WEBVTT 00:00:00.760 --> 00:00:03.180 İndi bir az fərqli söhbət edək. 00:00:03.180 --> 00:00:06.640 ABŞ-da hər il digər dövlətlərdən daha çox bərk tullantıya rast gəlinir, 00:00:06.640 --> 00:00:11.160 tullantı sayı artdıqca isə onları atmaq üçün 00:00:11.160 --> 00:00:13.580 yerlər tükənir. 00:00:13.580 --> 00:00:16.380 Bərk tullantıların iki əsas növü var, 00:00:16.380 --> 00:00:20.830 bərk sənaye tullantıları və bərk məişət tullantıları. 00:00:20.830 --> 00:00:23.540 Bərk sənaye tullantıları fabriklər, 00:00:23.540 --> 00:00:27.980 mədənlər və fermalar kimi sənayelərdən gəlir. 00:00:27.980 --> 00:00:31.140 məişət tullantıları isə evlərdən və ofislər kimi 00:00:31.140 --> 00:00:33.350 iş yerlərindən gəlir. 00:00:33.350 --> 00:00:35.880 Bunlar əsasən kağız, plastik torbalar, karton, qida 00:00:35.880 --> 00:00:40.770 tullantıları, qutular, butulkalar və 00:00:40.770 --> 00:00:43.910 həyət tullantıları kimi zibil qutunuza qoyacağınız şeylərdir. 00:00:43.910 --> 00:00:46.740 Fərz edək ki, Ekologiya və ətraf mühit üzrə təhsil alan 00:00:46.740 --> 00:00:49.300 biri kimi dostlarınızla piknikə getmisiniz, 00:00:49.300 --> 00:00:52.030 özünüzlə yenidən istifadə oluna bilən qablar aparmısınız, 00:00:52.030 --> 00:00:55.650 bu zaman yerdə boş , köhnə kartof çipsi torbası görürsünüz və 00:00:55.650 --> 00:00:58.140 onun məişət tullantısının bir nümunəsi olduğunu 00:00:58.140 --> 00:01:00.280 anlayırsınız, onu götürüb zibil qutusuna atmaq 00:01:00.280 --> 00:01:03.180 qərarına gəlirsiniz, 00:01:03.180 --> 00:01:06.270 bəs indi o hara gedəcək? 00:01:06.270 --> 00:01:09.210 Çox güman ki, o, ABŞ-dakı bərk məişət tullantılarının 00:01:09.210 --> 00:01:10.350 yarısından çoxu kimi, 00:01:10.350 --> 00:01:12.980 paliqona aparılacaq,bu qədər tullantı poliqonu həqiqətən 00:01:12.980 --> 00:01:17.100 çox böyük olmalıdır, 00:01:17.100 --> 00:01:19.950 poliqon bir növ açıq zibillikdir, 00:01:19.950 --> 00:01:23.740 ya da böyük bir sahə yaxud zibillə dolu çuxurdur. 00:01:23.740 --> 00:01:26.350 Gəlin, bu böyük, açıq zibilxanaların üstünlükləri 00:01:26.350 --> 00:01:28.620 haqqında düşünək, 00:01:28.620 --> 00:01:32.240 belə ki. onlar bir çox insana tullantılardan qurtulmağa 00:01:32.240 --> 00:01:34.210 imkan yaradırlar. Buna görə də onlar 00:01:34.210 --> 00:01:36.160 adətən, çoxlu əhalisi olan böyük 00:01:36.160 --> 00:01:38.970 şəhərlərin yaxınlığında istifadə olunur. Həmçinin, onlara 00:01:38.970 --> 00:01:41.330 qullq etmək olduqca ucuzdur və onlar 00:01:41.330 --> 00:01:44.190 tullantıları insanların evlərindən və iş yerlərindən uzaq 00:01:44.190 --> 00:01:46.850 tutmaqda da çox yaxşıdırlar. 00:01:46.850 --> 00:01:49.980 lakin açıq zibilliklərə daha yaxından nəzər salsaq görərik ki, 00:01:49.980 --> 00:01:52.870 bəzi problemlər də var, ilk növbədə açıq zibilliklərdən qoxu 00:01:52.870 --> 00:01:54.440 gələ bilər ki, bu da onların 00:01:54.440 --> 00:01:55.920 ətrafında yaşayan insanlar üçün 00:01:55.920 --> 00:01:59.840 xoşagəlməzdir. Çünki açıq zibilliklər örtülməmiş bir yerdir, 00:01:59.840 --> 00:02:02.340 buna görə də hava və vəhşi təbiət tullantıları 00:02:02.340 --> 00:02:04.310 ətraf mühitə yaya bilər. 