1
00:00:14,000 --> 00:00:15,000
Wyobraź sobie świat,

2
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
w którym liczby i litery są kolorowe,

3
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
mimo że drukowane są na czarno,

4
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
w którym muzyka lub głos

5
00:00:21,000 --> 00:00:23,000
wywołuje ruchomy wir kolorowych kształtów,

6
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
w którym słowa i nazwy

7
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
napełniają usta niezwykłymi smakami.

8
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
"Więzienie" smakuje jak zimny boczek,

9
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
a imię "Derek" jak wosk z uszu.

10
00:00:34,000 --> 00:00:35,000
Witaj w świecie synestezji,

11
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
neurologicznego zjawiska,

12
00:00:37,000 --> 00:00:41,000
które sprzęga 2 zmysły lub więcej u 4% populacji

13
00:00:41,000 --> 00:00:43,000
Synesteta nie tylko słyszy mój głos,

14
00:00:43,000 --> 00:00:44,000
ale także go widzi,

15
00:00:44,000 --> 00:00:44,000
smakuje lub odczuwa jako dotyk.

16
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
smakuje lub odczuwa jako dotyk.

17
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
Słowo "anestezja" ma ten sam rdzeń,

18
00:00:51,000 --> 00:00:52,000
i znaczy "bez zmysłów",

19
00:00:52,000 --> 00:00:55,000
"synestezja" to "połączone zmysły".

20
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
Posiadanie jednego typu, 
np. barwnego słyszenia,

21
00:00:57,000 --> 00:00:59,000
daje 50% szans 
na posiadanie typu drugiego,

22
00:00:59,000 --> 00:01:00,000
trzeciego lub czwartego,

23
00:01:00,000 --> 00:01:01,000
trzeciego lub czwartego,

24
00:01:03,000 --> 00:01:06,000
1 osoba na 90 widzi grafemy,

25
00:01:06,000 --> 00:01:08,000
czyli pisane elementy języka,

26
00:01:08,000 --> 00:01:08,000
takie jak litery, cyfry

27
00:01:08,000 --> 00:01:09,000
takie jak litery, cyfry

28
00:01:09,000 --> 00:01:10,000
i znaki przestankowe,

29
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
jako nasycone kolorem.

30
00:01:12,000 --> 00:01:15,000
Mogą one nawet 
mieć płeć lub osobowość.

31
00:01:15,000 --> 00:01:19,000
Dla Gail liczba 3 
to umięśniony sportowiec

32
00:01:19,000 --> 00:01:22,000
a 9 to próżna, bogata dziewczyna.

33
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
A najmniejsze jednostki mowy,

34
00:01:24,000 --> 00:01:25,000
czyli fonemy,

35
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
wywołują wrażenia smakowe.

36
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
Jamesowi słowo "college" 
smakuje jak kiełbasa,

37
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
tak samo jak inne słowa,

38
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
które mają tą samą końcówkę.

39
00:01:35,000 --> 00:01:38,000
Synestezja to cecha, 
jak niebieskie oczy,

40
00:01:38,000 --> 00:01:40,000
a nie zaburzenie.

41
00:01:40,000 --> 00:01:41,000
Z synestetami wszystko jest w porządku.

42
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Te dodatkowe wrażenia sprawiają,

43
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
że sytestetycy mają świetną pamięć.

44
00:01:45,000 --> 00:01:49,000
Ktoś spotyka dawno nie widzianą osobę.

45
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
"Pomyślmy, miała zielone imię.

46
00:01:51,000 --> 00:01:52,000
D są zielone:

47
00:01:52,000 --> 00:01:52,000
Debra,

48
00:01:52,000 --> 00:01:53,000
Darby,

49
00:01:53,000 --> 00:01:53,000
Dorota,

50
00:01:53,000 --> 00:01:54,000
Denise.

51
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
Tak! Nazywa się Denise!"

52
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
Pary zmysłów połączone w dzieciństwie

53
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
zostają bez zmian przez całe życie.

54
00:02:00,000 --> 00:02:03,000
Synesteci dziedziczą biologiczną skłonność

55
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
do większej ilości połączeń 
między neuronami w mózgu,

56
00:02:05,000 --> 00:02:08,000
ale potem muszą stawić czoła 
takim kulturowym artefaktom

57
00:02:08,000 --> 00:02:08,000
jak kalendarze,

58
00:02:08,000 --> 00:02:09,000
nazwy produktów żywnościowych

59
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
i alfabety.

60
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Niesamowite, że zmiana jednego nukleotydu

61
00:02:13,000 --> 00:02:17,000
w sekwencji DNA 
zmienia postrzeganie świata.

62
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
Synestezja ułatwia zrozumienie

63
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
subiektywnych różnic w postrzeganiu

64
00:02:22,000 --> 00:02:25,000
tej samej rzeczy przez dwie osoby.

65
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
Sean woli jedzenie o "smaku" niebieskim

66
00:02:27,000 --> 00:02:30,000
np. mleko, pomarańcze i szpinak.

67
00:02:30,000 --> 00:02:32,000
Ten gen potęguje występujące połączenia

68
00:02:32,000 --> 00:02:34,000
między ośrodkiem smaku w płacie czołowym

69
00:02:34,000 --> 00:02:37,000
i ośrodkiem koloru bardziej z tyłu.

70
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Przypuśćmy, że u kogoś innego

71
00:02:39,000 --> 00:02:41,000
ten gen działa w ośrodkach 
nie związanych ze zmysłami.

72
00:02:41,000 --> 00:02:43,000
Miałby wtedy zdolność łączenia

73
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
pozornie nie związanych rzeczy,

74
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
co jest definicją metafory,

75
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
dostrzegania podobieństw w niepodobnym.

76
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
Nic dziwnego, że często spotykamy synestezję

77
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
u artystów, którzy przodują w tworzeniu metafor,

78
00:02:55,000 --> 00:02:57,000
jak powieściopisarz Vladimir Nabokov,

79
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
malarz David Hockney

80
00:02:59,000 --> 00:03:00,000
i kompozytorzy jak Billy Joel

81
00:03:00,000 --> 00:03:02,000
i Lady Gaga.

82
00:03:04,000 --> 00:03:06,000
Ale czemu reszta z nas, nie-synestetów,

83
00:03:06,000 --> 00:03:08,000
rozumie metofory jak "ostry ser"

84
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
czy "słodka osoba"?

85
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
Tak się składa, że obraz,

86
00:03:12,000 --> 00:03:12,000
dźwięk i ruch

87
00:03:12,000 --> 00:03:12,000
dźwięk i ruch

88
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
są ze sobą tak blisko związane,

89
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
że nawet zły brzuchomówca umie przekonać,

90
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
że lalka mówi.

91
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
Filmy też potrafią nas przekonać,

92
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
że dźwięk dochodzi z ust aktorów,

93
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
a nie z głośników.

94
00:03:25,000 --> 00:03:28,000
Wewnątrz wszyscy jesteśmy synestetami,

95
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
nie zdającymi sobie sprawy 
z postrzegania połączeń,

96
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
co dzieje się cały czas.

97
00:03:32,000 --> 00:03:34,000
Przenikanie się informacji w mózgu

98
00:03:34,000 --> 00:03:36,000
to zasada, a nie wyjątek.

99
00:03:37,000 --> 00:03:41,000
Jak dla mnie, to super!