WEBVTT

00:00:06.685 --> 00:00:11.032
لە ناوەڕاستی ١٩٧٠، دوای دەیان ساڵ
لە ئاژاوەی سیاسیدا،

00:00:11.032 --> 00:00:14.692
لە کۆتاییدا دەرکەوت یۆنان لەسەر
ڕێگەیەکی سەقامگیر بووە.

00:00:14.692 --> 00:00:17.092
لەگەڵ دەستپێکی دەستوورێکی نوێ

00:00:17.314 --> 00:00:21.092
دانووستانەکان دەست پێدەکەن بۆ چوونە ناو
ڕێکخراوە ئەورووپییەکان،

00:00:21.092 --> 00:00:23.702
زۆر لە شیکەرەوەکان پێشبینی سیاسەتی
یۆنانیان کرد

00:00:23.702 --> 00:00:27.072
بۆ ئەوەی دوای شێوازێکی تری
جیهانی ڕۆژئاوایی فراوانتر بکەون.

00:00:27.072 --> 00:00:32.398
دواتر لە ساڵی ١٩٨١، پارتێکی سیاسی کە
پێیی دەگووترا پاسۆک دەسەڵاتی گرتە دەست.

00:00:32.398 --> 00:00:37.585
سەرۆکە کارێزمایەکەی ئاندریا پاپاندریۆ
دژی دەستووری نوێ وەستایەوە،

00:00:37.585 --> 00:00:42.015
ئەو کەسانەی لە دەسەڵاتن بە "خیانەت کردن لە
نیشتمان" لە قەڵەمی دان.

00:00:42.015 --> 00:00:46.687
دژایەتی کردنی بە ئەندامبوونی یۆنان لە ناتۆ
و کۆمەڵگای ئابوری ئەوروپا،

00:00:46.687 --> 00:00:50.769
پاپاندریۆ بەڵێنی دا بۆ ئەوەی حوکم بکات
بۆ باشترکردنی ژیانی "خەڵکی ئاسایی"

00:00:50.769 --> 00:00:52.649
لەسەرووی هەموویانەوە.

00:00:52.649 --> 00:00:58.651
بەشێوەیەکی جوان ڕایگەیاند، "هیچ دەزگایەک
بوونی نییە، جگە لە بوونی خەڵک"

NOTE Paragraph

00:00:58.651 --> 00:01:02.191
چوونە سەر دەسەڵاتی پاپاندریۆ
چیڕۆکێکی بێ وێنە نییە.

00:01:02.191 --> 00:01:04.771
لە زۆربەی شارە دیموکراسیەکان
لە سەرانسەری جیهاندا،

00:01:04.771 --> 00:01:08.032
سەرکردە کارێزماکان ڕووبەڕووی
سیاسیەکانی دژ بە خۆیان دەبنەوە،

00:01:08.032 --> 00:01:12.582
لە نرخی ڕێکخراوەکانیان کەم دەکردەوە،
و بانگەشەی باڵاپۆشی خەڵکیان دەکرد.

00:01:12.582 --> 00:01:16.876
هەندێک لە ڕەخنەگران ئەم ڕێبازە وەسف
دەکەن وەک دەسەڵاتخواز یان فاشیست،

00:01:16.876 --> 00:01:20.236
زۆربەیان مشتومڕ دەکەن لەسەر ئەوەی
سەرکردەکان هەست و سۆز بەکاردێنن

00:01:20.236 --> 00:01:23.156
بۆ بەکارهێنان و خەڵەتاندنی دەنگدەرەکان.

00:01:23.156 --> 00:01:28.409
هەرچەندە شێوازی ئەو سیاسیانە ئەخلاقی
بێت یان نا، بێ گومان دیموکراسیە،

00:01:28.409 --> 00:01:31.879
و بە ناوی پۆپۆلیستیەوە دەڕوات.

