WEBVTT 00:00:14.504 --> 00:00:15.747 Wyobraź sobie świat, 00:00:15.747 --> 00:00:17.892 w którym liczby i litery są kolorowe, 00:00:17.892 --> 00:00:19.750 mimo że drukowane są na czarno, 00:00:19.750 --> 00:00:21.833 w którym muzyka lub głos 00:00:21.833 --> 00:00:23.922 wywołuje ruchomy wir kolorowych kształtów, 00:00:23.922 --> 00:00:25.858 w którym słowa i nazwy 00:00:25.858 --> 00:00:27.592 napełniają usta niezwykłymi smakami. 00:00:27.592 --> 00:00:30.437 "Więzienie" smakuje jak zimny boczek, 00:00:30.437 --> 00:00:33.123 a imię "Derek" jak wosk z uszu. 00:00:34.091 --> 00:00:35.807 Witaj w świecie synestezji, 00:00:35.807 --> 00:00:37.072 neurologicznego zjawiska, 00:00:37.072 --> 00:00:41.032 które sprzęga 2 zmysły lub więcej u 4% populacji 00:00:41.032 --> 00:00:43.505 Synesteta nie tylko słyszy mój głos, 00:00:43.505 --> 00:00:44.413 ale także go widzi, 00:00:44.413 --> 00:00:44.920 smakuje lub odczuwa jako dotyk. 00:00:44.920 --> 00:00:47.555 smakuje lub odczuwa jako dotyk. 00:00:48.771 --> 00:00:51.065 Słowo "anestezja" ma ten sam rdzeń, 00:00:51.065 --> 00:00:52.400 i znaczy "bez zmysłów", 00:00:52.400 --> 00:00:55.152 "synestezja" to "połączone zmysły". 00:00:55.152 --> 00:00:57.446 Posiadanie jednego typu, np. barwnego słyszenia, 00:00:57.446 --> 00:00:59.699 daje 50% szans na posiadanie typu drugiego, 00:00:59.699 --> 00:01:00.116 trzeciego lub czwartego, 00:01:00.116 --> 00:01:01.609 trzeciego lub czwartego, 00:01:03.702 --> 00:01:06.764 1 osoba na 90 widzi grafemy, 00:01:06.764 --> 00:01:08.312 czyli pisane elementy języka, 00:01:08.312 --> 00:01:08.975 takie jak litery, cyfry 00:01:08.975 --> 00:01:09.434 takie jak litery, cyfry 00:01:09.434 --> 00:01:10.797 i znaki przestankowe, 00:01:10.797 --> 00:01:12.850 jako nasycone kolorem. 00:01:12.850 --> 00:01:15.313 Mogą one nawet mieć płeć lub osobowość. 00:01:15.313 --> 00:01:19.502 Dla Gail liczba 3 to umięśniony sportowiec 00:01:19.502 --> 00:01:22.319 a 9 to próżna, bogata dziewczyna. 00:01:22.319 --> 00:01:24.694 A najmniejsze jednostki mowy, 00:01:24.694 --> 00:01:25.946 czyli fonemy, 00:01:25.946 --> 00:01:27.863 wywołują wrażenia smakowe. 00:01:27.863 --> 00:01:30.369 Jamesowi słowo "college" smakuje jak kiełbasa, 00:01:30.369 --> 00:01:32.411 tak samo jak inne słowa, 00:01:32.411 --> 00:01:34.206 które mają tą samą końcówkę. 00:01:35.699 --> 00:01:38.542 Synestezja to cecha, jak niebieskie oczy, 00:01:38.542 --> 00:01:40.125 a nie zaburzenie. 00:01:40.125 --> 00:01:41.754 Z synestetami wszystko jest w porządku. 00:01:41.754 --> 00:01:43.104 Te dodatkowe wrażenia sprawiają, 00:01:43.104 --> 00:01:45.997 że sytestetycy mają świetną pamięć. 00:01:45.997 --> 00:01:49.309 Ktoś spotyka dawno nie widzianą osobę. 00:01:49.309 --> 00:01:51.346 "Pomyślmy, miała zielone imię. 00:01:51.346 --> 00:01:52.310 D są zielone: 00:01:52.310 --> 00:01:52.847 Debra, 00:01:52.847 --> 00:01:53.229 Darby, 00:01:53.229 --> 00:01:53.646 Dorota, 00:01:53.646 --> 00:01:54.146 Denise. 00:01:54.146 --> 00:01:56.920 Tak! Nazywa się Denise!" 