WEBVTT 00:00:14.000 --> 00:00:15.000 Wyobraź sobie świat, 00:00:15.000 --> 00:00:17.000 w którym liczby i litery są kolorowe, 00:00:17.000 --> 00:00:19.000 mimo że drukowane są na czarno, 00:00:19.000 --> 00:00:21.000 w którym muzyka lub głos 00:00:21.000 --> 00:00:23.000 wywołuje ruchomy wir kolorowych kształtów, 00:00:23.000 --> 00:00:25.000 w którym słowa i nazwy 00:00:25.000 --> 00:00:27.000 napełniają usta niezwykłymi smakami. 00:00:27.000 --> 00:00:30.000 "Więzienie" smakuje jak zimny boczek, 00:00:30.000 --> 00:00:33.000 a imię "Derek" jak wosk z uszu. 00:00:34.000 --> 00:00:35.000 Witaj w świecie synestezji, 00:00:35.000 --> 00:00:37.000 neurologicznego zjawiska, 00:00:37.000 --> 00:00:41.000 które sprzęga 2 zmysły lub więcej u 4% populacji 00:00:41.000 --> 00:00:43.000 Synesteta nie tylko słyszy mój głos, 00:00:43.000 --> 00:00:44.000 ale także go widzi, 00:00:44.000 --> 00:00:44.000 smakuje lub odczuwa jako dotyk. 00:00:44.000 --> 00:00:47.000 smakuje lub odczuwa jako dotyk. 00:00:48.000 --> 00:00:51.000 Słowo "anestezja" ma ten sam rdzeń, 00:00:51.000 --> 00:00:52.000 i znaczy "bez zmysłów", 00:00:52.000 --> 00:00:55.000 "synestezja" to "połączone zmysły". 00:00:55.000 --> 00:00:57.000 Posiadanie jednego typu, np. barwnego słyszenia, 00:00:57.000 --> 00:00:59.000 daje 50% szans na posiadanie typu drugiego, 00:00:59.000 --> 00:01:00.000 trzeciego lub czwartego, 00:01:00.000 --> 00:01:01.000 trzeciego lub czwartego, 00:01:03.000 --> 00:01:06.000 1 osoba na 90 widzi grafemy, 00:01:06.000 --> 00:01:08.000 czyli pisane elementy języka, 00:01:08.000 --> 00:01:08.000 takie jak litery, cyfry 00:01:08.000 --> 00:01:09.000 takie jak litery, cyfry 00:01:09.000 --> 00:01:10.000 i znaki przestankowe, 00:01:10.000 --> 00:01:12.000 jako nasycone kolorem. 00:01:12.000 --> 00:01:15.000 Mogą one nawet mieć płeć lub osobowość. 00:01:15.000 --> 00:01:19.000 Dla Gail liczba 3 to umięśniony sportowiec 00:01:19.000 --> 00:01:22.000 a 9 to próżna, bogata dziewczyna. 00:01:22.000 --> 00:01:24.000 A najmniejsze jednostki mowy, 00:01:24.000 --> 00:01:25.000 czyli fonemy, 00:01:25.000 --> 00:01:27.000 wywołują wrażenia smakowe. 00:01:27.000 --> 00:01:30.000 Jamesowi słowo "college" smakuje jak kiełbasa, 00:01:30.000 --> 00:01:32.000 tak samo jak inne słowa, 00:01:32.000 --> 00:01:34.000 które mają tą samą końcówkę. 00:01:35.000 --> 00:01:38.000 Synestezja to cecha, jak niebieskie oczy, 00:01:38.000 --> 00:01:40.000 a nie zaburzenie. 00:01:40.000 --> 00:01:41.000 Z synestetami wszystko jest w porządku. 00:01:41.000 --> 00:01:43.000 Te dodatkowe wrażenia sprawiają, 00:01:43.000 --> 00:01:45.000 że sytestetycy mają świetną pamięć. 00:01:45.000 --> 00:01:49.000 Ktoś spotyka dawno nie widzianą osobę. 00:01:49.000 --> 00:01:51.000 "Pomyślmy, miała zielone imię. 00:01:51.000 --> 00:01:52.000 D są zielone: 00:01:52.000 --> 00:01:52.000 Debra, 00:01:52.000 --> 00:01:53.000 Darby, 00:01:53.000 --> 00:01:53.000 Dorota, 00:01:53.000 --> 00:01:54.000 Denise. 00:01:54.000 --> 00:01:56.000 Tak! Nazywa się Denise!" 