1
00:00:14,504 --> 00:00:15,987
Siyah renkli basılmış olsa dahi

2
00:00:15,987 --> 00:00:18,072
rakamlar ve harfleri renkli görebildiğiniz 


3
00:00:18,072 --> 00:00:19,750
bir dünya hayal edin.

4
00:00:19,750 --> 00:00:21,763
Müziğin ya da seslerin

5
00:00:21,763 --> 00:00:23,652
renkli hareketli şekilleri,

6
00:00:23,652 --> 00:00:25,858
içinde kelimelerin ve isimlerin
alışık olmayan tadlarıyla

7
00:00:25,858 --> 00:00:27,592
ağzını doldurduğunu.

8
00:00:27,592 --> 00:00:30,437
Hapishane soğuk, sert pastırma tadında

9
00:00:30,437 --> 00:00:33,123
Derek ise kulak kiri gibi.

10
00:00:34,091 --> 00:00:35,807
Nörolojik fenomen, Sineztezi'ye

11
00:00:35,807 --> 00:00:37,072
hoş geldiniz.

12
00:00:37,072 --> 00:00:41,032
Sineztezi, nüfusun %4'ünde iki 
ya da daha fazla duyuyu eşleştirir.

13
00:00:41,032 --> 00:00:43,335
Bir sineztezik sadece sesimi duymaz,

14
00:00:43,335 --> 00:00:44,413
aynı zamanda görür de,

15
00:00:44,413 --> 00:00:45,190
tadını bilir

16
00:00:45,190 --> 00:00:47,555
ya da fiziksel bir dokunuş gibi hisseder.

17
00:00:48,771 --> 00:00:51,065
Duyusuzluk anlamına gelen anestezi ile

18
00:00:51,065 --> 00:00:52,400
aynı kökleri paylaştığından,

19
00:00:52,400 --> 00:00:55,152
sineztezi bir araya gelmiş 
duyular demektir.

20
00:00:55,152 --> 00:00:57,446
Renkli duyu gibi bir türüne sahip olmak,

21
00:00:57,446 --> 00:00:59,699
%50 ihtimalle ikinci bir şans türü verir,

22
00:00:59,699 --> 00:01:00,466
hatta üçüncü

23
00:01:00,466 --> 00:01:01,609
ya da dördüncü tür.

24
00:01:03,702 --> 00:01:06,764
Aramızda 90 kişiden biri 
grafem deneyimlidir,

25
00:01:06,764 --> 00:01:08,242
dilin yazılı elemanları,

26
00:01:08,242 --> 00:01:08,975
harfler,

27
00:01:08,975 --> 00:01:09,724
rakamlar

28
00:01:09,724 --> 00:01:10,897
ve imla işaretleri gibi

29
00:01:10,897 --> 00:01:12,850
renkle doludur.

30
00:01:12,850 --> 00:01:15,313
Hatta bazılarının cinsiyeti 
ya da kişiliği vardır.

31
00:01:15,313 --> 00:01:19,502
Gail için 3, atletik ve sporcudur,

32
00:01:19,502 --> 00:01:22,319
9, gösterişli, seçkin bir genç kız.

33
00:01:22,319 --> 00:01:24,694
Tersine, dilin sesli birimleri

34
00:01:24,694 --> 00:01:25,946
ya da ses birimleri,

35
00:01:25,946 --> 00:01:27,863
sentetik tatları tetikler.

36
00:01:27,863 --> 00:01:30,369
James için kolej, sosis tadındadır,

37
00:01:30,369 --> 00:01:32,411
"-ej" ile biten mesaj

38
00:01:32,411 --> 00:01:34,206
ve benzer kelimelerde olduğu gibi.

39
00:01:35,699 --> 00:01:37,742
Sineztezi bir bozukluktan ziyade,

40
00:01:37,742 --> 00:01:40,125
gözlerin mavi olması gibi 
kişisel bir özelliktir,

41
00:01:40,125 --> 00:01:41,754
çünkü yanlış olan bir şey yoktur.

42
00:01:41,754 --> 00:01:43,104
Aslında, tüm ekstra kancalar

43
00:01:43,104 --> 00:01:45,997
üstün anılarla sinezteziyi bahşeder.

44
00:01:45,997 --> 00:01:49,309
Örneğin, bir kız uzun zaman önce
gördüğü biriyle karşılaşır

45
00:01:49,309 --> 00:01:51,276
"Hadi bakalım, kızın yeşil bir adı vardı.

46
00:01:51,276 --> 00:01:52,370
D'li isimler yeşildir:

47
00:01:52,370 --> 00:01:53,077
Debra,

48
00:01:53,077 --> 00:01:53,779
Darby,

49
00:01:53,789 --> 00:01:54,506
Dorothy,

50
00:01:54,506 --> 00:01:55,236
Denise.

51
00:01:55,236 --> 00:01:56,920
Evet! Onun adı Denise!"

