WEBVTT 00:00:06.737 --> 00:00:11.226 Thực tại, kiến thức, ý nghĩa cuộc sống là gì? 00:00:11.226 --> 00:00:13.551 Để giải thích sự tồn tại này bạn bắt đầu đi tìm một hình tượng, 00:00:13.551 --> 00:00:18.496 nào là cuộc hành trình trên cạn hoặc xuyên biển, 00:00:18.496 --> 00:00:25.278 chuyến leo núi, chiến tranh, quyển sách, cuộn chỉ, trò chơi, cánh cửa sổ cơ hội, 00:00:25.278 --> 00:00:29.386 hoặc ngọn đèn chóng tàn rồi phụt tắt. 00:00:29.386 --> 00:00:30.991 Cách đây 2400 năm, 00:00:30.991 --> 00:00:36.262 một trong những nhà tư tưởng nổi tiếng đã nói rằng cuộc sống như bị cầm tù trong hầm tối 00:00:36.262 --> 00:00:40.022 buộc chúng ta nhìn vào những cái bóng thấp thoáng hắt lên bức tường đá. 00:00:40.022 --> 00:00:41.658 Nghe vui nhỉ? 00:00:41.658 --> 00:00:45.803 Đó chính là ý tưởng của Plato trong phần Dụ ngôn Hang Động 00:00:45.803 --> 00:00:48.216 thuộc chương 7 tác phẩm "Cộng hòa" của ông. 00:00:48.216 --> 00:00:51.821 nơi ông đưa ra hình dung về một xã hội lí tưởng 00:00:51.821 --> 00:00:56.669 dựa trên các khái niệm về chính nghĩa, chân lí và mĩ học. 00:00:56.669 --> 00:01:01.682 Trong câu chuyện, một nhóm tù nhân bị nhốt trong hang từ khi mới lọt lòng 00:01:01.682 --> 00:01:05.126 quay lưng về phía cửa hang, không thể quay đầu lại, 00:01:05.126 --> 00:01:08.428 và hoàn toàn không biết gì về thế giới bên ngoài. 00:01:08.428 --> 00:01:13.184 Dù vậy, thỉnh thoảng, người và các con vật đi ngang cửa hang 00:01:13.184 --> 00:01:17.875 làm in bóng và hắt tiếng vang lên bức tường đá. 00:01:17.875 --> 00:01:20.927 Những tù nhân gọi tên và phân loại các ảo ảnh này, 00:01:20.927 --> 00:01:24.199 tin rằng họ đang tiếp xúc với các thực thể. 00:01:24.199 --> 00:01:29.345 Đột nhiên, một tù nhân được phóng thích và lần đầu tiên bước ra thế giới bên ngoài. 00:01:29.345 --> 00:01:33.721 Ánh sáng chói mắt, ông ta thấy môi trường xung quanh đảo lộn. 00:01:33.721 --> 00:01:36.061 Khi được bảo rằng những thứ xung quanh đây mới là thật 00:01:36.061 --> 00:01:40.202 còn những gì ông thấy vừa qua chỉ là cái bóng, ông đã không thể tin. 00:01:40.202 --> 00:01:42.745 Những cái bóng còn thực hơn thế này cơ mà. 00:01:42.745 --> 00:01:45.036 Nhưng rồi đôi mắt dần thích ứng, 00:01:45.036 --> 00:01:47.327 cuối cùng ông đã có thể nhìn vào những cái bóng trên mặt nước, 00:01:47.327 --> 00:01:49.619 vào chính những vật thể đó, 00:01:49.619 --> 00:01:51.650 và cả ánh mặt trời, 00:01:51.650 --> 00:01:55.824 nguồn sáng vô tận phản chiếu tất cả những gì ông ta thấy trước kia. 00:01:55.824 --> 00:01:59.479 Người tù quay lại hang động và chia sẻ về khám phá của mình 00:01:59.479 --> 00:02:01.828 nhưng mắt không còn quen với bóng tối, 00:02:01.828 --> 00:02:06.004 ông gần như không thể nhìn ra những cái bóng trên tường. 