00:01:56.000 --> 00:01:58.000 Pary zmysłów połączone w dzieciństwie 00:01:58.000 --> 00:02:00.000 zostają bez zmian przez całe życie. 00:02:00.000 --> 00:02:03.000 Synesteci dziedziczą biologiczną skłonność 00:02:03.000 --> 00:02:05.000 do większej ilości połączeń między neuronami w mózgu, 00:02:05.000 --> 00:02:08.000 ale potem muszą stawić czoła takim kulturowym artefaktom 00:02:08.000 --> 00:02:08.000 jak kalendarze, 00:02:08.000 --> 00:02:09.000 nazwy produktów żywnościowych 00:02:09.000 --> 00:02:11.000 i alfabety. 00:02:11.000 --> 00:02:13.000 Niesamowite, że zmiana jednego nukleotydu 00:02:13.000 --> 00:02:17.000 w sekwencji DNA zmienia postrzeganie świata. 00:02:17.000 --> 00:02:19.000 Synestezja ułatwia zrozumienie 00:02:19.000 --> 00:02:22.000 subiektywnych różnic w postrzeganiu 00:02:22.000 --> 00:02:25.000 tej samej rzeczy przez dwie osoby. 00:02:25.000 --> 00:02:27.000 Sean woli jedzenie o "smaku" niebieskim 00:02:27.000 --> 00:02:30.000 np. mleko, pomarańcze i szpinak. 00:02:30.000 --> 00:02:32.000 Ten gen potęguje występujące połączenia 00:02:32.000 --> 00:02:34.000 między ośrodkiem smaku w płacie czołowym 00:02:34.000 --> 00:02:37.000 i ośrodkiem koloru bardziej z tyłu. 00:02:37.000 --> 00:02:39.000 Przypuśćmy, że u kogoś innego 00:02:39.000 --> 00:02:41.000 ten gen działa w ośrodkach nie związanych ze zmysłami. 00:02:41.000 --> 00:02:43.000 Miałby wtedy zdolność łączenia 00:02:43.000 --> 00:02:45.000 pozornie nie związanych rzeczy, 00:02:45.000 --> 00:02:47.000 co jest definicją metafory, 00:02:47.000 --> 00:02:50.000 dostrzegania podobieństw w niepodobnym. 00:02:50.000 --> 00:02:52.000 Nic dziwnego, że często spotykamy synestezję 00:02:52.000 --> 00:02:55.000 u artystów, którzy przodują w tworzeniu metafor, 00:02:55.000 --> 00:02:57.000 jak powieściopisarz Vladimir Nabokov, 00:02:57.000 --> 00:02:59.000 malarz David Hockney 00:02:59.000 --> 00:03:00.000 i kompozytorzy jak Billy Joel 00:03:00.000 --> 00:03:02.000 i Lady Gaga. 00:03:04.000 --> 00:03:06.000 Ale czemu reszta z nas, nie-synestetów, 00:03:06.000 --> 00:03:08.000 rozumie metofory jak "ostry ser" 00:03:08.000 --> 00:03:10.000 czy "słodka osoba"? 00:03:10.000 --> 00:03:12.000 Tak się składa, że obraz, 00:03:12.000 --> 00:03:12.000 dźwięk i ruch 00:03:12.000 --> 00:03:12.000 dźwięk i ruch 00:03:12.000 --> 00:03:15.000 są ze sobą tak blisko związane, 00:03:15.000 --> 00:03:17.000 że nawet zły brzuchomówca umie przekonać, 00:03:17.000 --> 00:03:19.000 że lalka mówi. 00:03:19.000 --> 00:03:21.000 Filmy też potrafią nas przekonać, 00:03:21.000 --> 00:03:23.000 że dźwięk dochodzi z ust aktorów, 00:03:23.000 --> 00:03:25.000 a nie z głośników. 00:03:25.000 --> 00:03:28.000 Wewnątrz wszyscy jesteśmy synestetami, 00:03:28.000 --> 00:03:30.000 nie zdającymi sobie sprawy z postrzegania połączeń, 00:03:30.000 --> 00:03:32.000 co dzieje się cały czas. 00:03:32.000 --> 00:03:34.000 Przenikanie się informacji w mózgu 00:03:34.000 --> 00:03:36.000 to zasada, a nie wyjątek. 00:03:37.000 --> 00:03:41.000 Jak dla mnie, to super!