52
00:01:56,920 --> 00:01:58,769
Çocuklukta bir kez kurulan eşleşmeler

53
00:01:58,769 --> 00:02:00,736
hayat boyunca sabit kalır.

54
00:02:00,736 --> 00:02:03,254
Sinteztezikler, beyin 
sinirlerinin bağlantılarında,

55
00:02:03,254 --> 00:02:05,282
biyolojik bir eğilimi miras almışlardır.

56
00:02:05,282 --> 00:02:08,017
Fakat sonra kültürel eserler,

57
00:02:08,017 --> 00:02:08,870
takvimler,

58
00:02:08,870 --> 00:02:09,606
yemek adları

59
00:02:09,606 --> 00:02:10,525
ve abc gibi şeylere

60
00:02:10,525 --> 00:02:11,864
maruz kalmaları gerekmiştir.

61
00:02:11,864 --> 00:02:13,833
İnanılmaz olan, birinin DNA dizisindeki

62
00:02:13,833 --> 00:02:17,378
tek bir nükleotid değişikliğinin 
algıyı değiştirmesidir.

63
00:02:17,378 --> 00:02:19,793
Bu sayede, sineztezi iki insanın,

64
00:02:19,793 --> 00:02:23,279
nasıl aynı şeyi farklı gördüğüne 
ilişkin öznel farklılıkları anlamamızda

65
00:02:23,279 --> 00:02:25,385
bize bir yol gösterir.

66
00:02:25,385 --> 00:02:28,092
Sean'e bakalım, o mavi tadındaki
yiyecekleri tercih eder,

67
00:02:28,092 --> 00:02:30,303
süt, portakal ve ıspanak gibi.

68
00:02:30,303 --> 00:02:32,691
Gen, onun ön lobundaki tad alma alanıyla

69
00:02:32,691 --> 00:02:34,939
daha gerideki renk alanı arasındaki

70
00:02:34,939 --> 00:02:37,481
normalde oluşan bağlantıları arttırır.

71
00:02:37,481 --> 00:02:39,269
Ama başka birinde bu genin duyusuz

72
00:02:39,269 --> 00:02:41,683
alanlarda harekete geçtiğini düşünün.

73
00:02:41,683 --> 00:02:43,659
O zaman görünüşte ilgisiz şeyler arasında

74
00:02:43,659 --> 00:02:45,772
bağlantı kurabilme yeteneğiniz olurdu,

75
00:02:45,772 --> 00:02:47,938
ki bu da metafor'un tanımıdır:

76
00:02:47,948 --> 00:02:50,667
Benzemeyen şeyler arasındaki
benzerlikleri görmek.

77
00:02:50,667 --> 00:02:53,287
Bekleneceği gibi sinestezi 
metaforlar yaratma konusunda

78
00:02:53,287 --> 00:02:55,534
uzmanlaşmış sanatçılar 
arasında daha yaygındır,

79
00:02:55,534 --> 00:02:57,541
örneğin romancı Vladimir Nabokov,

80
00:02:57,541 --> 00:02:59,293
ressam David Hockney

81
00:02:59,293 --> 00:03:00,693
ve besteci Billy Joel

82
00:03:00,693 --> 00:03:02,219
ve Lady Gaga gibi.

83
00:03:04,142 --> 00:03:06,212
Fakat neden geri kalanımız 
sinestezik olmayan

84
00:03:06,212 --> 00:03:08,583
"keskin peynir" veya "tatlı insan"

85
00:03:08,583 --> 00:03:10,632
benzeri metaforları anlıyoruz?

86
00:03:10,632 --> 00:03:11,909
Öyle ki görüntü,

87
00:03:11,909 --> 00:03:12,632
ses

88
00:03:12,632 --> 00:03:13,441
ve hareketin bile

89
00:03:13,441 --> 00:03:14,990
birbiriyle o kadar yakından eşleşmesi,

90
00:03:14,990 --> 00:03:16,210
kuklaların konuştuğuna dair

91
00:03:16,210 --> 00:03:18,222
kötü vantrilogların 
bile bizi ikna etmesi

92
00:03:18,232 --> 00:03:19,706
o kadar sık karşımıza çıkıyor.

93
00:03:19,706 --> 00:03:21,768
Filmler, benzer şekilde 
bizi ikna edebilir,

94
00:03:21,768 --> 00:03:23,526
seslerin çevredeki hoparlörler yerine

95
00:03:23,526 --> 00:03:25,694
aktörlerin ağızlarından çıktığı gibi.

96
00:03:25,694 --> 00:03:28,447
Yani içsel olarak hepimiz sinezteziğiz,

97
00:03:28,447 --> 00:03:30,449
her zaman olmakta olan dışsal algılama

98
00:03:30,449 --> 00:03:32,533
eşlemelerinden bihaberiz.

99
00:03:32,533 --> 00:03:34,748
Beyindeki yan sesler kuraldır,

100
00:03:34,748 --> 00:03:36,435
istisna değil.

101
00:03:37,643 --> 00:03:41,010
Bu da kulağıma tatlı 
bir anlaşma gibi geliyor.