1
00:00:14,504 --> 00:00:15,747
Wyobraź sobie świat,

2
00:00:15,747 --> 00:00:17,892
w którym liczby i litery są kolorowe,

3
00:00:17,892 --> 00:00:19,750
mimo że drukowane są na czarno,

4
00:00:19,750 --> 00:00:21,833
w którym muzyka lub głos

5
00:00:21,833 --> 00:00:23,922
wywołuje ruchomy wir kolorowych kształtów,

6
00:00:23,922 --> 00:00:25,858
w którym słowa i nazwy

7
00:00:25,858 --> 00:00:27,592
napełniają usta niezwykłymi smakami.

8
00:00:27,592 --> 00:00:30,437
"Więzienie" smakuje jak zimny boczek,

9
00:00:30,437 --> 00:00:33,123
a imię "Derek" jak wosk z uszu.

10
00:00:34,091 --> 00:00:35,807
Witaj w świecie synestezji,

11
00:00:35,807 --> 00:00:37,072
neurologicznego zjawiska,

12
00:00:37,072 --> 00:00:41,032
które sprzęga 2 zmysły lub więcej u 4% populacji

13
00:00:41,032 --> 00:00:43,505
Synesteta nie tylko słyszy mój głos,

14
00:00:43,505 --> 00:00:44,413
ale także go widzi,

15
00:00:44,413 --> 00:00:44,920
smakuje lub odczuwa jako dotyk.

16
00:00:44,920 --> 00:00:47,555
smakuje lub odczuwa jako dotyk.

17
00:00:48,771 --> 00:00:51,065
Słowo "anestezja" ma ten sam rdzeń,

18
00:00:51,065 --> 00:00:52,400
i znaczy "bez zmysłów",

19
00:00:52,400 --> 00:00:55,152
"synestezja" to "połączone zmysły".

20
00:00:55,152 --> 00:00:57,446
Posiadanie jednego typu, 
np. barwnego słyszenia,

21
00:00:57,446 --> 00:00:59,699
daje 50% szans 
na posiadanie typu drugiego,

22
00:00:59,699 --> 00:01:00,116
trzeciego lub czwartego,

23
00:01:00,116 --> 00:01:01,609
trzeciego lub czwartego,

24
00:01:03,702 --> 00:01:06,764
1 osoba na 90 widzi grafemy,

25
00:01:06,764 --> 00:01:08,312
czyli pisane elementy języka,

26
00:01:08,312 --> 00:01:08,975
takie jak litery, cyfry

27
00:01:08,975 --> 00:01:09,434
takie jak litery, cyfry

28
00:01:09,434 --> 00:01:10,797
i znaki przestankowe,

29
00:01:10,797 --> 00:01:12,850
jako nasycone kolorem.

30
00:01:12,850 --> 00:01:15,313
Mogą one nawet 
mieć płeć lub osobowość.

31
00:01:15,313 --> 00:01:19,502
Dla Gail liczba 3 
to umięśniony sportowiec

32
00:01:19,502 --> 00:01:22,319
a 9 to próżna, bogata dziewczyna.

33
00:01:22,319 --> 00:01:24,694
A najmniejsze jednostki mowy,

34
00:01:24,694 --> 00:01:25,946
czyli fonemy,

35
00:01:25,946 --> 00:01:27,863
wywołują wrażenia smakowe.

36
00:01:27,863 --> 00:01:30,369
Jamesowi słowo "college" 
smakuje jak kiełbasa,

37
00:01:30,369 --> 00:01:32,411
tak samo jak inne słowa,

38
00:01:32,411 --> 00:01:34,206
które mają tą samą końcówkę.

39
00:01:35,699 --> 00:01:38,542
Synestezja to cecha, 
jak niebieskie oczy,

40
00:01:38,542 --> 00:01:40,125
a nie zaburzenie.

41
00:01:40,125 --> 00:01:41,754
Z synestetami wszystko jest w porządku.

42
00:01:41,754 --> 00:01:43,104
Te dodatkowe wrażenia sprawiają,

43
00:01:43,104 --> 00:01:45,997
że sytestetycy mają świetną pamięć.

44
00:01:45,997 --> 00:01:49,309
Ktoś spotyka dawno nie widzianą osobę.

45
00:01:49,309 --> 00:01:51,346
"Pomyślmy, miała zielone imię.

46
00:01:51,346 --> 00:01:52,310
D są zielone:

47
00:01:52,310 --> 00:01:52,847
Debra,

48
00:01:52,847 --> 00:01:53,229
Darby,

49
00:01:53,229 --> 00:01:53,646
Dorota,

50
00:01:53,646 --> 00:01:54,146
Denise.

