1
00:00:00,000 --> 00:00:03,600
Jednostavna pitanja su
najteža za odgovoriti.

2
00:00:03,600 --> 00:00:04,860
Što je stvar?

3
00:00:04,860 --> 00:00:06,660
Zašto se stvari događaju?

4
00:00:06,660 --> 00:00:09,380
I zašto se događaju na taj način?

5
00:00:09,380 --> 00:00:11,700
Pokušajmo pristupiti ovoj
temi korak po korak.

6
00:00:11,700 --> 00:00:13,600
Od čega ste vi napravljeni?

7
00:00:13,600 --> 00:00:15,000
Vi ste tvar,

8
00:00:15,000 --> 00:00:16,520
koja je napravljena od molekula,

9
00:00:16,520 --> 00:00:17,660
koji su napravljeni od atoma,

10
00:00:17,660 --> 00:00:20,500
a oni su napravljeni od
elementarnih čestica.

11
00:00:20,500 --> 00:00:24,740
Ali ako su elementarne čestice
najmanje stvari koje postoje,

12
00:00:24,740 --> 00:00:26,740
od čega su ONE napravljene?

13
00:00:35,200 --> 00:00:38,380
Kako bismo odgovorili na
jednostavno pitanje, počnimo jednostavno.

14
00:00:38,380 --> 00:00:40,680
Obrišimo cijeli svemir.

15
00:00:40,680 --> 00:00:45,380
Sve tvari, antitvari, zračenje, čestice, sve.

16
00:00:45,380 --> 00:00:49,140
Sada pogledajmo bliže u apsolutno ništa.

17
00:00:49,140 --> 00:00:51,180
Što je prazan prostor?

18
00:00:51,180 --> 00:00:53,180
To je ono što mi zovemo vakuum?

19
00:00:53,180 --> 00:00:56,240
Nema atoma, tvari, ničega!

20
00:00:56,240 --> 00:00:58,460
Da li je zaista baš prazan?

21
00:00:58,460 --> 00:01:02,100
Ništa nam daje građevni materijal za sve.

22
00:01:02,100 --> 00:01:06,380
U jednu ruku, prazan svemir je
kao golem, mirni ocean.

23
00:01:06,380 --> 00:01:09,240
Dokle god je voda mirna,
ništa se ne događa.

24
00:01:09,240 --> 00:01:12,539
Jak vjetar može napraviti velike valove.

25
00:01:12,540 --> 00:01:14,660
Naš svemir funkcionira dosta slično.

26
00:01:14,660 --> 00:01:16,880
Ovi oceani postoje svuda.

27
00:01:16,880 --> 00:01:19,420
Fizičari ih zovu polja.

28
00:01:19,420 --> 00:01:21,000
Ovo može biti čudno i novo,

29
00:01:21,000 --> 00:01:23,560
ali uzmite zračenje kao primjer.

30
00:01:23,560 --> 00:01:28,140
Djelovanjem na elekromagnetsko polje,
stvori se mala bubica;

31
00:01:28,140 --> 00:01:30,240
čestica koju zovemo proton.

32
00:01:30,240 --> 00:01:34,140
Ta čestica prenosi zračenje
koje vidimo kao svjetlost.

33
00:01:34,140 --> 00:01:38,920
Ovo nije slučaj samo sa svjetlom, svaka
čestica u svemiru je napravljena tako.

34
00:01:38,920 --> 00:01:43,460
Postoje polja za svaku česticu tvari
od kojih svako ima svoja pravila.

35
00:01:43,460 --> 00:01:48,619
Na primjer, zajedno sa el. mag. poljem,
postoji polje elektrona svuda u svemiru

36
00:01:48,620 --> 00:01:51,700
a male bubice u tom polju su elektroni.

37
00:01:51,700 --> 00:01:58,360
Sve skupa, ta polja u našem svemiru
mogu napraviti 17 čestica u 3 kategorije.

38
00:01:58,360 --> 00:02:02,120
Leptoni, kvarkovi i bozoni.

39
00:02:02,120 --> 00:02:07,420
Leptoni se sastoje od elektrona
kao i njihovih rođaka: muona i tau česica.

40
00:02:07,420 --> 00:02:10,000
Svaki ima svoj neutrino.

41
00:02:10,000 --> 00:02:11,780
Potom, tu su kvarkovi.

42
00:02:11,780 --> 00:02:14,540
Kvarkovi su nuklearna obitelj čestica.

43
00:02:14,540 --> 00:02:17,600
Oni se uvijek nalaze
vezani skupa u grupe i parove

44
00:02:17,600 --> 00:02:21,360
i tvore protone i neutrone
koji čine jezgru atoma.

45
00:02:21,360 --> 00:02:24,620
Zajedno, leptoni i kvarkovi
su tvari čestica.

46
00:02:24,620 --> 00:02:26,520
Oni tvore sve stvari koje vidite.

47
00:02:26,520 --> 00:02:28,980
Zrak koji dišete, sunce koje vas grije,

48
00:02:28,980 --> 00:02:33,260
računalo koje sada koristite kako bi sebe
odvratili od stvari koje bi trebali raditi

49
00:02:33,260 --> 00:02:36,720
Ali stvari ne samo da postoje,
one također i rade.