NOTE Paragraph

00:01:31.879 --> 00:01:35.009
چەمکەکانی پۆپۆلیستیی زیاتر دەربارەی
زانستی ڕۆمە کۆنەکانە،

00:01:35.009 --> 00:01:39.577
کە خاوەن بنچینەی خۆیەتی لەناو وشەی
لاتینیدا و وشەی " پۆپۆلیست " واتە "گەل".

00:01:39.577 --> 00:01:44.704
بەڵام لەو کاتەوەی پۆپۆلیستی بەکارهاتووە
بۆ کۆمەڵێک بزووتنەوەی سیاسی،

00:01:44.704 --> 00:01:48.704
کە بە زۆری پێچەوانەن و هەندێک
جاریش دوو ئامانجی دژ بەیەکن.

00:01:48.704 --> 00:01:52.584
بزووتنەوە پۆپۆلیستیەکان هەڵگەڕانەوە
دژبە پاشاکان، و قۆرخکارییەکان،

00:01:52.584 --> 00:01:55.974
لەگەڵ هەمەجۆریەکی زۆر
لە دەزگا بەهێزەکان.

NOTE Paragraph

00:01:55.974 --> 00:01:59.614
ناکرێت تەواوی مێژووی
ئەم چەمکە داپۆشراو بێت.

00:01:59.614 --> 00:02:03.722
لەبری ئەوە، ئێمە تیشک دەخەینە سەر
یەک جۆری تایبەتی پۆپۆلیستی

00:02:03.722 --> 00:02:06.412
ئەم جۆرەشیان ئەوەیە کە وەسفی
ئیدارەی پاپاندریا دەکات

00:02:06.412 --> 00:02:12.107
هەروەها زۆری حکومەتەکانی ٧٠ ساڵی
ڕابردوو: پۆپۆلیستی سەردەم.

00:02:12.107 --> 00:02:16.549
بەڵام بۆ تێگەیشتن لەوەی کە چۆن تیۆری
سیاسیەکان پێناسی ئەم دیاردەیە دەکات

00:02:16.549 --> 00:02:20.605
پێویستە سەرەتا لێکۆڵینەوە لەوە
بکەین چ وەڵامێکیان دەبێ.

NOTE Paragraph

00:02:20.605 --> 00:02:22.465
لەدوای جەنگی جیهانی دووەم،

00:02:22.465 --> 00:02:26.858
زۆربەی وڵاتەکان ویستیان خۆیان بە دوور
بگرن لە ئایدۆلۆژیای دیکتاتۆری.

00:02:26.858 --> 00:02:28.812
سیستەمێکی سیاسی نوێیان داهێنا

00:02:28.812 --> 00:02:31.722
کە مافەکانی کۆمەڵایەتی و
تاکە کەسی پێشینەیی بووون،

00:02:31.722 --> 00:02:36.029
ئامانج لە کۆدەنگی سیاسیەکان،
ڕێزگرتن لە یاسا و ڕێسایە.

00:02:36.029 --> 00:02:41.352
لە ئەنجامدا، زۆربەی گەلانی ڕۆژئاوایی
حکومەتێکی لەمێژیەنەیان لەخۆگرت

00:02:41.352 --> 00:02:43.382
پێی دەوترا دیموکراسی ئازادیخواز.

00:02:43.382 --> 00:02:46.862
لەم ڕووەوە، "ئازادیخواز" ئاماژەی بۆ هیچ
پارتێکی سیاسی نەدەکرد،

00:02:46.862 --> 00:02:51.434
تا ڕادەیەک هەر جۆرێکی دیموکراسی
سێ پێکهاتە لەخۆ دەگرێت.

00:02:51.434 --> 00:02:54.578
یەکەم، دیموکراسیە ئازادیخوازەکان
قبوڵی ئەم کۆمەڵگایە دەکەن.

00:02:54.578 --> 00:02:59.278
پڕە لە زۆر شت، بە زۆری جیاکردنەوەی
ئەو بەشانەی دەبێتە هۆی دروستبوونی ناکۆکی.

