0:00:14.000,0:00:15.000
Wyobraź sobie świat,

0:00:15.000,0:00:17.000
w którym liczby i litery są kolorowe,

0:00:17.000,0:00:19.000
mimo że drukowane są na czarno,

0:00:19.000,0:00:21.000
w którym muzyka lub głos

0:00:21.000,0:00:23.000
wywołuje ruchomy wir kolorowych kształtów,

0:00:23.000,0:00:25.000
w którym słowa i nazwy

0:00:25.000,0:00:27.000
napełniają usta niezwykłymi smakami.

0:00:27.000,0:00:30.000
"Więzienie" smakuje jak zimny boczek,

0:00:30.000,0:00:33.000
a imię "Derek" jak wosk z uszu.

0:00:34.000,0:00:35.000
Witaj w świecie synestezji,

0:00:35.000,0:00:37.000
neurologicznego zjawiska,

0:00:37.000,0:00:41.000
które sprzęga 2 zmysły lub więcej u 4% populacji

0:00:41.000,0:00:43.000
Synesteta nie tylko słyszy mój głos,

0:00:43.000,0:00:44.000
ale także go widzi,

0:00:44.000,0:00:44.000
smakuje lub odczuwa jako dotyk.

0:00:44.000,0:00:47.000
smakuje lub odczuwa jako dotyk.

0:00:48.000,0:00:51.000
Słowo "anestezja" ma ten sam rdzeń,

0:00:51.000,0:00:52.000
i znaczy "bez zmysłów",

0:00:52.000,0:00:55.000
"synestezja" to "połączone zmysły".

0:00:55.000,0:00:57.000
Posiadanie jednego typu, [br]np. barwnego słyszenia,

0:00:57.000,0:00:59.000
daje 50% szans [br]na posiadanie typu drugiego,

0:00:59.000,0:01:00.000
trzeciego lub czwartego,

0:01:00.000,0:01:01.000
trzeciego lub czwartego,

0:01:03.000,0:01:06.000
1 osoba na 90 widzi grafemy,

0:01:06.000,0:01:08.000
czyli pisane elementy języka,

0:01:08.000,0:01:08.000
takie jak litery, cyfry

0:01:08.000,0:01:09.000
takie jak litery, cyfry

0:01:09.000,0:01:10.000
i znaki przestankowe,

0:01:10.000,0:01:12.000
jako nasycone kolorem.

0:01:12.000,0:01:15.000
Mogą one nawet [br]mieć płeć lub osobowość.

0:01:15.000,0:01:19.000
Dla Gail liczba 3 [br]to umięśniony sportowiec

0:01:19.000,0:01:22.000
a 9 to próżna, bogata dziewczyna.

0:01:22.000,0:01:24.000
A najmniejsze jednostki mowy,

0:01:24.000,0:01:25.000
czyli fonemy,

0:01:25.000,0:01:27.000
wywołują wrażenia smakowe.

0:01:27.000,0:01:30.000
Jamesowi słowo "college" [br]smakuje jak kiełbasa,

0:01:30.000,0:01:32.000
tak samo jak inne słowa,

0:01:32.000,0:01:34.000
które mają tą samą końcówkę.

0:01:35.000,0:01:38.000
Synestezja to cecha, [br]jak niebieskie oczy,

0:01:38.000,0:01:40.000
a nie zaburzenie.

0:01:40.000,0:01:41.000
Z synestetami wszystko jest w porządku.

0:01:41.000,0:01:43.000
Te dodatkowe wrażenia sprawiają,

0:01:43.000,0:01:45.000
że sytestetycy mają świetną pamięć.

0:01:45.000,0:01:49.000
Ktoś spotyka dawno nie widzianą osobę.

0:01:49.000,0:01:51.000
"Pomyślmy, miała zielone imię.

0:01:51.000,0:01:52.000
D są zielone:

0:01:52.000,0:01:52.000
Debra,

0:01:52.000,0:01:53.000
Darby,

0:01:53.000,0:01:53.000
Dorota,

0:01:53.000,0:01:54.000
Denise.