00:02:04.310 --> 00:02:07.820 Açıq poliqonlardakı zibil təhlükəli qazlar buraxa və hətta alovlana 00:02:07.820 --> 00:02:09.853 bilər, buna görə də qazları və yanğınları 00:02:11.220 --> 00:02:14.160 mənfi cəhətlərimiz siyahısına əlavə edə bilərik, çünki bunlar 00:02:14.160 --> 00:02:17.350 canlılar üçün təhlükəli ola bilər. 00:02:17.350 --> 00:02:20.480 Yağış yağanda isə başqa bir problem yaranır, 00:02:20.480 --> 00:02:24.400 su zibilxanaya sızır və oradan keçdikcə elektronikanın ağır metalları 00:02:24.400 --> 00:02:27.360 və ya reseptlə satılan dərmanların tullantıları kimi 00:02:27.360 --> 00:02:29.470 zəhərli materiallarla çirklənir, 00:02:29.470 --> 00:02:32.740 Poliqondan çıxan bu çirklənmiş suya 00:02:32.740 --> 00:02:35.420 tullantı suyu deyilir, bu barədə düşünəndə 00:02:35.420 --> 00:02:39.130 mənanı anlamaq olar, çünki 00:02:39.130 --> 00:02:42.830 tullantı sözünün kökü, bu suyun həll olunmuş tullantı 00:02:42.830 --> 00:02:44.350 materialının bir hissəsini özü 00:02:44.350 --> 00:02:47.860 ilə götürməsi və daşıması deməkdir. 00:02:47.860 --> 00:02:49.630 Bu sular təhlükəli ola bilər. 00:02:49.630 --> 00:02:51.560 Çünki o torpağın altına sızaraq 00:02:51.560 --> 00:02:52.810 insanların içməli yeraltı 00:02:52.810 --> 00:02:54.750 sularını çirkləndirə bilər, buna görə də 00:02:54.750 --> 00:02:58.310 su təchizatı insanlar üçün zəhərli ola bilər. 00:02:58.310 --> 00:03:00.190 Açıq piloqonlarla bağlı başqa bir 00:03:00.190 --> 00:03:02.330 problem isə onların çoxlu torpaq tələb etməsidir. 00:03:02.330 --> 00:03:04.483 Bu da yaşayışı məhv edir. 00:03:07.640 --> 00:03:10.490 Başqa bir poliqon növü isə sanitar poliqondur, 00:03:11.530 --> 00:03:12.550 əlbəttə indi düşünə bilərsiniz ki, 00:03:12.550 --> 00:03:16.440 bir poliqon. zibil quyusu axı necə sanitar ola bilər? 00:03:16.440 --> 00:03:17.880 Sanitar poliqonlarda, açıq 00:03:17.880 --> 00:03:21.100 paliqonlarda olmayan, 00:03:21.100 --> 00:03:25.560 zibilləri saxlayan gil və ya plastik təbəqəsi 00:03:25.560 --> 00:03:28.890 olan astar örtük var, 00:03:28.890 --> 00:03:31.240 Hər gün zibil paliqona atılan zaman onun üstünü 00:03:31.240 --> 00:03:34.920 tikinti tullantıları və ya keyfiyyətsiz torpaq qatı örtür və 00:03:35.880 --> 00:03:37.253 o sıxılır, beləcə proses 00:03:38.290 --> 00:03:40.910 təkrarlanır. 00:03:40.910 --> 00:03:43.570 Suyun poliqona daxil olması çox çətindir, buna görə 00:03:43.570 --> 00:03:46.070 sanitar poliqonlar ətraf mühiti içəridə quru 00:03:46.070 --> 00:03:48.750 saxlayır, amma zaman keçdikcə yağış suları laylara 00:03:48.750 --> 00:03:51.260 sızaraq tullantı suyu əmələ gətirir 00:03:51.260 --> 00:03:52.720 oradakı sıx hüceyrələr suyun 00:03:52.720 --> 00:03:55.970 çıxmasının qarşısını alır, buna görə də tullantı 00:03:55.970 --> 00:03:58.960 suları paliqonun daxilində yığılıb qalır. Bəzi sanitar poliqonlar 00:03:58.960 --> 00:04:01.740 iki astar örtük və borularla tikilir 00:04:01.740 --> 00:04:05.720 ki, tullantı suyu saxlanılsın və təmizlənsin. 