00:02:59.278 --> 00:03:02.338
دوووەم، داوای ئەوە دەکات
کۆمەڵگا دەستە بە دەستە

00:03:02.338 --> 00:03:05.628
بگەڕێن بەدوای زەوی هاوبەش
لە و پارچە جیاکراوانە.

00:03:05.628 --> 00:03:09.138
لە کۆتاییدا، دیموکراسی ئازادیخوازەکان
پشت دەبەستن بە یاساکان.

00:03:09.138 --> 00:03:11.608
پاراستنی مافی کەمینەکان.

00:03:11.608 --> 00:03:15.308
وەک لە دەستور و یاسا
شەرعیەکان دیاریکراوە.

00:03:15.308 --> 00:03:17.873
بیرۆکەکانی ئەم پێشنیارە،
بەیەکەوە وەرگیران

00:03:17.873 --> 00:03:22.308
ئەو لێبووردەیی و دەستوورانەی
کە دەمانپارێزن لە ناهەمواری،

00:03:22.308 --> 00:03:27.225
بەردی بناغەی فرمان و کۆمەڵگەیەکی
دیموکراسی هەمەجۆرە.

NOTE Paragraph

00:03:27.225 --> 00:03:31.225
دیموکراسی ئازادیخواز یارمەتی هێنانەدی
سەقامگیری نەتەوەکانی دا.

00:03:31.225 --> 00:03:35.405
بەڵام هەروەک سیستەمێکی دیکەی حکومەت،
هەموو شتێکیان چارەسەر نەکرد.

00:03:35.405 --> 00:03:38.965
لەناو کێشەکانی تردا،
بەرزبوونەوەی بۆشاییەکی دەوڵەمەندی

00:03:38.965 --> 00:03:41.275
ڕابەری ئەو کۆمەڵگە بێ خزمەتانە دەکات

00:03:41.275 --> 00:03:45.914
کە باوەڕیان بە دراوسێ دەوڵەمەندەکان و
سەرکردە سیاسیەکان نەماوە.

00:03:45.914 --> 00:03:51.474
لەم ڕووەوە، گەندەڵی سیاسی زیانێکی
زیاتری لە متمانەی گشتی دا.

00:03:51.474 --> 00:03:54.824
زیادبوونی دوودڵی و ڕەنجان
لە دەوری ئەم سیاسیەتمەدارانە

00:03:54.824 --> 00:03:57.974
وایکرد کە هاوڵاتیان بەجۆرێکی تر
لە سەرکردە نوێکە بڕوانن

00:03:57.974 --> 00:04:00.394
کە ڕکابەری چەسپاندنی
دەستوورەکانی کرد و

00:04:00.394 --> 00:04:03.224
سەرەتا پێویستیەکانی بۆ خەڵک دەستەبەر کرد.

NOTE Paragraph

00:04:03.224 --> 00:04:07.495
لە زۆر لایەنەوە، ئەم کاردانەوە
دیموکراسی دیاری دەکات لە کرداردا:

00:04:07.495 --> 00:04:12.207
ئەگەر زۆرینەی دانیشتوانەکە هەست بکەن
بەرژەوەندیان بە کەم سەیر دەکرێت،

00:04:12.207 --> 00:04:17.144
دەتوانن سەرکردەکان هەڵبژێرن بۆ گۆڕینی
ئەو سیستمە دیموکراسیانەی کە هەیە.

00:04:17.144 --> 00:04:23.004
لەم شوێنەی کە کاندیدە پێداگر و مۆدێرنەکانی
پۆپۆلیستی دەتوانن دیموکراسی لابەن.

NOTE Paragraph

00:04:23.004 --> 00:04:28.568
پۆپۆلیستەکانی سەردەم پێناسی خۆیان دەکەن
وەک بەرجەستەکردنی "ویستی گەل"ەکە،

00:04:28.568 --> 00:04:30.478
ئەوان بەرژەوەندیانەیان

00:04:30.478 --> 00:04:35.487
لەسەرووی هەموو دەزگاکان
کە مافی تاک و کۆمەڵگە دەپارێزێت.