00:01:56.920 --> 00:01:58.359 Pary zmysłów połączone w dzieciństwie 00:01:58.359 --> 00:02:00.736 zostają bez zmian przez całe życie. 00:02:00.736 --> 00:02:03.254 Synesteci dziedziczą biologiczną skłonność 00:02:03.254 --> 00:02:05.282 do większej ilości połączeń między neuronami w mózgu, 00:02:05.282 --> 00:02:08.017 ale potem muszą stawić czoła takim kulturowym artefaktom 00:02:08.017 --> 00:02:08.870 jak kalendarze, 00:02:08.870 --> 00:02:09.536 nazwy produktów żywnościowych 00:02:09.536 --> 00:02:11.245 i alfabety. 00:02:11.245 --> 00:02:13.833 Niesamowite, że zmiana jednego nukleotydu 00:02:13.833 --> 00:02:17.378 w sekwencji DNA zmienia postrzeganie świata. 00:02:17.378 --> 00:02:19.793 Synestezja ułatwia zrozumienie 00:02:19.793 --> 00:02:22.049 subiektywnych różnic w postrzeganiu 00:02:22.049 --> 00:02:25.385 tej samej rzeczy przez dwie osoby. 00:02:25.385 --> 00:02:27.972 Sean woli jedzenie o "smaku" niebieskim 00:02:27.972 --> 00:02:30.303 np. mleko, pomarańcze i szpinak. 00:02:30.303 --> 00:02:32.691 Ten gen potęguje występujące połączenia 00:02:32.691 --> 00:02:34.939 między ośrodkiem smaku w płacie czołowym 00:02:34.939 --> 00:02:37.481 i ośrodkiem koloru bardziej z tyłu. 00:02:37.481 --> 00:02:39.269 Przypuśćmy, że u kogoś innego 00:02:39.269 --> 00:02:41.683 ten gen działa w ośrodkach nie związanych ze zmysłami. 00:02:41.683 --> 00:02:43.579 Miałby wtedy zdolność łączenia 00:02:43.579 --> 00:02:45.772 pozornie nie związanych rzeczy, 00:02:45.772 --> 00:02:47.948 co jest definicją metafory, 00:02:47.948 --> 00:02:50.787 dostrzegania podobieństw w niepodobnym. 00:02:50.787 --> 00:02:52.997 Nic dziwnego, że często spotykamy synestezję 00:02:52.997 --> 00:02:55.374 u artystów, którzy przodują w tworzeniu metafor, 00:02:55.374 --> 00:02:57.541 jak powieściopisarz Vladimir Nabokov, 00:02:57.541 --> 00:02:59.293 malarz David Hockney 00:02:59.293 --> 00:03:00.693 i kompozytorzy jak Billy Joel 00:03:00.693 --> 00:03:02.219 i Lady Gaga. 00:03:04.142 --> 00:03:06.002 Ale czemu reszta z nas, nie-synestetów, 00:03:06.002 --> 00:03:08.583 rozumie metofory jak "ostry ser" 00:03:08.583 --> 00:03:10.632 czy "słodka osoba"? 00:03:10.632 --> 00:03:12.009 Tak się składa, że obraz, 00:03:12.009 --> 00:03:12.342 dźwięk i ruch 00:03:12.342 --> 00:03:12.891 dźwięk i ruch 00:03:12.891 --> 00:03:15.300 są ze sobą tak blisko związane, 00:03:15.300 --> 00:03:17.732 że nawet zły brzuchomówca umie przekonać, 00:03:17.732 --> 00:03:19.646 że lalka mówi. 00:03:19.646 --> 00:03:21.478 Filmy też potrafią nas przekonać, 00:03:21.478 --> 00:03:23.526 że dźwięk dochodzi z ust aktorów, 00:03:23.526 --> 00:03:25.694 a nie z głośników. 00:03:25.694 --> 00:03:28.447 Wewnątrz wszyscy jesteśmy synestetami, 00:03:28.447 --> 00:03:30.449 nie zdającymi sobie sprawy z postrzegania połączeń, 00:03:30.449 --> 00:03:32.533 co dzieje się cały czas. 00:03:32.533 --> 00:03:34.748 Przenikanie się informacji w mózgu 00:03:34.748 --> 00:03:36.435 to zasada, a nie wyjątek. 00:03:37.643 --> 00:03:41.010 Jak dla mnie, to super!