00:04:05.720 --> 00:04:08.130 Əgər siz sanitar paliqona getsəniz nəfəs ala 00:04:08.130 --> 00:04:10.100 biməyəcəksiniz, bunun səbəbi qoxu yox 00:04:10.100 --> 00:04:12.370 hüceyrələrdir, onlar o qədər sıxdırlar ki, 00:04:12.370 --> 00:04:15.190 oksigenin daxil olması və dövr etməsi 00:04:15.190 --> 00:04:17.960 çətinləşir, 00:04:17.960 --> 00:04:21.440 içəridəki mühit əsasən anaerobdur, 00:04:21.440 --> 00:04:23.830 bu o deməkdir ki, burada oksigen azdır, 00:04:23.830 --> 00:04:26.900 buaradakı "an" ön şəkilçisi yox və ya 00:04:26.900 --> 00:04:30.810 onsuz, aerob sözü isə oksigen tələb edən mənasını verir, 00:04:30.810 --> 00:04:34.023 deməli, anaerob sözü oksigensiz yeri təsvir edir. 00:04:34.960 --> 00:04:38.370 Aerob mühitdə yaşaması üçün oksigenə ehtiyacı olan 00:04:38.370 --> 00:04:41.040 mikroorqanizmlərin iştirak 00:04:41.040 --> 00:04:44.660 etdiyi çürümə prosesi olan aerob parçalanma baş verə bilməz, 00:04:44.660 --> 00:04:48.990 bunun əvəzinə oksigenə ehtiyacı olmayan 00:04:48.990 --> 00:04:50.770 mikroorqanizmlər tərəfindən parçalanan 00:04:50.770 --> 00:04:54.070 anaerob parçalanma baş verir, 00:04:54.070 --> 00:04:57.220 bu proses qlobal istiləşməyə töhfə verən istixana qazı olan 00:04:57.220 --> 00:04:59.440 metanı istehsal edir, 00:04:59.440 --> 00:05:02.960 Sanitariya poliqonunda sıxılmış 00:05:02.960 --> 00:05:04.370 tullantıların parçalanması 00:05:04.370 --> 00:05:06.580 bir neçə onilliklər və hətta yüzlərlə il 00:05:06.580 --> 00:05:08.610 çəkə bilər, beləcə, bu tip poliqon uzun 00:05:08.610 --> 00:05:10.673 müddət qlobal istiləşməyə kömək edə bilər. 00:05:11.710 --> 00:05:15.580 Sanitar poliqonların müsbət və mənfi cəhətləri nələrdir? 00:05:15.580 --> 00:05:19.950 Açıq zibilxanalarla müqayisədə sanitar poliqonlar daha az qoxuya malikdirlər və 00:05:19.950 --> 00:05:22.510 yanğına daha az məruz qalırlar, 00:05:22.510 --> 00:05:25.370 Çünki sanitar zibilxanalar tullantıları içəridə, örtülü və 00:05:25.370 --> 00:05:28.630 sıxılmış vəziyyətdə saxlayır, burada vəhşi təbiət və tullantıları 00:05:28.630 --> 00:05:31.640 hərəkət etdirəsi hava problemi də yoxdur. 00:05:31.640 --> 00:05:34.490 Lakin heç bir poliqon mükəmməl deyil, tullantı suları hələ də 00:05:34.490 --> 00:05:37.580 sıza bilər, zibil qatlarının əlavə edilməsi və sıxılması toz 00:05:37.580 --> 00:05:42.010 və səs-küyə səbəb ola bilər, onu da xatırlayın ki, sanitar poliqonlarda 00:05:42.010 --> 00:05:44.420 anaerob parçalanma metan, istixana qazı əmələ 00:05:44.420 --> 00:05:48.140 gətirir, lakin bəzi sanitar poliqonlar parçalanma nəticəsində 00:05:48.140 --> 00:05:50.900 buraxılan metanı tutur. 00:05:50.900 --> 00:05:52.330 Onu yandırmaqla elektrik 00:05:52.330 --> 00:05:54.840 enerjisi əldə etmək olar, 00:05:54.840 --> 00:05:56.980 Bu, poliqon tərəfindən istehsal olunan metanın 00:05:56.980 --> 00:05:59.030 60% -dən 90% -ə qədərini tuta bilər, 00:05:59.030 --> 00:06:01.150 nəticə etibarilə enerji istehsal etmək mümkün 00:06:01.150 --> 00:06:03.960 olduğuna görə bunu müsbət cəhət hesab etmək olar. 00:06:03.960 --> 00:06:07.780 Sanitar poliqonlar olduqca bahadırlar, 00:06:07.780 --> 00:06:09.210 buna görə də onlar əsasən 00:06:09.210 --> 00:06:11.810 iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə daha çox 00:06:11.810 --> 00:06:16.210 yayılıb həmçinin açıq zibilxanalarda olduğu kimi çoxlu yer zəbt edirlər. 