0:01:54.000,0:01:56.000
Tak! Nazywa się Denise!"

0:01:56.000,0:01:58.000
Pary zmysłów połączone w dzieciństwie

0:01:58.000,0:02:00.000
zostają bez zmian przez całe życie.

0:02:00.000,0:02:03.000
Synesteci dziedziczą biologiczną skłonność

0:02:03.000,0:02:05.000
do większej ilości połączeń [br]między neuronami w mózgu,

0:02:05.000,0:02:08.000
ale potem muszą stawić czoła [br]takim kulturowym artefaktom

0:02:08.000,0:02:08.000
jak kalendarze,

0:02:08.000,0:02:09.000
nazwy produktów żywnościowych

0:02:09.000,0:02:11.000
i alfabety.

0:02:11.000,0:02:13.000
Niesamowite, że zmiana jednego nukleotydu

0:02:13.000,0:02:17.000
w sekwencji DNA [br]zmienia postrzeganie świata.

0:02:17.000,0:02:19.000
Synestezja ułatwia zrozumienie

0:02:19.000,0:02:22.000
subiektywnych różnic w postrzeganiu

0:02:22.000,0:02:25.000
tej samej rzeczy przez dwie osoby.

0:02:25.000,0:02:27.000
Sean woli jedzenie o "smaku" niebieskim

0:02:27.000,0:02:30.000
np. mleko, pomarańcze i szpinak.

0:02:30.000,0:02:32.000
Ten gen potęguje występujące połączenia

0:02:32.000,0:02:34.000
między ośrodkiem smaku w płacie czołowym

0:02:34.000,0:02:37.000
i ośrodkiem koloru bardziej z tyłu.

0:02:37.000,0:02:39.000
Przypuśćmy, że u kogoś innego

0:02:39.000,0:02:41.000
ten gen działa w ośrodkach [br]nie związanych ze zmysłami.

0:02:41.000,0:02:43.000
Miałby wtedy zdolność łączenia

0:02:43.000,0:02:45.000
pozornie nie związanych rzeczy,

0:02:45.000,0:02:47.000
co jest definicją metafory,

0:02:47.000,0:02:50.000
dostrzegania podobieństw w niepodobnym.

0:02:50.000,0:02:52.000
Nic dziwnego, że często spotykamy synestezję

0:02:52.000,0:02:55.000
u artystów, którzy przodują w tworzeniu metafor,

0:02:55.000,0:02:57.000
jak powieściopisarz Vladimir Nabokov,

0:02:57.000,0:02:59.000
malarz David Hockney

0:02:59.000,0:03:00.000
i kompozytorzy jak Billy Joel

0:03:00.000,0:03:02.000
i Lady Gaga.

0:03:04.000,0:03:06.000
Ale czemu reszta z nas, nie-synestetów,

0:03:06.000,0:03:08.000
rozumie metofory jak "ostry ser"

0:03:08.000,0:03:10.000
czy "słodka osoba"?

0:03:10.000,0:03:12.000
Tak się składa, że obraz,

0:03:12.000,0:03:12.000
dźwięk i ruch

0:03:12.000,0:03:12.000
dźwięk i ruch

0:03:12.000,0:03:15.000
są ze sobą tak blisko związane,

0:03:15.000,0:03:17.000
że nawet zły brzuchomówca umie przekonać,

0:03:17.000,0:03:19.000
że lalka mówi.

0:03:19.000,0:03:21.000
Filmy też potrafią nas przekonać,

0:03:21.000,0:03:23.000
że dźwięk dochodzi z ust aktorów,

0:03:23.000,0:03:25.000
a nie z głośników.

0:03:25.000,0:03:28.000
Wewnątrz wszyscy jesteśmy synestetami,

0:03:28.000,0:03:30.000
nie zdającymi sobie sprawy [br]z postrzegania połączeń,

0:03:30.000,0:03:32.000
co dzieje się cały czas.

0:03:32.000,0:03:34.000
Przenikanie się informacji w mózgu

0:03:34.000,0:03:36.000
to zasada, a nie wyjątek.

0:03:37.000,0:03:41.000
Jak dla mnie, to super!