51
00:01:54,146 --> 00:01:56,920
Tak! Nazywa się Denise!"

52
00:01:56,920 --> 00:01:58,359
Pary zmysłów połączone w dzieciństwie

53
00:01:58,359 --> 00:02:00,736
zostają bez zmian przez całe życie.

54
00:02:00,736 --> 00:02:03,254
Synesteci dziedziczą biologiczną skłonność

55
00:02:03,254 --> 00:02:05,282
do większej ilości połączeń 
między neuronami w mózgu,

56
00:02:05,282 --> 00:02:08,017
ale potem muszą stawić czoła 
takim kulturowym artefaktom

57
00:02:08,017 --> 00:02:08,870
jak kalendarze,

58
00:02:08,870 --> 00:02:09,536
nazwy produktów żywnościowych

59
00:02:09,536 --> 00:02:11,245
i alfabety.

60
00:02:11,245 --> 00:02:13,833
Niesamowite, że zmiana jednego nukleotydu

61
00:02:13,833 --> 00:02:17,378
w sekwencji DNA 
zmienia postrzeganie świata.

62
00:02:17,378 --> 00:02:19,793
Synestezja ułatwia zrozumienie

63
00:02:19,793 --> 00:02:22,049
subiektywnych różnic w postrzeganiu

64
00:02:22,049 --> 00:02:25,385
tej samej rzeczy przez dwie osoby.

65
00:02:25,385 --> 00:02:27,972
Sean woli jedzenie o "smaku" niebieskim

66
00:02:27,972 --> 00:02:30,303
np. mleko, pomarańcze i szpinak.

67
00:02:30,303 --> 00:02:32,691
Ten gen potęguje występujące połączenia

68
00:02:32,691 --> 00:02:34,939
między ośrodkiem smaku w płacie czołowym

69
00:02:34,939 --> 00:02:37,481
i ośrodkiem koloru bardziej z tyłu.

70
00:02:37,481 --> 00:02:39,269
Przypuśćmy, że u kogoś innego

71
00:02:39,269 --> 00:02:41,683
ten gen działa w ośrodkach 
nie związanych ze zmysłami.

72
00:02:41,683 --> 00:02:43,579
Miałby wtedy zdolność łączenia

73
00:02:43,579 --> 00:02:45,772
pozornie nie związanych rzeczy,

74
00:02:45,772 --> 00:02:47,948
co jest definicją metafory,

75
00:02:47,948 --> 00:02:50,787
dostrzegania podobieństw w niepodobnym.

76
00:02:50,787 --> 00:02:52,997
Nic dziwnego, że często spotykamy synestezję

77
00:02:52,997 --> 00:02:55,374
u artystów, którzy przodują w tworzeniu metafor,

78
00:02:55,374 --> 00:02:57,541
jak powieściopisarz Vladimir Nabokov,

79
00:02:57,541 --> 00:02:59,293
malarz David Hockney

80
00:02:59,293 --> 00:03:00,693
i kompozytorzy jak Billy Joel

81
00:03:00,693 --> 00:03:02,219
i Lady Gaga.

82
00:03:04,142 --> 00:03:06,002
Ale czemu reszta z nas, nie-synestetów,

83
00:03:06,002 --> 00:03:08,583
rozumie metofory jak "ostry ser"

84
00:03:08,583 --> 00:03:10,632
czy "słodka osoba"?

85
00:03:10,632 --> 00:03:12,009
Tak się składa, że obraz,

86
00:03:12,009 --> 00:03:12,342
dźwięk i ruch

87
00:03:12,342 --> 00:03:12,891
dźwięk i ruch

88
00:03:12,891 --> 00:03:15,300
są ze sobą tak blisko związane,

89
00:03:15,300 --> 00:03:17,732
że nawet zły brzuchomówca umie przekonać,

90
00:03:17,732 --> 00:03:19,646
że lalka mówi.

91
00:03:19,646 --> 00:03:21,478
Filmy też potrafią nas przekonać,

92
00:03:21,478 --> 00:03:23,526
że dźwięk dochodzi z ust aktorów,

93
00:03:23,526 --> 00:03:25,694
a nie z głośników.

94
00:03:25,694 --> 00:03:28,447
Wewnątrz wszyscy jesteśmy synestetami,

95
00:03:28,447 --> 00:03:30,449
nie zdającymi sobie sprawy 
z postrzegania połączeń,

96
00:03:30,449 --> 00:03:32,533
co dzieje się cały czas.

97
00:03:32,533 --> 00:03:34,748
Przenikanie się informacji w mózgu

98
00:03:34,748 --> 00:03:36,435
to zasada, a nie wyjątek.

99
00:03:37,643 --> 00:03:41,010
Jak dla mnie, to super!