00:06:16.210 --> 00:06:18.270 Poliqona atılmalı olan materialın miqdarını 00:06:18.270 --> 00:06:19.830 azaltmağın bir yolu onu yandırma 00:06:19.830 --> 00:06:22.170 zavodunda yandırmaqdır, 00:06:22.170 --> 00:06:24.170 tullantıların həcmindəki bu azalma, 00:06:24.170 --> 00:06:27.410 ərazisi az olan torpaq sahələri üçün çox faydalıdır. 00:06:27.410 --> 00:06:29.530 Zibil həcminin azaldılması yandırmanın 00:06:29.530 --> 00:06:31.660 müsbət cəhətlərindən biridir, 00:06:31.660 --> 00:06:34.700 müasir yüksək texnologiyalı tullantıları enerji yandırma 00:06:34.700 --> 00:06:37.690 zavodlarına çatdırmağın başqa bir müsbət cəhəti də var ki, 00:06:37.690 --> 00:06:39.800 onlar enerji istehsal edə və bunu sata bilərlər. 00:06:39.800 --> 00:06:41.770 zibil yandırmağın bəzi mənfi cəhətləri 00:06:41.770 --> 00:06:46.020 CO2, kül tullantıları, təhlükəli qazlar və digər hava 00:06:46.020 --> 00:06:47.970 çirkləndiriciləri buraxmasıdır. 00:06:47.970 --> 00:06:50.730 İşlənmiş qazlardan civə və dioksinləri çıxarmaq üçün bir 00:06:50.730 --> 00:06:52.980 sıra filtrlərdən istifadə etməklə bu 00:06:52.980 --> 00:06:56.880 emissiyaları azaltmağa kömək etmək üçün yandırma qurğuları tikilə bilər. 00:06:56.880 --> 00:06:59.330 Zibilin yandırılması təhlükəsini azaltmağın başqa 00:06:59.330 --> 00:07:01.540 bir yolu, yandırmadan əvvəl təhlükəli materialların çeşidlənməsidir, 00:07:01.540 --> 00:07:04.890 lakin filtrlər və çeşidləmə kimi bu 00:07:04.890 --> 00:07:06.550 təhlükəsizlik xüsusiyyətləri 00:07:06.550 --> 00:07:09.273 tullantıların yandırılmasını daha bahalı edir. 00:07:10.340 --> 00:07:12.800 Tullantılardan qurtulmağın bütün bu yollarına 00:07:12.800 --> 00:07:15.600 baxmayaraq, biz hələ də onları yerləşdirmək üçün yer 00:07:15.600 --> 00:07:17.570 tapmaqda çətinlik çəkirik, evimin 00:07:17.570 --> 00:07:19.890 yaxınlığındakı zibillik dolduğu bu zaman mənim 00:07:19.890 --> 00:07:22.490 ölkəm tullantılarını qonşu dövlətin sanitar poliqonuna 00:07:22.490 --> 00:07:25.280 köçürür və bu köçürmə qalıq yanacaqları yandırır və 00:07:25.280 --> 00:07:27.173 istixana qazları istehsal edir. 00:07:28.450 --> 00:07:30.170 Bəs artıq dolu olan zibilliklərlə 00:07:30.170 --> 00:07:31.780 nə edə bilərik? 00:07:31.780 --> 00:07:34.780 Bəzi köhnə poliqonlar qiymətli metallar 00:07:34.780 --> 00:07:36.720 və təkrar emal edilə bilən materiallar 00:07:36.720 --> 00:07:39.580 üçün minalanmışdır, məsələn, Virciniya ştatında Virciniya 00:07:39.580 --> 00:07:41.840 çimərliyindəki köhnə qapalı paliqonu 00:07:41.840 --> 00:07:44.460 Mount Traşmore adlanan parka çevirdilər. 00:07:44.460 --> 00:07:48.350 bu, əslində ərazidəki ən məşhur parklardan biridir, ona görə də 00:07:48.350 --> 00:07:51.100 əgər poliqonda piknik etmək istəsəniz 00:07:51.100 --> 00:07:52.550 bura gələ bilərsiniz.