00:04:35.487 --> 00:04:38.457
پۆپۆلیستیەکانی سەردەم دەمەتەقێی
ئەم دەستوورانە دەکەن

00:04:38.457 --> 00:04:41.567
کە لەلایەن دەسەڵاتێکی کەمینەوە
بەڕێوە دەبرێن،

00:04:41.567 --> 00:04:45.771
ئەوانەی کە دەگەڕێن بەدوای کۆنتڕۆڵکردنی
زۆرینەی خەڵکی ڕاست ودروست.

00:04:45.771 --> 00:04:51.147
لە ئاکامدا، سیاسیەکان چیتر ناگەڕێن
بەدوای سازان و کۆدەنگی

00:04:51.147 --> 00:04:53.947
بەهۆی دامەزراوە دیموکراسیە ڕەواکان.

00:04:53.947 --> 00:04:59.676
لەبری ئەوە، سەرکردەکان بەدوای هەڵگەڕانەوەن
کە وەک سیستمێکی تێکشکاو دەیبینن.

00:04:59.676 --> 00:05:04.225
مانای ئەوەیە کە دیموکراسییەکی ئازادیخواز
زۆرترین ڕێزی هەیە بۆ دامەزراوەکان

00:05:04.225 --> 00:05:08.225
وەکو دادگاکان، ڕۆژنامەگەری ئازاد، و
دەستوورە نیشتیمانییەکان،

00:05:08.225 --> 00:05:12.860
پۆپۆلیستیەکانی سەردەم جیا دەبنەوە لە هەر
دامەزراوەیەک کە ناڕازی بێت

00:05:12.860 --> 00:05:15.560
لەوەی پێی بوترێت
"سەروەسیەتی خەڵک."

NOTE Paragraph

00:05:15.560 --> 00:05:18.720
پارتەکانی پۆپۆلیستی سەردەم
لە زۆرشوێن سەریان هەڵدا،

00:05:18.720 --> 00:05:22.490
بەڵام سەرکردەکانی ئەم بزووتنەوانە
بە تەواوی هاوشێوەی یەکترن.

00:05:22.490 --> 00:05:24.560
ئەوان بەزۆری کاسانی کارێزمان

00:05:24.560 --> 00:05:28.804
کە خۆیان وەک "سەروەسیەتی خەڵک"
بەرجەستە دەکەن.

00:05:28.804 --> 00:05:31.634
بەڵێنی زۆر گەورە و بەهادار
بە لایەنگرانیان دەدەن،

00:05:31.634 --> 00:05:36.730
لە کاتێکدا ڕۆڵی ڕکابەرەکانیان وەک خائین
دەنرخاند لە تێکدانی وڵاتەکە.

00:05:36.730 --> 00:05:41.736
هەرچەندە ئەم سیاسەتمەدارانە باوەڕداری
دڵسۆز یان بەرژەوەندی خوازی کارامەن،

00:05:41.736 --> 00:05:43.386
ئەو جووڵانەی ئەوان وازی لێدێنن

00:05:43.386 --> 00:05:47.386
دەبێتە زیانێکی گەورە بۆ سەر
دیموکراسی ئازادیخواز.

00:05:47.386 --> 00:05:50.296
تەنانەت ئەگەر سەرکردەکانی پۆپۆلیستی
سەەردەمیش پەیڕەوی نەکەن

00:05:50.296 --> 00:05:52.676
بەوپەڕی بەڵێنەکانیانەوە،

00:05:52.676 --> 00:05:57.652
کاریگەریان لەسەر بابەتی سیاسی، یاساکان، و
متمانەی گشتی

00:05:57.652 --> 00:06:00.582
کاتی زیاتر لە فەرمانگەکەیان دەخایەنێت.