00:02:06.004 --> 00:02:09.796 Hai tù nhân còn lại nghĩ rằng chuyến đi đã khiến ông ngu mị và mù lòa, 00:02:09.796 --> 00:02:13.776 kịch liệt từ chối bất cứ hỗ trợ nào muốn giúp họ tự do. 00:02:13.776 --> 00:02:16.733 Plato sử dụng hình ảnh trên như một ẩn dụ 00:02:16.733 --> 00:02:21.169 về việc nhà triết học cố gắng giáo dục đám đông. 00:02:21.169 --> 00:02:24.288 Đa số con người không chỉ thoải mái với sự ngu dốt của mình 00:02:24.288 --> 00:02:28.199 mà còn chống lại bất cứ ai chỉ ra sự thực đó cho họ. 00:02:28.199 --> 00:02:31.928 Trên thực tế, Socrates bị nhà nước Athen phán tội tử hình 00:02:31.928 --> 00:02:35.521 với tội danh gây rối trật tự xã hội, 00:02:35.521 --> 00:02:38.194 còn Plato, học trò của ông, dành đa phần cuốn "Cộng hòa" 00:02:38.194 --> 00:02:40.702 để chỉ trích nền dân chủ Athen 00:02:40.702 --> 00:02:44.422 và đề xuất các vị hiền triết trị vì. 00:02:44.422 --> 00:02:45.773 Với dụ ngôn cái hang, 00:02:45.773 --> 00:02:50.013 Plato chỉ ra rằng đám đông quá cứng đầu và tăm tối 00:02:50.013 --> 00:02:52.138 để có thể tự trị. 00:02:52.138 --> 00:02:56.123 Câu chuyện trên đã gợi ra bao tưởng tượng trong suốt 2400 năm qua, 00:02:56.123 --> 00:02:59.501 vì có quá nhiều cách để giải thích. 00:02:59.501 --> 00:03:03.294 Nhưng cơ bản, dụ ngôn này gắn liền với thuyết mô thức 00:03:03.294 --> 00:03:05.793 được bàn luận sâu hơn trong những cuộc đối thoại khác của Plato, 00:03:05.793 --> 00:03:08.079 lập luận rằng như những cái bóng trên tường, 00:03:08.079 --> 00:03:12.870 mọi vật trong thế giới vật chất đều là phản chiếu sai lệch của các hình thái lí tưởng, 00:03:12.870 --> 00:03:16.273 như hình tròn hay cái đẹp. 00:03:16.273 --> 00:03:19.738 Trong trường hợp này, cái hang dẫn đến nhiều câu hỏi về bản chất, 00:03:19.738 --> 00:03:21.926 bao gồm nguồn gốc của kiến thức, 00:03:21.926 --> 00:03:24.040 vấn đề hình tượng đại diện, 00:03:24.040 --> 00:03:27.227 và bản chất của thực tại. 00:03:27.227 --> 00:03:32.043 Với các nhà thần học, hình thái lí tưởng chỉ tồn tại trong óc của đấng sáng tạo. 00:03:32.043 --> 00:03:36.059 Với các nhà triết học ngôn ngữ, họ sẽ xét vật thể từ các khái niệm ngôn ngữ, 00:03:36.059 --> 00:03:39.366 lí thuyết làm sáng tỏ vấn đề về phân loại các nhóm sự vật 00:03:39.366 --> 00:03:42.032 bằng các thuật ngữ trừu tượng. 00:03:42.032 --> 00:03:44.446 Và một số người khác vẫn tự hỏi liệu ta có thể thật sự biết rằng 00:03:44.446 --> 00:03:49.164 sự vật ngoài hang động thật hơn nhiều những cái bóng hay không. 00:03:49.164 --> 00:03:50.610 Quay về với cuộc sống của chúng ta, 00:03:50.610 --> 00:03:53.352 liệu ta có tự tin về những gì ta nghĩ mình đã biết tường tận? 00:03:53.352 --> 00:03:54.787 Có lẽ một ngày nào đó, 00:03:54.787 --> 00:03:58.962 một tia sáng sẽ soi rọi vào những niềm tin cơ bản nhất của bạn. 00:03:58.962 --> 00:04:01.439 Liệu bạn có thoát ra để tìm đến nguồn sáng đó 00:04:01.439 --> 00:04:04.203 dù rằng phải trả giá bằng cả bạn bè và gia đình, 00:04:04.203 --> 00:04:07.572 hay nhất quyết bám lấy những ảo ảnh dễ chịu quen thuộc kia? 00:04:07.572 --> 00:04:11.014 Sự thật hay thói quen? Ánh sáng hay bóng phản chiếu? 00:04:11.014 --> 00:04:14.724 Quyết định khó khăn đấy, nhưng bạn không một mình đâu. 00:04:14.724 --> 00:04:17.264 Có cả một đám đông ở đây đang chờ.