50
00:02:36,720 --> 00:02:42,940
U nekom filozofskom smislu, svojstva
stvari su također dio njihovog postojanja.

51
00:02:42,940 --> 00:02:46,720
Tu u igru ulaze bozoni i polja koja rade.

52
00:02:46,720 --> 00:02:49,680
Dok su kvarkovi i leptoni
napravljeni od polja tvari,

53
00:02:49,680 --> 00:02:52,480
bozone tvore polja sile.

54
00:02:52,480 --> 00:02:55,200
Pravilo svemira zovemo sila.

55
00:02:55,200 --> 00:02:58,679
I za sada, otkrivena su 4 osnovne sile:

56
00:02:58,680 --> 00:03:03,640
Elektromagnetizam, gravitacija
te snažna i slaba nuklearna sila.

57
00:03:03,640 --> 00:03:09,440
Ove sile pravila knjige gdje
su dijelovi čestice a igra je svemir.

58
00:03:09,440 --> 00:03:13,100
Oni govore česticama
što i kako mogu raditi.

59
00:03:13,100 --> 00:03:14,840
Lovac se kreće dijagonalno,

60
00:03:14,840 --> 00:03:17,300
čestice bez mase brzinom svjetlosti,

61
00:03:17,300 --> 00:03:18,720
skakač može skakati

62
00:03:18,720 --> 00:03:20,480
gravitacija privlači.

63
00:03:20,480 --> 00:03:23,619
Sile su pravila za interakciju čestica

64
00:03:23,620 --> 00:03:29,480
Koje na kraju tvore pravila kako čestice
tvore velike stvari koje vidimo u svemiru.

65
00:03:29,480 --> 00:03:34,440
Gravitacija nije tu samo za orbitiranje
oko sunca ili padanje jabuke sa stabla.

66
00:03:34,440 --> 00:03:39,240
Kao pravila, ona govori kako se tvari
privlače, sto gradi planete i zvijezde.

67
00:03:39,240 --> 00:03:45,640
Elekromagnetizam nije samo pravilo za
privlačenje magneta ili struju u žarulji.

68
00:03:45,640 --> 00:03:49,940
Ono vodi sve atomske veze
gradeći svaku molekulu.

69
00:03:49,940 --> 00:03:55,200
Zajedno, sile i čestice su kao
dječje igračke za postojanje svega.

70
00:03:55,200 --> 00:04:00,100
Bozoni su kao prenosioci poruka.
Dijeljenjem njih, spajaju tvari čestice.

71
00:04:00,100 --> 00:04:02,799
Koje koriste kako bi rekli
jedni drugima kako da se gibaju.

72
00:04:02,800 --> 00:04:07,620
Svaka čestica koristi određeni
set sila za odnos sa drugim česticama.

73
00:04:07,620 --> 00:04:12,540
Kvarkovi npr. mogu djelovati međusobno
elektromagnetizmom i jakom nuk. silom,

74
00:04:12,540 --> 00:04:16,680
ali elektroni ne koriste
jaku silu, samo elektromagnetizam.

75
00:04:16,680 --> 00:04:21,880
Kvarkovi izmjenjuju bozone jake sile,
komunicirajući jakom nuklearnom privlačno,

76
00:04:21,880 --> 00:04:27,600
dok protoni izmjenjuju čestice
elektromagnetizma, fotone sa elektronima.

77
00:04:27,600 --> 00:04:30,340
Zato su kvarkovi zatvoreni u jezgri,

78
00:04:30,340 --> 00:04:35,990
dok elektroni ostaju zakačeni njihovom
električnom privlačnošču, tvoreći atom.

79
00:04:35,100 --> 00:04:40,680
Iako svemir ima puno velikih, zbrkanih
fenomena kao život, supernovu i računala,

80
00:04:40,680 --> 00:04:42,580
koji se čine kompleksnima na površini,

81
00:04:42,580 --> 00:04:48,140
ako zumirate dovoljno blizu na bilo što,
dobijete 17 čestica koje izviru iz polja,

82
00:04:48,140 --> 00:04:50,300
igrajući igru sa 4 pravila.

83
00:04:50,300 --> 00:04:55,780
Da skratimo, u najjednostavnijoj formi
koju trenutno znamo, ovo su stvari.

84
00:04:55,780 --> 00:04:59,919
Ova teoriju fizičari zovu
Standarni model fizike čestica.

85
00:04:59,920 --> 00:05:02,320
Vi ste zapravo ništa više nego smetnja

86
00:05:02,320 --> 00:05:08,300
u oceanu koji je uzburkan energijom i
vođen silama koje tvore pravila svemira.

87
00:05:10,460 --> 00:05:12,940
Ali zašto? I što je sila?

88
00:05:12,940 --> 00:05:17,480
Morati ćemo istražiti još par jednostavnih
pitanja kako bismo to odgovorili.

89
00:05:17,480 --> 00:05:22,260
Napravili smo par pozadina iz ovog videa:
možete ih dobiti na patreon.com

90
00:05:22,260 --> 00:05:25,500
Ako nam želite pomoći da napravimo
još videa, tamo to možete napraviti.

91
00:05:25,500 --> 00:05:27,940
Stvarno cijenimo Vašu podršku.

92
00:05:27,940 --> 00:05:31,700
Dok se odlučujete, pogledajte
još par videa koje smo napravili.