06:17,840 lakin müəyyən olundu ki, o Remakın tədqiqatını özününküləşdirib, belə ki, 86 00:06:17,840 --> 00:06:20,060 bütün hüceyrələrin digər hüceyrələrdən yaranması prinsipi üçün qrant ona layiq olan Remaka verilməli idi. 87 00:06:20,060 --> 00:06:23,980 Və bir daha qeyd edək ki, o, " Ola bilsin ki, hüceyrələr digər hüceyrələrdən əmələ gəlir" deyən ilk insan 88 00:06:23,980 --> 00:06:31,560 deyildi. Lakin o deyirdi ki, "Bu fundamental bir şeydir, onlar necəsə, yəni spontan olaraq meydana gəlmirlər, bütün hüceyrələr təxminən bu şəkildə yaranırlar". 89 00:06:31,560 --> 00:06:34,780 İndi nə vaxtsa, hətta indiki dünyada belə, insanlar son olaraq 90 00:06:34,780 --> 00:06:37,020 hüceyrələrin digər hüceyrələrdən yarandığını düşünürlər, lakin burada təbii 91 00:06:37,020 --> 00:06:42,740 bir sual meydana çıxır "Bəs burada birinci hüceyrə və ya ilkin hüceyrə dəsti olmalıdırmı? ". 92 00:06:43,100 --> 00:06:47,100 İnsanlar buna yüz faiz əmin deyillər, lakin biz yer 93 00:06:47,100 --> 00:06:53,320 üzündəki həyatın təkamülünə baxsaq, ilk hüceyrənin 3.5 milyard il əvvəl meydana çıxdığını görə bilərik. 94 00:06:53,320 --> 00:06:57,480 Və biz onların necə meydana çıxdığına yüz faiz əmin deyilik, lakin burada bəzi nəzəriyyələr var. 95 00:06:57,560 --> 00:07:00,600 Məsələn, bizim fosfolipidlərə aid videomuz var, müəyyən olunmuşdur 96 00:07:00,740 --> 00:07:09,460 ki, fosfolipidlər təbii olaraq ikiqat təbəqəni formalaşdırırlar. Onlar əslində 97 00:07:10,040 --> 00:07:15,500 ikiqat fosfolipid təbəqəsinə malik dəyirmi membranı formalaşdırırlar. 98 00:07:15,500 --> 00:07:19,320 Bu bizi bir növ başlanğıca aparır, deməli, onlar spontan olaraq formalaşa bilirlər. 99 00:07:19,320 --> 00:07:24,700 Bəzi nəzəriyyələrə görə isə hüceyrələrin əcdadlarının mexanizmlərinə baxaq, 100 00:07:24,700 --> 00:07:28,520 3.5 milyard il əvvələ getsək burada öz-özünü törədən RNT molekulu və ya necəsə 101 00:07:28,520 --> 00:07:34,840 özünü törədə bilən zülalla rastlaşa bilərik ki, onlar 102 00:07:34,840 --> 00:07:39,820 uzun müddət ərzində özlərini daha da artırıblar, daha təkmil mexanizmə sahib olublar. 103 00:07:39,880 --> 00:07:44,820 Ola bilər ki, həmin zülallar indiki müasir hüceyrələrlə 104 00:07:44,960 --> 00:07:50,500 daha oxşar olublar, çoxalmaq və ətraf mühitdən kifayət qədər enerji 105 00:07:50,500 --> 00:07:54,340 və qida almaq qabiliyyətinə malik olublar. 106 00:07:54,340 --> 00:08:00,540 Nəhayət, müasir hüceyrənin formalaşması bu şəkildədir. Lakin bu inanılmaz sualdır və hələdə araşdırma mövzusudur.